Στη ζωή τίποτα δε γίνεται τυχαία, για το κάθε τι που συμβαίνει υπάρχει ένα αίτημα και προσδοκάται ένα αποτέλεσμα. Η σημερινή συνάντηση μας φανερώνει ότι υπάρχει ένας γενικότερος προβληματισμός για τις αλλαγές που συντελούνται στο χώρο της εκπ/σης. Θα λέγαμε ότι τα προβλήματα της εποχής μας, γεννούν την ανάγκη αλλαγών, αλλά προπάντων την ανάγκη ουσιαστικής συμμετοχής όλων μας, σε ό,τι νοείται εκπαίδευση, είτε είμαστε εκπ/κοί, είτε γονείς και μαθητές.
Τι είναι όμως αυτή η εκπαίδευση;
Ήδη από το 1888 ο Dillthey εξέφρασε την άποψη ότι «η εκπαίδευση είναι μια λειτουργία της κοινωνίας». Ο κοινωνιολόγος Durkheim προχώρησε περισσότερο υποστηρίζοντας ότι η εκπ/ση αποτελεί το μέσο με το οποίο η κοινωνία δημιουργεί τις προϋποθέσεις της αναπαραγωγής της, της ύπαρξης της.
Με δεδομένο όμως ότι στη φύση η ζωή δεν είναι στατική, αλλά δυναμική και για να συνεχίσει να υπάρχει ένας οργανισμός πρέπει να αναπτύσσεται, να εξελίσσεται, να μεταλλάσσεται, τότε μπορούμε να πούμε ότι το σχολείο είναι ο σημαντικότερος μηχανισμός που η κοινωνία χρησιμοποιεί για να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί, να εξασφαλίσει τη συνέχειά της.
Σήμερα με εδραιωμένη τη βεβαιότητα, ότι οι κοινωνίες βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, όπου τα πάντα γύρω κινούνται ταχύτατα και όλα συνδιαλέγονται, δίνουμε έμφαση στις ιδιαιτερότητες των τοπικών κοινωνιών, ώστε να προλάβουμε, να θεραπεύσουμε τις ανισότητες που θα προκύψουν, αλλά και να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ουσιαστικά στη βελτίωση της παρεχόμενης σχολικής εκπ/σης.
Διεθνώς θεωρείται ότι σημείο εκκίνησης και ουσιαστικής παρέμβασης πρέπει να’ναι η αυτό-ρυθμιζόμενη σχολική μονάδα. Η σχολική μονάδα αναδεικνύεται σε βασικό δομικό στοιχείο του ευρύτερου εκπ/κού συστήματος, με δυνατότητα εξειδίκευσης των γενικών αρχών της εκπ/σης, στις ιδιαιτερότητες των τοπικών κοινωνιών, τις οποίες εμπλέκει στην εκπαιδευτική διαδικασία και από τις οποίες ανατροφοδοτείται.
Ποιος είναι ο σκοπός της εκπαίδευσης;
Σκοπός της εκπ/σης είναι η ανάπτυξη αυτόνομων ατόμων, ικανών να παρεμβαίνουν δημιουργικά στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Αυτόνομος: σημαίνει ελεύθερος άρα και υπεύθυνος για τις πράξεις και τις επιλογές του.
Ικανός: είναι εκείνος που έχει δεξιότητες και γνώση.
Να παρεμβαίνει δημιουργικά, δηλαδή να οραματίζεται, να θέτει στόχους, να προγραμματίζει και να δρα με στόχο τη βελτίωση.
Σημαίνει επομένως δημιουργία ατόμων σε σχέση ευθύνης έναντι του εαυτού τους και της κοινότητας, σχολικής και ευρύτερης.
Τα παραπάνω δε μπορούν να γίνουν στο παραδοσιακό σχολείο, που κλειστό και αποκομμένο από την κοινωνία ευαρεσκόταν ότι καλλιεργούσε τη γνώση. Γνώση σημαίνει αλλαγή νοοτροπιών, συμπεριφορών. Το σχολείο, ως θεσμικό στοιχείο της κοινωνίας, πρέπει να είναι ένα σύστημα ανοικτό, γιατί υπάρχει και λειτουργεί μέσα σε ένα ευρύτερο περιβάλλον, στο οποίο ο ρόλος της επικοινωνίας είναι ζωτικής σημασίας. Η επικοινωνία αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες για τη δημιουργία ενός θετικού σχολικού κλίματος. Καθημερινά στο χώρο του σχολείου όσοι εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία (εκπαιδευτικοί, διευθυντής, μαθητές, γονείς) ανταλλάσσουν μεταξύ του μηνύματα, απόψεις, σχολιάζουν, παρατηρούν, αναλύουν, επικοινωνούν. Και όταν υπάρχει αμφίδρομη επικοινωνία όλων των παραπάνω, τότε υπάρχει ευνοϊκό κλίμα, κλίμα που προάγει την αμοιβή και τον έπαινο και που επηρεάζει θετικά την επίδοση των μαθητών.
Στον τομέα της επικοινωνίας στη σχολική μονάδα, βασικός και εξαιρετικής σημασίας κρίνεται ο ρόλος του διευθυντή. Ο διευθυντής είναι αυτός ο οποίος αναπτύσσοντας σωστές διαπροσωπικές σχέσεις με όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία και λειτουργώντας ως συνδετικός κρίκος, επιτυγχάνει τη συνεργασία, αποφεύγοντας εντάσεις, συγκρούσεις, διαφορές που κατά διαστήματα προκύπτουν στη σχολική μονάδα.
Εδώ παρουσιάζεται η ανάγκη της αναπροσαρμογής του ρόλου του Διευθυντή της σχολικής μονάδας.
Ο ρόλος του Δ/ντή μετατρέπεται και από φορέας ελέγχου και διεκπεραιωτής εγκυκλίων, γίνεται ο διασφαλιστής των διαδικασιών εκείνων που θα εμπλέκουν εκπ/κούς, γονείς και μαθητές στη λήψη των αποφάσεων για τη λειτουργία του σχολείου. Ο Δ/ντής έχει την αποκλειστική ευθύνη να διαμορφώσει την ατμόσφαιρα εκείνη που θα εξαφανίσει τις σχέσεις εξάρτησης στο σχολείο και θα τις αντικαταστήσει με σχέσεις αμοιβαιότητας, συλλογικότητας και συνυπευθυνότητας. Το κλειδί στην αλλαγή της σχολικής κουλτούρας είναι οι ανθρώπινες σχέσεις.
Με αίσθημα ευθύνης και γνήσιο ενδιαφέρον, ο Δ/ντής ανοίγει διαύλους επικοινωνίας και οικοδομεί σχέσεις εμπιστοσύνης, με αυξημένη ευαισθησία στις αξίες και τα συναισθήματα των εμπλεκομένων, εκπ/κών, μαθητών, γονέων.
Ζητούμενο δεν είναι να ακολουθούνται πιστά εντολές εφαρμογής σχεδίων, αλλά να δίνεται η δυνατότητα να θέτουν κοινούς στόχους, να μοιράζονται αρμοδιότητες, να αξιολογούν αποτελέσματα και να προβαίνουν σε διορθώσεις. Με λίγα λόγια να είναι συνυπεύθυνοι για όλα τα θέματα που αφορούν την καλή λειτουργία του σχολείου και την εικόνα που παρουσιάζει στο κοινωνικό σύνολο.
Ο σύγχρονος Δ/ντής πρέπει να έχει πολύπλευρη επαγγελματική κατάρτιση, ενημέρωση στο γνωστικό του αντικείμενο, στις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους και τις νέες τεχνολογίες. Να διαθέτει πνευματική καλλιέργεια και ανοιχτούς ορίζοντες στον τρόπο σκέψης και συνεργασίας. Να είναι εγγυητής της συλλογικότητας των αποφάσεων, να προλαμβάνει τις προβληματικές καταστάσεις και να δημιουργεί συνθήκες αυτορρύθμισης των προβλημάτων δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις φωνές διαμαρτυρίας.
Με τις παρεμβάσεις του πρέπει να εμπνέει κοινά οράματα, να κατανοεί τις προσδοκίες και τις φιλοδοξίες των εκπ/κών,των μαθητών και των γονέων και να συνδράμει στην επίτευξή τους. Να’ναι ο άνθρωπος που θα συγκεράσει διαφορετικές απόψεις και θα τολμήσει για να πετύχει το καλύτερο αποτέλεσμα.
Θα ενισχύσει την επαφή γονέων και εκπ/κών. Μόνο με τη γνώση και κατανόηση του κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος των μαθητών μπορούμε να προχωρήσουμε στην ανάπτυξή τους. Η συνδρομή των γονέων είναι αναγκαία , ατομική αλλά προπάντων οργανωμένη στους συλλόγους γονέων μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα, τόσο στην αντιμετώπιση των αποκλεινόντων συμπεριφορών, όσο και στην εκπόνηση προγραμμάτων τέτοιων που θα εμπλουτίζουν τη ζωή του Σχολείου, αλλά και θα το εντάσσουν στο γίγνεσθαι των τοπικών κοινωνιών.
Πρακτικές εφαρμογές των παραπάνω θα λέγαμε ότι είναι:
Πλήρης ενεργοποίηση και σεβασμός στις αποφάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων. Ένα θεσμοθετημένο όργανο υπεύθυνο για την εφαρμογή του σχολικού προγράμματος και με πλείστες άλλες αρμοδιότητες που κατοχυρώνουν τη θέση του εκπ/κού .
Ο Δ/ντής δεν υποσκελίζει τον εκπ/κό λύνοντας τα καθημερινά προβλήματα της τάξης του και ουσιαστικά αποδυναμώνοντας το ρόλο του, αλλά στέκεται βοηθός και σύμβουλος στο παιδαγωγικό και παιδονομικό του έργο, από κοινού με το Σύλλογο Διδ/ντων.
Φροντίζει για την εξασφάλιση όμορφου περιβάλλοντα χώρου στο σχολείο. Όλοι μας εργαζόμαστε και αποδίδουμε περισσότερο όταν ο χώρος γύρω μας, παρέχει την αίσθηση της φιλοξενίας, σε εκπ/κούς, μαθητές και γονείς. Η όλη παρουσία του σχολικού χώρου, πλούσια βιβλιοθήκη, υλικοτεχνική υποδομή, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα πρέπει να μας υποβάλλουν ότι η γνώση είναι χαρά. Είναι ανάγκη λοιπόν η ειλικρινής συζήτηση των προβλημάτων τόσο με τους τοπικούς φορείς, αλλά και με το σύλλογο γονέων του οποίου η συνδρομή μπορεί να είναι αποτελεσματικότατη.
Ο νέος δ/ντής επιδιώκει τη συχνή επικοινωνία εκπ/κών—γονέων, και μαθητών σε μια προσπάθεια να βρεθεί ο χρυσός τόπος συνεργασίας και αλληλοβοήθειας. Η τακτική επικοινωνία βοηθά στην αλληλοκατανόηση, και δίνει σε όλους την ικανοποίηση της συμμετοχής και της προσφοράς. Φυσικά θα υπάρξουν και στιγμές εντάσεων τόσο με τους μαθητές όσο και με τους γονείς. Ειδικά όταν έχουμε να χειριστούμε προβληματικές συμπεριφορές ή ακόμα έντονες μαθησιακές δυσκολίες που δε γίνονται εύκολα αποδεκτές. Θεωρώ όμως ότι όταν είναι εδραιωμένη η πεποίθηση του γνήσιου ενδιαφέροντος για το παιδί τότε τα πάντα μπορούν να συζητηθούν με ειλικρίνεια. Όταν η διεύθυνση του σχολείου πρωτοστατεί ώστε να γίνονται συχνές ενημερωτικές συζητήσεις ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές με την παρουσία και ειδικών επιστημόνων με θέματα κοινού ενδιαφέροντος τότε παγιώνεται η καλή συνεργασία και αλληλοκατανόηση.
Φροντίζοντας για τη συχνή και τακτική επαφή εκπ/κών με Σχολικούς συμβούλους, Προϊσταμένους και ειδικούς επιστήμονες, στα πλαίσια της ενδοσχολικής επιμόρφωσης, μια θεσμοθετημένη δυνατότητα αλλά εν πολλοίς υποβαθμισμένη, ανατροφοδοτούνται όλοι οι εκπ/κοί και επωφελούνται οι νέοι από την πείρα και τον πλούτο των στρατηγικών παλαιότερων εκπ/κων.
Σε αντίστοιχές συναντήσεις και εφ’όσον τα θέματα συζήτησης το επιτρέπουν θα μπορούσαν να συμμετέχουν γονείς και γιατί όχι και μαθητές, αφού σε τελευταία ανάλυση η δική τους ζωή διαμορφώνεται και για το δικό τους μέλλον ενδιαφερόμαστε.
Φυσικά απαραίτητη προϋπόθεση για όλα είναι κυρίως μια Πολιτεία της οποίας άμεση προτεραιότητα είναι η παιδεία των πολιτών της. Άρση επομένως της υποβάθμισης του κύρους της εκπ/σης . Γνήσιο ενδιαφέρον για πολίτες πεπαιδευμένους και έτοιμους να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που έρχονται όποιες κι αν είναι αυτές. Όλα αυτά συνεπάγονται: Γενναία χρηματοδότηση για κτηριακή και υλικοτεχνική υποδομή, συνεχή θεσμοθετημένη επιμόρφωση των εκπ/κών, αλλά και των γονέων για τις υποχρεώσεις τους έναντι των παιδιών τους.
Βοήθεια και στήριξη στην οικογένεια και κυρίως στο παιδί όταν συμβεί κάτι καθοριστικό στο περιβάλλον του, θάνατος γονέα, διαζύγιο, μακροχρόνιες ασθένειες, προβληματικές σχέσεις γονέων, παραβατική συμπεριφορά γονέα, αδυναμία γονέων να ανταποκριθούν στην ανατροφή του παιδιού . Τα παιδιά δεν μας ανήκουν είναι το μέλλον μας.
Ο λαός έχει αποφανθεί χωρίς διάψευση μέχρι τώρα ότι « ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη», το σχολείο δεν μπορεί να ανταπεξέλθει μόνο του, ας προβληματιστούμε λοιπόν όλοι, ας κατανοήσουμε ότι μαζί πολιτεία, εκπαιδευτικοί και γονείς είμαστε συνυπεύθυνοι για τα παιδιά που έχουμε.
Ας δουλέψουμε αλλά και ας απαιτήσουμε.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ματσαγγούρας: Η Σχολική τάξη, Αθήνα 2000
Κουφογιάννης: Ο Σύγχρονος ρόλος του Δ/ντή του Σχολείου freeserves.com/paideia 50
Γιαννακάκη Π. Ο εκπ/κός διαμεσολαβητής Αθήνα 1997
Ρες Γιάννης: Σχολική κουλτούρα και εκπ/κός οργανισμός.
Κ. Θ. Πετρόπουλος Διευθυντής σχολικής μονάδας και τοπική κοινωνία
eduportal.gr 29/01/06
Πασιαρδή Γ. Το σχολικό κλίμα. Θεωρητική ανάλυση και εμπειρική διερεύνηση
των βασικών παραμέτρων του. Αθήνα 2001
Σαϊτης Χ. Οργάνωση και λειτουργία των Σχολικών Μονάδων. Αθήνα 2005
Κ. Τσατσάκης : Ο ρόλος του Δ/ντή στο σύγχρονο σχολείο
