ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΔΟΚΙΜΙΟ
Στο αποδεικτικό δοκίμιο (δοκίμιο πειθούς) έχουμε συνήθως σοβαρό, επιμελημένο και επίσημο ύφος. Όμως δεν είναι απόλυτα αυστηρό, απρόσωπο και ουδέτερο, καθώς διατηρεί αρκετά στοιχεία προσωπικού λόγου. Βασική επιδίωξη του συγγραφέα είναι η πειθώ, με τη χρήση λογικών κυρίως μέσων πειθούς. Αντικειμενική σκοπιά, ανάπτυξη κυρίως σε γ’ ενικό πρόσωπο.
Κυριαρχεί η κυριολεκτική λειτουργία της γλώσσας, καθώς οι λέξεις χρησιμοποιούνται κατά βάση με τη δηλωτική σημασία τους, χωρίς να αποκλείεται όμως και η μεταφορική σε κάποια σημεία.
Το δοκίμιο δεν απαιτεί κάποια επιπλέον στοιχεία (όπως τίτλο – αν και δεν είναι απαγορευτικός – προσφώνηση, αποφώνηση .
Οι ιδέες διαρθρώνονται με λογική σειρά με βάση την κλασική τριμερή δομή: στην αρχή (πρόλογος) δηλώνεται το θέμα και η θέση του συγγραφέα. Στο κύριο μέρος προσκομίζονται τα απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία (επιχειρήματα και τεκμήρια), που επιβεβαιώνουν την ορθότητα της κύριας θέσης. Στον επίλογο εξάγονται τα συμπεράσματα.
Βασικές αρετές του δοκιμίου είναι: η πληρότητα (επαρκής ανάπτυξη επιχειρημάτων – ιδεών), η ενότητα (άμεση σχέση δευτερευουσών ιδεών με την κύρια), η αλληλουχία (στενή σύνδεση των μερών μεταξύ τους και με την κύρια ιδέα), η συνοχή (ομαλή σύνδεση των περιόδων και των παραγράφων) και η έμφαση.
ΑΡΘΡΟ
Πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει τίτλος, η απουσία του οποίου έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια μορίων. Ο τίτλος πρέπει να είναι σύντομος, και περιεκτικός. Συνήθως αρηματικός, χιουμοριστικός, ειρωνικός, ουδέτερος, πρωτότυπος, με σχόλιο ή χωρίς, με σημεία στίξης ή χωρίς, μεταφορικός ή κυριολεκτικός …
Περιεχόμενο: το άρθρο έχει, λοιπόν, καθαρά επικαιρικό χαρακτήρα, καθώς αφορμάται πάντα από ένα επίκαιρο γεγονός, το οποίο σχολιάζει ή ερμηνεύει. Στον πρόλογο, συνήθως γίνεται αναφορά στο συγκεκριμένο επικαιρικό γεγονός, το οποίο αποτελεί το ερέθισμα για τη γραφή του άρθρου. Τέτοια κείμενα αναφέρονται σε επίκαιρα θέματα όπως είναι: η βία, τα ναρκωτικά, η μοναξιά κ.λπ.
Γλώσσα: επικρατεί η αναφορική λειτουργία της, έχει σχετικά πειθαρχημένη σύνταξη, κυριαρχεί το γ’ ρηματικό πρόσωπο, απέχει από τη λογοτεχνία και κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Για αυτό το λόγο δεν έχει προσωπικό και οικείο τόνο, όπως το δοκίμιο. Γίνεται χρήση ενεστώτα ή μέλλοντα.
Ύφος: συνήθως σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο. Το ύφος ταιριάζει στο επικοινωνιακό περιβάλλον του και είναι συνήθως σοβαρό, αν και συνήθως εξαρτάται από το επίπεδο του αναγνωστικού κοινού στο οποίο υποθετικά απευθύνεται ο αρθρογράφος (με λίγα λόγια είναι διαφορετικός ο τρόπος γραφής άρθρου που προορίζεται να δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα από εκείνον ενός άρθρου που προορίζεται για την εφημερίδα της πόλης).
Η τυπική δομή άρθρου δε διαφέρει και πολύ από αυτή του αποδεικτικού δοκιμίου και έχει ως εξής:
Πρόλογος, όπου εκτίθεται το θέμα ή η προβληματική του. Συνήθως είναι επαγωγικός, καθώς από το ειδικό (αφόρμηση από την επικαιρότητα), προχωρά στη γενικότερη τοποθέτηση, που έχει να κάνει συνήθως με τα ζητούμενα του θέματος.
Κύριο μέρος, όπου παρατίθεται επαρκές αποδεικτικό υλικό, προκειμένου να διασαφηνιστεί η κυρίαρχη ιδέα, να τεκμηριωθεί η θέση – ισχυρισμός που διατυπώθηκε στην εισαγωγική παράγραφο ή να ανασκευαστεί μία θέση.
Επίλογος, όπου έχουμε τη συμπυκνωμένη θεώρηση των θέσεων του κύριου θέματος.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Η Επιστολή διακρίνεται σε: α) τυπική επίσημη και β) σε φιλική
α) Τυπική /Επίσημη
ΔΟΜΗ:
τόπος και ημερομηνία: (στο άνω δεξιό μέρος της επιστολής).
Προσφώνηση: (ακριβώς από κάτω αριστερά): “Αξιότιμε κύριε Υπουργέ” ή “Αξιότιμε κύριε πρόεδρε του Διοικητικού Συμβουλίου…” ή “Κύριε Δήμαρχε”, “Αξιότιμε κύριε Χ” (όταν ξέρουμε το όνομα του αποδέκτη) “Αγαπητοί αναγνώστες”.
Η προσφώνηση μπορεί να εκφέρεται απέριττα ή να εμπλουτίζεται με κατάλληλους για την επικοινωνιακή περίσταση προσδιορισμούς π.χ. “Αξιότιμε κύριε διευθυντά…”, “Εκλεκτοί κύριοι σύνεδροι…”
Πρόλογος: -περιέχει ταυτότητα και ιδιότητα του αποστολέα
–περιέχει το λόγο – σκοπό για τον οποίο γράφεται η επιστολή
-περιέχει συνοπτική αναφορά στο πρόβλημα- θέμα
περιέχει την κεντρική θέση του αποστολέα πάνω στο πρόβλημα
Δεδομένο: αναλυτική παρουσίαση προβλήματος με χρήση τεκμηρίων (παραδείγματα, γεγονότα).
Κυρίως θέμα: αναλύουμε τις θέσεις μας με επιχειρήματα, ξεκινώντας απ’ την κεντρική θέση που έχουμε δώσει στον πρόλογο.
Επίλογος: δηλώνουμε ότι ολοκληρώνουμε την επιστολή (π.χ. κλείνοντας, ολοκληρώνοντας την επιστολή…), διατυπώνουμε με σαφήνεια τη βασική μας πρόταση –αίτημα –ιδέα που αποτελεί το συμπέρασμα,
Αποφώνηση: – ευχαριστούμε τον αποδέκτη της επιστολής για το χρόνο που μας αφιέρωσε με επίσημο ύφος “Με τιμή” ή “Με βαθύτατη εκτίμηση” ή “Με σεβασμό” ή ‘’ Πάντα στη διάθεση σας’’ .
Σημείωση 1η : Στο μέσο της επιστολής μπορούμε να προσφωνήσουμε πάλι χωρίς το “Αξιότιμε” μπροστά π.χ. Κύριε Χ…
Σημείωση 2η : το ύφος του επιστολικού κειμένου συναρτάται με την επικοινωνιακή περίσταση και μπορεί να είναι: οικείο (ως ένα βαθμό), σοβαρό, επίσημο, επιθετικό ή παρακλητικό.
Γλώσσα: κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία λόγω του τυπικού και επίσημου χαρακτήρα του κειμένου, ασχέτως αν χρησιμοποιούμε εναλλαγή των προσώπων (α’ ενικό, β’ πληθυντικό, γ’ ενικό ή πληθυντικό), για να αποδοθεί ο χαρακτήρας του κειμενικού είδους. Πάντως προτιμάται η απλή –καθημερινή γλώσσα
Ύφος: σοβαρό- επίσημο.
Σκοπός: η επικοινωνία με τον παραλήπτη για την ενημέρωση του σχετικά με κάποια γεγονότα –θέματα.
ΟΜΙΛΙΑ – ΕΙΣΗΓΗΣΗ
ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ/ΟΜΙΛΙΑ
Πρόκειται για προφορικό λόγο που εκφωνείται με αφορμή συγκεκριμένη περίσταση και με αντικείμενο ευρείας θεματολογίας (πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, επιστημονικό, θρησκευτικό κλπ) σε συγκεκριμένο κοινό.
Είδη ομιλίας είναι και τα ακόλουθα:
ΕΙΣΗΓΗΣΗ: Πρόκειται για ομιλία που εκφωνείται σε συλλογικό όργανο, η οποία περιλαμβάνει είτε προτάσεις πάνω σε συγκεκριμένο θέμα είτε ανακοινώσεις σχετικά με συγκεκριμένο ζήτημα.
ΔΙΑΛΕΞΗ: Πρόκειται για λόγο που εκφωνείται ενώπιον εξειδικευμένου ακροατηρίου […] με σκοπό την πραγμάτευση ενός εξειδικευμένου (συνήθως επιστημονικού) θέματος.
Αναφορικά με την ΟΜΙΛΙΑ ο πομπός είναι απαραίτητο να έχει υπόψη τα ακόλουθα:
ΔΟΜΗ ΟΜΙΛΙΑΣ- ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ
| Προσφώνηση
|
Εξαρτάται άμεσα από την ιδιότητα του δέκτη και τις επιδιώξεις του πομπού και τοποθετείται στο πάνω αριστερό μέρος του κειμένου. Πρόκειται για τον εισαγωγικό χαιρετισμό που απευθύνει ένας ομιλητής στο ακροατήριό του. Όταν στο ακροατήριο
παρευρίσκονται ιερωμένοι, προσφωνούνται στην αρχή. Η προσφώνηση επιβάλλεται να είναι κλιμακωτή, δηλαδή ο πομπός απευθύνεται στο ακροατήριό του ξεκινώντας από τους πιο υψηλά ιστάμενους και προχωρώντας προς τους απλούς δέκτες. |
| Πρόλογος
|
Ο ομιλητής παρουσιάζει επιγραμματικά το θέμα, τη σκοπιά από την οποία θα το αντιμετωπίσει και ταυτόχρονα επιδιώκει να κερδίσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου.
Περιλαμβάνει: 1. Εισαγωγική φράση (αναφορά στο θέμα της εκδήλωσης, χαιρετισμός) 2. Εισαγωγή στην έννοια/θέμα της εκδήλωσης 3. Κατακλείδα: 1ο ζητούμενο (ειδικότερα στην ομιλία μου θα αναφερθώ…) Αναλυτικότερα: 1.εισαγωγική φράση: Αναφορά στους διοργανωτές και το θέμα (πχ Κυρίες και Κύριοι, Αρχικά θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου για τη δυνατότητα που μου δίνεται να εκφράσω τις απόψεις μου σχετικά με ………(θέμα)/ Δήλωση της αφορμής (πχ • Με αφορμή την εκδήλωση που διοργάνωσε ο δήμος / το σχολείο μας, ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας, αξιοποιώ την ευκαιρία να (διατυπώσω κάποιες σκέψεις μου αναφορικά με…,/ Αναφορά της ιδιότητας (πχΣτην ημερίδα του Δήμου μας με θέμα ………….ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας θα εκφράσω και εγώ με τη σειρά μου(τις απόψεις, προβληματισμούς, ανησυχίες κ.λπ.) 2.Εισαγωγή στο θέμα (πχ Νομίζω πως θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι το θέμα… έχει εξέχουσα σημασία για την κοινωνία μας και χρήζει περαιτέρω συζήτησης και διερεύνησης. |
| Κύριο μέρος
|
Ο ομιλητής έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει ανάλογα με το θέμα:
Αφήγηση: Πληροφορίες σχετικές με την ιστορική διαδρομή του θέματος ή αναδρομή στο παρελθόν. Βεβαίωση: Αποδεικτικό και τεκμηριωτικό υλικό υπέρ της υποστηριζόμενης θέσης. Παρατίθενται επιχειρήματα με παρουσίαση στοιχείων, δεδομένων, μαρτυριών, απόψεων ειδικών, έτσι που να καλύπτεται σφαιρικά το θέμα και να αναδεικνύεται η ορθότητα των θέσεων του πομπού. Ανασκευή: Εκ του αντιθέτου απόδειξη. Παρουσιάζεται η άλλη άποψη και αντικρούεται, γεγονός που ισχυροποιεί τη θέση του ομιλητή. Προβάλλονται οι κίνδυνοι που τυχόν θα προκύψουν από την επικράτηση του αντιθέτου. |
| Επίλογος
|
Σύντομη ανακεφαλαίωση, ευχή, προτροπή, επιβεβαίωση των επιχειρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της θέσης. |
| Επιφώνηση
|
Τυποποιημένη φράση που τοποθετείται πάντοτε ανεξάρτητα από το κείμενο στο κάτω δεξιό μέρος της γραπτής διατύπωσής του, με την οποία ο πομπός εκφράζει τις ευχαριστίες προς τις/τους δέκτες. (πχ Ευχαριστώ πολύ) |
Αξίζει να προσεχθούν τα ακόλουθα:
– Ο πομπός επιβάλλεται να χρησιμοποιεί ύφος που να ταιριάζει στην επικοινωνιακή περίσταση (επίσημο, οικείο, λογοτεχνικό, επιστημονικό κλπ.) .
– Χρησιμοποιείται το δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού και, όταν θεωρείται σκόπιμο, χρησιμοποιείται και το πρώτο πληθυντικού για ποικιλία ύφους.
– Ακολουθούνται όλες οι οδηγίες που ισχύουν για κάθε μορφή γραπτού επικοινωνιακού λόγου (π.χ. καθαρό γράψιμο, ευανάγνωστα γράμματα, παραγραφοποίηση, κλπ.)