Ως στερεότυπο χαρακτηρίζεται ο συμβολικός χαρακτηρισμός που αποδίδεται στα μέλη ομάδας ανθρώπων (εθνικής, κοινωνικής κ.λπ.) και βασίζεται σε γενικεύσεις (ενδεχομένως αυθαίρετες), π.χ. ότι οι Γερμανοί είναι πειθαρχικοί, οι Σκοτσέζοι τσιγκούνηδες κ.ά.
Τα στερεότυπα με την ευρύτερη έννοια αποτελούν αντιλήψεις και παγιωμένες απόψεις που έχουν διαμορφωθεί με την πάροδο των χρόνων -όχι κατ’ ανάγκη μέσω προσεκτικής παρατήρησης και ουσιαστικού προβληματισμού-, τα οποία περνούν από γενιά σε γενιά περιβεβλημένα με την αξία της αυθεντίας που τους προσδίδει η διαχρονική τους παρουσία στη συλλογική σκέψη.
Η πραγματική τους ισχύ αντλείται από το γεγονός ότι επαναλαμβάνονται επίμονα από μεγάλο μέρος του πληθυσμού και πως έρχονται σ’ επαφή με αυτά οι νέοι από την παιδική τους ήδη ηλικία, όταν δηλαδή δεν έχουν την αναγκαία κριτική ικανότητα προκειμένου να θέσουν υπό έλεγχο την αλήθεια και την εγκυρότητά τους.
Τα στερεότυπα, λόγω της γενίκευσης που παρουσιάζουν στην προσέγγιση της πραγματικότητας, εξυπηρετούν την τάση του ανθρώπινου εγκεφάλου να κατηγοριοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει και να διαμορφώνει τυποποιημένα σχήματα διαχείρισης της καθημερινότητας. Ωστόσο, ακριβώς επειδή τα στερεότυπα περνούν στη σκέψη των ανθρώπων από πολύ μικρή ηλικία, λαμβάνουν τη μορφή προκαταλήψεων που πολύ δύσκολα μπορούν να αναθεωρηθούν και να απορριφθούν στη συνέχεια.

Τα είδη των στερεοτύπων
Τα στερεότυπα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και πολιτιστικών θεμάτων, καθώς τα περισσότερα ζητήματα της κοινωνικής πραγματικότητας επανέρχονται κατά τρόπο διαχρονικό, με αποτέλεσμα να έχουν τεθεί υπό την απλουστευτική εκείνη εκλογίκευση που δημιουργεί τις ανάλογες στερεοτυπικές προσεγγίσεις. Ειδικότερα:

– Στερεότυπα σε σχέση με τα δύο φύλα. Ο ρόλος, αλλά και το κοινωνικώς αναμενόμενο από το κάθε φύλο συνιστούν βασικά αντικείμενα στερεοτυπικών συλλογισμών. Θέματα που καλύπτουν από το χρώμα των ρούχων που αναλογούν στα νεογέννητα ανάλογα με το φύλο τους, μέχρι τα ενδιαφέροντα, τις επαγγελματικές επιλογές και τη συμπεριφορά των ενήλικων γυναικών και ανδρών, αποτελούν ζητήματα που καθορίζονται και διαμορφώνονται μέσω των στερεοτύπων.
Το κάθε κορίτσι από τη στιγμή της γέννησής του, μέχρι πέρα ως την ενηλικίωσή του, θα βρίσκεται υπό ένα διαρκή βομβαρδισμό πληροφοριών, υποδείξεων και απαιτήσεων σε σχέση με το τι είναι αναμενόμενο, τι είναι «φυσιολογικό» και τι είναι αποδεκτό για μια γυναίκα. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με κάθε αγόρι. Πρόκειται για μια σταθερά επαναλαμβανόμενη διαδικασία, που καταλήγει να περάσει σε κάθε νέα γενιά πολύ συγκεκριμένες αντιλήψεις για τον ειδικότερο προορισμό του κάθε φύλου, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για παρεκκλίσεις.

– Στερεότυπα σε σχέση με τα επαγγέλματα. Το παραδοσιακό κύρος ορισμένων επαγγελμάτων διατηρείται -συχνά αλώβητο- παρά τις συνεχείς εξελίξεις και αλλαγές στον εργασιακό χάρτη, λόγω της αδιάπτωτης στερεοτυπικής επανάληψης αξιολογικών χαρακτηρισμών σε σχέση με τις διάφορες επαγγελματικές επιλογές. Έτσι, ένα χειρωνακτικό επάγγελμα, έστω κι αν αποφέρει σημαντικότερα οικονομικά οφέλη, συνεχίζει να θεωρείται υποδεέστερο από ένα επάγγελμα πνευματικής υφής, όπως είναι αυτό του γιατρού ή του δικηγόρου, μόνο και μόνο γιατί παραμένει σε ισχύ η στερεοτυπική αντίληψη πως εκείνος που καταβάλλει πνευματικό μόχθο είναι άνθρωπος των γραμμάτων, με σπουδές και πνευματική καλλιέργεια, και άρα του αναλογεί υψηλότερη κοινωνική αναγνώριση σε σχέση με εκείνον που καταβάλλει σωματικό μόχθο.

– Στερεότυπα σε σχέση με τις κοινωνικές τάξεις. Με τρόπο στερεοτυπικό διαμορφώνονται και οι αντιλήψεις των πολιτών σε σχέση με το διαχωρισμό των πολιτών σε κοινωνικές τάξεις, καθώς και σε σχέση με τα χαρακτηριστικά, τις ποιότητες και τις ιδιότητες που αντιστοιχούν στους ανθρώπους ανάλογα με την τάξη που εντάσσονται.

– Στερεότυπα σε σχέση με τα άλλα έθνη. Με βάση τις συγκεχυμένες κάποτε πληροφορίες που υπάρχουν για τις διάφορες εθνότητες διαμορφώνονται στερεοτυπικές απόψεις για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους. Ενώ, εκ των προτέρων αρνητικές τείνουν να είναι οι απόψεις των πολιτών για τους ανθρώπους άλλων εθνοτήτων που μεταναστεύουν στη χώρα, εφόσον γίνονται αντιληπτοί ως οικονομική επιβάρυνση.

– Στερεότυπα σε σχέση με την ηλικία. Ακόμη και επιμέρους ζητήματα, όπως το ποια είναι η αναμενόμενη συμπεριφορά, ιδεολογική τοποθέτηση και εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων ανάλογα με την ηλικία τους, αποτελούν συχνά αντικείμενο στερεοτυπικής προσέγγισης.

Τα αίτια επικράτησης των στερεοτυπικών αντιλήψεων
Τα στερεότυπα αποτελούν γενικευτικές και απλουστευτικές προσεγγίσεις ζητημάτων της κοινωνικής πραγματικότητας, καθώς και απόπειρες εκλογίκευσης ή μοιρολατρικής αποδοχής διαχρονικών κοινωνικών προβλημάτων. Ο απλουστευτικός τους χαρακτήρας τα καθιστά εύληπτα, ευλογοφανή και άρα εύκολα στην πρόσληψη από τους ανθρώπους, ιδίως νεαρής και παιδικής ηλικίας, που έχουν την ανάγκη να λάβουν γρήγορες απαντήσεις σε πλήθος ερωτημάτων, αλλά και να διαχειριστούν σε σύντομο χρονικό διάστημα πάρα πολλές πληροφορίες σε σχέση με τον κόσμο γύρω τους.
Έτσι, στους λόγους ευρείας διάδοσης και επικράτησης των στερεοτύπων καταγράφουμε, μεταξύ άλλων τους εξής:

– Η αδυναμία των ανθρώπων να κρίνουν τα έτοιμα αυτά νοητικά σχήματα. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι εκτίθενται στις στερεότυπες απόψεις από πολύ μικρή ηλικία, δεν τους δίνει την ευκαιρία να τις αντιμετωπίσουν με κριτικό τρόπο, εφόσον τους λείπουν οι αναγκαίες γνώσεις και η απαραίτητη κριτική ικανότητα, με αποτέλεσμα να τις αποδέχονται και να τις υιοθετούν ως έχουν, χωρίς περαιτέρω αξιολόγηση.

– Η απροθυμία των ανθρώπων να αξιολογήσουν τα έτοιμα νοητικά σχήματα. Το πλήθος των τομέων της κοινωνικής πραγματικότητας που καλύπτουν τα στερεότυπα σε συνδυασμό με την τάση των ανθρώπων να αποφεύγουν τις κοπιώδεις εσωτερικές διεργασίες, όπως είναι η επαναξιολόγηση όλου του συστήματος αξιών και πεποιθήσεων που έχουν διαμορφώσει ήδη από την παιδική ηλικία, επιτρέπει τη διατήρηση, και άρα τη διαιώνιση, στερεοτυπικών απόψεων. Όπως είναι λογικό, ο μόνος τρόπος για να απορρίψει κάποιος τις στερεοτυπικές του αντιλήψεις είναι να διατρέξει το σύνολο των απόψεών του προκειμένου να διαπιστώσει ποιες από αυτές είναι έτοιμα νοητικά σχήματα που τα μεταφέρει αυτούσια από τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια.

– Τα στερεότυπα εμφανίζονται συχνά ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες. Η εκπληκτική διάδοση των στερεοτυπικών απόψεων σε μια κοινωνία έχει ως αποτέλεσμα να τις συναντά και να τις ακούει ένα άτομο από πάρα πολλούς ανθρώπους και σε διάφορες πτυχές της καθημερινότητάς του, με αποτέλεσμα να τις εκλαμβάνει από ένα σημείο και μετά ως αυταπόδεικτες αλήθειες που δεν χρήζουν κριτικής εξέτασης. Ας λάβουμε υπόψη μας, άλλωστε, πως πολλά από αυτά τα στερεότυπα μπορεί να τα ακούσει ένα παιδί να επαναλαμβάνονται στο σχολείο από τους δασκάλους και τους καθηγητές κι έπειτα να τα συναντήσει εκ νέου στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ώστε να του είναι δύσκολο να αντιληφθεί πως πρόκειται για γενικεύσεις που δεν έχουν σε καμία περίπτωση καθολική ισχύ και αξία.

– Τα στερεότυπα αποτελούν έναν οδηγό κοινωνικής επιβίωσης. Πολλές φορές ακόμη κι αν ένα άτομο έχει αντιληφθεί πως κάποιες απόψεις ή κάποιες κοινωνικώς αναμενόμενες συμπεριφορές αποτελούν παρωχημένα στερεότυπα, διστάζει να τα παραγνωρίσει διότι θεωρεί πως θα προκαλέσει αρνητικές εις βάρος του εντυπώσεις. Λόγω, δηλαδή, της μεγάλης διάδοσης των στερεοτυπικών αντιλήψεων είναι σε ορισμένες περιπτώσεις δύσκολο για ένα άτομο να τις αγνοήσει και να δράσει διαφορετικά από αυτές∙ ιδίως όταν το άτομο θέλει να γίνει αποδεκτό από το κοινωνικό σύνολο.
Συνέπειες — Κίνδυνοι από την επικράτηση στερεοτύπων
* Στον οικονομικό τομέα: Αποτελούν τροχοπέδη και επιβραδύνουν την οικονομική
ανάπτυξη, γιατί παρεμποδίζουν τη λήψη πρωτοβουλιών. Οι οικονομικές μέθοδοι οφείλουν να
χαρακτηρίζονται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα, καταστάσεις που έρχονται σε
αντίθεση με τα οικονομικά στερεότυπα, τα οποία αλλάζουν μεν σε βάθος χρόνου, αλλά με
αργούς ρυθμούς, για να μεταλλαχτούν πιθανότατα σε άλλα στερεότυπα.
* Στον επαγγελματικό τομέα υπάρχουν στερεότυπες αντιλήψεις που σχετίζονται με την
ιεράρχηση και αξιολόγηση των επαγγελμάτων. Επικρατεί, λόγου χάρη, διάκριση ανάμεσα σε
ανδρικές και γυναικείες εργασίες, μερικά επαγγέλματα, όπως του γιατρού ή του δικηγόρου,
θεωρούνται ανώτερα των άλλων ή, ακόμη, υπάρχει στερεότυπη αντίληψη ότι τα πνευματικά
επαγγέλματα είναι ανώτερα και τα χειρωνακτικά κατώτερα. Επίσης, υπάρχουν στερεότυπα
που αδικούν επαγγελματικές ομάδες, γιατί γενικεύουν συμπεριφορές, όπως: όλοι οι
δικηγόροι είναι ψεύτες, όλοι οι γιατροί παίρνουν «φακελάκια», όλοι οι πολιτικοί είναι
αναξιόπιστοι, όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι τεμπέληδες κ.ά. Στις πιο πάνω περιπτώσεις
τα στερεότυπα δεν οδηγούν μόνο στον επαγγελματικό «ρατσισμό», αλλά και διαβάλλουν,
χωρίς εξαιρέσεις, όλα τα άτομα επαγγελματικών ομάδων.
* Στον πνευματικό τομέα: Δεν ευνοούν την πνευματική ανάπτυξη, γιατί τα στερεότυπα
είναι δεδομένα, και γι’ αυτό δεν επιτρέπουν τον προβληματισμό και την ορθολογική
αντιμετώπιση των θεμάτων, που ευνοούν την ανάπτυξη της λογικής. Όταν δεν υπάρχει ο
προβληματισμός, αδρανοποιείται η κρίση, δεν αφυπνίζεται το πνεύμα και μοιραία το άτομο
παθητικοποιείται και οδηγείται σε αποδοχή έτοιμων, στερεότυπων ιδεολογημάτων. Τα
στερεότυπα, επομένως, ακυρώνουν τη λογική, στενεύουν επικίνδυνα τον πνευματικό
ορίζοντα, επιβραδύνουν την επιστημονική πρόοδο και παρεμποδίζουν την εύρεση της
αλήθειας.
* Στον κοινωνικό τομέα: Δεν ευνοείται η κοινωνική πρόοδος, γιατί οι κανόνες της
κοινωνικής ζωής, οι κοινωνικές αντιλήψεις και τα κοινωνικά γεγονότα είναι καταστάσεις
δυναμικές, ενώ τα στερεότυπα είναι από τη φύση τους στατικά. Ό,τι μέσα στο κοινωνικό
γίγνεσθαι είναι στατικό καθίσταται αυτόματα και οπισθοδρομικό. Οι άνθρωποι των
στερεοτύπων είναι προσκολλημένοι στα καθιερωμένα, δεμένοι σε παγιωμένες αντιλήψεις, σε
έτοιμα σχήματα, σε ετικέτες συμπεριφοράς και κινούνται μέσα σε καλούπια και σε σχεδόν ανελαστικές «προδιαγραφές». Είναι οπαδοί της ακινησίας και αρνούνται ή, στην καλύτερη
περίπτωση, δέχονται με δυσκολία την εξέλιξη. Ακόμη, οι στερεότυπες αντιλήψεις
δημιουργούν και κοινωνικές αντιπαλότητες και καχυποψία. Οι θιασώτες των στερεοτύπων,
παρ’ όλο ότι βλέπουν τη ζωή να προχωρά, εντούτοις αυτοί, αντί να προσπαθούν να
συγχρονίσουν το βηματισμό τους με τη ζωή και το αυτονόητο, μέμφονται, πολλές φορές, την
αλλαγή, την εξέλιξη και την πρόοδο.
– Δυσκολεύουν τις διαπροσωπικές σχέσεις: Οι τυπικές, γενικευμένες και κατεστημένες
αντιλήψεις στον τρόπο επικοινωνίας οδηγούν στην «ομογενοποίηση» συμπεριφορών και δε
διευκολύνουν την πρόσβαση από το «εγώ» στο «εσύ». Οι άνθρωποι ανταλλάσσουν
πανομοιότυπους χαιρετισμούς, με αποτέλεσμα οι σχέσεις να γίνονται ψυχρές και
υποκριτικές. Οι θιασώτες των στερεοτύπων αναμασούν συγκεκριμένες φράσεις, που
θυμίζουν νοοτροπία μαθητών οι οποίοι αποστήθισαν το μάθημά τους. Ο στερεότυπος
καθωσπρεπισμός δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να επικοινωνήσουν όπως αισθάνονται, να
εκφράσουν αυθόρμητα, πηγαία και αυθεντικά τις σκέψεις τους και να νιώσουν ελεύθεροι,
αποδεσμευμένοι από τον κλοιό των τυπικοτήτων. είναι δέσμιοι ενός προκαθορισμένου
πλαισίου, ενός «πρωτοκόλλου» συμπεριφοράς. Επίσης, με βάση τις στερεότυπες αντιλήψεις
εξιδανικεύουμε τα δικά μας πρότυπα και αξιολογούμε αβασάνιστα ενέργειες ή τρόπους
συμπεριφοράς συνανθρώπων μας, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η επικοινωνία μας μαζί
τους. Ο επιτηδευμένος, μονοσήμαντος και επίπλαστος αυτός τρόπος προσέγγισης, αποτελεί
αναίρεση της γνήσιας κοινωνικότητας και οδηγεί, σχεδόν πάντοτε, στις επιδερμικές σχέσεις,
στη συμβατική συμβίωση, στη χρήση του «προσωπείου» αντί του προσώπου και στη
μαζοποίηση. Ο κοινωνικός κομφορμισμός αποτελεί προστάδιο κοινωνικής αλλοτρίωσης.- Τα στερεότυπα στις ηθικές αξίες οδηγούν στη φαλκίδευση των αξιών αυτών. Γνωρίζουμε
από την ιστορία, αλλά και από την καθημερινή μας πρακτική ότι υπάρχουν αξίες, οι οποίες
σε κάθε εποχή είχαν διαφορετικό περιεχόμενο. Η αντιμετώπισή τους από διαφορετική οπτική
γωνία από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την
πρόοδο των κοινωνιών. Η έννοια της ηθικής ανέκαθεν ήταν έννοια δυναμική. Η στατική
αντιμετώπισή της οδηγεί σε αγκυλώσεις. Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τι είναι ηθικό
και τι ανήθικο, τι δίκαιο και τι άδικο στο πέρασμα των χρόνων ξέφυγαν από τα κρατούντα
στερεότυπα, μπήκαν στη βάσανο της κριτικής επεξεργασίας, προσαρμόστηκαν σε
προοδευτικές αντιλήψεις και αποδεσμεύτηκαν από την υποκειμενική και ιδιοτελή
αντιμετώπισή τους. Είναι, βέβαια, αναγκαίο να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμη και αξίες,
όπως ανθρωπιά, συμπαράσταση, αλληλεγγύη, πρέπει να υπηρετούνται συνειδητά από τον
καθένα μας και να μην εκπορεύονται από διόδους ή ομάδες, που λειτουργούν με νοοτροπία
στερεοτύπων. Τα ηθικά στερεότυπα ανέκαθεν οδηγούσαν στην αναίρεση της ηθικής, δηλαδή
στην ηθικολογία, και δυσχέραιναν την ουσιαστική ηθικοποίηση του ανθρώπου.
* Στην πολιτική ζωή: Τα στερεότυπα τόσο στις αντιλήψεις των πολιτικών, όσο και στη
λειτουργία των κοινοβουλίων παρεμποδίζουν την υιοθέτηση νέων τακτικών και μεθόδων για
την προώθηση θεμάτων που αφορούν τους πολίτες μιας χώρας. Τα στερεότυπα στην
πολιτική ζωή αντιπροσωπεύουν το συντηρητισμό, φαλκιδεύουν τη δημοκρατία και επιδρούν
ανασχετικά στην κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι των στερεοτύπων
αντιμάχονται τις καινοτομίες και τις μεταρρυθμίσεις και, πολλές φορές, δυσκολεύονται να
αποδεχτούν ακόμη και το αυτονόητο.
* Στον ψυχολογικό τομέα: Ακολουθώντας κανείς στερεότυπες αντιλήψεις και συμπεριφορές
στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής του, γνωρίζει το επόμενο βήμα, την επόμενη
πράξη και την επόμενη αντίδραση, γιατί επαναλαμβάνονται όμοιες και απαράλλαχτες
καταστάσεις. Με τον τρόπο αυτό χάνεται η ευκαιρία της έκπληξης, η αναμονή του νέου, η
χαρά του απρόσμενου, η ελπίδα του διαφορετικού, με αποτέλεσμα η ζωή να γίνεται βαρετή,
ισόπεδη και πληκτική.
* Στον εθνικό τομέα: Τα εθνικά στερεότυπα συχνά οδηγούν στο φανατισμό, στο
δογματισμό, στις ακραίες εθνικιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις, που με τη σειρά τους
οδηγούν σε ανεπίτρεπτες συμπεριφορές και απάνθρωπες κοινωνικές πρακτικές. Ακόμη, τα
εθνικιστικά στερεότυπα διαιωνίζουν τις φυλετικές διακρίσεις και καταπατούν τα δικαιώματα
των μειονοτήτων, καταστάσεις που συχνά οδηγούν στην εσωστρέφεια, στην απομόνωση και
στον αποκλεισμό. Επίσης, άτομα που ενστερνίζονται ακραία εθνικιστικά στερεότυπα
μπορούν εύκολα να γενικεύσουν γνωρίσματα ή ιδιότητες προσώπων και εθνών, να
καλλιεργήσουν τον ακραίο εθνικισμό και τον τοπικισμό και να αποδώσουν σε χώρες
ολόκληρες χαρακτηρισμούς που, πολλές φορές, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
* Στον πολιτιστικό τομέα: Παρεμποδίζουν την προσέγγιση των λαών, γιατί οι θιασώτες των
στερεοτύπων δεν υιοθετούν την εκτίμηση ότι οι πολιτισμοί είναι συμπληρωματικοί και ότι
οφείλουμε να σεβόμαστε τις πολιτιστικές αξίες των άλλων χωρών. Αν μάλιστα οι χώρες είναι
αναπτυγμένες, διαθέτουν, συνήθως, μεγάλα οικονομικά ποσά, ασκούν πολιτιστική
προπαγάνδα και δημιουργούν στερεότυπα πολιτιστικής απαξίωσης των ασθενέστερων.
* Στην τέχνη τα στερεότυπα παρεμποδίζουν την εμφάνιση νέων μορφών, νέων τρόπων
δημιουργίας και νέων τεχνοτροπιών. Ειδικότερα:
– Τα λογοτεχνικά έργα δημιουργούνται με βάση τα προϋπάρχοντα «κλισέ» και απουσιάζει η
έμπνευση και η πρωτοτυπία. Λείπει η ποικιλομορφία στον τρόπο έκφρασης και η
τεχνοτροπία και η μεθοδολογία ανάπτυξης ιδεών και απόψεων είναι σχεδόν ίδιες και απαράλλαχτε ς, με αποτέλεσμα τα λογοτεχνικά έργα να καταντούν ανούσια και βαρετά.
– Το ίδιο συμβαίνει και στη μουσική, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στην αρχιτεκτονική και
στις άλλες τέχνες, που υπακούουν σε «έτοιμα σχήματα», σε στερεότυπα. Το αποτέλεσμα
είναι η τυποποίηση και η φωτογραφική αναπαραγωγή, καταστάσεις που εξοβελίζουν το
πρωτότυπο και το καινούριο και οδηγούν στην ακουστική μονοτονία ή στην αισθητική
ομοιομορφία.
Με βάση τις πιο πάνω σκέψεις μπορούμε να ισχυριστούμε πως τα στερεότυπα
τυποποιούν συμπεριφορές, εμποδίζουν την αντικειμενική κρίση, απλουστεύουν την
πραγματικότητα, παραμορφώνουν κανόνες, αξίες, πρότυπα και αντιλήψεις, γενικεύουν
καταστάσεις και οδηγούν σε έναν ομοιόμορφο, μονοσήμαντο και ανούσιο τρόπο ζωής. Δεν
αποτελούν πρόοδο αλλά αναίρεση της προόδου. Δεν οδηγούν μπροστά αλλά προς τα πίσω,
γιατί όποιος δεν προχωρεί οπισθοχωρεί. Αντιμάχονται την εξέλιξη και τη νεωτερικότητα και
ευνοούν τη στασιμότητα και το τέλμα, γιατί οι αλλαγές των στερεότυπων αντιλήψεων
γίνονται με βραδύτατους ρυθμούς και σε μεγάλο βάθος χρόνου. Ανέκαθεν οι θιασώτες των
στερεοτύπων διακατέχονταν από κάποια μορφή νεοφοβίας.
Τρόποι αντιμετώπισης των στερεοτύπων
1. Η οικογένεια:
 να διαμορφώνει κατάλληλο κλίμα, αφήνοντας στα παιδιά περιθώρια προσωπικών
κρίσεων και πρωτοβουλιών
 να καλλιεργεί το διάλογο
 οι γονείς να αποφεύγουν την επιβολή των απόψεών τους και τον πειθαναγκασμό
2. Η Παιδεία να:
 έχει ανθρωπιστικό περιεχόμενο, για την ανάπτυξη σεβασμού προς τον άνθρωπο ως
οντότητα και αξία
 καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό, για τη δυνατότητα διαμόρφωσης
προσωπικής γνώμης
 διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ανθρώπου.
2. Σεβασμός στην παράδοση, όχι όμως στη στείρα προσήλωση, στην προγονοπληξία.
3. Τα ΜΜΕ να:
 παρέχουν αντικειμενική πληροφόρηση
 αποφεύγουν την παραπληροφόρηση και την εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων και
συμφερόντων
 επιτρέπουν την πολυφωνία και να ενισχύουν τον πλουραλισμό των ιδεών και των
απόψεων
 τηρούν την αρχή της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
4. Οι πνευματικοί άνθρωποι:
❖ να καλλιεργούν το ανθρωπιστικό πνεύμα
❖ να προωθούν το πνεύμα του διεθνισμού
❖ με τις διαφωτιστικές τους παρεμβάσεις να αποκαθιστούν ττην αλήθεια των πραγμάτων.
5. Ο ίδιος ο άνθρωπος να:
✓ βρίσκεται πάντα σε πνευματική και συνειδησιακή εγρήγορση
✓ φροντίζει για προσωπική αυτομόρφωση και καλλιέργεια και να είναι ενήμερος για την
παγκόσμια εξέλιξη
✓ διακρίνεται από διαλλακτικότητα και έλλειψη φανατισμού
✓ αποφεύγει την άγονη προσήλωση σε παραδοσιακά δόγματα και θέσεις. μετουσιώνει
τις νέες ιδέες σε καθημερινή πρακτική.