ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ – ΓΕΝΙΕΣ

Λογοτεχνική σχολή: λέγεται μια ομάδα λογοτεχνών με ίδια χαρακτηριστικά γνωρίσματα μορφής και περιεχομένου, με κοινές αισθητικές αντιλήψεις που εισάγει νέα στοιχεία τα οποία συνθέτουν την εκφραστική και θεματική ιδιαιτερότητα τους

Λογοτεχνική γενιά: λέγεται η ομάδα των λογοτεχνών μιας συγκεκριμένης εποχής ή περιόδου. Κοινά στοιχεία: ηλικιακά, ιστορικές και πολιτιστικές εμπειρίες, η συναίσθηση της διαφοροποίησης τους από την προηγούμενη γενιά ως προς την έκφραση νέων μορφών

ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ:

• χρήση της κρητικής διαλέκτου

• χρήση στην ποίηση συνήθως του δεκαπεντασύλλαβου και ομοιοκατάληκτου στίχου

• άντληση των θεμάτων κυρίως από τον έρωτα και τη θρησκεία

• κρητική λογοτεχνία έχει βαθιά ελληνικό χαρακτήρα παρά τις ξένες επιδράσεις που έχει δεχτεί

ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ:

• χρήση της δημοτικής γλώσσας και θεωρητική υποστήριξη της από τους περισσότερους

• χρήση στην ποίηση συνήθως του δεκαπεντασύλλαβου και ομοιοκατάληκτου στίχου

• άντληση των θεμάτων κυρίως από τη θρησκεία, την πατρίδα και τον έρωτα. Ερωτική εξιδανίκευση, ιδανισμός στην παρουσίαση του έρωτα

• έμπνευση από την ιταλική στιχουργία

• αγάπη για τη φύση

ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ ( ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ 1830-1880)

• μελαγχολία και η απαισιόδοξη διάθεση , ως απόηχος του ρομαντισμού της δύσης

• προσπάθεια για τόνωση του εθνικού φρονήματος του λαού

• στροφή προς το ένδοξη παρελθόν ( αρχαίο και πρόσφατο)

• χρήση της καθαρεύουσας

• χαλαρή έκφραση που μερικές φορές φτάνει ως την προχειρολογία

• πομπώδες ύφος

ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ

• επιστροφή στη γνήσια λαϊκή παράδοση, στη δημοτική γλώσσα και σε όλα εκείνα τα στοιχεία που είχε περιφρονήσει η Ρομαντική Σχολή

• γενικότερη ανανέωση του ποιητικού λόγου: εγκατέλειψαν τον στόμφο και τις ρητορικές εξάρσεις του αθηναϊκού ρομαντισμού και στράφηκαν σε θέματα περισσότερο οικεία και καθημερινά, που ευνοούσαν τους χαμηλούς τόνους

• νατουραλιστική τεχνοτροπία

• ενδιαφέρον για την επιμελημένη μορφή του στίχου και προτίμησαν μικρά στροφικά σχήματα

• σημαντικό ρόλο στη στιχουργική φροντίδα έπαιξε και η έμπνευση των περισσότερων από το ρεύμα του γαλλικού παρνασσισμού

• ανάπτυξη της επιστήμης της Λαογραφίας προσέφερε στους λογοτέχνες της εποχής νέα θέματα για έμπνευση, από την καθημερινή ζωή του λαού, αλλά και νέα ποιητικά πρότυπα

ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΄20

είναι η γενιά του πεσιμισμού, λόγω της τραυματικής εμπειρίας του Α΄Παγκόσμιου Πολέμου.

• ψυχικός κάματος

• δυσκολία προσαρμογής στην πραγματικότητα της ζωής

• αίσθημα ανικανοποίητου και παρακμής

• κλίμα ανίας, διάλυσης, απιστίας

• πορεύονται στα χνάρια του συμβολισμού, ο οποίος όμως δεν αντλεί τα θέματα του από την εξωτερική πραγματικότητα, αλλά από τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και τα συναισθήματα του. Ο εξωτερικός κόσμος γίνεται σύμβολο της ατομικής ζωής, οι ψυχικές καταστάσεις συσχετίζονται με τα πράγματα ως σύμβολα

ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΄30

οι ποιητές της γενιάς του ΄30 με βάση τις αρχές του συμβολισμού και του υπερρεαλισμού , ανανεώνουν την ελληνική ποίηση. Βασικά χαρακτηριστικά αυτής της ανανέωσης είναι:

• ο ελεύθερος στίχος

• η χρήση του λεξιλογίου της καθημερινής ομιλίας

• η κατάργηση της λογικής αλληλουχίας του ποιήματος

• η κατάργηση του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

• καλλιέργεια του μυθιστορήματος, λόγω ύπαρξης των κατάλληλων προϋποθέσεων: σταθεροποίηση της πολιτικής και οικονομικής ζωής, αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, διακίνηση ιδεών και ρευμάτων από την Ευρώπη

• προβάλλονται οι ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις παράλληλα με τα δικαιώματα της ατομικότητας και τους προσανατολισμούς της αστικής κοινωνίας

• παρατηρούνται δύο τάσεις ως προς τη μορφή: η ρεαλιστική και η μοντερνιστική ή νεοτερική που εμφανίζεται κυρίως στη Θεσσαλονίκη και η οποία εισάγει τα νεότερα λογοτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης, όπως τον εσωτερικό μονόλογο, τη ροή της συνείδησης

• προσπάθεια να διατηρηθούν στη μνήμη τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής μέσα από βιωματικές καταγραφές των συγγραφέων

• αντιπολεμική, αντιηρωική διάθεση

ΠΡΩΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ

ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ Ή ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

• αντλούν τις εμπειρίες τους από τους αγώνες της Κατοχής και τη δύσκολη μετακατοχική περίοδο για την Ελλάδα και γενικότερα την ανθρωπότητα ( Β΄Παγκόσμιος, Κατοχή, Αντίσταση)

• η γενιά αυτή κατορθώνει να εκφράσει τα σήματα των ελπίδων της και των διαψεύσεων της με ποίηση που η αισθητική της λειτουργία είναι αναμφισβήτητα

• με αγωνιστική διάθεση προσπαθεί να καταγράψει τα γεγονότα και να προβάλλει τα οράματα της για έναν καλύτερο κόσμο

• αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως ον κοινωνικό και πολιτικό, τον εντοπίζει στους αγώνες του

• δημιουργεί όμως ποίηση που κινδυνεύει από εξωαισθητικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες

ΝΕΟΫΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

• οι ποιητές έμειναν ανεπηρέαστοι από τις ιδεολογικές διαμάχες της εποχής τους και τους φανατισμούς όχι όμως και από το δράμα που εκτυλισσόταν γύρω τους

• είναι αρχικά επηρεασμένοι από τον Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Ελύτη

• θεωρούν τη γλώσσα ως όργανο που θα τους βοηθήσει να εκφράσουν την εφιαλτική πραγματικότητα

• από την επίδραση των δραματικών γεγονότων της εποχής τους, αποκτούν μια τραγική αίσθηση της ζωής

• αντιπροσωπεύουν μια ποιητική δημιουργία απαλλαγμένη από οποιεσδήποτε προκαταλήψεις ή επιρροές

• παρακολουθούν τη δοκιμασία του ανθρώπου της εποχής, αλλά τον αποχρωματίζουν από κάθε ιδεολογική επικάλυψη

ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ Ή ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

• οι ποιητές αυτής της τάσης δε φαίνεται να έχουν κοινωνικά ενδιαφέροντα

• διακατέχονται από μεταφυσική αγωνία

• προσπαθούν να εκφράσουν το άγχος του μοναχικού ατόμου μπροστά στο πρόβλημα της ζωής και του θανάτου, της καθημερινής φθοράς

• φαίνεται να χάνουν την επαφή τους με τα πράγματα και να ρέπουν προς μια ιδεαλιστική διάχυση

ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ

ΠΟΙΗΣΗ

• οι περισσότεροι αυτής της γενιάς δεν κομίζουν μέσα τους τις ηρωικές μνήμες της Κατοχής και τη στερεότητα της πίστης σε ένα καλύτερο μέλλον

• καταφεύγουν στη διερεύνηση του εσωτερικού τους χώρου, για να εκφράσουν τις τραυματικές τους εμπειρίες ( πολιτικοκοινωνικές, συνακόλουθες διαψευσμένου ιδεολογικού οράματος είτε ερωτικές)

• λόγω της αίσθησης διάψευσης των οραμάτων τους αρνούνται να συμμετάσχουν στο πολιτικό και κοινωνικό παιχνίδι

• χαρακτηρίζονται από έντονο κριτικό πνεύμα και σκεπτικισμό

• επηρεασμένοι από την ποίηση του Καρυωτάκη, καλλιεργούν έναν ποιητικό λόγο αντιλυρικό, που διακρίνεται για την αιχμηρότητα, τη σκληρότητα και την τραχύτητα των εκφραστικών του μέσων

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

• ρεαλισμός: οι περισσότεροι πεζογράφοι στρέφονται στη μελέτη και απεικόνιση της πραγματικότητας με διάθεση κριτική και απομακρύνονται από το αστικό περιβάλλον όπου τοποθετούσαν τους μύθους τους οι προηγούμενοι, Μερικοί επιμένουν στην απόδοση των πιο αποκρουστικών και ωμών πλευρών της πραγματικότητας , απογυμνώνοντας την από κάθε συμβατικό εξωραϊσμό ( Ταχτσής, Κοτζιάς, Φραγκιάς, Χατζής). Αρκετοί από αυτούς χρησιμοποιούν την αυτοαναφορικότητα, την τάση δηλαδή να αφηγούνται σε πρώτο γραμματικό πρόσωπο και να χρησιμοποιούν λιγότερα ή περισσότερα αυτοβιογραφικά στοιχεία ( Ιωάννου)

• κοινωνικοί και πολιτικοί προβληματισμοί: οι πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις, η αυταρχική εξουσία, οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές είναι μερικά από τα θέματα που απασχόλησαν πολλούς πεζογράφους ( Χατζής, Κοτζιάς, Φραγκιάς, Τσίρκας, Πλασκοβίτης)

• φυγή από την πραγματικότητα: μερικοί αποφεύγουν τη ζοφερή πραγματικότητα, αναζητώντας καταφύγιο στη λυρική πεζογραφία του κλειστού χώρου. Παρουσιάζουν τους ήρωες τους να ζουν τα ιδιωτικά τους προβλήματα ανεξάρτητα από τα εξωτερικά γεγονότα ( Λυμπεράκη, Βλάμη, Σαράντη, Βλάχος)

• νέες εκφραστικές αναζητήσεις: η νεοελληνική πεζογραφία δέχεται επιδράσεις από τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό και από τους σχετικούς προβληματισμούς γύρω από το μυθιστόρημα

• ρεαλιστική γλώσσα: χρησιμοποιεί τολμηρότερη ρεαλιστική γλώσσα που είναι κοντά στην καθημερινότητα. Ορισμένες φορές η γλώσσα χρησιμοποιείται με τραχύτητα ή αποδιοργανώνεται συντακτικά και λογικά, για να αποδώσει πειστικότερα βάναυσες, παράλογες και εφιαλτικές καταστάσεις

ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ΄70

• δεν έχουν εμπειρίες από την Κατοχή και την εμφυλιακή περίοδο. Η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει σημαντική οικονομική άνοδο και εισέρχεται στο στάδιο του καταναλωτισμού , ενώ βιώνει τη δικτατορία ( 1967-1974)

• οι ποιητές είναι απαλλαγμένοι από τις ιδεοληψίες των προκατόχων τους

• ρέπουν σε μια ποιητική γραφή και γλώσσα, που αντλείται από την καθημερινή και τρέχουσα ομιλία

• ονομάστηκαν και ποιητές της αμφισβήτησης, επειδή θεωρήθηκε ότι η εριστικότητα του ύφους, ο σαρκασμός, η ειρωνεία και η ρεαλιστική γλώσσα είχαν ως στόχο την αμφισβήτηση κάθε κατεστημένης αξίας