«Πληροφορικός αλφαβητισμός» στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο
Ο «Πληροφορικός αλφαβητισμός» ως επιδίωξη συγκεκριμένων ψηφιακών γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που προσφέρουν λειτουργικότητα και προσαρμοστικότητα στον πολίτη μιας σύγχρονης και εξελισσόμενης ψηφιακής κοινωνίας, δεν μπορεί παρά να αποτελεί επιδίωξη του Ελληνικού σχολείου.
Σε χώρες όπως η Ελλάδα, στις οποίες δεν υπάρχει καθολική πρόσβαση στο διαδίκτυο από το σπίτι, η επιδίωξη του «Πληροφορικού αλφαβητισμού» στο σχολείο στοχεύει στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Είναι γεγονός όμως ότι, ακόμα και αν όλοι οι μαθητές διέθεταν υπολογιστή με πρόσβαση στο διαδίκτυο από το σπίτι αυτό δεν θα σήμαινε ότι θα γνώριζαν να τον αξιοποιούν αποτελεσματικά, δημιουργικά και με ασφάλεια. Η ανάγκη διδασκαλίας δεξιοτήτων Πληροφορικής ακόμα και σε σχολεία κοινωνιών με σχεδόν πλήρη διείσδυση της Πληροφορικής κρίνεται από την εκπαιδευτική κοινότητα ως απαραίτητη (Flickinger, 2010). Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραδέχεται ότι «Η σημερινή γενιά των μαθητών γνωρίζει περισσότερα σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου από ότι οι εκπαιδευτικοί, δε γνωρίζει όμως ποιες είναι οι κακοτοπιές και πώς να τις αποφεύγει» (Reding, 2008). Τα ερωτήματα είναι: Θα αφήσουμε τους μαθητές να τις μάθουν μόνοι τους; Ποιοι είναι οι εκπαιδευτικοί που γνωρίζουν σε βάθος αυτές τις τεχνολογίες και με την κατάλληλη διδακτική/παιδαγωγική προσέγγιση μπορούν να εφοδιάσουν τους μαθητές με τις γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις ώστε να τις αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο αποφεύγοντας τις κακοτοπιές;
«Πληροφορικός αλφαβητισμός» και οριζόντια αξιοποίησή του
Όπως η “γραφή και ανάγνωση” αποτελεί για εκατοντάδες χρόνια οριζόντιο αντικείμενο στην εκπαίδευση, έτσι και η Πληροφορική τεχνολογία παίζει ή πρέπει να παίζει τον «οριζόντιο» ρόλο της στο σχολείο του 21ου αιώνα αφού αποτελεί το σύγχρονο εργαλείο για «να θυμόμαστε, να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες, να εκφραζόμαστε και να επικοινωνούμε» (Crook, 1994).
Όπως όμως τα παιδιά μαθαίνουν να γράφουν, να διαβάζουν, να αξιοποιούν δημιουργικά και αποτελεσματικά την τεχνολογία της “γραφής και ανάγνωσης” και σε ξεχωριστά μαθήματα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, π.χ. «Νεοελληνική Γλώσσα» (ΓΕΛ), είναι απαραίτητο να συμβαίνει το ίδιο και με τον «Πληροφορικό αλφαβητισμό».
Όταν δώσεις σε έναν αναλφάβητο ή «μη επαρκή στη γλώσσα» μαθητή ένα μολύβι και ένα χαρτί αυτός μπορεί να γράψει κάτι, δεν θα μπορέσει όμως να τα αξιοποιήσει αποδοτικά. Για παράδειγμα στο μάθημα των Μαθηματικών, ο «μη επαρκής στη γλώσσα» μαθητής δεν θα μπορεί να κατανοήσει το πρόβλημα (διαβάζοντας), να το λύσει (χρησιμοποιώντας το χαρτί ως βοήθημα μνήμης) και να διατυπώσει τη λύση του (γράφοντας ή μιλώντας). Με τον ίδιο τρόπο, δίνοντας σε έναν Πληροφορικά/Ψηφιακά αναλφάβητο μαθητή έναν υπολογιστή στα Μαθηματικά ίσως να μπορέσει να ανοίξει ένα υπολογιστικό φύλλο και να πληκτρολογήσει, δεν θα μπορέσει όμως το ίδιο λογισμικό να το αξιοποιήσει αποδοτικά ώστε να εξάγει και να ερμηνεύσει τα αποτελέσματα από μια έρευνα ή να μελετήσει το μοντέλο μιας συνάρτησης (δες Πανσεληνάς, Κανέλλος & Σπανουδάκης, 2010).
Η ανάπτυξη αλγοριθμικής σκέψης και η χρήση προγραμματιστικών εργαλείων είναι επίσης απαραίτητη προκειμένου να επιδιωχθεί η μάθηση οριζόντια μέσω (α) της δημιουργικής έκφρασης (European Commision, 2009), (β) της συνειδητής και οργανωμένης διαδικασίας κατασκευής συγκεκριμένων αντικειμένων (Papert, 1989; Constructionism, 2010) και (γ) της κατανόησης, ανάλυσης και λύσης ενός προβλήματος (Sutinen & Tarhio 2001; Dagdilelis, Satratzemi, & Evangelidis, 2004). Και με αυτό τον τρόπο, τα σχολεία θα καταστούν «τόποι όπου οι σπουδαστές και οι εκπαιδευτικοί θα συμμετέχουν στη δημιουργική σκέψη και την πρακτική εκμάθηση (learning by doing)» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2009).
Κρατικό Πιστοποιητικό Χρήσης Η/Υ
Η προοπτική θέσπισης Κρατικού Πιστοποιητικού Χρήσης Η/Υ με την αποφοίτηση από το Γυμνάσιο καθιστά αναγκαία την ουσιαστική επιδίωξη του «πληροφορικού αλφαβητισμού» σε αυτή τη βαθμίδα της εκπαίδευσης αλλά και στο Δημοτικό. Το γεγονός αυτό προϋποθέτει την αύξηση των ωρών διδασκαλίας και την αλλαγή του Προγράμματος Σπουδών στο Γυμνάσιο και την εισαγωγή αντίστοιχου υποχρεωτικού μαθήματος στο Δημοτικό, ώστε να υποστηρίζεται ταυτόχρονα και διακριτά:
(α) η χρήση των ΤΠΕ ως εργαλείων έκφρασης, έρευνας και γνώσης στο σχολείο και στην καθημερινή ζωή των μαθητών (οριζόντια διάσταση) αλλά και
(β) ο «Πληροφορικός αλφαβητισμός»
Στην περίπτωση που υπάρξει καθιέρωση πιστοποιητικού χρήσης Η/Υ και μάλιστα κατά την αποφοίτηση από το Γυμνάσιο χωρίς πρόβλεψη για ουσιαστική επιδίωξή του μέσα στο σχολείο είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσει με μαζικό τρόπο τους μαθητές στα ιδιωτικά κέντρα. Ήδη αυτή τη στιγμή η εμπειρία δείχνει ότι κάποιοι μαθητές έχουν βάλει στο καθημερινό τους πρόγραμμα εκτός από τα φροντιστήρια Ξένων γλωσσών και φροντιστήρια Χρήσης Η/Υ.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Πληροφορικής
Το ρόλο λοιπόν του εκπαιδευτικού που θα στηρίξει τον «Πληροφορικό αλφαβητισμό» για μαθητές και εκπαιδευτικούς, αλλά και την οριζόντια διάχυση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική λειτουργία του σχολείου καλείται να διαδραματίσει ένας ουσιαστικά επιμορφωμένος εκπαιδευτικός Πληροφορικής.
Τον επίσης σημαντικό ρόλο του τεχνικού υπεύθυνου και του ανθρώπου που θα στηρίξει τη διοικητική λειτουργία των σχολείων μπορούν να αναλάβουν Πληροφορικοί ως τεχνικοί υπεύθυνοι, καθώς και πληροφορικά εγγραματισμένοι εργαζόμενοι ως γραμματείς, όχι όμως οι Πληροφορικοί που επιλέγουν να υπηρετήσουν τη σχέση δασκάλου-μαθητή. Άλλωστε στην εποχή της “γραφής και ανάγνωσης στο χαρτί”, πολύ λογικά, οι Φιλόλογοι δεν στήριζαν και δεν στηρίζουν -αποκλειστικά αυτοί- τη διοικητική λειτουργία των σχολείων αλλά αυτή διαχέεται σε όλους τους εγγράματους εκπαιδευτικούς και στις καλύτερες -αλλά λιγοστές- περιπτώσεις σε εξειδικευμένο διοικητικό προσωπικό (γραμματείς).
Βιβλιογραφικές αναφορές
Constructionism Conference, (2010). Constructionist approaches to creative learning, thinking and education : Lessons for the 21st century. Paris 16-20 of August 2010. Accessed http://www.aup.edu/news/special_events/constructionism2010.htm
Crook, C. (1994). Computers and the collaborative experience of learning. Routledge.
Dagdilelis, V., Satratzemi, M., Evangelidis, G. (2004). Introducing Secondary Education Students to Algorithms and Programming. Education and Information Technologies 9:2, 159–173
European Commision, (2009). Goals of the European Year 2009: Creativity and Innovation. Retrieved by http://www.create2009.europa.eu/about_the_year/goals_of_the_year.html
Flickinger, B. (2010). Teaching with Netbooks in FETC Conference in Orlando, FL. January 15. Accessed http://www.youtube.com/watch?v=A-qFWrXSLz4
Papert, S. (1989). Constructionism: A New Opportunity for Elementary Science Education. National Science Foundation
Redding, V., Information Society Commisioner (2008). Position in Teachers told to protect children from online risks.http://www.euractiv.com/en/infosociety/teachers-told-protect-children-online-risks/article-171879
Sutinen, E. and Tarhio, J. (2001): Teaching to identify problems in a creative way. In Proc. of the Frontiers in Education Conference, IEEE Computer Society, TID-8-TID-13vol.1.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (2009). Μανιφέστο των Ευρωπαίων Πρεσβευτών για τη Δημιουργικότητα και την Καινοτομία στην Ευρώπη. Ανάκτηση από: http://www.create2009.europa.eu/fileadmin/Content/Downloads/PDF/Manifesto/manifesto.el.pdf
Πανσεληνάς, Κανέλλος & Σπανουδάκης (2010). Πρόσκληση για την παρακολούθηση διαθεματικού σχεδίου εργασίας: Πληροφορική και Μαθηματικά. Ανάκτηση από http://plirancrete.sch.gr/files/EkdilwseisSeminaria/Prosklisi%20diathematiko.pdf