ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ (ΘΕΩΡΙΑ)
Φαινόμενα ονομάζονται όλες οι μεταβολές που συμβαίνουν γύρω μας.
Π.χ η πτώση ενός σώματος , η τήξη του πάγου , η καύση του χαρτιού , το σκούριασμα του σιδήρου.
Τα φαινόμενα διακρίνονται σε φυσικά και σε χημικά .
Φυσικά φαινόμενα ονομάζονται οι μεταβολές οι οποίες δεν συνοδεύονται από σχηματισμό νέων ουσιών (δηλαδή δεν αλλάζει η σύσταση των ουσιών ).
Παραδείγματα : η τήξη του πάγου , ο βρασμός του νερού , η υγροποίηση των υδρατμών , το σπάσιμο ενός γυαλιού , το στέγνωμα των ρούχων, το τσαλάκωμα ενός χαρτιού κ.λ.π
Χημικά φαινόμενα ονομάζονται οι μεταβολές οι οποίες συνοδεύονται με σχηματισμό νέων ουσιών (δηλαδή αλλάζει η σύσταση και οι ιδιότητες των ουσιών ) .
Παραδείγματα : η καύση του χαρτιού , το σκούριασμα του σιδήρου κ.λ.π
Χημική αντίδραση ονομάζεται κάθε μεταβολή κατά την οποία από κάποιες αρχικές ουσίες προκύπτουν νέες ουσίες με διαφορετικές ιδιότητες από τις αρχικές
Η χημική αντίδραση είναι ένα χημικό φαινόμενο
Χημικές αντιδράσεις πραγματοποιούνται διαρκώς στο περιβάλλον με ή χωρίς την παρέμβαση του ανθρώπου .
Αντιδρώντα ονομάζονται οι ουσίες που υπάρχουν πριν γίνει η αντίδραση .
Προϊόντα ονομάζονται οι ουσίες που προκύπτουν (παράγονται) μετά την αντίδραση
Αντιδρώντα → προϊόντα
Σε μια χημική αντίδραση τα αντιδρώντα μπορεί να είναι μία ή περισσότερες χημικές ουσίες .Το ίδιο ισχύει και για τα προϊόντα
Τα αντιδρώντα είναι διαφορετικές χημικές ουσίες από τα προϊόντα Επομένως τα αντιδρώντα έχουν διαφορετικές ιδιότητες από τα προϊόντα .
Παραδείγματα χημικών αντιδράσεων :
| Αντίδραση | Αντιδρώντα | Προϊόντα | |
| Διάσπαση του νερού | Νερό | Υδρογόνο + οξυγόνο | |
| Σκούριασμα του σιδήρου | Σίδηρος + οξυγόνο | Οξείδιο του σιδήρου (σκουριά) | |
| Ανάφλεξη του μαγνησίου | Μαγνήσιο + οξυγόνο | Οξείδιο του μαγνησίου | |
| Καύση του άνθρακα | Άνθρακας + οξυγόνο | Διοξείδιο του άνθρακα | |
| Φωτοσύνθεση | Διοξείδιο του άνθρακα + νερό | Γλυκόζη + οξυγόνο |
Σε κάθε χημική αντίδραση ισχύει η αρχή διατήρησης της μάζας (αρχή του Lavoisier) σύμφωνα με την οποία :
Σε κάθε χημική αντίδραση η συνολική μάζα των αντιδρώντων είναι ίση με την συνολική μάζα των προϊόντων της αντίδρασης :
mαντιδρώντων =mπροϊόντων
έστω για παράδειγμα η χημική αντίδραση :
ουσία Α + ουσία Β → ουσία Γ + ουσία Δ
στην αντίδραση αυτή ισχύει : mαντιδρώντων =mπροϊόντων
ή mA +mB = mΓ +mΔ
παράδειγμα :
έστω η χημική αντίδραση : υδρογόνο + οξυγόνο → νερό
αν αντιδράσουν πλήρως 5g υδρογόνου και 40g οξυγόνου , για την μάζα του νερού που παράγεται ισχύει : mυδρογόνου + mοξυγόνου= m νερού ή 5+40 = m νερού ή 45= m νερού
Εξώθερμη αντίδραση λέγεται κάθε αντίδραση κατά την οποία ελευθερώνεται (εκλύεται) θερμότητα .
Στην διάρκεια μιας εξώθερμης αντίδρασης η θερμότητα που ελευθερώνεται προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του μείγματος , δηλαδή :
Στις εξώθερμες αντιδράσεις η θερμοκρασία αυξάνεται
Π.χ σε ένα δοχείο με νερό προσθέτουμε λευκή σκόνη ασβέστη (οξείδιο του ασβεστίου) οπότε γίνεται η αντίδραση : οξείδιο του ασβεστίου + νερό
Υδροξείδιο του ασβεστίου
Με τη βοήθεια ενός θερμομέτρου παρατηρούμε ότι η θερμοκρασία αυξάνεται , άρα η αντίδραση είναι εξώθερμη
Ενδόθερμη αντίδραση λέγεται κάθε αντίδραση κατά την οποία απορροφάται θερμότητα .
Στην διάρκεια μιας ενδόθερμης αντίδρασης η θερμότητα που απορροφάται προκαλεί μείωση της θερμοκρασίας του μείγματος , δηλαδή :
Στις ενδόθερμες αντιδράσεις η θερμοκρασία μειώνεται
Π.χ σε ένα δοχείο βάζουμε ξίδι (οξικό οξύ ) και μετράμε την θερμοκρασία του .Στην συνέχεια προσθέτουμε μαγειρική σόδα οπότε πραγματοποιείται η αντίδραση : ξίδι + σόδα οξικό νάτριο + διοξείδιο του άνθρακα + νερό
Με τη βοήθεια ενός θερμομέτρου παρατηρούμε ότι η θερμοκρασία μειώνεται , άρα η αντίδραση είναι ενδόθερμη .
ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ (ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ)
Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες ;
1. οι χημικές αντιδράσεις είναι τα χημικά φαινόμενα
2. οι μεταβολές της φυσικής κατάστασης των ουσιών δεν είναι χημικές αντιδράσεις
3. οι χημικές αντιδράσεις είναι μεταβολές που πραγματοποιούνται στο χημικό εργαστήριο
4. σε κάθε χημική αντίδραση παράγεται ένα μόνο προϊόν
5. τα προϊόντα μιας αντίδρασης έχουν διαφορετικές ιδιότητες από τα αντιδρώντα
6. στις εξώθερμες αντιδράσεις η θερμοκρασία αυξάνεται , ενώ στις ενδόθερμες αντιδράσεις ελαττώνεται
7. όταν καίγεται το χαρτί ελευθερώνεται θερμότητα
8. για να πραγματοποιηθούν οι ενδόθερμες αντιδράσεις αντιδράσεις απαιτείται ενέργεια με την μορφή θερμότητας
9. στο τέλος μιας χημικής αντίδρασης οι ποσότητες όλων των αντιδρώντων μηδενίζονται
Να επιλέξετε την σωστή απάντηση σε καθεμία από τις επόμενες ερωτήσεις
10. σε κάθε χημική αντίδραση ισχύει ότι
α) ελευθερώνεται θερμότητα β) η θερμοκρασία ελαττώνεται γ) παράγεται τουλάχιστον μια νέα ουσία
11. ποια από τις παρακάτω αντιδράσεις είναι ενδόθερμη ;
α) άνθρακας + οξυγόνο β) καύση του μαγνησίου γ) φωτοσύνθεση δ) καύση της βενζίνης
12. 6g μαγνησίου αντιδρουν πλήρως με α g οξυγόνου , οπότε σχηματίζονται 10g οξειδίου του μαγνησίου Για το α ισχύει α) α=16g β) α=4g γ)α=8g δ) α=12g
13. 2g μεθανίου αντιδρουν πλήρως με οξυγόνο οπότε παράγονται 5,5g διοξείδιο του άνθρακα και 4,5g υδρατμών .Η μάζα του οξυγόνου είναι
Α) 12g b) 3g c) 8g d) 10g
Ποια από τα παρακάτω φαινόμενα είναι χημικές αντιδράσεις ;
14. η πήξη του νερού
15. το σάπισμα του μήλου
16. η μετατροπή του γάλακτος σε γιαούρτι
17. η μετατροπή του κρασιού σε ξίδι
18. το σπάσιμο του γυαλιού
19. το λιώσιμο των πάγων
20. η διάλυση της ζάχαρης στο νερό
21. το στέγνωμα των ρούχων
22. η διάβρωση των μετάλλων
23. η πέψη των τροφών
24. ο αφρισμός της σόδας όταν προσθέσουμε λεμόνι
ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ (ΑΣΚΗΣΕΙΣ )
1. 20g ουσίας Α αντιδρούν πλήρως με 12g ουσίας Β , οπότε σχηματίζονται οι ουσίες Γ και Δ .Αν η μάζα της ουσίας Γ που παράγεται είναι 18g , ποια είναι η μάζα της ουσίας Δ ;
2. 15g ανθρακικού ασβεστίου θερμαίνονται , οπότε διασπώνται σε οξείδιο του ασβεστίου (ασβέστης ) και διοξείδιο του άνθρακα Μετά το τέλος της αντίδρασης διαπιστώνουμε ότι η μάζα του οξειδίου του ασβεστίου είναι 8,4g
Α) η αντίδραση αυτή είναι ενδόθερμη ή εξώθερμη ;
Β) πόσα g διοξείδιου του άνθρακα παράγονται ;
3. 1,2 g μαγνησίου καίγονται πλήρως , οπότε σχηματίζονται 2g οξειδίου του μαγνησίου
Α) ποια είναι τα αντιδρώντα και ποια τα προϊόντα ;
Β) η αντίδραση είναι ενδόθερμη ή εξώθερμη ;
Γ) με ποια αναλογία μαζών ενώνονται τα δυο χημικά στοιχεία στο οξείδιο του μαγνησίου ;
4. Η ένωση θειούχος σίδηρος αποτελείται από θείο και σίδηρο με αναλογία μαζών 4;7 αντίστοιχα Ποσότητα σιδήρου ίση με 21g αντιδρά πλήρως με θείο , οπότε σχηματίζεται θειούχος σίδηρος Να υπολογίσετε την μάζα του θείου που αντέδρασε και την μάζα του θειούχου σίδηρου που παράγεται
5. αναμειγνύουμε 6g ουσίας Α και 12g ουσίας Β , οπότε παράγονται 4g ουσίας Γ και 10g ουσίας Δ. Μετά το τέλος της αντίδρασης διαπιστώνουμε ότι η ουσία Α έχει αντιδράσει πλήρως , ενώ έχει περισσέψει ποσότητα της ουσίας Β .Να υπολογίσετε την μάζα της ουσίας Β που περίσσεψε.
6. 6g άνθρακα αναμειγνύονται με 24g οξυγόνο Σε κατάλληλες συνθήκες ο άνθρακας καίγεται πλήρως και σχηματίζεται διοξείδιο του άνθρακα Μετά το τέλος της αντίδρασης διαπιστώνουμε ότι έχουν περισσέψει 8g οξυγόνου Να υπολογίσετε
Α) την μάζα του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται
Β)την αναλογία μαζών του άνθρακα και του οξυγόνου στο διοξείδιο του άνθρακα
7. σε 400g υδατικού διαλύματος υδροχλωρίου προσθέτουμε 13g ψευδαργύρου (μέταλλο) Από την αντίδραση αυτή σχηματίζονται χλωριούχος ψευδάργυρος (ευδιάλυτη ουσία) και 0,4g αερίου υδρογόνου
α) ποια είναι τα αντιδρώντα και τα προϊόντα της αντίδρασης αυτής;
Β) ποια είναι η μάζα του διαλύματος όταν ολοκληρωθεί η αντίδραση αυτή;
Γ) η ποσότητα του υδρογόνου που παράγεται αντιδρά πλήρως με οξυγόνο και σχηματίζει νερό .Πόσα g νερού σχηματίζονται;