Να γράφετε σπουδαία! Όλοι σας!

Αφιερωμένο στους απόφοιτους 2019

Ο Λέσλι Λάμπορτ (Leslie Lamport), Αμερικανός Επιστήμονας Υπολογιστών, διάσημος για την πρωτοποριακή δουλειά του στην περιοχή των Κατανεμημένων Συστημάτων αλλά και τη συμβολή του στο Λογισμικό Επεξεργασίας Κειμένου LaTeX, είναι ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές και παραγωγούς ελκυστικής επιστημονικής -μη εκλαϊκευμένης- αρθρογραφίας. Τα άρθρα του και οι ομιλίες του ξεχωρίζουν, όχι μόνο για τα επιστημονικά επιτεύγματα που παρουσιάζουν, αλλά και για τον συναρπαστικό τρόπο που το κάνουν αυτό.

Στις 15 Μαΐου 2017 ο Λάμπορτ εκφώνησε την αποχαιρετιστήρια ομιλία προς τους απόφοιτους της Σχολής Θετικών Επιστημών (Φυσικής, Χημείας, Μαθηματικών, Βιοφυσικής, Υπολογιστικής Γλωσσολογίας, Επιστήμης Υπολογιστών, Γλώσσας και Γλωσσολογίας…) του ιδιωτικού Πανεπιστημίου Μπραντάις -του οποίου είναι και ο ίδιος απόφοιτος.

Επικοινωνήσαμε με τον Λέσλι Λάμπορτ και του ζητήσαμε να μας στείλει την ομιλία του, καθώς δεν έχει δημοσιευθεί πουθενά ολόκληρη ως σήμερα. Πήραμε την άδειά του να την μεταφράσουμε και να την δημοσιεύσουμε στα ΠΕΙΡΑγΜΑΤΑ. Πριν μερικά χρόνια είχαμε μεταφράσει και δημοσιεύσει, και πάλι σε παγκόσμια πρώτη, ένα κείμενο του Χρήστου Παπαδημητρίου για τον Άλαν Τιούρινγκ.

Όταν με κάλεσαν να μιλήσω εδώ, μου έδωσαν δύο συμβουλές.

Η πρώτη, ότι έχω 8 λεπτά, προτού αρχίσετε να νυστάζετε. Οπότε, ορίστε, [Έναρξη χρονομέτρησης 8 λεπτών], τούτο το χρονόμετρο θα με σταματήσει σε 8 λεπτά.

Η δεύτερη συμβουλή ήταν ότι έπρεπε να σας κάνω να νιώσετε καλά που έχετε ξοδέψει ένα σκασμό λεφτά για να πάρετε το πτυχίο σας. Αυτό, θαρρώ, παραδοσιακά γίνεται με μια εμπνευσμένη ομιλία για όλα τα σπουδαία πράγματα που θα κάνετε τώρα που αποφοιτήσατε.

Νομίζω όμως ότι πρέπει να σας προειδοποιήσω για ορισμένα πράγματα που στέκουν στο δρόμο σας προς το μεγαλείο.

Κατ’ αρχάς, αυτό που με μετριοφροσύνη αποκαλώ Νόμο του Λάμπορτ: Ο νόμος αυτός δηλώνει ότι η ικανότητα που απαιτείται για να αποκτήσει κανείς μια θέση δεν σχετίζεται με την ικανότητα που απαιτείται για να κάνει καλή δουλειά στη θέση αυτή.

Νομίζω πως είναι περιττό να εξηγήσω πώς εφαρμόζεται ο εν λόγω νόμος στην αμερικανική πολιτική σήμερα.

Ο Νόμος αυτός είναι σημαντικός για εσάς, γιατί για να επιτύχετε το μεγαλείο χρειάζεται να είστε στην κατάλληλη θέση για να κάνετε μεγάλα πράγματα. Επομένως, θα χρειαστείτε την ικανότητα να αποκτήσετε μια τέτοια θέση, όπως και την ικανότητα να κάνετε σπουδαία πράγματα. Ο Νόμος του Λάμπορτ λέει ότι τούτες οι δύο ικανότητες είναι χωριστές και άσχετες μεταξύ τους.

Ο Νόμος μου έχει και μια ακόμη άμεση εφαρμογή εδώ, τώρα. Αν κοιτάξετε το βιογραφικό μου, που το δημοσίευσε το Μπραντάις για να δικαιολογήσει γιατί είμαι εδώ και σας μιλάω σήμερα, θα δείτε ότι πουθενά δεν λέει «Είναι διάσημος για τους εμπνευσμένους λόγους του σε τελετές αποφοίτησης». Οπότε θα είστε μάλλον τυχεροί αν τα καταφέρω να σας κρατήσω ξύπνιους για τα επόμενα [κοιτάει το χρονόμετρο] 6 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα.

Ένα άλλο εμπόδιο για το μεγαλείο είναι το Φαινόμενο Dunning-Kruger, που πήρε το όνομά του από τους συγγραφείς ενός άρθρου με τίτλο Δίχως προσόντα και δίχως επίγνωση γι’ αυτό, και με υπότιτλο: Πώς οι δυσκολίες στην αναγνώριση της προσωπικής ανικανότητας οδηγούν σε υπερβολικές αυτοαξιολογήσεις. Οι Ντάνινγκ και Κρούγκερ πραγματοποίησαν πειράματα που έδειξαν ότι όσο πιο ανίκανος είναι κανείς, τόσο πιο ικανό θεωρεί τον εαυτό του. Οπότε, αν θεωρείτε ότι κάνετε σπουδαία πράγματα, αυτό σημαίνει μάλλον ότι δεν είστε σπουδαίοι. Διαπίστωσαν ακόμη, ότι εκείνοι που είναι καλοί σε κάτι τείνουν να υποτιμούν τη δεξιότητά τους εν συγκρίσει με τους υπόλοιπους. Το άρθρο τους δείχνει ότι οι άνθρωποι είναι καλοί σε κάτι επειδή αυτό τους είναι εύκολο, και υποθέτουν ότι είναι το ίδιο εύκολο και για τους άλλους. Έτσι, αν κι εσείς κάνετε κάτι σπουδαίο, πιθανότατα δεν θα συνειδητοποιείτε τη σπουδαιότητά του, γιατί θα νομίζετε ότι καθένας θα μπορούσε να το κάνει.

Κάποτε ένας συνάδελφος μου είχε πει ότι είχε συναντήσει δύο διαφορετικές αντιδράσεις σε ένα άρθρο μου: Κάποιοι είπαν ότι ήταν εξαίρετο, ενώ άλλοι το βρήκαν τετριμμένο. Δεν ξέρω τι θα έλεγε επ’ αυτού το Φαινόμενο Dunning-Kruger, όμως εκείνο ακριβώς το άρθρο αποτελεί τον κύριο λόγο που βρίσκομαι εδώ ενώπιόν σας σήμερα.

Αν υπερβείτε τον Νόμο του Lamport και το Φαινόμενο Dunning-Kruger, κι αν τα καταφέρετε να κατακτήσετε μια θέση που θα σας επιτρέπει να κάνετε κάτι σπουδαίο, κι αν κάνετε κάτι που είναι πραγματικά υπέροχο, κι αν το συνειδητοποιήσετε ότι είναι υπέροχο, υπάρχει και ένα ακόμη εμπόδιο.

Θα πρέπει να πείσετε και τους άλλους ότι είναι πράγματι σπουδαίο.

Δεδομένου ότι κανείς από σας δεν παίρνει πτυχίο στο θέατρο ή τη ζωγραφική, αυτό θα χρειαστεί γράψιμο –σπουδαίο γράψιμο. Έτσι θα εξαντλήσω τα υπόλοιπα 5 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα μιλώντας για το γράψιμο, τη συγγραφή.

Σε αυτό το σημείο, ίσως κοιτάζετε τα άσπρα μου μαλλιά και τη γενειάδα και σκέφτεστε: «Ωχ, τώρα θα αρχίσει να μας λέει ότι ο κόσμος πάει κατά διαόλου, και κανείς δεν γράφει πλέον σωστά αγγλικά».

Λοιπόν, ναι, θα σας πω ότι οι λέξεις συγγραφέας, διάλογος και ταλέντο είναι ουσιαστικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως ρήματα. Αλλά όχι επειδή αυτό είναι λάθος γραμματικό. Αλλά γιατί σχηματίζουν ηλίθια, άσχημα ρήματα. Όπως έγραψε κάποτε ένας πολύ καλός συγγραφέας «στα αγγλικά, μπορείς να μετατρέψεις οτιδήποτε σε ρήμα». Κι εμένα μου αρέσει να περιτυλίγω ένα ουσιαστικό και να του βάζω μια κατάληξη -ing από πίσω.

Ο κόσμος αλλάζει και μια ζωντανή γλώσσα όπως τα αγγλικά αλλάζουν μαζί του. Ζούμε στη χρυσή εποχή του γραψίματος. Οι άνθρωποι γράφουν περισσότερο, σε πολλές νέες μορφές. Από τουίτ μέχρι ιστοσελίδες.

Να ένα παράδειγμα σπουδαίας γραφής που μου αρέσει. Είναι από μια διαφήμιση στο eBay που εμφανίστηκε το 2004. Η διαφήμιση έχει τίτλο:

Πωλείται: Ελαφρώς χρησιμοποιημένο νυφικό, μέγεθος 12. Φορέθηκε μόνο δύο φορές: Την πρώτη στο γάμο και τη δεύτερη για τούτες τις φωτογραφίες. Πωλείται λόγω διαζυγίου.

Από κάτω ακολουθεί η φωτογραφία ενός μεγαλόσωμου άνδρα με μερικά τατουάζ στα χέρια, με το πρόσωπο σβησμένο, που φοράει ένα νυφικό. Να ένα κομμάτι από την περιγραφή:

Βρήκα το νυφικό της πρώην γυναίκας μου στη σοφίτα όταν μετακόμισα. Το δαχτυλίδι των αρραβώνων, αξίας 4.000 δολαρίων, το είχε πάρει μαζί της, αλλά το νυφικό το άφησε. Σκεφτόμουν να οργανώσω πάρτι καψίματος νυφικού, όταν θα έβγαινε το διαζύγιο, αλλά η αδελφή μου με απέτρεψε. Είπε «Καλύτερα να το πουλήσεις στο eBay. Τουλάχιστον θα βγάλεις κάτι».

Κι αυτό κάνω. Το πουλάω ελπίζοντας να πιάσω αρκετά χρήματα για μερικά εισιτήρια για τους Mariners και καμιά μπύρα. Αυτό το νυφικό μου κόστισε 1.200 δολάρια που ο μεθύστακας ο πεθερός μου ορκιζόταν αριστερά και δεξιά ότι θα το πλήρωνε, αλλά δεν το έκανε και τον απλήρωτο λογαριασμό τον φορτώθηκα εγώ. Ευτυχώς την κόρη του τη φορτώθηκα μόνο για 5 χρόνια…

Τέλος πάντων, είναι ένα πολύ ωραίο νυφικό όπως διαπιστώνετε στις φωτογραφίες. Προσωπικά, νομίζω ότι μοιάζει με κουρτίνα μπάνιου αξίας 1.200 δολαρίων, αλλά ποιος είμαι εγώ να ξέρω.

Και ούτω καθεξής…

Ε, λοιπόν, αυτό είναι σπουδαίο γράψιμο. Η φωνή του συγγραφέα ξεπηδά από την ιστοσελίδα. Ακούστε ξανά αυτήν την πρόταση:

Αυτό το νυφικό μου κόστισε 1.200 δολάρια που ο μεθύστακας ο πεθερός μου ορκιζόταν αριστερά και δεξιά ότι θα το πλήρωνε, αλλά δεν το έκανε και τον απλήρωτο λογαριασμό τον φορτώθηκα εγώ.

Ένας φιλόλογος θα παραπονιόταν ότι πρόκειται για μια πρόταση μακροβούτι. Δεν είναι απλώς μακροβούτι, είναι ολόκληρο τρενάκι του τρόμου. Είναι ένα άλμα από τον ψηλό βατήρα, ακολουθούμενο από τριπλή φιγούρα σάμερσολτ και τέλεια είσοδο στο νερό. Κάποιοι θα έλεγαν ότι δεν διακρίνουν κανένα συγγραφικό ταλέντο· γράφει απλώς με τον τρόπο που μιλάει. Όμως, κανείς δεν μιλάει έτσι. Προσπαθήστε να πείτε προφορικά μια τέτοια πρόταση, και θα προσγειωθείτε με την κοιλιά. Η πρόταση αυτή είναι μαστορεμένη.

Όπως κάθε καλό κείμενο, αυτή η διαφήμιση ήταν αποτελεσματική. Προκάλεσε έναν τεράστιο όγκο ηλεμηνυμάτων, στα οποία ο τύπος απαντούσε -να, για παράδειγμα, μια απάντηση:

Επίσης έλαβα τρεις προτάσεις για γάμο. Ναι, σωστά διαβάσατε, τρεις προτάσεις για γάμο. Νιώθω σαν εκείνους τους κατά συρροή δολοφόνους στην πτέρυγα των μελλοθανάτων. Ποτέ δεν κατάλαβα πώς στο διάολο εκείνοι οι τύποι έβρισκαν περισσότερες γκόμενες από μένα. Τώρα ξέρω. Πουλούσαν σαχλαμάρες στο eBay.

Η διαφήμιση προκάλεσε επίσης τα προβλεπόμενα 15 λεπτά διασημότητας. Μπορείτε ακόμα να βρείτε ένα αντίγραφό της, αναζητώντας στον Ιστό τον τύπο με το νυφικό (wedding dress guy).

Με τόσους πολλούς ανθρώπους να γράφουν τόσα πολλά, είναι πολύ δύσκολο να εντοπίσεις το σπουδαίο γράψιμο. Έχω κουραστεί να διαβάζω ηλεκτρονικά μηνύματα που υποθέτω ότι είναι γραμμένα στα αγγλικά μόνο και μόνο γιατί γνωρίζω τον αποστολέα, αφήστε πια τα άρθρα στα οποία κάθε προσπάθεια να προκληθεί ενδιαφέρον μοιάζει να έχει καταπνιγεί αμείλικτα.

Θέλω να βγείτε εκεί έξω και να γράφετε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και τεχνικά έγγραφα που θα απολαμβάνω να διαβάζω, τόσο όσο ευχαριστήθηκα τούτη τη διαφήμιση στο eBay.

Θέλω, όμως, κάτι περισσότερο από εσάς.

Όλα σχεδόν τα γραπτά κείμενα σήμερα είναι πράγματα που μπορεί να τυπωθούν στα απομεινάρια νεκρών δέντρων, έστω κι αν τα περισσότερα τα διαβάζετε σε μια οθόνη. Όταν διαβάζετε ένα τεχνικό άρθρο, το μόνο σημάδι που θα βρείτε που θα σας λέει ότι πρόκειται για κείμενα του 21ου αιώνα είναι απλοί υπερσύνδεσμοι προς άλλα μέρη του άρθρου ή προς ιστοσελίδες.

Κι όμως, πρέπει να υπάρχουν υπέροχοι τρόποι με τους οποίους ένας συγγραφέας να μπορεί να αλληλεπιδρά με τον αναγνώστη, που κανείς να μην τους έχει σκεφτεί ακόμα. Τρόποι που να μεταφέρουν ιδέες καλύτερα και να κάνουν την ανάγνωση πιο διασκεδαστική. Θέλω να βγείτε εκεί έξω και να τους επινοήσετε!

Φοβάμαι ότι αυτή ήταν όλη η έμπνευση που είχα να προσφέρω. Αλλά θα προσθέσω ότι δεν είμαι δα και ο πλέον ακατάλληλος για να σας μιλάω σήμερα! Αν διαβάσετε το βιογραφικό μου, θα δείτε ότι εκείνο το σπουδαίο ή τετριμμένο άρθρο που σας ανέφερα πριν είναι σχετικά με το χρόνο και τα ρολόγια[i].

Οπότε έχω τα προσόντα να εκφωνήσω έναν λόγο που δεν διαρκεί περισσότερο από οκτώ λεπτά [Το χρονόμετρο αρχίζει να χτυπά].

[i] Time, Clocks, and  the Ordering of Events in a  Distributed System, https://amturing.acm.org/p558-lamport.pdf

Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons -Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή4.0.