Terra…byte by Περικλής

Ο γκουρού των μπλογκ Νταν Γκίλμορ μιλάει για την αξιοπιστία τους και για το δικαίωμα στην ανωνυμία

Συνέντευξη στον Ματθαίο Τσιμιτάκη

«Το Ιντερνετ δημιουργεί δημοσιογραφικά οικοσυστήματα στα οποία οι πολίτες θα μετέχουν και ως παραγωγοί». «Θα χρειαστεί να πάρουμε ρίσκα, όμως η εξέλιξη δεν σταματάει πια». Αυτά και πολλά ακόμα άκουσαν πριν από δύο Κυριακές όσοι παραβρέθηκαν στην αίθουσα του Τελόγλειου Ιδρύματος στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της διημερίδας «Συμμετοχική δημοσιογραφία: Blogs και Νέα Μέσα», που διοργάνωσε το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Ο Νταν Γκίλμορ, συγγραφέας του We The Media, ενός βιβλίου «ευαγγελίου» για bloggers, ήταν αρθρογράφος της εφημερίδας San Jose Mercury News από το 1994 ώς το 2004, οπότε δημοσίευσε το βιβλίο «We the Media, Grassroots journalism by the people for the people» («Εμείς τα Μέσα, δημοσιογραφία απο το λαό για το λαό») στο οποίο περιγράφει πώς το Ιντερνετ αλλάζει τη δημοσιογραφία. Ο Γκίλμορ διακηρύσσει πως την μετατρέπει απο ένα φίλτρο επαγγελματιών που ελέγχει τη ροή της ενημέρωσης προς την κοινωνία σε ένα οικοσύστημα, όπου οι ίδιοι οι καταναλωτές των προϊόντων των ΜΜΕ γίνονται ταυτόχρονα και παραγωγοί τους. Το 1995 έγινε ο πρώτος μπλόγκερ που εργαζόταν για παραδοσιακή εφημερίδα (SiliconValley. com), ενώ από το 2005 κι έπειτα καθοδηγεί το ίδρυμα Center for Citizen Media (Κέντρο για τη Δημοσιογραφία των Πολιτών) του Χάρβαρντ, ενώ διδάσκει και στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ», δηλώνει μεταξύ άλλων για το μέλλον του Tύπου πως δεν θα πρέπει «να μας ενδιαφέρουν οι δημοσιογράφοι πλέον, αλλά η δημοσιογραφία». Στο ερώτημα της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο που πλήττει την αξιοπιστία της ενημέρωσης πιστεύει πως χρειάζεται μεν να την προστατεύσουμε, αλλά θα πρέπει να εκπαιδευτούμε όλοι να μην την παίρνουμε στα σοβαρά.

? Πριν από περίπου ένα μήνα, η δημοσιογραφία των πολιτών δέχθηκε πλήγμα, όταν στο i-report, την υπηρεσία του CNN στην οποία οι πολίτες γράφουν τις ειδήσεις, εμφανίστηκε η ψευδής είδηση ότι ο Στιβ Τζομπς είχε υποστεί καρδιακή προσβολή. Η μετοχή της Apple καταποντίστηκε για μερικές ώρες και μαζί της η αξιοπιστία των ανοιχτών συστημάτων ενημέρωσης.

? Νομίζω ότι αυτό είναι το λάθος μάθημα για όλους μας. Κάνει καλά αυτή τη δουλειά το CNN και θα πρέπει να εξηγήσει καλύτερα στους αναγνώστες του πως ό,τι γράφεται σε αυτό το τμήμα του site δεν είναι εξακριβωμένο. Πως θα πρέπει να ασκούν την κρίση τους και να είναι πολύ προσεκτικοί στο τι πιστεύουν και τι όχι. Το δεύτερο πράγμα που πήγε στραβά είναι ότι πολλοί απ? όσους έχουν μπλογκ περί την οικονομία και την τεχνολογία το διέσπειραν χωρίς να λάβουν υπόψη τους ότι αυτό δεν ήταν μόνο μη διασταυρωμένο, αλλά πιθανότατα και ψευδές. Τα μεγαλύτερα λάθη όμως έγιναν από τους ανθρώπους που πούλησαν τις μετοχές τους βασισμένοι αποκλειστικά σε φήμες. Είναι πιθανό να έγινε όλο αυτό επειδή κάποιος ήθελε να χειριστεί την αγορά. Είναι πολλά λοιπόν τα μαθήματα που πήραμε από τη συγκεκριμένη υπόθεση, αλλά όχι ότι τα ανοιχτά συστήματα είναι αναξιόπιστα. Πρέπει όλοι μας να είμαστε περισσότερο επιφυλακτικοί και κριτικοί.

Προκαταλήψεις

? Σε πολλές περιπτώσεις στο Ιντερνετ διασπείρονται μαζικά πληροφορίες που δεν έχουν ελεγχθεί. Πώς χτίζουμε αξιοπιστία στα κοινωνικά δίκτυα;

? Δεν πρόκειται για πρόβλημα του Ιντερνετ, αλλά των μέσων γενικότερα. Σε κάθε χώρα που έχω επισκεφθεί (εκτός από τις δικτατορίες), υπάρχουν εφημερίδες που ασχολούνται με τους διάσημους, το κουτσομπολιό, τους εξωγήινους και άλλα περίεργα θέματα. Στις ΗΠΑ αυτές είναι μερικές από τις πιο πετυχημένες εμπορικά εφημερίδες. Κάποιες φορές οι αναγνώστες ακολουθούν έντυπα για αμιγώς πολιτικούς ή άλλους λόγους, παρ? όλο που αυτά δεν γράφουν την αλήθεια. Στο νέο κόσμο που αναδύεται και είναι σπαρμένος με πολύ περισσότερα μέσα, πρέπει να μάθουμε να είμαστε σκεπτικιστές απέναντι σε όλα. Να χρησιμοποιούμε την κρίση μας. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να βγούμε από τις δικές μας προκαταλήψεις.

? Πώς κερδίζουμε όμως αξιοπιστία;

? Πρέπει να είμαστε σχολαστικοί, αναλυτικοί, ακριβείς, ανεξάρτητοι, δίκαιοι και διάφανοι σε ό,τι αφορά τις δικές μας οπτικές και προκαταλήψεις. Η παραδοσιακή δημοσιογραφία δυστυχώς έχει αφήσει λίγο πίσω της την αξιοπιστία τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχουν μπλόγκερ, των οποίων τη γνώμη εμπιστεύομαι περισσότερο από τη γνώμη αναλυτών στα παραδοσιακά μέσα. Hμουν δημοσιογράφος για πολλά χρόνια ώστε να μου είναι αδύνατο να μην είμαι σκεπτικιστής. Ξέρω ότι κάνουμε λάθη. Πιστεύω ότι πολλές φορές δεχόμαστε υπερβολικά σκληρή κριτική. Είναι δύσκολο να είσαι πάντοτε σωστός. Θα πρέπει να εμπιστευόμαστε αυτούς που το αξίζουν, αλλά όχι και να πιστεύουμε αυτά που μας λένε απαραίτητα. Διαχωρίζονται αυτά τα δύο. Για παράδειγμα, εμπιστεύομαι το σύστημα των «Νιου Γιορκ Τάιμς», αλλά δεν τους πιστεύω πάντα. Χρειάζομαι συνήθως να ελέγξω.

Παλιά και νέα μέσα

? Ποια θα είναι η σχέση μεταξύ των παραδοσιακών και των νέων μέσων;

? Δεν θα είναι το ένα εναντίον του άλλου, αλλά το ένα συμπληρωματικό του άλλου. Ελπίζω ότι τα παραδοσιακά μέσα θα μπορέσουν γρήγορα να υιοθετήσουν τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στα νέα μέσα. Είναι θαυμάσιοι τρόποι να αφηγηθείς ιστορίες, να συνδεθείς με το κοινό σου, να ελέγξεις πληροφορίες, να εμπλέξεις το κοινό στην παραγωγή και να δημιουργήσεις συζήτηση. Αυτό το τελευταίο το θεωρώ κεντρικό. Το μόνο σημείο στο οποίο τα νέα μέσα επιτίθενται στα παλαιά είναι το επιχειρηματικό, αφού νέες μορφές διαφήμισης αφαιρούν έσοδα από τα παραδοσιακά μέσα.

? Πώς θα επιβιώσουμε σε μια δυναμική αγορά; Μέχρι σήμερα ξέραμε πώς να βγάζουμε λεφτά πουλώντας τη δουλειά μας.

? Το μοντέλο με το οποίο δουλεύουμε σήμερα δεν είναι βιώσιμο. Δέκα χρόνια πριν, στις ΗΠΑ, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις δεν πίστευαν απλώς ότι βρίσκονται σε μια σταθερή αγορά, αλλά πρακτικά σε μια ανεξάντλητη αγορά. Αυτό αποδείχθηκε λάθος, όπως βλέπετε. Το Διαδίκτυο είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικό. Δεν γνωρίζω πώς θα βγούμε από αυτό, αλλά θα εκπλαγώ αν σε δέκα χρόνια η δουλειά σας μοιάζει πολύ με τη δουλειά σας σήμερα.

? Κι αν δεν βρούμε τον τρόπο να επιβιώσουμε στο νέο περιβάλλον; Μήπως δεν μας χρειάζεται πια η κοινωνία;

? Οι εφημερίδες θα πρέπει να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους στο μέλλον, όπως και τα άλλα μέσα. Οταν υπήρχε φραγμός οικονομικός για να αποκτήσεις τη δυνατότητα να παράγεις media, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Σήμερα δεν κοστίζει τίποτα. Πρόκειται για δομική αλλαγή. Ακόμα κι αν δεν βλέπουμε τις πηγές εσόδων, η αλλαγή φαίνεται αναπόφευκτη.

? Παρ? όλ? αυτά τα παραδοσιακά μίντια φέρνουν και στο Διαδίκτυο κύρος και αξιοπιστία, κάτι για το οποίο δεν έχουν πείσει ακόμα τα νέα μέσα.

? Ναι, αν το καταφέρνετε αυτό, πρόκειται για σημαντικό πλεονέκτημα. Παρ? όλ? αυτά δεν ισχύει. Οι άνθρωποι εμπιστεύονται εκπομπές του χειρίστου είδους στις ΗΠΑ. Αλλά ναι, η αξιοπιστία θα αξίζει και στο μέλλον.

Ανάληψη ευθύνης

? Eνα από τα προβλήματα που αναδύονται σε αυτή τη διαδικασία έχει να κάνει με την ανάληψη ευθύνης. Την ανωνυμία.

? Γιατί πιστεύετε τις ανώνυμες καταχωρίσεις στο Διαδίκτυο; Δεν πρέπει. Οι περισσότεροι bloggers παρεμπιπτόντως υπογράφουν με τα ονόματά τους. Και κανείς δεν ξεφεύγει από το νόμο. Γίνονται μηνύσεις και εκδικάζονται κιόλας. Είναι δύσκολο να κρύψεις τα ίχνη σου αν κάποιος θέλει πραγματικά να σε βρει. Υπάρχουν τεχνικά τρόποι να συμβεί κι αυτό, αλλά δεν είναι ο κανόνας. Προσπαθώ να πείσω τον κόσμο ότι δεν πρέπει να δίνει σημασία στις ανώνυμες καταγγελίες. Πρέπει να ξεκινάει κανείς πιστεύοντας ότι αυτό που διαβάζει είναι ψέμα. Στην κλίμακα της αξιοπιστίας, οι δημοσιογράφοι των «Νιου Γιορκ Τάιμς». ξεκινούν με +20, επειδή υπογράφουν και ξέρω πώς δουλεύουν. Ενα ανώνυμο σχόλιο σε μπλογκ για εμένα ξεκινάει με -20. Θα πρέπει κάποιος να δουλέψει πάρα πολύ για να ανέβει σε αυτή την κλίμακα.

Παρ? όλ? αυτά επιμένω ότι πολλά ταμπλόιντ δεν διαφέρουν και πολύ σε αξιοπιστία από τα κακά μπλογκ. Από την άλλη πλευρά, αξίζει να προστατεύουμε την ανωνυμία για περιπτώσεις όπου κανείς χρειάζεται να κρυφτεί για ευνόητους λόγους, όπως είναι μια δικτατορία. Επιπλέον, η αστυνόμευση δεν καταστέλλει αυτούς που πραγματικά θέλουν να εγκληματίσουν, αλλά όλους τους υπόλοιπους.

? Τι πρέπει να κάνουν οι εφημερίδες στο νέο περιβάλλον;

? Να πάρουν ρίσκα. Δεν γίνεται διαφορετικά. Υπάρχει κίνδυνος να αποτύχουν, αλλά δεν γίνεται αλλιώς.

Το οικοσύστημα της δημοσιογραφίας

? Μπαίνουμε σε μια εποχή όπου οι πολίτες θα είναι και λίγο δημοσιογράφοι?

? Με ενδιαφέρει πολύ λιγότερο ποιος είναι ο δημοσιογράφος από το τι είναι δημοσιογραφία. Ολο και περισσότερο οι πολίτες θα μπορούν να συμμετάσχουν στο οικοσύστημα της δημοσιογραφίας, είτε αυτό σημαίνει δημοσιογραφία όπως την εννοούμε σήμερα είτε να βοηθούν τους δημοσιογράφους είτε να προσφέρουν κάτι στην κοινότητά τους που δεν θα περνούσε ποτέ στα Μέσα είτε βγάζοντας μια σημαντική εικόνα είτε οτιδήποτε άλλο. Δεν έχει σημασία πώς θα τους λέμε. Σημασία έχει ότι θα το κάνουν και θα συμβαίνει ? αυτό που λέμε δημοσιογραφία.

Πηγή: άρθρο στην Καθημερινή της Κυριακής, 02-11-2008