Αφορμή για τον προβληματισμό που ακολουθεί ήταν το Ι΄ Πανελλήνιο Συνέδριο για τη διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Εχω δημιουργήσει πια μια ατομική παράδοση να παρακολουθώ τα συνέδρια αυτά αλλά δυστυχώς γίνονται πολύ αραιά (πού να βρεις χρηματοδότηση για συνέδριο σχετικά με τη γλώσσα· βλέπετε η γλώσσα δεν είναι “τραπεζικό προϊόν”).
Για άλλη μια φορά δεν διαψεύστηκα· ανώτερο των προσδοκιών μου ήταν το συνέδριο, μόνο για να ακούσω τον Μαρωνίτη να διαβάζει “Το ύστερο των Σαββάτων” από τα Ελεγεία της Οξώπετρας του Ελύτη άξιζε το πηγαινέλα Βέροια – Θεσσαλονίκη δυο μέρες (τρίτη δεν άντεξα). Ογδόντα δύο χρονών ο Μαρωνίτης – “γέρασε” μου ψιθύρισε ο διπλανός, “γερνάμε” ψιθύρισα εγώ στον εαυτό μου – διάβασε το τελευταίο ποίημα μιας συλλογής, της προτελευταίας του ογδοντάχρονου τότε ποιητή, που βλέπει πια καθαρά και περιγράφει την αντίπερα όχθη. Θυμήθηκα τα λόγια του Κέφαλου στον Σωκράτη: “ὥσπερ ἤδη ἐγγυτέρω ὢν τῶν ἐκεῖ μᾶλλόν τι καθορᾷ αὐτά” (Πλάτωνος Πολιτεία 330e). Μελαγχόλησα και βγήκα έξω.
Υστερόγραφο: ανακάλυψα στο ιστολόγιο της κ. Ευαγγελίας Στάμου την ίδια εισήγηση του Δ.Ν Μαρωνίτη στο Επιστημονικό Συμπόσιο “Επιρροές του Ελύτη” (Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, 11-13 Νοεμβρίου 2011). Από εκεί πήρα το απόσπασμα του βίντεο που περιλαμβάνει την ανάγνωση του ποιήματος – ακριβώς ίδια με τη φετινή.
Στις πρωινές εισηγήσεις του Σαββάτου που αφορούσαν τη Λογοτεχνία το θέμα που επανέρχονταν σταθερά ήταν το επερχόμενο χάος στη διδασκαλία της, απότοκο του νέου προγράμματος σπουδών για το Λύκειο που μετατρέπει τη Λογοτεχνία σε φτηνό μάθημα κοινωνιολογίας ή πολιτικής αγωγής. Ανάμεσα στις όχι αναίτια απαισιόδοξες προβλέψεις όμως υπήρχε και η εισήγηση της Σοφίας Νικολαΐδου για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα δημιουργικής γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και ειδικότερα το κομμάτι που αφορούσε την συνεργασία με τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Η όλη ιδέα αποσκοπεί στην ενίσχυση της φιλαναγνωσίας αλλά και στην παραγωγή ποικίλου λογοτεχνικού λόγου από τους μαθητές. Η εφαρμογή του προγράμματος σε τάξεις της Α΄Γυμνασίου έδωσε, όπως διαπιστώσαμε, πολύ καλά αποτελέσματα – χώρια που ως ιδέα κινείται στον αντίποδα ακριβώς της νέας “μεταρρύθμισης” των φωστήρων του Υπουργείου.
Αναζητώντας τον Παπανούτσο. Αρωγή και ευδοκίμηση στο θέμα έκθεσης του 1985
Και εκεί ακριβώς θυμήθηκα ότι η ιδέα δεν είναι καινούρια. Η ποικιλία στην παραγωγή λόγου ήταν το ζητούμενο για το μάθημα της Έκθεσης, ένα μάθημα που έως το 1998 ήταν το κατεξοχήν μάθημα “άγονης γραμμής”. Ζητούνταν από 17αχρονους και 18αχρονους μαθητές να γράψουν ένα δοκίμιο αυστηρά οργανωμένο, γλωσσικά άρτιο αλλά και κουμπωμένο ως το λαιμό και εν τέλει απελπιστικά βαρετό. 
Έφηβους Παπανούτσους ζητούσαν οι εξεταστές, τραγέλαφους εισέπρατταν, όπως ήταν αναμενόμενο. Η επί μακρόν αναμενόμενη αλλαγή του 1998 διόρθωσε την κατάσταση σε μεγάλο βαθμό: η τελική αξιολόγηση περιλαμβάνει κείμενο, ασκήσεις κατανόησης, λεξιλογικές, πύκνωσης και ανάπτυξης, παραγωγή κειμένου σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο. Έγινε λοιπόν η Έκθεση μάθημα “γόνιμης γραμμής”, όπως είχε κατά νου ο Χρίστος Τσολάκης το 1997 (Γ΄Πανελλήνιο Συνέδριο για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας); Το “ναι” θα ήταν πολύ αισιόδοξη απάντηση…
Όλα αυτά σκεφτόμουν μετά το συνέδριο και επέστρεψα – ύστερα από από καιρό – στην ανάγνωση του βιβλίου της Κούλας Αδαλόγλου Η γραπτή έκφραση των μαθητών – Προτάσεις για την αξιολόγηση και βελτίωσή της. Δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο θεωρητικού και ενίοτε ανεδαφικού προβληματισμού· η συγγραφέας, ακόμα και στο θεωρητικό κομμάτι του βιβλίου (το πρώτο από τα τρία), φροντίζει να προσγειώνει τη θεωρία στα δεδομένα της “εμποδών παιδείας”, τόσο που και ο γράφων (με ανέκαθεν κακή σχέση με τη γλωσσολογία και τη διδακτική /παιδαγωγική) το διάβασε χωρίς δυσφορία. Άλλωστε η συμμετοχή της Αδαλόγλου στη συγγραφή των βιβλίων της γλώσσας στο Λύκειο αλλά και η παρουσία της ως σχολικής συμβούλου σε Ημαθία και Θεσσαλονίκη αποδεικνύει τον εν τέλει χρηστικό χαρακτήρα του βιβλίου.
Στο δεύτερο μέρος διερευνώνται μέσω τριών πειραματικών ερευνητικών εφαρμογών αντίστοιχα οι δυνατότητες ενός αντικειμενικότερου συστήματος αξιολόγησης, η βελτίωση του γραπτού λόγου των μαθητών και η διαφοροποίηση της επικοινωνιακής 
γλωσσικής ικανότητας ανάλογα με το είδος του παραγόμενου κειμένου. Να υπενθυμίσω οτι το τελευταίο ζήτημα της διαφοροποίησης της επικοινωνιακής γλωσσικής ικανότητας παραμένει στην πράξη μετέωρο καθώς έχει περιοριστεί στο άρθρο σε εφημερίδα σχολική/τοπική ή σε επιστολή και ουσιαστικά τα δεδομένα που συνθέτουν τον ξεχωριστό ειδολογικό χαρακτήρα της κάθε περίπτωσης είτε καλύπτονται πρόχειρα και βεβιασμένα είτε ισοπεδώνονται είτε αγνοούνται τόσο από τους μαθητές όσο και από τους διδάσκοντες – βαθμολογητές (τα φροντιστήρια έτσι κι αλλιώς έχουν μείνει στα προ του 1998 δεδομένα). Γι αυτό και δεν έχουμε ακόμη ξεφύγει οριστικά από την αρωγή και ευδοκίμηση.
Το τρίτο μέρος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί καταγράφει την πραγματικότητα της διδακτικής πράξης, επισημαίνει τα προβλήματα και προτείνει με παραδείγματα λύσεις. Μου άρεσε η ιδέα της αυτοαξιολόγησης του μαθητή και της αυτοδιόρθωσης με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή. Σε μικρότερες τάξεις αυτό μπορεί να γίνει κάποιες φορές με αξιόλογα, όπως φαίνεται, αποτελέσματα. Αν τελικά το Λύκειο ξεφορτωθεί με κάποιον τρόπο τις πανελλήνιες πολλά μπορούν και εκεί να γίνουν. Αλλά εδώ πάνε να βάλουν όλο το Λύκειο σε τροχιά πανελληνίων…
Και μια και οι πανελλήνιες πλησιάζουν και το θέμα της αξιολόγησης στο μάθημα της Έκθεσης είναι ένα από τα σταθερά ζητούμενα στη βαθμολόγηση, παραθέτω από το επίμετρο του βιβλίου ένα σύστημα αναλυτικής αξιολόγησης του κειμένου που παράγει ο μαθητής. 7+1 παράμετροι με 6 επίπεδα για καθεμιά (η παράμετρος της καταλληλότητας διαχωρίζεται σε καταλληλότητα περιεχομένου και καταλληλότητα ύφους). Πάντως μη βιαστείτε να το εφαρμόσετε πριν διαβάστε το βιβλίο. Αν το κάνουμε τυφλοσούρτη, επιστρέφουμε στην τωρινή κατάσταση όπου κατά βάθος δεν ξέρουμε ακριβώς τι βαθμολογούμε. Θα βρείτε δυο φιλολόγους να συμφωνούν στο πως βαθμολογείται η Έκθεση; Και οι δίκαιοι κατά τη θεία Γραφή πόσοι είναι; αναρωτήθηκε ο Διονύσιος ιερομόναχος στη Γυναίκα της Ζάκυθος. Κι όταν ξέπεσε στους τρεις, προτίμησε να κάνει το σταυρό του και να μην συνεχίσει…
στην πρόσκληση. Ελπίζω ο ανταποκριτής μου στην πρωτεύουσα να μου μεταφέρει αναλυτικά τα πεπραγμένα ώστε να παρηγορηθούμε κάπως όλοι οι εκτός λογοτεχνικού νυμφώνος. Και ένα ταιριαστό ποίημα του Θανάση Μαρκόπουλου για μικρή αποζημίωση.
