της Κατερίνας Νεστορή

Στη ζωή των ανθρώπων και στα έθιμά τους το μαντήλι στον χορό παίζει σημαντικό ρόλο.

Το μαντήλι, σαν ένα απαραίτητο μουσικό όργανο, έχει  τη δική του ύπαρξη, αλλάζει κίνηση με την αλλαγή της μουσικής και χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλα τα μέρη της Ελλάδας.

Διάφορες εξηγήσεις δίνονται στη χρήση του μαντηλιού αλλά και στους τόσους διαφορετικούς τρόπους μεταχείρισής του.

Αναφέρουμε κάποιες περιπτώσεις

Υπάρχει χορός στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης – αλλά και αλλού – πού σε ορισμένες στιγμές στρίβουν το μαντήλι να γίνεται σαν σκοινί σε αντικριστό χορό. Με βάση αυτή την κίνηση μεταχειρίστηκαν το μαντήλι αργότερα σε διάφορες άλλες χορευτικές εκφράσεις, πχ. στην Αλεξάνδρεια, στο χορό «Κερά-Μαρία», όπου η πρωτοχορεύτρια κρατάει το μαντήλι και το μεταχειρίζεται όπως η πρωτοχορεύτρια της αρχαιότητας τα κρόταλα.

Στην Κέρκυρα στο «χορό της νύφης», ό νέος παίρνει το μαντήλι από τη νέα χορεύοντας όπως ο χορός αυτός αναπαριστά ένα τοπικό έθιμο. Τα μαντήλια έχουν ειδικό κόκκινο χρώμα με κίτρινα σχέδια και είναι πολύ μεγάλα. Ο νέος – χορευτής – παίρνει ένα-ένα τα μαντήλια που του δίνουν οι κοπέλες, κάνοντας διάφορες χαιρετούρες χορεύοντας, για να τις ευχαριστήσει για το μαντήλι.

Άλλοτε πάλι ο ρόλος  του  μαντηλιού είναι να  βοηθάει τις κοπέλες να λικνίζονται συνάμα με τη μουσική και να μεταχειρίζονται το μαντήλι σε τριγωνικό σχήμα με το ρυθμό του σώματος που ακολουθεί ναζιάρικα τη μουσική.

Σ΄ έναν Θρακιώτικο χορό που τον ονομάζουν «Μαντηλάτο», οι χορευτές – άνδρες και γυναίκες – κρατούν ό καθένας από ένα μαντήλι με τα δυο τους χέρια από τις δύο άκρες σε τρίγωνο σχήμα. Το κρατούν στο ύψος των ματιών τους και το κουνάνε ρυθμικά, σύμφωνα με τη ρυθμική αλλαγή τού μέτρου – και του ποδιού συνεπώς. Το κουνούν  τεντωμένο μια δεξιά και μια αριστερά. Θα ‘λεγε κανείς ότι σκεπάζουν και ξεσκεπάζουν το πρόσωπό τους, είτε από κοκεταρία, είτε από παιxνίδισμα.

Ο πρώτος και ο τελευταίος του χορού πρέπει να κουνάνε με δεξιοτεχνία και χάρη το μαντήλι δίνοντάς του κυριολεκτικά ζωή. Είναι η προέκταση του χεριού του και η κίνησή του είναι κι αυτή χορός.

Σε δύσκολους χορούς που απαιτούνται έντονες φιγούρες από τον πρωτοχορευτή, το μαντήλι χρησιμοποιείται σαν στήριγμα.

Επίσης, χρησιμοποιείται για να μην ακουμπάει το ιδρωμένο χέρι του χορευτή στο χέρι του διπλανού του και γλιστρήσει στον χορό του.

Στις γυναίκες η χρήση του μαντηλιού ήταν υποχρεωτική. Το επέβαλαν λόγοι τιμής, καθώς ήταν ηθικά ανεπίτρεπτο ο άντρας να κρατά το γυμνό χέρι της κοπέλας.

Μαντήλι Καλαματιανό

Για άλλους λόγους ο λαός τραγουδούσε “σαν πας στην Καλαμάτα και ‘ρθεις με το καλό, φέρε μ’ ένα μαντήλι να δέσω στο λαιμό”. Η περιοχή φημιζόταν για τα μεταξωτά τα οποία εξήγαγε με σημαντικά οικονομικά oφέλη. Η μεγάλη φήμη σε όλο τον κόσμο προερχόταν από  πολυάριθμες “φάμπρικες” μεταξιού που λειτουργούσαν στην πόλη.

ΠΗΓΕΣ:

·      ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (mixanitouxronou.gr)

·      aetomilitsa.com.gr

● https://www.epokam.gr/2018/08/09/h-simasia-kai-h-xrisi- toy-mantikioy-ston-elliniko-xoro/

( Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί, Δώρα Ν. Στράτου, εκδ.

Ο Ε Δ  Β, παρούσα εκδ. 2002, εκτύπωση Κλάδης Χαρ.

Βιβλιοδεσία Κανόπουλος Γεώργιος)