Η σχολική τάξη αποτελεί τη βασική μονάδα οργάνωσης του σχολείου και της εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Συνήθως ταυτίζεται με την τάξη δι­δασκαλίας. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να εξασφαλίζει τις συνθήκες που θα επιτρέπουν την άνετη και αποτελεσματική διεξαγωγή της διδασκαλίας και ταυτόχρονα την ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή.

Κοινωνιολογικά όμως η σχολική τάξη αποτελεί ένα μικρό αλλά δυναμι­κό κοινωνικό σύστημα, με πολλές παραμέτρους. Οι παράμετροι αυτές αλ­ληλεπιδρούν και διαμορφώνουν μια ιδιότυπη δυναμική στη συμπεριφορά των μαθητών και στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.

Τα ενδογενή ψυχολογικά χαρακτηριστικά των μαθητών, η κοινωνική αγωγή που έχουν λάβει τα παιδιά από την οικογένεια και το εξωσχολικό περιβάλλον δεν εί­ναι οι μόνοι ή οι αποφασιστικοί παράγοντες της στάσης τους απέναντι στη μάθηση και της διαπροσωπικής συμπεριφοράς μέσα στη σχολική τάξη. Από παιδαγωγική άποψη η «τάξη» στο χώρο του σχολείου, δηλαδή μια κα­τάσταση πειθαρχίας, δεν αποτελεί απλώς προαπαιτούμενο, αλλά είναι δι­δακτικό ζητούμενο και αντικείμενο κοινωνικής μάθησης. Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης (π.χ. Albert Bandura) υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι μαθαί­νουν μέσα από τις κοινωνικές διαπροσωπικές σχέσεις τους και πιο συγκε­κριμένα μέσω της παρατήρησης, της μίμησης, του παραδειγματισμού και των αντιδράσεων των άλλων στη συμπεριφορά τους. Γι’ αυτό οι γνώσεις και οι δεξιότητες διαχείρισης της σχολικής τάξης αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο ότι αποτελούν πρωταρχικά προσόντα του εκπαιδευτικού.

Η λέξη κρίση παραπέμπει συνήθως σε σκηνές πανικού, σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης και σε συμπεριφορές εκτός ελέγχου. Όμως δεν είναι πάντοτε έτσι. Η κρίση είναι γενικά μέρος της ζωής και όχι απλώς μια α­νωμαλία. Στην κινεζική ο όρος κρίση σημαίνει τόσο τον κίνδυνο όσο και την επωφελή ευκαιρία. Από ψυχολογικής πλευράς οι κρίσεις μπορεί να εκδη­λωθούν σε όλους τους ανθρώπους και αφορούν τη δυσκολία χειρισμού του άγχους. Το αν το αποτέλεσμα θα είναι θετικό και δημιουργικό ή αρνη­τικό και αποδιοργανωτικό εξαρτάται από το χειρισμό ή την αντίδραση του ατόμου αλλά και του περιβάλλοντός του.

Ποιός είναι ο Δάσκαλος με το «Δ» κεφαλαίο;

Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να μπορεί:

1. Να κατανοεί τι συμβαίνει στην τάξη, να διακρίνει αν τα προβλήματα είναι συλλογικά ή ατομικά, αν αφορούν την ψυχολογία μιας ομάδας μέσα στην τάξη ή την ίδια την τάξη ή το άμεσο σχολικό περιβάλλον
2. Να παρεμβαίνει αποτελεσματικά και θετικά για την πορεία της διδα­σκαλίας και την ανάπτυξη των μαθητών του.

Ο ρόλος του είναι ιδιαίτερα σημαντικός τόσο στα γενικά, συνήθη προ­βλήματα λειτουργίας της τάξης, προβλήματα συνύπαρξης και συμπεριφο­ράς των μαθητών, όσο και στα ποικίλα σοβαρά προβλήματα που ονομάζο­νται «κρίσεις».

Ο όρος κρίση χρησιμοποιείται εδώ με τη σημασία του έκτακτου επεί­γοντος γεγονότος που διαταράσσει την ομαλή λειτουργία της τάξης, α­νατρέπει τα καθιερωμένα, τα πρότυπα και τις δομές ή τις συνήθειες στη διδασκαλία και τη μάθηση. Συχνά οδηγεί σε μια ασταθή κατάσταση, δύ­σκολη ή επικίνδυνη για την ανάπτυξη των μαθητών και την ψυχολογία τους. Ο όρος κρίση χρησιμοποιήθηκε αρχικά από την ιατρική (κατά τον 16ο αιώνα) και σημαίνει την ξαφνική και απότομη, θετική ή αρνητική, αλλα­γή στην πορεία μιας ασθένειας. Η χρήση του γενικεύτηκε το 18ο αιώνα και υιοθετήθηκε από πολλές επιστήμες (π.χ. οικονομική κρίση, κοινωνική κρί­ση, ψυχολογική κρίση).

Η λέξη κρίση παραπέμπει συνήθως σε σκηνές πανικού, σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης και σε συμπεριφορές εκτός ελέγχου. Όμως δεν είναι πάντοτε έτσι. Η κρίση είναι γενικά μέρος της ζωής και όχι απλώς μια α­νωμαλία. Στην κινεζική ο όρος κρίση σημαίνει τόσο τον κίνδυνο όσο και την επωφελή ευκαιρία. Από ψυχολογικής πλευράς οι κρίσεις μπορεί να εκδη­λωθούν σε όλους τους ανθρώπους και αφορούν τη δυσκολία χειρισμού του άγχους. Το αν το αποτέλεσμα θα είναι θετικό και δημιουργικό ή αρνη­τικό και αποδιοργανωτικό εξαρτάται από το χειρισμό ή την αντίδραση του ατόμου αλλά και του περιβάλλοντός του.

Στο επίπεδο της ανάπτυξης του ατόμου η κρίση αποτελεί την βάση της ψυχολογικής ανάπτυξής του. Η ζωή του ανθρώπου οριοθετείται από κρίσι­μες φάσεις (π.χ. είσοδος στο σχολείο, εφηβεία, ενηλικίωση, κλιμακτήριο, συνταξιοδότηση) οι οποίες είναι κατά κάποιο τρόπο φυσικές/ομαλές κατα­στάσεις στην πορεία της ανάπτυξής του. Ως μεταβατικές περίοδοι στη ζωή του ανθρώπου, προκαλούν προβλήματα, αλλά και δίνουν ευκαιρίες βελτίωσης της προσαρμογής ή της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξής του (π.χ. ο έφη­βος είτε κλείνεται στον εαυτό είτε εντάσσεται σε ομάδα συνομηλίκων του, εκφράζοντας την αντίθεση του στις συμπεριφορές, τις αξίες και τον τρό­πο ζωής των ενηλίκων).

Στο επίπεδο της κοινωνικής ψυχολογίας της ομάδας οι κρίσεις είναι ε­πίσης φυσικές/ ομαλές καταστάσεις στη δυναμική ανάπτυξης της ομάδας και στην ψυχοκοινωνική λειτουργία της. Παρατηρείται ότι στην πορεία α­νάπτυξης της ομάδας εκδηλώνονται συγκρούσεις και βίαιοι ανταγωνισμοί μεταξύ των μελών της ως μια φάση της οργάνωσης και της διασύνδεσης των συναισθημάτων, των στάσεων και των αντιλήψεων που επικρατούν στην ομάδα. Στο πλαίσιο αυτής της δυναμικής, όταν σε μια ομάδα υπάρ­χουν σοβαρές στερήσεις και έντονα συναισθήματα, μπορούν να διαμορ­φωθούν οργανωμένες αντίπαλες υποομάδες ή κλίκες και να εμφανιστούν απρόβλεπτες αντιδράσεις θυμού και αχαλίνωτης οργής που εκδηλώνονται με βρισιές και καταστροφές αντικειμένων.

Ο εκπαιδευτικός

Στο παρελθόν ο εκπαιδευτικός στηριζόταν συχνά στην εμπειρία σχετι­κά με τη στάση του μέσα στην τάξη, ενώ για τον έλεγχό της επικεντρωνό­ταν κυρίως στη διδακτέα ύλη και στην επιβολή των κανόνων με κάθε τρό­πο. Ο παραδοσιακός εκπαιδευτικός, μέχρι το 1970, πίστευε ότι ο φόβος και το άγχος των μαθητών για τον ίδιο, το σχολείο και τα μαθήματα

απο­τελούσαν μέσα επηρεασμού και ελέγχου της επίδοσης και της συμπερι­φοράς τους.

Έτσι, χρησιμοποιούσε ως μέσα αγωγής κυρώσεις όπως:

• τράβηγμα αυτιού
• περισσότερη γραπτή εργασία
• επίπλη­ξη
• παράπονα στους γονείς
• κακή βαθμολογία
• αποβολές

Εναλλακτικά, χρησιμοποιούσε επιβραβεύσεις και έβαζε μεγάλους βαθμούς, για να «κερ­δίσει» τους μαθητές και να γίνει αγαπητός. Οι «εξετάσεις» και ο «βαθμός» από εργαλεία ψυχοπαιδαγωγικής υποστήριξης της μάθησης μετατρέπο­νταν σε όπλο του εκπαιδευτικού και σε μέσα αυταρχικής ρύθμισης των προβλημάτων συμπεριφοράς.

Το σχολείο και η σχολική τάξη είναι θεσμοί της κοινωνικής ζωής και στο πλαίσιό τους, γενικά, είναι δυνατόν να έχουμε διαταραχές και γεγονότα ε­κτός ελέγχου που εμπίπτουν σε μία ή σε περισσότερες από τις πιο πάνω περιπτώσεις.

Ορισμένες κρίσεις, συνήθως οι περιστασιακές και οι διαπρο­σωπικές, μπορούν πρακτικά να είναι και να παραμείνουν ατομικό ζήτημα ε­νός μαθητή ή ορισμένων μελών της σχολικής τάξης, ενώ άλλες διαταράσ­σουν την ομαλή λειτουργία όλης της σχολικής τάξης και παρεμποδίζουν τη διδασκαλία. Αυτές οι τελευταίες μπορούν να ομαδοποιηθούν με βάση την πηγή της κρίσης και τα δεδομένα της σχολικής τάξης ως εξής:

• κρίσεις που οφείλονται στην οργάνωση και τη διαχείριση της σχολικής τάξης,
• ψυχολογικές κρίσεις των μαθητών,
• κρίσεις στο περιβάλλον της σχολικής τάξης και του σχολείου,
• κρίσεις λόγω έκτακτων καταστροφικών γεγονότων.

Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει συχνά αποτυχία των συνηθισμένων μεθόδων αντιμετώπισης των προβλημάτων και χρειάζεται, όπως θα δούμε πιο κάτω, ιδιαίτερη παρέμβαση για την πρόληψή τους ή τη διαχείριση των συνεπειών τους.

Η καλύτερη μάθηση συμβαίνει στις ομάδες. Η συνεργασία είναι η ουσία της ανάπτυξης όπως έχει αναφέρει χαρακτηριστικά o Sir Ken Robinson στην προ επταετίας (16/6/2008) ιστορική διάλεξή του “Changing Paradigms”.

Μετάφραση:  Άννα Παππά

• Ο σπουδαίος δάσκαλος αλληλεπιδρά -ψυχικά και συναισθηματικά- με το παιδί.
• Ο σπουδαίος δάσκαλος δίνει στοργή σους μαθητές και τους κάνει να βιώσουν τι είναι το συναίσθημα.
• Ο σπουδαίος δάσκαλος χαμογελά στους μαθητές του ακόμη κι όταν εκείνοι τον εκνευρίζουν.
• Ο σπουδαίος δάσκαλος δε διδάσκει μόνο ό,τι περιλαμβάνει το βιβλίο, αλλά και την αλήθεια που υπάρχει έξω. Πρακτική σε ισορροπία με τη θεωρία.
• Ο σπουδαίος δάσκαλος είναι αφιερωμένος στο λειτούργημά του. Έχει αναλάβει μία δέσμευση, που πρέπει να την εκπληρώσει.
• Ο σπουδαίος δάσκαλος γνωρίζει καλά ότι το παιδί δεν είναι απλά μία νότα που άλλοτε κλαίει, άλλοτε, χαμογελάει και άλλοτε γελάει. Ξέρει πολύ καλά ότι μπροστά του στέκεται το αληθινό θαύμα της ζωής.

Yuventius, Τζακάρτα, Ινδονησία
Ένας καλός δάσκαλος είναι εκείνος που διδάσκει, όχι μόνο με το μυαλό, αλλά και με την καρδιά.
SyanneHelly, Ανατολική Ιάβα, Ινδονησία
Ένας δάσκαλος πρέπει να έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά:
Απόθεμα γνώσεων
Επαγγελματικές δεξιότητες
Προσωπικά ποιοτικά χαρακτηριστικά
Υπάρχει μία παροιμία που λέει: «Δώσε μου ένα ψάρι και θα έχω φαγητό για μία ημέρα. Μάθε με να τρώω ψάρια και θα τα τρώω μια ζωή». Αυτή πρέπει να είναι η φιλοσοφία του καλού δασκάλου.
Ο δάσκαλος πρέπει να είναι υπομονετικός, ευγενικός, ευέλικτος και ευρηματικός. Να είναι ανεκτικός, ανοιχτόμυαλος και με καλή αίσθηση του χιούμορ. Να είναι ενθουσιώδης και να απολαμβάνει τη διδασκαλία. Να είναι ειλικρινής, ευφάνταστος και δημιουργικός. Να είναι αποδοτικός, ταπεινός και μετριόφρων. Κατά τη γνώμη μου, ο δάσκαλος πρέπει να είναι κάπως έτσι.
SheebaRamahandran,Buraida, Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας
Ο καλός δάσκαλος βοηθά τους μαθητές του από όλες τις απόψεις. Τους δίνει τη δυνατότητα να ζήσουν μία καλύτερη ζωή. Διδάσκει τους μαθητές του πώς να παίρνουν καλές αποφάσεις σε όλες τις συνθήκες. Είναι καλός τόσο απέναντι στους μαθητές του, όσο και απέναντι στην κοινωνία. Έχει ηθικό χαρακτήρα και είναι το πρότυπο των νέων για μία καλή κοινωνία.
PrafullBhasarkar,Babupeth,Chandrapur, Ινδία
Νομίζω ότι ένας καλός δάσκαλος πρέπει να είναι μία καλή και ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Να έχει το αίσθημα της περιέργειας, να έχει πάθος και να ενδιαφέρεται για τα ενδιαφέροντα των μαθητών του, για τις επιθυμίες τους, για τα αισθήματά τους. Ένας πραγματικά καλός δάσκαλος θα πρέπει να είναι παιδί στην ψυχή, πράγμα που σημαίνει να είναι δημιουργικός, ευφάνταστος και έτοιμος για εξερευνήσεις…
MigenaMullaj,Reseda, Καλιφόρνια, ΗΠΑ
Ο καλός δάσκαλος είναι στη διάθεση όλων των μαθητών του ωστόσο γνωρίζει ποιοι μαθητές έχουν ανάγκη από περισσότερη βοήθεια.
Ο καλός δάσκαλος είναι χαρισματικός στην επικοινωνία και γνωρίζει καλά πώς θα ελίσσεται επικοινωνιακά, ώστε οι μαθητές του να κατανοούν όλες τις έννοιες που διδάσκονται.
Ο καλός δάσκαλος προτρέπει τους μαθητές του να κάνουν ερωτήσεις, ωστόσο απαντά έτσι ώστε να επωφελούνται όλοι οι μαθητές.
Ο καλός δάσκαλος έχει κανόνες και διαδικασίες που βοηθούν τους μαθητές να γνωρίζουν, εκ των προτέρων, τι περιμένει από αυτούς και πώς οι μαθητές μπορούν να επωφεληθούν περισσότερο στην τάξη.
Ο καλός δάσκαλος ενθαρρύνει τη συνεργασία και γίνεται το παράδειγμα για τους μαθητές του αλλά και για τους συναδέλφους του.
Ο καλός δάσκαλος είναι ευέλικτος και ικανός να τροποποιήσει το μάθημα «σύμφωνα με τις ανάγκες της στιγμής» αποσκοπώντας να καλύψει τις ανάγκες των μαθητών του.
Ο καλός δάσκαλος σέβεται όλους τους μαθητές του και τους ενθαρρύνει για καλύτερες επιδόσεις.
Maria Garcia, Oyster Bay,ΝέαΥόρκη,ΗΠΑ
Ο υπέροχος δάσκαλος ορίζεται με τρεις απλές λέξεις: «Ο καλύτερος φίλος».
Ποιον εμπιστεύεστε περισσότερο από τον καλύτερο φίλο σας; Ποιον αγαπάτε περισσότερο και ποιος ανταποδίδει την αγάπη, όσο ο καλύτερος φίλος σας; Ποιος είναι καλύτερος από τον καλύτερο φίλο σας για να σας δώσει τις γνώσεις του; Τελικά, ποιον άλλον θυμάστε περισσότερο, όσο ζείτε, παρά τον καλύτερο φίλο σας;
Μακάρι να ήμασταν όλοι δάσκαλοι…
Marco Melendez, San Angelo,Τέξας,ΗΠΑ
Ο δάσκαλος πρέπει να εμφορείται από γονική αγάπη προς τους μαθητές του.
Πρέπει να έχει τιμιότητα και ηθικό χαρακτήρα.
Να έχει καλή γνώση των θεμάτων που διδάσκει.
Να προετοιμάζεται επαρκώς.
Σωματικά και ψυχικά να αισθάνεται ορεξάτος για δουλειά.
Να είναι δραστήριος και αποδοτικός στην τάξη.
Στη διδασκαλία του να χρησιμοποιεί εποπτικά μέσα.
Να προετοιμάζεται επαρκώς για της διδασκαλία του.
Οι μαθητές να είναι χαρούμενοι στην τάξη.
LaxmanWadgire,Yavatmal, Ινδία
Ο καλός δάσκαλος κατανοεί την παιδικότητα με τον καλύτερο τρόπο. Γνωρίζει ότι η παιδική νοοτροπία είναι παγκόσμια, ενώ των ενηλίκων δεν είναι και κατά συνέπεια είναι ευκολότερο να συνεργαστεί με κάθε παιδί, σε κάθε τόπο, σε κάθε χρονική στιγμή.
KukuboBarasamNairobi, Κένυα
Όλοι έχουν τη δική τους άποψη για το θέμα αυτό και είναι αδύνατο να ικανοποιήσω τους πάντες ταυτόχρονα. Είναι πολύ δύσκολο να πω ποιος είναι ο καλός δάσκαλος τη στιγμή που, ακόμη, είμαι μαθητής και έχω τις απαιτήσεις μου από ό,τι ένας εκπαιδευτικός πρέπει να κάνει. Νομίζω ότι οι ιδιότητες που ένας εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει, είναι να προσαρμόζει τις ικανότητές του με το επίπεδο του μαθητή, να κάνει τη διδασκαλία διασκεδαστική και εύληπτη ώστε τα παιδιά να προσέχουν και να κάνει τα παιδιά να ανυπομονούν να μπουν στην τάξη. Και πάνω απ’ όλα να διατηρεί τον έλεγχο της τάξης.
Katie,OklahomaCity,Oklahoma, ΗΠΑ
«Όταν η αγάπη και η δεξιότητα πάνε μαζί, περιμένετε ένα αριστούργημα» (Ruskin). Είναι θεμελιώδες, ο δάσκαλος να νοιάζεται για τις ανθρωπιστικές αξίες γενικά. Από τη στιγμή που αγαπά, είναι βέβαιο ότι θα εκτιμήσει την προσωπικότητα του κάθε παιδιού στην τάξη και ό,τι άλλο είναι στην αρμοδιότητά του. Ο δάσκαλος να λαμβάνει υπ’ όψιν ότι αποτελεί πρότυπο για τα παιδιά και να μη λησμονεί ότι διδάσκει περισσότερα μ’ αυτά που κάνει παρά μ’ αυτά που λέει. Και αυτό είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τον δάσκαλο.
JudithButler,countyCork, Ιρλανδία
Ο καλός δάσκαλος, με την αφοσίωση στη διδασκαλία και με την αγάπη του προς τα παιδιά, συνδυάζει τη μάθηση με την ψυχική ικανοποίηση.
DwiRahayu,Jakarta, Ινδονησία
Καλός δάσκαλος είναι όποιος μαθαίνει από τους μαθητές του, όποιος μπορεί να μάθει με αυτούς και γι’ αυτούς. Επίσης αυτός που είναι ειλικρινής στις σχέσεις του με τους μαθητές, υπερήφανος για τη δική του συνεισφορά στη μάθηση και στη βοήθεια ώστε να οικοδομήσουν οι μαθητές του την αυτοεκτίμηση.
ChristianBerger,Santiago, Χιλή
Καλός δάσκαλος είναι εκείνος που εξακολουθεί να είναι μαθητής του εαυτού του.
Astrid,Perth,WA, Αυστραλία
Εκείνος που δεν έχει καμία προκατάληψη, που έχει ευρύ οπτικό ορίζοντα, που έχει τα μάτια ανοιχτά να βλέπει και να εξερευνά τη ζωή, που διδάσκει και στον εαυτό του, εκείνος είναι ο καλύτερος δάσκαλος γιατί εξακολουθεί ακόμη να είναι παιδί.
Ashish,Mumbai.Maharshtra, Ινδία
Νομίζω ότι καλός δάσκαλος είναι εκείνος που δείχνει στα παιδιά του τις αξίες πίσω από τα πράγματα και που διδάσκει με συναρπαστικό και συνάμα φιλικό τρόπο.
Aly Al Sabbah, Cairo,Αίγυπτος
Ο δάσκαλος οφείλει ν’ αγαπά και να γνωρίζει τα παιδιά προσωπικά για να μπορεί να τα βοηθήσει περισσότερο.
Το αίσθημα φροντίδας και αλληλεγγύης βοηθά τον δάσκαλο να γνωρίσει καλύτερα τους μαθητές του.
Τα παιδιά αγαπούν περισσότερο εκείνον τον δάσκαλο που μπορούν να εμπιστευτούν.
Να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους πρέπει να είναι ο πρωταρχικός στόχος του δασκάλου, αν και η πειθαρχία θα πρέπει να είναι παρούσα.
Vinod Bala Jain, Meerut, U.P.,Ινδία
Ο καλός δάσκαλος αντιπροσωπεύει μερικές από τις ακόλουθες ιδιότητες:
Πρέπει να έχει εστιασμένη την προσοχή του στους μαθητές του και παράλληλα να είναι ανοιχτόμυαλος και να ενδιαφέρεται για κοινά ζητήματα.
Πρέπει να είναι αυστηρός, με αυτοπεποίθηση και αρχές και ταυτόχρονα να είναι συμπαραστάτης των μαθητών και φίλος τους. Να ακούει τα παιδιά όταν έχουν κάτι να του πουν.
Να μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη φιλία και στο αξίωμα που κατέχει.
Να συνεργάζεται με τα παιδιά από αγάπη και όχι από υποχρέωση.
Να απολαμβάνει τη διδασκαλία.
Να έχει καλή οργάνωση και προγραμματισμό έτσι να μην έχει ποτέ έλλειψη χρόνου.
Να ζωντανεύει το μάθημα ώστε να κρατά αμείωτη την προσοχή των μαθητών του.
Να κερδίζει το ενδιαφέρον των μαθητών του.
Να μεταδίδει πληροφορίες που κρατούν το ενδιαφέρον ζωντανό.
Πρέπει να είναι υπομονετικός.
Ο καλός δάσκαλος είναι ένα ανθρώπινο ον, σαν εσένα κι εμένα. Έτσι είναι προφανές ότι οι παραπάνω ιδιότητες μπορούν να γίνουν και δικά μας χαρακτηριστικά, που στη συνέχεια θα ενταχθούν στην καθημερινή μας ζωή.
Birte Schneeweiß, Dagmar Schulz, Berit Hencke, Kiel,Γερμανία
Ένας καλός δάσκαλος (πέρα από τα άλλα σημαντικά χαρακτηριστικά) πρέπει να είναι συνεπής και σταθερός. Δεν έχει κανένα νόημα π.χ. να αποβάλει έναν μαθητή πέντε φορές.
Τούτο σημαίνει ότι ο μαθητής δεν τον παίρνει στα σοβαρά. Πέρα από αυτό, ο καλός δάσκαλος έχει την αίσθηση του χιούμορ, είναι όσο πρέπει -και όχι παραπάνω- φιλικός και καθημερινά είναι καλά προετοιμασμένος. Και είναι σημαντικό για τον δάσκαλο να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στο πάθος για τη δουλειά του και στο ενδιαφέρον των μαθητών του.
ThomasTschirner, Κίελο, Γερμανία
Εν συντομία, ένας δάσκαλος πρέπει να έχει αυτοπεποίθηση και γνώση γι’ αυτό που κάνει, αλλά το πιο σημαντικό είναι να απολαμβάνει αυτό που κάνει. Πρέπει να είναι ενθουσιώδης και πρέπει να έχει πραγματικό ενδιαφέρον για τους μαθητές του.
Hannah Gunther, Κίελο, Γερμανία
Ένας καλός δάσκαλος:
Πρέπει να είναι υπομονετικός.
Να βελτιώνει συνεχώς τις μεθόδους διδασκαλίας του.
Να είναι γνώστης του αντικειμένου του.
Να δίνει κίνητρα στους μαθητές του ώστε να αυξάνει το ενδιαφέρον τους.
Να έχει κατανοήσει πώς ενεργούν τα παιδιά.
Να θυμάται ότι, κάποτε, ήταν και αυτός παιδί.
FranziskaLindenthal, Κίελο, Γερμανία
Ο καλός δάσκαλος πρέπει να είναι φιλικός, πρέπει να ακούει τους μαθητές και πρέπει να ενδιαφέρεται και να φροντίζει κάθε μαθητή στην τάξη.
ChristianeStroeher, Κίελο, Γερμανία
Ένας καλός δάσκαλος είναι καλά προετοιμασμένος για κάθε διδασκαλία. Γνωρίζει τι θέλουν να μάθουν τα παιδιά και πώς θα το μάθουν καλύτερα και επίσης ενδιαφέρεται για τον χαρακτήρα των μαθητών του. Ο δάσκαλος επιδιώκει τον σεβασμό των μαθητών του και διδάσκει με σταθερή και απαλή φωνή. Οφείλει να κάνει τους μαθητές του να αισθάνονται επιτυχημένοι και βεβαίως εκεί επικεντρώνει τις προσπάθειές του. Εκπέμπει το ενδιαφέρον του για τους μαθητές με τέτοιον τρόπο ώστε οι μαθητές να το αντιλαμβάνονται και να αισθάνονται επιτυχημένοι.
Torben Wolgast, Κίελο, Γερμανία
Ο δάσκαλος πρέπει να είναι πολύπλευρος. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να απολαμβάνει που είναι δάσκαλος και να λατρεύει τη διδασκαλία. Πρέπει να είναι υπομονετικός με τα παιδιά και να είναι σε θέση να αποδώσει το μάθημα σωστά. Η διδασκαλία του να είναι μείγμα μάθησης και ψυχαγωγίας. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι το πρόσωπο που μπορεί να μιλήσει ανά πάσα στιγμή και να δώσει κατάλληλες συμβουλές στο παιδί που τις έχει ανάγκη. Να είναι φιλικός αλλά και λίγο αυστηρός, τόσο όσο να έχει τον σεβασμό των παιδιών.
Claudia Thiel, Κίελο, Γερμανία
Ο δάσκαλος οφείλει να είναι κάτοχος:
Της παιδικής ψυχολογίας.
Της ψυχολογίας της εκπαίδευσης.
Των καθηκόντων του και των υποχρεώσεών του.
Της γονικής ψυχολογίας
Των μεθόδων και των τεχνικών διδασκαλίας/μάθησης.
Και, πέραν των ανωτέρω, να είναι καταρτισμένος για το αντικείμενο που διδάσκει.
SajjadHaider,Islamabad, Πακιστάν
Επιθυμώ να καθοδηγώ σωστά τους μαθητές μου. Θέλω να ενδιαφέρονται για τον κόσμο, να αναρωτιούνται, να βλέπουν ότι και αυτοί μπορούν να κάνουν κάτι, να έχουν τη χαρά και την περιέργεια για μάθηση. Να είναι ευγνώμονες γι’ αυτά που έχουν και να σέβεται ο ένας τον άλλο.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε.
MaaikeCorteville,Ingelmunster, Βέλγιο
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που:
Κατέχει καλά το αντικείμενο που διδάσκει.
Αδιάλειπτα βελτιώνει τις τεχνικές διδασκαλίας του.
Προσπαθεί να έχει ποιοτικά αποτελέσματα, ποιοτικούς μαθητές.
Κάνει «εκτιμήσεις των αναγκών» και προετοιμάζει τους μαθητές να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις.
MohamadHazawawiYusof,Perak, Μαλαισία
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που δεν «διδάσκει» αλλά που είναι πρόθυμος να μάθει με το παιδί και από το παιδί. Είναι αυτός που, όταν σκέφτεται, βλέπει τι δεν έχει κάνει ακόμα!
Vivekananda Roy Ghatak, Gujarat,Ινδία
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που προετοιμάζει τους μαθητές του να γίνουν πολύτιμα στοιχεία για τη χώρα τους.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που νοιάζεται και που έχει αφιερώσει όλες του τις προσπάθειες στα παιδιά.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που έχει μεγάλη καρδιά.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που προετοιμάζει καλά τους μαθητές του για τη ζωή.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που έχει εξαιρετικό τελικό αποτέλεσμα.
Stanley Ret,Κολωνία, Yap State FM
Ο καλός δάσκαλος δεν ξεχνά ποτέ τι σημαίνει να είσαι μαθητής -ευάλωτος, αγχωμένος και εξαρτημένος! Έχοντας αυτό υπ’ όψιν, κοιτάζει τον μαθητή του και αναλογίζεται: «ιδού η ψυχή του ανθρώπου». Ο μαθητής είναι το ισοδύναμο του δασκάλου -και οι δύο, οδηγούν ο ένας τον άλλο στην ανάπτυξη της γνώσης, και οι δύο μαθαίνουν για τον εαυτό τους, χωρίς αντιμαχίες. Και οι δύο χαμογελούν όταν κάτι το κάνουν καλά!
Susan Sheldon, ΗΠΑ
Ο καλός δάσκαλος είναι φιλικός προς το παιδί, το φροντίζει, είναι καλόκαρδος, ταπεινός, υπομονετικός και έχει τον φόβο του θεού. Είναι πρόθυμος να δώσει και ν’ ακούσει, δεν ζηλεύει και πλημμυρίζει από γονική αγάπη.
Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχουν συνέπειες για τους δασκάλους που κακομεταχειρίζονται τα παιδιά. Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι οι καλύτεροι φίλοι των παιδιών και ποτέ οι εχθροί τους. Στην πραγματικότητα, ορισμένα παιδιά αρνούνται να πάνε στο σχολείο τους λόγω του δασκάλου τους. Εργάζομαι σε μία ΜΚΟ για παιδιά και πολλά από αυτά παραπονούνται σε μένα για τους δασκάλους τους.
NgoziEkwerike, Νιγηρία
Ένας πραγματικός φίλος είναι κάποιος που ξέρει τα πάντα για εσάς και ακόμα σας αγαπά. Ένας καλός δάσκαλος είναι ένας καλός φίλος. Ένας καλός δάσκαλος είναι αυτός που μας διδάσκει, όπως τα παιδιά, με αγάπη.
Arif Raza, Πακιστάν
Καλή διδασκαλία είναι «να χωρέσεις στα παπούτσια των μαθητών σου».
Ο καλός δάσκαλος πρέπει να φέρεται έτσι ώστε εκείνοι που τον ακολουθούν να δέχονται καλά διδάγματα.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που μαθαίνει.
FeEspiritu, Φιλιππίνες
Ο καλός δάσκαλος δεν υπαγορεύει ό,τι είναι γραμμένο στο βιβλίο ή στο βοήθημα. Ο καλός δάσκαλος αποκαλύπτει ολόκληρο τον κόσμο στους μαθητές του.
MarioMartinoRustan(18 ετών), Ινδονησία
Το σημερινό παιδί είναι ο άνθρωπος του αύριο. Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι σύμβολα της καλοσύνης και της αγάπης.
ZahidShah, Πακιστάν
Νομίζω ότι ένας καλός δάσκαλος πρέπει να παρέχει στο παιδί ό,τι χρειάζεται, και προσωπικά και γενικά. Και πρέπει να αγαπά, να υπηρετεί και τιμά το παιδί.
Amritanshu, Ινδία
Ένας καλός δάσκαλος είναι σαν γονιός που αγαπά. Είναι δίκαιος, ευέλικτος, και ικανός να ανταπεξέλθει ακόμη και στις πιο σοβαρές καταστάσεις.
EnitanMason, ΗΠΑ
Καλός δάσκαλος είναι ο σύντροφος των παιδιών στη μάθηση, είναι αυτός που σκέφτεται και ενεργεί, με τον καλύτερο τρόπο, για το συμφέρον του παιδιού.
LindaIvonne, Ινδονησία
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που προκαλεί τους μαθητές του να είναι αυτό που μπορούν να είναι.
BarbaraMurphy, ΗΠΑ
Ο καθένας στον κόσμο είναι ένας δάσκαλος κατά μία έννοια. Όλοι διδάσκουμε κάτι σε κάποιον κάποια στιγμή της ζωής μας. Ωστόσο, μερικοί από εμάς συμβαίνει να είναι σπουδαίοι δάσκαλοι. Άποψή μου είναι ότι αυτό συμβαίνει όταν πιστεύουμε στη δύναμη της εκπαίδευσης. Όταν ο μαθητής δυσκολεύεται να μάθει με τον τρόπο που διδάσκετε, τότε, ως καλός δάσκαλος, διδάξτε με τον τρόπο που μαθαίνει.
AnaLauraGarciaGutierrez, δασκάλα ειδικής αγωγής, Μεξικό
Ο καλός δάσκαλος πρέπει να υποδυθεί τον τρελό, αν αυτό βοηθά τον μαθητή του στη μάθηση.
Ο καλός δάσκαλος, όπως ο καλός ποιμένας, «πρέπει να θυσιάσει τη ζωή του» για να δώσει στον μαθητή του το δώρο της σοφίας και της κατανόησης.
Ο καλός δάσκαλος εισπράττει απόλυτη ικανοποίηση όταν βλέπει τον μαθητή του να προσπαθεί να κάνει τη ζωή του συνανθρώπου του πιο ουσιαστική.
Ο καλός δάσκαλος μαθαίνει από τον μαθητή του με προθυμία.
Ο καλός δάσκαλος συμπαραστέκεται τον μαθητή του ακούραστα.
Ο καλός δάσκαλος πειθαρχεί πριν από τους μαθητές του.
MaryKalix, ΗΠΑ
Ο καλός δάσκαλος να είναι υπομονετικός, με ήπια και σταθερή φωνή, να κατεβαίνει στο επίπεδο των μαθητών του και να μαθαίνει από αυτούς.
ReginaZ.Ubana, Φιλιππίνες
Για έναν καλό δάσκαλο, είναι θεμελιώδους σημασίας:
Να αισθάνεται σαν Παιδί.
Να σκέφτεται σαν παιδί.
Να ενεργεί σαν παιδί.
Να θυμάται ότι κάποτε ήταν παιδί και ότι ήρθε η ώρα να ξαναγίνει παιδί.
OscarPachero
Για να είναι κάποιος καλός δάσκαλος, πρέπει πρώτα να υπήρξε καλός μαθητής.
DeborahBarger, ΗΠΑ
Καλός δάσκαλος είναι εκείνος που εκφράζεται με σαφήνεια, που κατανοεί το πρόβλημα ενός παιδιού και που είναι πρόθυμος να βοηθήσει ανά πάσα στιγμή.
Που ξέρει ποιο είναι το σωστό και ποιο είναι το λάθος. Που είναι πολύ εργατικός και πολύ φιλικός και που μπορεί να φωτίσει το μέλλον του παιδιού.

 

Α. Κρίσεις που οφείλονται στον τύπο/τρόπο οργάνωσης της τάξης και στη διαχείρισή της

Η διαχείριση της τάξης αποτελεί βασικό ζήτημα της σχολικής εκπαίδευ­σης. Όλοι οι εκπαιδευτικοί, με μικρή ή μεγάλη πείρα, νιώθουν την πρόκλη­ση κάθε φορά που μπαίνουν σε μια νέα τάξη.

Η εμπειρική έρευνα ανέδει­ξε διάφορους τύπους τάξεων, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο διαχει­ρίζεται κάθε εκπαιδευτικός την τάξη και τα προβλήματα πειθαρχίας που προκύπτουν σ’ αυτήν:

1. Χαοτική και αναστατωμένη τάξη. Ο εκπαιδευτικός παλεύει να την ε­λέγξει, αλλά οι οδηγίες, οι απειλές ή οι τιμωρίες δεν έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα.
2. Θορυβώδης τάξη, αλλά θετική και χαρούμενη ατμόσφαιρα. Ο εκπαι­δευτικός δημιουργεί ατμόσφαιρα χαράς με ιστορίες, φιλμ, παιχνίδια και δημιουργικές δραστηριότητες απασχόλησης, περιορίζοντας στο ελάχι­στο τις σχολικές δραστηριότητες. Όμως η προσοχή στα μαθήματα δεν είναι σταθερή, οι ασκήσεις στην τάξη συχνά δεν ολοκληρώνονται και οι μαθητές κάνουν πολλά λάθη.
3. Ήσυχη και πειθαρχημένη τάξη. Ο εκπαιδευτικός έχει ορίσει κανόνες και επιβλέπει την εφαρμογή τους, αντιδρά άμεσα και τιμωρεί τους πα­ραβάτες. Η υπακοή των μαθητών δημιουργεί την εντύπωση ότι ο εκπαι­δευτικός έχει πετύχει να επιβάλει κανόνες, αλλά το κλίμα της τάξης δεν είναι ήρεμο. Υπολανθάνει η αντίδραση και, μόλις φύγει ο εκπαιδευτι­κός, η τάξη «εκρήγνυται».
4. Αυτορρυθμιζόμενη ευχάριστη τάξη. Ο εκπαιδευτικός δεν απασχολεί­ται με προβλήματα πειθαρχίας. Οι μαθητές ακολουθούν τις οδηγίες του και εκτελούν τις ασκήσεις χωρίς ανάγκη μεγάλης επίβλεψης, δεν κά­νουν ενοχλητικό θόρυβο ούτε τσακώνονται. Αν προκύψει κάποιο πρό­βλημα, η τάξη εύκολα αποκαθίσταται με απλή παρατήρηση από τον εκ­παιδευτικό.

Αυτές οι τάξεις συναντώνται, συχνότερα ή σπανιότερα, σε όλα τα σχο­λεία όλων των τύπων και επομένως τα προβλήματα πειθαρχίας δεν οφεί­λονται στα χαρακτηριστικά των μαθητών. Σε κάθε σχολείο υπάρχουν εκπαιδευτικοί που έχουν χρόνια προβλήματα ελέγχου της τάξης, ενώ άλλοι έχουν θετική συνεργασία ακόμη και με τάξεις που χαρακτηρίζονται «δύ­σκολες» ή «προβληματικές».

Στο παρελθόν ο εκπαιδευτικός στηριζόταν συχνά στην εμπειρία σχετι­κά με τη στάση του μέσα στην τάξη, ενώ για τον έλεγχό της επικεντρωνό­ταν κυρίως στη διδακτέα ύλη και στην επιβολή των κανόνων με κάθε τρό­πο. Ο παραδοσιακός εκπαιδευτικός, μέχρι το 1970, πίστευε ότι ο φόβος και το άγχος των μαθητών για τον ίδιο, το σχολείο και τα μαθήματα απο­τελούσαν μέσα επηρεασμού και ελέγχου της επίδοσης και της συμπερι­φοράς τους (Φυσικούδης, 1997). Έτσι, χρησιμοποιούσε ως μέσα αγωγής κυρώσεις όπως: τράβηγμα αυτιού, περισσότερη γραπτή εργασία, επίπλη­ξη, παράπονα στους γονείς, κακή βαθμολογία, αποβολές. Εναλλακτικά, χρησιμοποιούσε επιβραβεύσεις και έβαζε μεγάλους βαθμούς, για να «κερ­δίσει» τους μαθητές και να γίνει αγαπητός. Οι «εξετάσεις» και ο «βαθμός» από εργαλεία ψυχοπαιδαγωγικής υποστήριξης της μάθησης μετατρέπο­νταν σε όπλο του εκπαιδευτικού και σε μέσα αυταρχικής ρύθμισης των προβλημάτων συμπεριφοράς. Όμως συχνά δεν μπορούσε να εξηγηθεί γι­ατί ξέφευγε ο έλεγχος της τάξης ή γιατί μια τάξη ήταν λειτουργική με έ­ναν καθηγητή και πολύ δύσκολη με άλλον ή, στην περίπτωση ενός μαθη­τή, πώς ξαφνικά άλλαζε η συμπεριφορά του.

Γενικά, όταν στην τάξη επικρατεί η αυστηρή επιβολή των κανόνων, με την πάροδο του χρόνου προκαλούνται αρνητικά συναισθήματα για τον εκ­παιδευτικό, το μάθημα ή το σχολείο. Οι μαθητές συμμετέχουν μόνο όταν είναι ο εκπαιδευτικός παρών και, αντίθετα, γίνεται πανζουρλισμός μόλις φύγει από την τάξη. Επιπλέον, συσσωρεύεται πίεση που αλληλεπιδρά με φαινόμενα εκτός τάξης ή με την ατομική ψυχολογία και με προβλήματα της εφηβείας που μπορεί να οδηγήσουν σε ξαφνικές εκρήξεις.

Ο εκπαι­δευτικός που προσπαθεί να επιβληθεί στην τάξη χάνει εύκολα τον έλεγχό της, ενώ οι μαθητές δεν ενδιαφέρονται για τη μάθηση και δε βελτιώνουν τη συμπεριφορά τους σε θέματα αυτοπειθαρχίας και αλληλοσεβασμού.

Η πειθαρχία δεν επιβάλλεται, αλλά καλλιεργείται σταδιακά, ώστε μέσω της κατάλληλης αγωγής να κατακτήσουν οι μαθητές την αυτοπειθαρχία. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη βελτίωση της συμπεριφοράς των μαθητών στην τάξη είναι η ενθάρρυνσή τους με την προβολή των θετι­κών συμπεριφορών που αναμένονται από αυτούς. Αυτό πραγματοποιεί­ται με τα πρώτα μηνύματα που δίνονται στο ξεκίνημα της σχολικής χρονι­άς, με την ποιότητα του μαθήματος, με τα μέσα στήριξης της επιθυμητής συμπεριφοράς (επιβράβευση, πρότυπα, συμφωνία) και με τον προσδιορι­σμό από την πρώτη μέρα των κανόνων της τάξης και της συμμετοχής των μαθητών. Η συμμετοχή των μαθητών από τα πρώτα τρία λεπτά στην τάξη καθορίζει τον τόνο για τα επόμενα λεπτά της ώρας. Επίσης η χρήση ποικι­λίας τεχνικών διδασκαλίας βοηθά να αποφεύγεται η ανία των μαθητών.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια εντάθηκε η έρευνα σχετικά με την αποτε­λεσματική τάξη. Σήμερα η προσέγγιση της διαχείρισης της τάξης από τη σκοπιά της ψυχολογίας των ομάδων προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο και εκείνες τις αρχές που βοηθούν τον εκπαιδευτικό να κάνει πιο αποτελεσμα­τικές επιλογές σχετικά με το ρόλο του στην τάξη. Το συμπέρασμα όλων εί­ναι ότι χρειάζεται αναμόρφωση του ρόλου του εκπαιδευτικού.

Στη βιβλιο­γραφία υπάρχουν λεπτομερείς περιγραφές των διαδικασιών αποτελεσμα­τικής διαχείρισης της τάξης (π.χ. Ματσαγγούρας, Good). Αυτές βοη­θούν τόσο στην προαγωγή της μάθησης όσο και στην πρόληψη των κρίσε­ων, αλλά και στον αποτελεσματικό χειρισμό των προβλημάτων και στην α­ποφυγή της επιδείνωσής τους σε περιπτώσεις κρίσης.

Πως το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα

Η εκπαίδευση θεωρείται συχνά ως η βάση για τη δημιουργία μιας καλά στρογγυλεμένης και παραγωγικής κοινωνίας, αλλά η πίστη αυτή πηγάζει συνήθως από τη σκέψη πως αυτοί που προέρχονται από το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει είναι σε θέση να κρατήσουν τα γρανάζια της κοινωνίας σε λειτουργία, προκειμένου να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους των μεγάλων εταιρειών, σε ένα σύστημα που απαιτεί συνεχή ανάπτυξη.
Αυτό σημαίνει ότι η τυπική εκπαίδευση επικεντρώνεται λιγότερο σε κάθε άτομο και την ανάπτυξή του και περισσότερο στη δημιουργία εργατριών μελισσών που θα βγουν στον έξω κόσμο παραμένοντας εντός των ορίων του συστήματος που αυτό καθορίζει. Ο Sir Ken Robinson έδωσε μια ομιλία στο TED, όπου συζήτησε τις πεποιθήσεις του για το πώς η εκπαίδευση σκοτώνει τη δημιουργικότητα. Αυτή η ομιλία αποτελεί μια από τις πιο διάσημες ομιλίες TED όλων των εποχών και έχει εμπνεύσει πολλούς να ξανασκεφτούν τον τρόπο με τον οποίο εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας.

 

Μερικά βασικά στοιχεία για την αποτελεσματική διαχείριση της τάξης:

Η αποτελεσματική διαχείριση της τάξης δεν επιτυγχάνεται με την άσκη­ση της εξουσίας του εκπαιδευτικού ούτε με την επιβολή της πειθαρχίας μέσω κανόνων παιδονομίας. Η τάξη και η ησυχία έχει διαπιστωθεί ότι δεν αποτελούν πάντα δείκτη μεγάλης επίδοσης στη μάθηση.

Η αποτελεσματική διαχείριση διασφαλίζεται, όταν έχει στόχο:

• την ανάπτυξη και τη διατήρηση αποτελεσματικού περιβάλλοντος μάθη­σης για όλους τους μαθητές της τάξης, • την εξασφάλιση κατάλληλης συμπεριφοράς στην τάξη.

Σημαντική είναι επίσης η ατομική αντιμετώπιση της ακατάλληλης συ­μπεριφοράς του μαθητή και η πρώτη αντίδραση του καθηγητή σε αυτή τη συμπεριφορά. Είναι ανάγκη ο εκπαιδευτικός να μην ταυτίζει τα λάθη στο μάθημα με την ακατάλληλη συμπεριφορά. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να κάνουν το καλύτερο που μπορούν, αλλά δεν είναι δυνατόν να μην κάνουν λάθη. Γενικά, είναι καλύτερη η πρόληψη από την τιμωρία. Αν ένα παιδί συ­νεχίζει να παραβιάζει τους κανόνες, ο εκπαιδευτικός δεν εκνευρίζεται μπροστά σε όλους, αλλά του μιλά στο διάλειμμα, όταν ο μαθητής είναι μό­νος του.

Για την αποτελεσματική διαχείριση της σχολικής τάξης θα πρέπει όλοι όσοι απαρτίζουν τη σχολική κοινότητα να κατανοήσουν σαφώς τους ρό­λους και τις ευθύνες τις δικές τους αλλά και των άλλων. Έτσι θα αποφευ­χθούν οι διαπροσωπικές συγκρούσεις, αλλά και θα διασφαλιστεί η ομαλή πορεία του σχολικού έργου. Οι προσδοκίες του εκπαιδευτικού θα πρέπει να εναρμονίζονται με το Α.Π.Σ. όσον αφορά τις δραστηριότητες που οφεί­λει να επιτελεί ο μαθητής. Ο ρόλος του μαθητή δεν μπορεί να είναι αυτός του πειθαρχημένου, υπάκουου εκτελεστή εντολών, εξαρτωμένου από την εξουσία του εκπαιδευτικού.

Η πειθαρχία δεν επιβάλλεται, αλλά καλλιεργείται σταδιακά, ώστε μέσω της κατάλληλης αγωγής να κατακτήσουν οι μαθητές την αυτοπειθαρχία. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη βελτίωση της συμπεριφοράς των μαθητών στην τάξη είναι η ενθάρρυνσή τους με την προβολή των θετι­κών συμπεριφορών που αναμένονται από αυτούς. Αυτό πραγματοποιεί­ται με τα πρώτα μηνύματα που δίνονται στο ξεκίνημα της σχολικής χρονι­άς, με την ποιότητα του μαθήματος, με τα μέσα στήριξης της επιθυμητής συμπεριφοράς (επιβράβευση, πρότυπα, συμφωνία) και με τον προσδιορι­σμό από την πρώτη μέρα των κανόνων της τάξης και της συμμετοχής των μαθητών. Η συμμετοχή των μαθητών από τα πρώτα τρία λεπτά στην τάξη καθορίζει τον τόνο για τα επόμενα λεπτά της ώρας. Επίσης η χρήση ποικι­λίας τεχνικών διδασκαλίας βοηθά να αποφεύγεται η ανία των μαθητών.

Η ακατάλληλη συμπεριφορά των μαθητών στην τάξη σχετίζεται με τις αντιλήψεις τους για το ρόλο του εκπαιδευτικού. Συχνά η εκδήλωση τέτοι­ας συμπεριφοράς αφορά ορισμένους μαθητές, οι συνέπειές της όμως επε­κτείνονται σε όλους τους μαθητές. Ο εκπαιδευτικός είναι ουσιαστικό να δι­ατηρήσει το κύρος του στο πλαίσιο της τάξης, λαμβάνοντας υπόψη του τη χρονική στιγμή και τον τύπο δραστηριότητας κατά τη διάρκεια των οποίων κάποιοι μαθητές συμπεριφέρονται ακατάλληλα. Όπως έχει διαπιστωθεί α­πό έρευνες σε σχολεία του εξωτερικού, οι άριστοι μαθητές συνήθως συ­μπεριφέρονται ακατάλληλα στα διαλείμματα, σε αλλαγή δραστηριότητας ή τάξης και στο τέλος μιας διδακτικής ώρας, ενώ οι αδύνατοι μαθητές στο ενδιάμεσο της διδακτικής ώρας.

Σημαντική είναι επίσης η ατομική αντιμετώπιση της ακατάλληλης συ­μπεριφοράς του μαθητή και η πρώτη αντίδραση του καθηγητή σε αυτή τη συμπεριφορά. Είναι ανάγκη ο εκπαιδευτικός να μην ταυτίζει τα λάθη στο μάθημα με την ακατάλληλη συμπεριφορά. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να κάνουν το καλύτερο που μπορούν, αλλά δεν είναι δυνατόν να μην κάνουν λάθη. Γενικά, είναι καλύτερη η πρόληψη από την τιμωρία. Αν ένα παιδί συ­νεχίζει να παραβιάζει τους κανόνες, ο εκπαιδευτικός δεν εκνευρίζεται μπροστά σε όλους, αλλά του μιλά στο διάλειμμα, όταν ο μαθητής είναι μό­νος του. Δεν αρχίζει τις παρατηρήσεις ή τις συμβουλές, πριν ακούσει το μαθητή με υπομονή. Το παιδί συνήθως σιωπά, όταν ο εκπαιδευτικός γελά­ει ή κριτικάρει τη συμπεριφορά του ή δε λέει την αλήθεια, διότι φοβάται την τιμωρία ή επιθυμεί να ικανοποιήσει κάποιον ενήλικα, ενώ άλλοτε δυ­σκολεύεται να εκφραστεί ή να δεχτεί αυτό που συνέβη. Σε ορισμένες πε­ριπτώσεις η εστίαση της προσοχής του εκπαιδευτικού στην αρνητική συμπεριφορά ενός μαθητή προκαλεί την ακατάλληλη συμπεριφορά. Έτσι, προκαλείται ένας φαύλος κύκλος, αφού ο καθηγητής συνεχίζει να δείχνει την αυστηρότητά του στο μαθητή και εκείνος συνεχίζει να συμπε­ριφέρεται αρνητικά, με συνέπεια την αδιαφορία του μαθητή για τη μάθηση.

Στη βιβλιογραφία επικρατεί η αντίληψη ότι αποτελεσματικός παιδαγω­γός είναι ο επαγγελματίας παιδαγωγός, αυτός που επιδιώκει και μπορεί να βελτιώσει τη ζωή των μαθητών του ανταποκρινόμενος στις ψυχολο­γικές τους ανάγκες.

Θέλει να τον υπακούουν και να εκτελούν τις εντολές του, αλλά εξίσου ενδιαφέρεται για τους μαθητές του και δημιουργεί θετι­κό, φιλόξενο κλίμα υποδοχής. Αυτός ο παράγοντας συνήθως εξηγεί το γι­ατί ο μαθητής με τον έναν εκπαιδευτικό έχει ενδιαφέρον και συνεργάζεται, ενώ με έναν άλλο βαριέται ή επαναστατεί, ιδιαίτερα εναντίον εκείνου που εστιάζει στη διδακτέα ύλη και παραγνωρίζει το ρόλο του στην κοινωνική αγωγή του μαθητή. Τα προβλήματα γίνονται εντονότερα στις σχέσεις εκ­παιδευτικού- μαθητή, όταν ο εκπαιδευτικός δε λαμβάνει υπόψη του την ηλικία των μαθητών και τις ψυχολογικές ανάγκες τους. Η διάκριση των σχολικών τάξεων (δημοτικού, γυμνάσιου, λυκείου) δεν έχει σχέση μόνο με ζητήματα διδακτέας ύλης, αλλά και με την ηλικία των μαθητών και την ψυ­χολογική φάση ανάπτυξής τους.

Βιβλιογραφία για τη «διαχείριση κρίσεων στη σχολική τάξη»

1. Brock S., Sandoval J. και Lewis S. (Επιμ. Χ. Χατζηχρήστου) (2005), Προετοιμασία yta την αντίμετώπίση των κρίσεων στο σχολείο, εκδ. Gutenberg, Αθήνα.
2. Good Th. και Brophy J. (1997), Looking in C/assrooms, 7th ed, Longman Inc.
3. Hartmut B. (2000), The improvement of the C/ass-and Schoo/-C/imate. A brochure with examp/es of project-work, connect, deve/opment of menta/ hea/th and fighting against vio/ence among youth in Europe, European Commission, Socrates.
4. Κεδράκα Κ. και Τσαγκαρίδης Μ. (2000), Γονείς; όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά.’, ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα.
5. Kreidler W.J. (1997), Conf/ict reso/ution in the midd/e schoo/, Cambridge, MA: Educators for Social Responsibility, Psychologists for Social Responsibility http://www.psysr.org/.
6. Ματσαγγούρα Η. (1999), Θεωρία καί πράξη της δίδασκαλίας. Η σχο- λίκη τάξη ως χώρος, ομάδα, πείθαρχία, μέθοδος, εκδ. Γρηγόρης, Αθήνα.
7. Μοκό Ζ. (1992), Ψυχανάλυση καί εκπαίδευση, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα.
8. Μόττη-Στεφανίδη Φ. και Τσέργας Ν. (2000), Όταν τα πράyματα στο σχολείο ayρίεΰουν/, ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα.
9. National Association of School Psychologists (NASP), Safe Schoo/s Resources http://www.teachersfirst.com/crisis/resources.htm.
10. Πετρόπουλος Ν. και Παπαστυλιανού Α. (2001), Μορφές επίθετίκότη- τας, βίας καί δίαμαρτυρίας στο σχολείο, ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα.
11. Pintrich P. και Schunk D. (2005), Κίνητρα στην εκπαίδευση; θεωρία, έρευνα, εφαρμοyές, εκδ. Gutenberg, Αθήνα.
12. Tomlison-Kimmies E και Bender R. (1997), «Kimmies’s Kids Plan: a response to violence in secondary schools» intervention in Schoo/ and C/inic, v. 32, p. 244-249.
13. Φυσικούδης Α. Κ. (1997), Ιυμπερίφορά καί επίκοίνωνία μαθητών – δασκάλων στη σχολίκη τάξη. Η επίθετίκη συμπερίφορά, Έδεσσα.
14. Χατζηχρήστου Χ. (επιμ.) (2005), Κοινωνίκη καί συναισθηματκή αγωγή  στο σχολείο, εκδ. Gutenberg, Αθήνα.
15. Χηνάς Π. και Χρυσαφίδης Κ. (2000), Επιθετικότητα στο σχολείο. Προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση, ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτού­το, Αθήνα.