Νόρα Πουρνάρα: Φιλόλογος

Β επεισόδιο -4^η σκηνή (951-1137)

• Δομή ενότητας:

Θεονόη: 951-960, 960-693, 964-678, 979-986

Ελένη (α΄ μέρος ικεσίας): 987-993, 993-1019, 1020-1037, 1038-1042

Μενέλαος (β΄ μέρος ικεσίας): 1046-1060, 1060-1069, 1069-1076, 1076-1092, 1092-1098

Θεονόη: 1101-1108, 1109- 1127, 1127-1129, 1129-1132, 1133-1137.

• Δυνατοί και απειλητικοί θόρυβοι ακούγονται μέσα από το παλάτι. Οι αμπάρες της βασιλικής θύρας ανοίγουν. Διαμορφώνεται η κατάλληλη ατμόσφαιρα για να αφιχθεί ένα θείο πρόσωπο στη σκηνή. Επιπλέον, αλληγορικά θα λέγαμε πως σημαίνει ο θόρυβος αυτός τον αγώνα που πρόκειται να ξεκινήσει για το Μενέλαο και την Ελένη με σκοπό την επιβίωση. («βγαίνει όπου να ναι η μάντισσα Θεονόη», «βροντάει απ’ τις αμπάρες το παλάτι»). Σύµφωνα µε µια σύµβαση της τραγωδίας, η άφιξη των νέων προσώπων αναγγέλλεται συνήθως από τον/την Kορυφαία ή από κάποιο πρόσωπο. O Ευριπίδης εδώ αξιοποιεί τη θεατρική σύµβαση, δημιουργώντας παράλληλα µια δραµατική κατάσταση: η Ελένη ακούει τις θύρες να ανοίγουν και χάνει το θάρρος της.
• Η Ελένη βρίσκεται σε σύγχυση και ταράζεται. Χάνει το θάρρος της, η καρδιά της πάει να σπάσει από αγωνία. Με βεβαιότητα εκφράζει (χρήση ενεστώτα –η δόλια πάω χαμένη) το ότι δεν υπάρχει σωτηρία για την ίδια. Στην σκηνή εισέρχεται η Θεονόη, αδερφή του Θεοκλύμενου, μάντισσα. Η εμφάνισή της χαρακτηρίζεται από τελετουργική επισημότητα. Συνοδεύεται από δύο ακόλουθες, που προηγούνται κρατώντας θυμιατά και αναμμένες δάδες προκειμένου να εξαγνίσουν το χώρο –όπως συνηθιζόταν-στον οποίο θα κινηθεί η μάντισσα. Η επισημότητα αυτή χρησιμοποιείται για δύο λόγους από τον Ποιητή: για να εντείνει τη δραματικότητα (καθώς η Θεονόη σημαίνει και απειλή για την αποκάλυψη της ταυτότητας του Μενέλαου) και βοηθά στην εξέλιξη της πλοκής (γιατί η Θεονόη με το αίσθημα δικαίου που την διακατέχει, θα βοηθήσει το ζευγάρι να δραπετεύσει παρόλο που γνωρίζει ότι με την απόφασή της θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της. και ταυτόχρονα για να προκαλέσει έντονα συναισθήματα στο κοινό αγωνίας, φόβου για την τύχη των ηρώων. Αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού ενώ η σκηνή αυτή μπορεί να παραλληλιστεί με δίκη όπου δικαστής –κριτής είναι η Θεονόη, και η Ελένη με το Μενέλαο κάνουν έναν αγώνα λόγων ως κατηγορούμενοι , ενώ ο Χορός παίζει το ρόλο του ακροατηρίου. Τα επιχειρήματά τους είναι συμπληρωματικά, με κεντρικό άξονα το δίκαιο.  Γι’αυτό έχει ειπωθεί πως η σκηνή με τη Θεονόη: στοχεύει στην προβολή της ρητορικής δεινότητας του ποιητή
• Η είσοδος της μάντισσας προκαλεί σεβασμό, δέος. Περήφανη, δικαιωμένη, απόμακρη, ψυχρή, απροσδιόριστη, αγνή, με συνείδηση του κύρους που της δίνει η ιδιότητά της.
• 967-970 και 975-976: ανθρωπομορφισμός :οι θεοί παρουσιάζονται με ανθρωπινες αδυναμίες (μικροπρέπεια, εγωισμός, αντιζηλία). Επεμβαίνουν στη ζωή των ανθρώπων (υπάρχει αμάχη στους θεούς για σένα)-περηφάνια Θεονόης που γνωρίζει και τις μύχιες σκέψεις των θεών. Οι θεοί δε λειτουργούν με γνώμονα το δίκαιο, αλλά το συμφέρον τους. Ο ανθρωπομορφισμός των θεών, αν και βρίσκει αντίθετο τον Ευριπίδη, εδώ τίθεται για να ανυψώσει τη Θεονόη σε ηθική μορφή που θα ακολουθήσει το δίκαιο. Παράλληλα, προβληματίζει ανθρώπους για τη σχέση τους με το θείο και υπογραμμίζει την τραγική τους θέση.
• Το δίλημμα της Θεονόης:

1. Να παραδώσει τον Μενέλαο ή να τον σώσει μαζί με την Ελένη
2. Να συνταχθεί με την Ήρα ή με την Αφροδίτη
3. Να υπερασπιστεί το δίκαιο ή το οικογενειακό συμφέρον
4. Να πάρει το μέρος του αδελφού της ή να συνταχθεί με τους θεούς και τον πατέρα της;

• Άν μιλήσει και αποκαλύψει την άφιξη του Μενέλαου,
• ο Θεοκλύμενος θα τον σκοτώσει και θα παντρευτεί με το ζόρι την Ελένη, άρα και ο αδελφός της θα είναι ευτυχισμένος και η ίδια θα είναι ασφαλής και θα έχει εκπληρώσει  το ρόλο της ως μάντισσας
• Αλλά η ηθική δικαιοσύνη θα έχει προσβληθεί βαθύτατα, το ίδιο και ο νεκρός της πατέρας ο  οποίος ξεκάθαρα είχε υποσχεθεί να επιστρέψει την Ελένη και, σύμφωνα με το οικογενειακό δίκαιο της εποχής, η υποχρέωση αυτή περνάει μετά το θάνατο του στα παιδιά του
• Και η ίδια, επιπλέον, ως εκπρόσωπος του θείου, συνυφασμένη με την ηθική και την δικαιοσύνη, θα έχει προδώσει τον εαυτό της.
• Και, τέλος, θα προσέβαλλε το εθιμικό δίκαιο της εποχής σύμφωνα με το οποίο ο ξένος ήταν πρόσωπο ιερό και απαραβίαστο.

Εάν δεν μιλήσει,

• η Ελένη και ο Μενέλαος θα έχουν μια ελπίδα να γλυτώσουν, η ίδια θα είναι άξια εκπρόσωπος του θείου δικαίου, καθώς είναι ηθικά ορθό να ξεφύγουν οι δυο αυτοί καταταλαιπωρημένοι άνθρωποι, θα έχει εκπληρώσει στο έπακρο τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει ο πολυαγαπημένος πατέρας της και θα έχει βοηθήσει, όπως αρμόζει στα έθιμα της φιλοξενίας, τους ξένους .
• Από την άλλη όμως, θα έχει αναιρέσει τον εαυτό της ως μάντισσα, θα έχει προσβάλλει το οικογενειακό δίκαιο της εποχής, προκαλώντας κακό στον αδερφό της, καθώς και τους νόμους της πατρίδας της, και θα είναι έκθετη στη σωματική βία του, προδομένου από την ίδια, απόλυτου μονάρχη αδερφού της…
• Ο Λόγος της Ελένης

Η Ελένη απελπισμένη χρησιμοποιεί την εξυπνάδα της για να σωθούν.

Η ικεσία της Ελένης έχει διπλό στόχο: να συγκινήσει τη Θεονόη αλλά και να την πείσει με λογικά επιχειρήματα. Κεντρικός άξονας της ικεσίας είναι το αίσθημα δικαίου, που δεν μπορεί παρά να δεσμεύει την ευσεβή μάντισσα.

Επιχειρήματα Ελένης:

Επίκληση στο συναίσθημα της Θεονόης: 990-993, 1017-1019, 1020-1021, 1031-1034. Προσπαθεί να συγκινήσει τη Θεονόη, να την κάνει να αναλογιστεί τον πόνο της, μιας γυναίκας που κινδυνεύει να χάσει τον άντρα της, που τον βρήκε μετά από πολλά χρόνια. Τονίζει την τραγικότητά της.  Υπάρχει ανάγκη να αποκατασταθεί το όνομά της (και της κόρης της) στην Ελλάδα που έχει δυσφημιστεί. Θυμίζει πως είναι θύμα του δόλου και της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των θεών.

Επίκληση στο ήθος της Θεονόης: 993-998, 1012, 1016 επικαλείται την προφητική της ιδιότητα –ντροπή για μία μάντισσα να μην είναι δίκαιη, αλλά και την ευσέβεια της Θεονόης –ο θεός μισεί τη βία.

Επίκληση στο ήθος της Ελένης: 1020, 1029-1030 η Ελένη προσπαθεί να τονίσει το δικό της ήθος σε συνδυασμό με τις συμφορές της.

Επίκληση στη λογική: 1007-1008, 1037: προσπαθεί να τονίσει τις συνέπειες που θα έχει η απόφαση της Θεονόης. Αν δεν υπηρετήσει την ευσέβεια και το δίκαιο, θα υπάρξει τιμωρία από τους θεούς. Επικαλείται το σεβασμό στον πατέρα της (καθώς βρίσκεται στο μνήμα του Πρωτέα)και την υποχρέωσή της να πραγματοποιήσει το χρέος που είχε αναλάβει ο Πρωτέας –θα ήταν τιμή της να ακολουθήσει το παράδειγμα του δίκαιου πατέρα της, να του μοιάσει.

Επίκληση στην αυθεντία: 997, 1009, 1013, 1041-1042 –το ήθος του αντιπάλου: επισημαίνει πως ο Θεοκλύμενος είναι άδικος και βίαιος.

Παράλληλο Κείμενο 2

Στην επικοινωνία μας με τους άλλους χρησιμοποιούμε συχνά τον προφορικό ή γραπτό λόγο, για να πείσουμε κάποιον να δεχτεί τις απόψεις μας ή να ενεργήσει σύμφωνα με τις επιδιώξεις μας. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε συνήθως τους παρακάτω τρόπους (είδη πειθούς):

α) την επίκληση στη λογική, οπότε επιστρατεύουμε ως μέσα τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια.

β) την επίκληση στο συναίσθημα, οπότε καταφεύγουμε σε διάφορες τεχνικές, για να επηρεάσουμε συναισθηματικά το δέκτη.

γ) την επίκληση στο ήθος του ομιλητή και στην αυθεντία, οπότε μεταχειριζόμαστε ποικίλα μέσα, για να παρουσιαστούμε στα μάτια του ως αξιόπιστοι.

Παρεμβαίνει ο Χορός, θυμίζει “πρόεδρο”δικαστηρίου ή συντονιστή συζήτησης που καλεί ομιλητές να εκθέσουν τις απόψεις τους. όμως, ταυτίζεται με την Ελενη, ενώ η Κορυφαία αφήνει να φανεί η συμπάθεια που τρέφει γι’ αυτήν.

Επιχειρήματα Μενέλαου:

Επίκληση στο ήθος του Μενέλαου: 1046, 1047-1048, 1051-1052, 1096

Επίκληση στο ήθος της Θεονόης: 1056-1057, 1065-1068, 1087-1089, 1197-1198:τονίζει πως ό,τι συμβεί θα έχει μεγάλο ηθικό κόστος για τη Θεονόη. Απευθυνεται στην προφητική της ιδιότητα –απειλή της φήμης του ονόματός της, της ευσέβειας της μάντισσας, θα τη λένε «κακιά». Απευθύνεται στην ιδιότητα της κόρης –η αυτοκτονία τους πάνω στον τάφο του Πρ. θα ντροπιάσει τον ίδιο και θα γίνει αίτιο πόνου και ατίμωσης για την ίδια.

Επικαλείται τους εξ ορισμού ανωτέρους του –Πρωτέα και Θεό(Άδη)

Επίκληση στο συναίσθημα: 1077-1080, 1083-1085: απευθύνεται στην ιδιότητα της αδερφής. Εκφράζει μια διπλή απειλή με την αποκάλυψη του όρκου που έδωσε στην Ελένη: α) θα συγκρουστεί με το Θεοκλύμενο και είτε θα τον σκοτώσει είτε θα σκοτωθεί β) θα σκοτώσει την Ελενη και μετά ο ίδιος θα σκοτωθεί.

Επίκληση στη λογική: 1053-1055:παρουσιάζει στη Θεονόη το δίκαιο αίτημά του να πάρει τη γυναίκα του πίσω, παράλληλα μεταθέτει την ευθύνη στη Θ. για την απόδοση της δικαιοσύνης.

Επίκληση στην αυθεντία: 1063-1064, 1069-1076

Η ρήση της Ελένης διαθέτει δομή ρητορικού λόγου,  πειστικότητα, ευστοχία, ποικιλία, πλούτο και κύρος στα επιχειρήματά της, που ταυτίζονται με τον ηθικό κώδικα ολόκληρης της αθηναϊκής κοινωνίας του 5ου αιώνα: το δίκαιο, ο σεβασμός στους θεούς, προγόνους και συνανθρώπους μας, η τιμή και η υπόληψη.

Και στη σκηνή αυτή η Ελένη υπερέχει πνευματικά, γιατί προβάλλει για μία ακόμη φορά την εξυπνάδα της, τις αρετές της, την ικανότητά της να πείθει χρησιμοποιώντας πολλά και εύστοχα επιχειρήματα και την αφοσίωσή της προς τον άντρα της. Παράλληλα παρουσιάζει και μια άλλη της πλευρά, αυτή της στοργικής μητέρας, που νοιάζεται για το μέλλον και την ευτυχία της κόρης της.

Η διαφορά των δύο λόγων βρίσκεται στον τόνο και στο ύφος. Η ρήση της Ελένης είναι μια θερμή παράκληση με κυρίαρχο το συναισθηματικό στοιχείο και στόχο να συγκινήσει, Στην Ελένη ξεχωρίζουμε την αδύναμη ικεσία, τη συγκινητική ομιλία, την παράκληση, ενώ στο Μενέλαο ξεχωρίζουμε τη σθεναρή επιμονή, το σοβαροφανή τρόπο, το σαρκαστικό τόνο και τις απειλές,  μια σθεναρή απαίτηση αποκατάστασης του δικαίου, με αγέρωχο ύφος και σαρκαστικό, επιθετικό τόνο με στόχο να φορτώσει ενοχές τη Θεονόη.

Αντίθετα ο Μενέλαος προβάλλει τον εγωισμό του τονίζοντας ότι θα φερθεί σαν άντρας και δεν χρησιμοποιεί πολλά επιχειρήματα, αλλά στηρίζεται κυρίως στον εκβιασμό και τις απειλές, κάτι που είναι ενδεχομένως επικίνδυνο, γιατί δεν αποκλείεται να φέρει το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Το βασικό επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι δύο ήρωες είναι το δίκαιο της «απόδοσης» (δάνειο και απόδοση): την Ελένη την είχε εμπιστευτεί ο Ερμής στον Πρωτέα για να την επιστρέψει στο σύζυγό της όταν έφτανε η ώρα. Γι’ αυτό αυτός ο σύζυγος πρέπει να ζήσει.

Σύγκριση των λόγων Ελένης – Μενελάου (συμπληρωματικά): Πέρα από τις ομοιότητες στις δύο ρήσεις (κυρίως στο επιχείρημα) υπάρχουν διαφορές, κυρίως στο ύφος και τον τόνο της κάθε ρήσης. Στην Ελένη ξεχωρίζουμε την αδύναμη ικεσία, τη συγκινητική ομιλία, την παράκληση, ενώ στο Μενέλαο ξεχωρίζουμε τη σθεναρή επιμονή, το σοβαροφανή τρόπο, το σαρκαστικό τόνο και τις απειλές.

Ο λόγος του Μενελάου μοιάζει περισσότερο με δικανικό λόγο (με τα δύο βασικά του επιχειρήματα: α. Πρέπει να επιστρέφουμε αυτό που μας εμπιστεύονται προσωρινά,

β. Εφόσον οι θεοί δέχονται τα σφάγια δεν μπορούν στη συνέχεια να εξαπατούν αυτόν που προσφέρει τη θυσία και να μην ικανοποιούν το αίτημά του), ενώ της Ελένης με συμβουλευτικό.

• «Αγώνες λόγων» : με τη Θεονόη στο ρόλο του δικαστή-κριτή, οι δύο ήρωες υπερασπίζονται το δίκιο τους διεκδικώντας ευνοϊκή γι’ αυτούς απόφαση. Ο Χορός, στην πρώτη του παρέμβαση λειτουργεί ως πρόεδρος που συντονίζει τη συζήτηση, αλλά και – συναισθηματικά ταυτισμένος με την Ελένη – ως   συνήγορος υπεράσπισης. Στη δεύτερη παρέμβασή του κρατά αποστάσεις, θυμίζοντας το ακροατήριο-κοινή γνώμη, που παρακολουθεί, δεν επεμβαίνει, αλλά ελέγχει /σχολιάζει εκ των υστέρων την τελική κρίση. Στην ουσία όμως δεν υπάρχουν αντιτιθέμενες απόψεις και οι δύο ρήσεις κινούνται παράλληλα με τον ίδιο στόχο και το ίδιο βασικό επιχείρημα.

Η Θεονόη. Αυτή αποφασίζει τελικά να βοηθήσει το ζευγάρι και να μην αποκαλύψει την παρουσία του Μενέλαου στον αδερφό της, λέγοντας πως από τη φύση της είναι δίκαιη και σκοπεύει να παραμείνει έτσι. Ακόμη, επιθυμεί να κρατήσει την ευσέβειά της αλλά και το όνομα το δικό της και του πατέρα της μακριά από κάθε αδικία. Πιστεύει ότι ο καθένας οφείλει να επιστρέφει ό,τι του έχουν εμπιστευτεί προς φύλαξη και ότι όποιος παρανομεί και αδικεί, τιμωρείται είτε σ’ αυτή τη ζωή είτε στην άλλη. Γι’ αυτό, δεν θα συμμετέχει στο δόλο του αδερφού της, τον οποίο ουσιαστικά βοηθά με αυτόν τον τρόπο, γιατί τον αποτρέπει από μια ασεβή πράξη και τον αναγκάζει να είναι καλός. Ευθυκρισία. Δικαιοσύνη. Με τα επιχειρήματά της αυτά η Θεονόη αναδεικνύεται ανώτερη από τον αδερφό της, το Θεοκλύμενο, γιατί αν και αρχικά είναι ψυχρή, περήφανη, αγέλαστη, φοβερή και αλαζονική (φαίνεσθαι), η απόφασή της δείχνει ότι είναι μια γυναίκα με ευαισθησίες, με ευσέβεια προς τους θεούς και τους προγόνους της και με αίσθημα δικαίου (είναι). Η ανωτερότητά της φαίνεται από το ότι παραβλέπει το προσωπικό της συμφέρον και τάσσεται με το δίκαιο, παρότι γνωρίζει ότι διατρέχει κίνδυνο και η ίδια. Είναι, επομένως, υπεύθυνη και συνεπής απέναντι στις αρχές της, σε αντίθεση με τον αδερφό της που βάζει το προσωπικό του συμφέρον πάνω απ’ όλα αδιαφορώντας για τους θεϊκούς νόμους και τις ηθικές αξίες.

Οι μελετητές του Ευριπίδη είπαν ότι η σκηνή με τη Θεονόη:

α) στοχεύει στην προβολή της ρητορικής δεινότητας του ποιητή (πραγματικά η σκηνή μοιάζει με δικαστήριο, όπου η Θεονόη είναι ο δικαστής και η Ελένη και ο Μενέλαος οι δύο κατηγορούμενοι, ενώ ο Χορός παίζει το ρόλο του ακροατηρίου. Γι’ αυτό οι μονόλογοι του ζεύγους θυμίζουν αγώνα λόγων ως προς την ατμόσφαιρα, χωρίς όμως να υπάρχουν αντιτιθέμενα επιχειρήματα. Γιατί στην πραγματικότητα δε στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου, αφού έχουν κοινό στόχο. Έτσι τα επιχειρήματά τους είναι συμπληρωματικά, με κεντρικό άξονα το δίκαιο).

β) προσθέτει δραματική ένταση και βοηθά στην εξέλιξη της πλοκής (γιατί η Θεονόη με το αίσθημα δικαίου που την διακατέχει, θα βοηθήσει το ζευγάρι να δραπετεύσει παρόλο που γνωρίζει ότι με την απόφασή της θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της. Προβαίνει δηλαδή σε μία πράξη αυτοθυσίας).

γ) είναι περιττή (γιατί η Θεονόη δεν κάνει κανένα υπαινιγμό ούτε για το πώς θα ξεφύγουν ούτε για το εάν το όποιο σχέδιο καταστρώσουν θα έχει επιτυχία ή όχι! Αντιθέτως, ζητάει από το ζευγάρι να επινοήσει τρόπο διαφυγής. Φαίνεται πως η μαντική ικανότητα έχει κάποια όρια;;;; ή μήπως αν έδινε αυτή τη λύση στο πρόβλημά τους το τρίτο μέρος του έργου θα ήταν όντως περιττό;;;). Εσείς με ποια από τις 3 απόψεις συμφωνείτε περισσότερο και γιατί;

Μάλλον θα συμφωνήσουμε με τη δεύτερη εκδοχή, γιατί η σκηνή αυξάνει την αγωνία των θεατών και προσθέτει δραματική ένταση. Επιπλέον η Θεονόη μπορεί να μην προτείνει τρόπο διαφυγής, αλλά το γεγονός ότι κρατά το στόμα της κλειστό βοηθά στην εξέλιξη της πλοκής, αφού αυτό θα εμποδίσει το Θεοκλύμενο να αναγνωρίσει την πραγματική ταυτότητα του Μενέλαου.

Η ηθική του 5^ου αι. στην Αθήνα:

995-996: Την ευγνωμοσύνη των άλλων πρέπει να την κερδίζεις με δίκαιες πράξεις.

997-998, 1138-1139: Ο θεός μισεί τη βία και προστάζει να αποκτούν όλοι με δίκαιο τρόπο τα αγαθά τους. Γι’ αυτό όποιος αδικεί ποτέ δεν βλέπει χαρά.

1000: Όλοι έχουν δικαιώματα σ’ αυτή τη ζωή.

1001-1003, 1014-1016: Δεν πρέπει να στερείς από κάποιον αυτό που δίκαια του ανήκει, και αν το κάνεις διαπράττεις αδικία.

1012-1013, 1103-1104: Δεν μπορείς να αδικείς κάποιον, για να κάνεις το χατίρι κάποιου άλλου.

1041-1042, 1102-1103: Τα παιδιά πρέπει να έχουν πρότυπο τους καλούς γονείς τους, να τους σέβονται και να τους τιμούν.

1119-1120: Για κάθε άδικη πράξη υπάρχει τιμωρία είτε σ’ αυτή τη ζωή είτε στην άλλη.

Στοιχεία όψης:

1046-1047, 1051-1052: Ο Μενέλαος αποφασιστικός, αγέρωχος και θυμωμένος πλησιάζει τη Θεονόη, την κοιτάζει στα μάτια και της μιλά με δυνατή φωνή.

1057-1058: Ο Μενέλαος στρέφεται απότομα προς τον τάφο ξαφνιάζοντας τη Θεονόη.

1060-1061: Σκύβει στον τάφο και με τεντωμένα χέρια απευθύνεται στο νεκρό Πρωτέα.

1069-1070: Στηρίζει τα δυο του χέρια πάνω στον τάφο και μιλά με δυνατή φωνή. 1084-1086: Με βίαιες κινήσεις τραβά το σπαθί του και δείχνει μ’ αυτό τον τάφο.

1092-1093: Ο Μενέλαος έχει συγκινηθεί από όσα ο ίδιος είπε και προσπαθεί τώρα να πνίξει τη συγκίνησή του στρέφοντας το βλέμμα του προς τους θεατές.

Διαβάζοντας τα λόγια του Μενέλαου και της Ελένης, βλέπετε επιρροές από τη διδασκαλία των Σοφιστών; Η δόμηση ορθής επιχειρηματολογίας ήταν χρήσιμη για την περίπτωσή τους και τι ρόλο έπαιξε στην απόφαση της Θεονόης;

Και οι δύο ήρωες και κυρίως η Ελένη έχουν επηρεαστεί από τους Σοφιστές, γιατί χρησιμοποιούν επιχειρήματα λογικού και συναισθηματικού χαρακτήρα προκειμένου να πείσουν τη Θεονόη. Ο λόγος της Ελένης φαίνεται πιο πειστικός, γιατί έχει τη δομή ενός δικανικού λόγου (με πρόλογο, κύριο μέρος και επίλογο), έχει ποικιλία και πλούτο επιχειρημάτων και προβάλλει απόψεις με καθολικό κύρος. Ωστόσο κάποια από αυτά τα επιχειρήματα, αν και είναι εκ πρώτης όψεως πειστικά, είναι ενδεχομένως και εσφαλμένα. Για παράδειγμα η αναφορά της Ελένης στο ότι ο Πρωτέας την προστάτευε εμπεριέχει σοφιστική λογική, γιατί δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα έκανε ο Πρωτέας αν ήταν ζωντανός. Πώς είναι σίγουρη η Ελένη ότι ο Πρωτέας δεν θα έπαιρνε το μέρος του γιου του, αφού θα έβλεπε ότι είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της; Επιπλέον η Ελένη καταφέρ νει να πείσει τη Θεονόη ότι το δίκαιο του ζευγαριού είναι ανώτερο από την αλληλεγγύη της προς τον αδερφό της. Γιατί να μην ισχύει το αντίθετο; Τέλος, πολλά από τα επιχειρήματα της Ελένης έχουν στόχο περισσότερο να συγκινήσουν τη Θεονόη παρά να την πείσουν. Η επίκληση στο συναίσθημα χρησιμοποιείται συχνά, ακόμα και σήμερα από τους δικηγόρους, όταν τα λογικά επιχειρήματα δεν είναι ισχυρά ή δεν είναι αρκετά.

Πηγές :

http://2stav-glossa.blogspot.gr

http://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/

http://lappeio.blogspot.gr/