Νόρα Πουρνάρα: Φιλόλογος

Ετυμολογική προέλευση του ονόματος:

Μακεδόνες< μακεδνός, ή, ό = μακρύς, ψηλός

Μεγάλος, εκτεταμένος (Μακεδόνες= αυτοί που κατέχουν μεγάλη χώρα με πεδινές εκτάσεις.)

7^ος αιώνας π.Χ. το κράτος περιλαμβάνει τη δυτική Μακεδονία. Σταδιακά εξαπλώνεται ως Πιερία και Στρυμόνα.

Οι αρχαίοι Μακεδόνες ήταν από τα τελευταία δωρικά φύλα, λαός με πολεμική πείρα που απέκρουε επιθέσεις άλλων λαών.

Αποικίζονται παράλιά της από νότιους Έλληνες. Αναπτύσσονται εμπορικές σχέσεις ντόπιων με τους νότιους Έλληνες.

Οι Μακεδόνες υπήρξαν προκάλυμα ασφάλειας, κυματοθραύστης, για τα κράτη της υπόλοιπης Ελλάδας (απέκρουαν τις επιδρομές λαών από βόρεια και βορειοδυτικά, π.χ. Ιλλυριοί – Παίονες…)

Πολίτευμα=  βασιλεία.

Πρωτεύουσα = Αιγές και μετά η Πέλλα.

Θρησκευτικό κέντρο τους=το Δίον της Πιερίας . Δίας = ο κυριότερος θεός των Μακεδόνων.

Φίλιππος Β’:   359-336 π.Χ., σημαντικός βασιλιάς της Μακεδονίας με όραμα να καταστήσει τη χώρα του ηγέτιδα δύναμη του ελληνισμού. Ο Ισοκράτης και ο Αισχίνης ήταν ρήτορες που τον στήριζαν και τον θαύμαζαν, ενώ αντίπαλός του ο Δημοσθένης.

Στόχοι:

• Οικονομία (κοπή νομίσματος)
• Στρατός (αναδιοργάνωση)
• Επεκτατική εξωτερική πολιτική (νέα εδάφη για άνδρες του, ένωση Ελλήνων υπό την εξουσία του.)

Υλοποίηση των στόχων

• Αντιμετώπιση επιδρομών
• Έξοδο στη θάλασσα για τη Μακεδονία δίωχνοντας τους Αθηναίους από τις αποικίες τους στη Χαλκιδική (όλυνθος) και την Αμφίπολη.
• Νότια Ελλάδα:

Στην πεδιάδα της Χαιρώνειας (Θήβα) το 338 π.Χ. οι Αθηναίοι-Θηβαίοι συντρίφτηκαν από τους Μακεδόνες – στη μάχη διακρίθηκε ο Αλεξανδρος 18 μόλις ετών.

• Το 337 π.Χ. αποφασίστηκε εκστρατεία εναντίον των Περσών όλων των Ελλήνων εκτός των Λακεδαιμονίων.

Αλέξανδρος μέγας:

Υλοποίησε το όραμα του πατέρα του. ξεκίνησε από την Πέλλα 334 π.Χ., νίκησε τους Πέρσες στο Γρανικό ποταμό και άνοιξαν οι πύλες της μ. Ασίας. Με τη νίκη στην Ισσό 333 π.Χ. ελευθερώνεται ο δ΄ρομος για την Αίγυπτο. Τελευταία νίκησε στα Γαυγάμηλα 331 π.Χ. και κατέλαβε τις παλιές πρωτεύουσες της Περσίας, Βαβυλώνα, Σούσα, Περσέπολη, Εκβάτανα. Έφτασε ως τον Ινδό ποταμό και μετά από επιθυμία του στρατού επέστρεψε στα Σούσα για να πεθάνει στα 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα.

Σημαντικό το έργο του Μ. Αλεξάνδρου:

• Ως πολιτικός: ενθάρρυνε τη συμφιλίωση των λαών με τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας, των γραμμάτων και τεχνών, με την δημιουργία ελληνικών πόλεων και μεικτών γάμων.
• Ως στρατιωτικός: ήταν ιδιοφυία, σε λίγο χρόνο τόσες κατακτήσεις.
• Εφάρμοσε ανεξιθρησκία. Κυκλοφόρησε κοινό νόμισμα. Κατασκεύασε δρόμους, λιμάνια
• Ευνοήθηκαν οι επιστήμες γεωγραφία, ιστορία, εθνολογία, βοτανική.

Τα μελανά σημεία: ο Αλέξανδρος λόγω των επιτυχιών του έχασε την απλότητά του και έφτασε σε στιγμή παραφοράς να φονεύσει το φίλο και σωτήρα του, τον Κλείτο.

Η ελληνικότητα της Μακεδονίας

• Το όνομα «μακεδών» αναφέρεται στο η 106 της Οδύσσειας με τη σημασία «λυγερός, ψηλός»
• Τα ονόματα των θεών, των Μακεδόνων, τα τοπωνύμιά τους είναι ελληνικά
• Ο Αλέξανδρος Α’ θέλησε να πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες και οι Ελλανοδίκες δέκτηκαν μόνο αφού βεβαιώθηκαν για την ελληνική του καταγωγή.
• Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως σε ομιλία του Ο Αλέξανδρος Α’ προς τους Έλληνες του νότου αναφέρει «γιατί και γώ Έλληνας είμαι στην καταγωγή από τα παλιά χρόνια και δε θα ήθελα να δω την Ελλάδα υπόδουλη αντί για ελεύθερη.
• Ο ρήτορας Δημοσθένης διαφωνούσε με την πολιτική του Φιλίππου, όμως ποτέ δεν τον αποκάλεσε «αλλόγλωσσο» ούτε έθεσε θέμα διαφορετικότητας της γλώσσας των Μακεδόνων από κείνη των λοιπών Ελλήνων.
• Ο Ισοκράτης προτείνει ο Φίλιππος να γίνει ηγέτης όλων των Ελλήνων εναντίον των Περσών.

Κωνσταντίνος Καβάφης «Στα 200 π.Χ.»«Aλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων—»

Ο Καβάφης στο ποίημα «Στα 200 π.Χ.» δημιουργεί έναν αριστουργηματικό έπαινο για τα κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που με τόση αποτελεσματικότητα συνέχισε το έργο του πατέρα του, Φιλίππου Β΄.
Το ποίημα μας δίνεται ως αξιολόγηση όσων πέτυχε ο Αλέξανδρος, από την οπτική ενός Έλληνα που ζει στα 200 π.Χ., λίγο προτού δηλαδή οι Ρωμαίοι αρχίσουν την επέλασή τους στο ελληνικό έδαφος και το έργο του Αλεξάνδρου αρχίσει να καταρρέει.Ο ανώνυμος αφηγητής καταγράφει με θαυμασμό τα εντυπωσιακά επιτεύγματα του Αλεξάνδρου, την εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού, αλλά και την άρνηση των Σπαρτιατών να συμμετάσχουν στην πανελλήνια προσπάθεια.
Η άρνηση των Σπαρτιατών που έγινε σεβαστή από τον Αλέξανδρο και που τότε έμοιαζε απολύτως δικαιολογημένη, όταν εξετάζεται υπό το πρίσμα της συνολικής επιτυχίας των Ελλήνων μοιάζει περισσότερο με έλλειψη διορατικότητας από την πλευρά των Σπαρτιατών και αδυναμία αποδοχής των αλλαγών που έφερνε η δράση του μεγάλου Μακεδόνα.Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε
πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
A βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».

Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.

Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό•
και στην Ισσό μετά• και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κ’ εσαρώθη.

Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς•
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.

Εμείς• οι Aλεξανδρείς, οι Aντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Aιγύπτου και Συρίας,
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς.

Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!