Θα πρέπει, άραγε, να βάζουμε όρια στα παιδιά; Κι αν ναι, γιατί; Και πότε είναι η σωστή στιγμή; Ερωτήματα που σκέφτεται κάθε υπεύθυνος γονέας, ώστε να αναθρέψει ένα ελεύθερο και αυτόνομο παιδί, που καλείται να αντιμετωπίσει τον κόσμο.

Γιατί πρέπει να βάζουμε όρια στα παιδιά μας;
· Τα όρια διδάσκουν στα παιδιά την αυτο-πειθαρχία. Για παράδειγμα, ένα παιδί το οποίο παίζει για αρκετές ώρες, χωρίς να σκέφτεται ότι πρέπει να κάνει και τις εργασίες του για την επόμενη μέρα στο σχολείο, χρειάζεται τον ενήλικα ο οποίος θα περιορίσει τις ώρες του παιχνιδιού και θα του ζητήσει να ολοκληρώσει τις σχολικές του εργασίες.
· Τα όρια κρατούν τα παιδιά ασφαλή. Για παράδειγμα, ο γονέας θα αφήσει το παιδί να παίξει στον εξωτερικό χώρο του σπιτιού, αλλά δεν μπορεί να το αφήσει ανεξέλεγκτο, καθώς πιθανόν να είναι επικίνδυνο. Θα θέσει κάποιους περιορισμούς.
· Τα όρια κρατούν τα παιδιά υγιή. Για παράδειγμα, σε μικρούς και μεγάλους αρέσουν τροφές πλούσιες σε ζάχαρη , όπως είναι η σοκολάτα. Η απεριόριστη κατανάλωση τέτοιων τροφών, ωστόσο, θα έχει επιπτώσεις στην υγεία του παιδιού. Ο ενήλικας καλείται να θέσει όρια για να προστατέψει το παιδί του.
· Τα όρια βοηθούν τα παιδιά να αντιμετωπίζουν άβολα και δυσάρεστα συναισθήματα. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να πουν όχι στα παιδιά τους γιατί δε θέλουν να τα στενοχωρήσουν. Ωστόσο, δεν μπορούν να τους εξασφαλίσουν την ίδια αντιμετώπιση από όλους τους ανθρώπους που θα συναντήσουν στη ζωή τους. Είναι ευκαιρία, λοιπόν να έρθουν αντιμέτωπα με δυσάρεστα συναισθήματα και να μάθουν να τα διαχειρίζονται.
· Τα όρια δείχνουν στο παιδί ότι ενδιαφέρεσαι. Όταν ένας γονέας βάζει όρια στο παιδί του, του δείχνει πως δεν είναι αδιάφορος αλλά νοιάζεται γι’ αυτό, με αποτέλεσμα να μειώνεται το άγχος του.

Δεν Τιμωρούμε, μαθαίνουμε να Πειθαρχούμε
· Η τιμωρία αφορά σε μια δράση εναντίον του παιδιού για να “πληρώσει” για τη συμπεριφορά του.
· Η πειθαρχία αφορά στην καθοδήγηση του παιδιού ώστε να καταλάβει τα όρια. Οι ενήλικες μπορούν να θέσουν κανόνες, ωστόσο τα παιδιά δεν αρχίζουν να δρουν με αυτοέλεγχο μέχρι την ηλικία των 7-9 ετών. Για τα μικρότερα παιδιά η πειθαρχία περιλαμβάνει τη μάθηση του αυτοελέγχου.

Ο τρόπος που θέτουμε τα όρια στα παιδιά είναι πολύ σημαντικός. Αν είμαστε αυστηροί και επιβάλλουμε τα όρια ως τιμωρία, τότε είναι πιθανό να προκαλέσουμε θυμό στα παιδιά, με αποτέλεσμα να αντιδράσουν άσχημα. Αφού θέσουμε το όριο, οφείλουμε να εξηγήσουμε τους λόγους που το κάνουμε, ιδιαίτερα στα μικρότερα παιδιά. Έτσι, θα αφιερώσουν χρόνο να μας ακούσουν αλλά και να μας μιλήσουν, λέγοντας τη γνώμη τους, το οποίο θα ενισχύσει και την επικοινωνία μεταξύ του παιδιού με τους γονείς. Αξίζει να σημειωθέι εδώ , ότι οι γονείς θα πρέπει να είναι ενωμένοι και σταθεροί όταν θέτουν περιορισμούς στα παιδιά. Αν , για παράδειγμα, η μητέρα επιτρέψει το παιχνίδι μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων για την επόμενη μέρα, και το παιδί στραφεί στον πατέρα για “βοήθεια”, ο δεύτερος θα πρέπει να υποστηρίξει την πρόταση της μητέρας. Ακόμη κι αν ο ένας από τους δύο γονείς δεν είναι σύμφωνος με κάποια απόφαση, καλό θα ήταν να μην εκφράσει την αντίρρησή του μπροστά στο παιδί, αλλά όταν θα μείνει μόνος του, με τη σύζυγό του.

Επίσης, σημαντικό είναι κάθε θετική και σωστή συμπεριφορά του παιδιού να ακολουθείται από επιβράβευση. Μ’ αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνουμε τα παιδιά να συμμορφωθούν με τους κανόνες των μεγάλων. Πολλές φορές, ωστόσο, τα παιδιά μας αγνοούν, είτε από αντίδραση, είτε γιατί δε θέλουν να κάνουν αυτό που πρέπει. Σε αυτή την περπίτωση, θα πρέπει να υποστούν τις λογικές συνέπειες των πράξεών τους που σκοπό έχουν να σταματήσουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές.

Λογικές συνέπειες:
· Απόσυρση από την κατάσταση, όταν το παιδί έχει επικίνδυνη ή αποδιοργανωτική συμπεριφορά (ας αποχωρήσουμε από το φιλικό σπίτι που είμαστε καλεσμένοι, όταν το παιδί έχει ανάρμοστη συμπεριφορά).
· Απόσυρση προνομίων, όταν μια δραστηριότητα έχει παραμεληθεί ή το παιχνίδι είναι κακομεταχειρισμένο (ας κρατήσουμε κλειστή την τηλεόραση για μια μέρα, όταν γίνεται κατάχρηση).

Που οφείλεται η άσχημη συμπεριφορά των παιδιών;
Η άσχημη ή ανάρμοστη συμπεριφορά των παιδιών συνήθως οφείλεται σε τέσσερις βασικούς λόγους:
1. Προσοχή: σε αυτή την περίπτωση, τα παιδιά νιώθουν ότι ανήκουν μόνο όταν τους δίνεται προσοχή.Γι’ αυτό το λόγο υιοθετούν άσχημες συμπεριφορές για να τραβήξουν την προσοχή των γονέων, των εκπαιδευτικών και των σημαντικών άλλων του περιβάλλοντός τους. Οι γονείς θα πρέπει να δίνουν θετική προσοχή στα παιδιά σε άλλες στιγμές, όταν πραγματικά θα έχουν μια σωστή συμπεριφορά και να τα επιβραβεύσουν ενώ καλό θα ήταν να αγνοήσουν την άσχημη συμπεριφορά τους.Έτσι, τα παιδιά θα πετυχαίνουν το “στόχο” τους (την προσοχή) μόνο όταν θα έχουν καλή συμπεριφορά.
2. Δύναμη: όταν τα παιδιά νιώθουν ότι ανήκουν μόνο όταν θέλουν να δείξουν ότι κανείς δεν μπορεί να τους “διατάζει”. Όλοι μας έχουμε βρεθεί στον ίδιο διάδρομο του σούπερ μάρκετ με μια οικογένεια, όταν το παιδί δε σταματά να ζητά και να θέλει. Συχνά η αντίδραση των παιδιών στο όχι των γονέων είναι να φωνάξουν και να κλάψουν δυνατά, με σκοπό να τους ντροπιάσουν και να αποκτήσουν αυτό που θέλουν. Σε αυτή την περίπτωση, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν με τα παιδιά από το σπίτι για τις περιορισμένες επιλογές που θα έχουν. Θα πρέπει να θέτουν λογικά και όχι υπερβολικά αυστηρά όρια, να ενθαρρύνουν το παιδί τους και να απομακρύνονται από καταστάσεις, όπως αυτή του σούπερ μάρκετ. Αφού ηρεμήσουν τα παιδιά θα πρέπει να γίνετε συζήτηση σχετικά με το γεγονός και τους λόγους που δεν τους επέτρεψαν να κάνουν αυτό που ήθελαν.
3. Εκδίκηση: όταν τα παιδιά νιώθουν ότι ανήκουν όταν πληγώνουν τους άλλους, είτε είναι συνομήλικοι, είτε οι ενήλικες του περιβάλλοντός τους. Οι γονείς θα πρέπει να αποφεύγουν τη σκληρή τιμωρία, καθώς και την κριτική για τις πράξεις των μικρών τους. Πρόκειται για ήδη πληγωμένα παιδιά, που έχουν ανάγκη μόνο από φροντίδα. Γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να εμπιστευθούν αυτά τα παιδιά και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους. Έτσι, θα μάθουν και τα παιδιά να μιλούν για αυτά, χωρίς να χρειάζεται να συμπεριφέρονται άσχημα.
4. Ανεπάρκεια: όταν τα παιδιά νιώθουν ότι ανήκουν όταν πείθουν τους άλλους ότι δεν είναι ικανά και ότι δεν πρέπει να περιμένουν πολλά από αυτά. Ας ενθαρρύνουμε αυτά τα παιδιά να δοκιμάσουν νέα πράγματα, χωρίς να τα κρίνουμε για τις πιθανές αποτυχίες τους. Οι ενήλικες πρέπει να επικεντρωθούν στα θετικά στοιχεία του παιδιού και να είναι πρόθυμοι και διαθέσιμοι να διδάξουν τα παιδιά τους νέες δεξιότητες.

Κλείνοντας, είναι δεδομένο ότι το να είσαι γονέας είναι δύσκολο. Το παιδί το μόνο που ζητά είναι να έχει επαφή μαζί σας. Αυτό , με τη σειρά του, απαιτεί να επενδύσετε πολύ χρόνο, που θα αποδειχθεί πολύτιμος για το παιδί ενώ το βλέπετε να μεγαλώνει. Να είστε εκεί για το παιδί σας! Δώστε του επιλογές ώστε να μάθει να σκέφτεται μόνο του. Περιορίστε την τηλεόραση! Περάστε χρόνο μαζί με το παιδί σας, κάνοντας μια βόλτα, διαβάζοντας μαζί, κάνοντας ποδήλατο,ή συζητώντας. Τότε, θα καταλάβετε ότι δεν είναι τόσο η πειθαρχία που έχει ανάγκη το παιδί, όσο η καθοδήγηση με οδηγό την αγάπη και να μάθουν από το καλύτερο σας παράδειγμα.

Νέλλη Κοκκινάκου- Ψυχολόγος
Πηγή: The Importance of Setting Limits for Preschoolers (Child Development Institute)
Appropriate Limits for Young Children, A Guide for Discipline (North Carolina Cooperative Extension Service)
Making rules and setting limits (Kids Matter)