Διεθνής ολυμπιακή ακαδημία, αρχαία Ολυμπία
12η Διεθνής σύνοδος για εκπαιδευτικούς ανώτερων ινστιτούτων φυσικής αγωγής
25 Μαΐου – 1 Ιουνίου 2017
(Διάλεξη του καθηγητή ΣΕΦΑΑ Θεσσαλίας , κ. Θεοδωράκη Ιωάννη)
Ο ρόλος του ολυμπιακού κινήματος στην κρίση των προσφύγων. Πρόγραμμα άσκησης για πρόσφυγες.
Η διάλεξη αυτή στοχεύει να εξετάσει το ρόλο του ολυμπιακού κινήματος στην κρίση των προσφύγων και να παρουσιάσει ένα πρόγραμμα άσκησης για τους πρόσφυγες που οργανώθηκε από το πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας. Το επίκεντρο του προγράμματος αυτού για τους πρόσφυγες είναι η προώθηση της ισότητας στην κοινωνία, η ώθηση κατά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, μέσα από τις αθλητικές και σωματικές δραστηριοτήτων, προκειμένου να καταπολεμήσουμε όλες τις μορφές μισαλλοδοξίας. Η ενεργός συμμετοχή των προσφύγων σε αθλητικές και σωματικές δραστηριότητες, ενθαρρύνει την ιδέα της ισότητας στην κοινωνία, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την αποδοχή των άλλων, την ενδοκοινοτική επικοινωνία, την ένταξη, τη συνεργασία και την ομαδική οικοδόμηση, ανεξαρτήτως φύλου, εθνικότητας, θρησκείας, γκρουπ μειονότητας , κουλτούρας κλπ. Στον αθλητισμό και τη ζωή, όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και ταυτόχρονα όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Κάθε πρωτοβουλία της Ολυμπιακής Ακαδημίας μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην εφαρμογή και τον συντονισμό των προγραμμάτων άσκησης για τους πρόσφυγες.
Γενική εισαγωγή
Σύμφωνα με την συνθήκη της Ρώμης το 1957, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι θεμελιωμένη στην βασική αρχή των ίσων δικαιωμάτων και στην υποστηρικτική συνεργασία, εμπλουτισμένη από τα ανοιχτά σύνορα και μια ζωντανή ποικιλία γλωσσών, κουλτούρας και περιοχών, επιδιώκοντας να εργαστεί προς την κατεύθυνση της ειρήνης και της ελευθερίας. Παράλληλα, να προάγει τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, το σεβασμό και την κοινή ευθύνη, την ευημερία και την ασφάλεια, την ανεκτικότητα, τη συμμετοχή, τη δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη. Ωστόσο, οι σύγχρονες κοινωνίες υποφέρουν από διάφορες ρατσιστικές εχθροπραξίες και περιστατικά μισαλλοδοξίας έναντι των μειονοτικών ομάδων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2007). Η ευρωπαϊκή εκστρατεία για τη νεολαία «όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι» εναντίον του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, του αντισημιτισμού και της μισαλλοδοξίας, επιδιώκει να φέρει μαζί αυτούς τους ανθρώπους και να δώσει επιπλέον ώθηση στον αγώνα ενάντια σε όλες τις μορφές μισαλλοδοξίας. Πολλοί άνθρωποι σε ολόκληρη την ήπειρο, μέσω δημόσιων φορέων, μη κυβερνητικών οργανώσεων και τοπικών πρωτοβουλιών, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα. Ο στόχος αυτής της εκστρατείας ήταν να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει τους ανθρώπους προς την ανεκτικότητα, την ισότητα, την αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία.
Οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες είναι μια πραγματικότητα σε πολλές χώρες. Ως εκ τούτου, προκύπτουν νέες προκλήσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, ενώ η επιτυχής προσαρμογή στα φαινόμενα της μετανάστευσης και της βίαιης εκτόπισης προσφύγων αποτελεί θεμελιώδες και πιεστικό ζήτημα. Ο αθλητισμός θεωρείτο ανέκαθεν ως μέσο για την προσέγγιση των ανθρώπων και έχει υπάρξει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη χρήση του ως εργαλείο για την προώθηση της ενσωμάτωσης στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Σχετικές μελέτες στην περιοχή, έδειξαν ότι ο αθλητισμός μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία εκμάθησης των νέων μεταναστών και στην προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσής τους στις σημερινές πολυπολιτισμικές κοινωνίες.
Στην Ελλάδα, ένα πρόγραμμα άσκησης επικεντρωμένο στην προώθηση της ισότητας στην κοινωνία μέσω αθλητικών και σωματικών δραστηριοτήτων, υλοποιήθηκε με τον τίτλο «Το Pronzek Καλλιπάτειρα: από τον αθλητισμό μέχρι την καθημερινή ζωή, όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι». Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε με βάση τις αρχές του αθλητισμού και των ολυμπιακών αξιών, δίνοντας έμφαση στην προώθηση των ιδανικών της ισότητας στην σχολική κοινότητα, καθώς και στην προώθηση της ισότιμης συμμετοχής στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα. Στόχος αυτού του προγράμματος ήταν να βοηθήσει και να ενθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές να προωθήσουν μια υγιή, εξωστρεφή και ανεκτική κοινωνία μέσω της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού. Το πρόγραμμα επικεντρώθηκε επίσης στην ισότητα των φύλων και στον τρόπο ζωής και συνεργασίας κατά του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και της μισαλλοδοξίας.
Στο πρόγραμμα αυτό παράχθηκε πλήθος εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο αποτελούνταν από βιβλίο δάσκαλου /καθηγητή και 3 βιβλία δραστηριοτήτων μαθητών, για τα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Θεοδωράκης και άλλοι 2008). Οι θεματικές ενότητες που αναπτύσσονται σε αυτό το εκπαιδευτικό υλικό σχετίζονται με τα ακόλουθα θέματα: α) τα ανθρώπινα δικαιώματα, β) την πολιτισμική πολυμορφία, γ) τον ρατσισμό και την ξενοφοβία, δ) την ισότητα των φύλων στην εκπαίδευση και την κοινωνία, ε) τις κοινωνικές ανισότητες και τις κοινωνικές διακρίσεις.
Το Pronzek αυτό πέτυχε να χρησιμοποιήσει τον αθλητισμό κατά της ξενοφοβίας, των διακρίσεων, του ρατσισμού και των προκαταλήψεων, να εφαρμόσει και να ενσωματώσει τις αξίες της ισότητας στην κοινωνία μέσω του κατάλληλου αθλητικού περιβάλλοντος και της φυσικής αγωγής.
Ο ρόλος του ολυμπιακού κινήματος στην κρίση των προσφύγων
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ολυμπιακών αγώνων το 2016 στο Ρίο, 10 αθλητές πρόσφυγες αγωνίστηκαν εμπνέοντας την ελπίδα σε ανθρώπους εκτοπισμένους από πολέμους και κοινωνικές αναταραχές σε όλο τον κόσμο. Αυτοί οι αθλητές ενήργησαν ως σύμβολα ελπίδας για τους πρόσφυγες παγκοσμίως, προσελκύοντας την παγκόσμια προσοχή σε θέματα όπως η κρίση των προσφύγων. Με τη συμμέτοχή του στους ολυμπιακούς αγώνες του Ρίο 2016 ο δρομέας μαραθωνίου Yonas kinde, ο οποίος κατάγεται από την Αιθιοπία δήλωσε: «είμαστε ίσοι τώρα», και συμπλήρωσε: «αγωνιζόμαστε σαν ανθρώπινα όντα, όπως και άλλοι». Παράλληλα, ο πρόεδρος της ΔΟΕ Thomas Bach, κατά την τελετή έναρξης των ολυμπιακών αγώνων του 2016, δόλωσε : «είναι ένα μήνυμα προς τη διεθνή κοινότητα ότι οι πρόσφυγες είναι οι συνάδελφοί μας και αποτελούν πολιτισμό στην κοινωνία μας. Αυτοί οι πρόσφυγες αθλητές θα δείξουν στον κόσμο ότι ο καθένας και όλοι μπορούν να συμβάλουν στην κοινωνία μέσω του ταλέντου, των δεξιοτήτων και της δύναμης του ανθρώπινου πνεύματος». Στο ίδιο πνεύμα ήταν και ο λόγος του Πάπα Φραγκίσκου: «σε έναν κόσμο που διψά για ειρήνη, ανοχή και συμφιλίωση ελπίζουμε ότι το πνεύμα των ολυμπιακών αγώνων εμπνέει όλους, συμμετέχοντες και θεατές, να τελειώσετε τον αγώνα μαζί, επιθυμώντας να αποκτήσετε ως βραβείο όχι ένα μετάλλιο, αλλά κάτι πολύ πιο πολύτιμο: την οικοδόμηση ενός πολιτισμού στον οποίο βασιλεύει η αλληλεγγύη και βασίζεται στην αναγνώριση ότι είμαστε όλοι μέλη της ίδιας ανθρώπινης οικογένειας, ανεξάρτητα από τις διαφορές στην κουλτούρα, το χρώμα του δέρματος ή την θρησκεία».
Φυσικά, τα βασικά ερωτήματα όπως το πόσο εφικτό είναι να προωθηθούν και σε ποιο βαθμό οι ολυμπιακές αξίες στην κοινωνία μέσω του αθλητισμού παραμένουν. Ωστόσο, οι ολυμπιακοί αγώνες εμφανίζονται ως παράδειγμα της ειρηνικής κοινωνικής συνύπαρξης αθλητών από διαφορετικές αθλητικές και πολιτιστικές παραδόσεις. Η γενική Φιλοσοφία και οι ολυμπιακές αξίες του ολυμπισμού βασίζονται στις αρχές της ειρήνης, της δίκαιης διαγωγής και του δίκαιου διαγωνισμού με στόχο τη δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας με λιγότερη βία και ανταγωνισμό. Τέλος, οι ολυμπιακοί αγώνες είναι ένα σημαντικό δημόσιο γεγονός, με εκατομμύρια θεατές και με περισσότερους από 4 δισεκατομμύρια τηλεθεατές . Οι επαγγελματίες του αθλητισμού ελπίζουν ότι οι 2 εβδομάδες έκθεσης σε εικόνες και ιστορίες αθλητισμού θα οδηγήσουν τους θεατές να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για να είναι σωματικά δραστήριοι στη ζωή τους, ακόμα κι αν βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από τους αθλητές.
Το «πρόγραμμα άσκησης και αθλητισμού για τους πρόσφυγες»
Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις και σύμφωνα με το πνεύμα του ολυμπιακού κινήματος, ξεκινήσαμε το «πρόγραμμα άσκησης και αθλητισμού για τους πρόσφυγες» στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το τμήμα Φυσικής Αγωγής και Αθλητικής Επιστήμης. Το πρόγραμμα λειτούργησε σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα. Ο στόχος του προγράμματος είναι τριπλός: αρχικά, να διδάξει στους πανεπιστημιακούς μαθητές πώς να συνεργαστούν με νέους πρόσφυγες σε προγράμματα αθλητισμού και άσκησης. Δεύτερον, να ενθαρρύνει τους νέους πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας μέσω του προγράμματος να συμμετέχουν ενεργά σε αθλητικές και σωματικές δραστηριότητες. Τρίτον, το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μέρος μιας προσπάθειας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για να βοηθήσει τους πρόσφυγες να ενσωματωθούν και να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία, Παράλληλα , να εντάξει τις ιδέες της ισότητας στην κοινωνία, την αλληλεπίδραση, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την αποδοχή των άλλων, την πολυπολιτιστική επικοινωνία, την συνεργασία το πνεύμα ομαδικότητας, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας, μειονοτικών ομάδων, κουλτούρας, κλπ.
Άλλοι στόχοι του προγράμματος είναι:
-Η προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Να βοηθήσει νεαρούς πρόσφυγες να συμμετάσχουν σε αθλήματα και παιχνίδια με το πνεύμα του δίκαιου παιχνιδιού ευ αγωνίζεσθαι. Κατά τη διάρκεια της συμμετοχής τους σε αθλητικές και σωματικές δραστηριότητες να εκφράζουν το σεβασμό τους σε άλλους συμμετέχοντες, όπως συμπαίκτες ή αντιπάλους, να αποδέχονται τους κανόνες του παιχνιδιού , τις αποφάσεις των κριτών / διαιτητών, να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, να παίζουν δίκαια, να απολαμβάνουν το παιχνίδι, να μαθαίνουν από αυτό, να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές δεξιότητές τους, να είναι θετικοί και βέβαια να αποκτήσουν νέους φίλους και να μάθουν την ελληνική γλώσσα.
-Να διασκεδάζουν και να παίξουν παιχνίδια, συμπεριλαμβανομένων όλων των συμμετεχόντων, ανεξαρτήτου ηλικίας, φύλου, επιπέδου ικανότητας, εθνικών, φυλετικών ή πολιτιστικών ομάδων. Να ενθαρρύνουν τον διάλογο μεταξύ των πολιτισμών και μεταξύ των διαφόρων μειονοτικών ομάδων. Να αποδέχονται ότι όλοι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, σεβόμενοι την ισότητα, τα δικαιωμένα, τις αξίες και ικανότητες κάθε ατόμου
-Να γνωριστούν μεταξύ τους καλύτερα, να κάνουν από κοινού πράγματα, να έρθουν σε αμοιβαία συμφωνία και να παίρνουν από κοινού αποφάσεις
-Τέλος, να στέλνουν μηνύματα στην ελληνική κοινωνία ότι, στον αθλητισμό και στη ζωή, όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι.
Πρακτικά Μιλώντας
Σε αυτό το πρόγραμμα εφαρμόζουμε μια ενεργητική και δυναμική μεθοδολογία, με τους εξής τρόπους :
-Προτείνοντας παιχνίδια και δραστηριότητες που θα βοηθήσουν στην ενίσχυση της ομάδας. Οι δραστηριότητες αυτές θα βοηθήσουν στη δημιουργία μιας καλής ομαδικής ατμόσφαιρας και θα ενισχύσουν τις δεξιότητες επικοινωνίας και τη δυναμική των ομάδων
-Προβάλλοντας δραστηριότητες οι οποίες θα παρέχουν διορατικότητα στις ποικίλες εικόνες ανθρώπων από διαφορετικούς πολιτισμούς, χώρες και κοινωνικές καταγωγές διαφορετικές από τις δικές μας
-Προβάλλοντας δραστηριότητες που θα επιτρέψουν στους ανθρώπους να ανακαλύψουν και να γνωρίσουν το όνομα, την κουλτούρα και την εκπαίδευση κάποιου άλλου
-Προβάλλοντας δραστηριότητες οι οποίες θα ευαισθητοποιήσουν τους ανθρώπους για τις δυνατότητες που έχουν, είτε ατομικά, είτε ομαδικά να ακολουθήσουν πράξεις οι οποίες θα τους βοηθήσουν στην επιδίωξη των κοινωνικών αλλαγών που επιθυμούν να κάνουν, βασίζοντας πάντα στην αλληλεγγύη, τον σεβασμό, την αποδοχή της διαφορετικότητας και την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών
-Προβάλλοντα αθλητικές δραστηριότητες και παιχνίδια, τα οποία θα δώσουν στους ανθρώπους την ευκαιρία να ανακαλύψουν, γνωρίζοντας ο ένας τον άλλο και να κατανοήσουν ότι οι άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς και κοινωνίες μπορούν να δουν τον κόσμο από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να είναι ανοιχτοί απέναντι στις γνώσεις που μπορεί να μάθουν από τους άλλους συμμετέχοντες
-Γενικά σε αυτό το πρόγραμμα συστηνόμαστε μέσα από παιχνίδια, αθλήματα και δραστηριότητες, στο πνεύμα του ευ αγωνίζεσθαι, με παιχνίδια ομαδικού πνεύματος, που οδηγούν σε αμοιβαία κατανόηση όλων των ολυμπιακών αξιών (Hassandra και αλλοι,2008,Διεθνης Επιτροπη του Ευ Αγωνιζεσθαι,2016;Διεθνης Ολυμπιακη Επιτροπη 2016 β); Webb&Pearson,2008)
Συμπερασματικά, αν και ζούμε σε έναν κόσμο που προκαλεί σύγχυση, ο αθλητισμός μπορεί να προωθήσει τις ιδέες της ισότητας, της αποδοχής, του σεβασμού, της ευημερίας, της ασφάλειας, της ανεκτικότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης στην κοινωνία. Ο αθλητισμός μπορεί να προωθήσει τις σχέσεις μεταξύ πλειονοτήτων και μειονοτήτων στις κοινωνίες μας. Tο ολυμπιακό κίνημα, καθώς και οι εθνικοί και κυβερνητικοί φορείς μπορούν να προωθήσουν μια αυξημένη συμμετοχή στον αθλητισμό σε ομάδες προσφύγων. Οι υπεύθυνοι πολιτικής χάραξης, τα ενδιαφερόμενα μέρη και τα υπουργεία παιδείας θα πρέπει να υιοθετήσουν πολιτικές για την ενθάρρυνση των σωματικών δραστηριοτήτων και αθλημάτων σε ομάδες προσφύγων. Το μήνυμα των τελευταίων ολυμπιακών αγώνων «μαζί μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο» είναι ζωτικής σημασίας, επιτρέποντας την ένταξη των προσφύγων στην κοινωνία μέσω των αθλητικών και σωματικών δραστηριοτήτων. Τέλος, η διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην προώθηση ενός καινοτόμου προγράμματος για τους πρόσφυγες σε ένα ευρύ δίκτυο ευρωπαϊκών χωρών.
*. Η μετάφραση της διάλεξης του κ Θεοδωράκη από την Αγγλική έγινε από τους μαθητές, Νίκο Παπαϊωάννου (Α τάξη) και Τουτουκτσή Νικολέτα (Β΄τάξη ), στο πλαίσιο σχετικού ερευνητικού Pronzek, με τίτλο : Ολυμπισμός και Προσφυγική κρίση. 2ο ΓΕΛ Αλεξ/πολης, σχ. έτος 2017-2018.
Υπεύθυνος καθηγητής: Παπαπαντελής Νικήτας , Φυσικής Αγωγής .
