Ο προαθλητικός έλεγχος μαθητών πριν τις αθλητικές δραστηριότητες

Συχνά ο γιατρός της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) καλείται να εξετάσει ερασιτέχνες, κατά κανόνα, αθλητές και να αποφανθεί τόσο για την αρτιμέλειά τους, όσο κυρίως για το αν η κατάσταση της υγείας τους επιτρέπει την συμμετοχή τους σε αθλητικές δραστηριότητες.ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Τα διλήμματα για τον προαθλητικό έλεγχο είναι πολλά και ποικίλα και απασχολούν τις ιατρικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Αφορούν στην αναγκαιότητα της εξέτασης και την ασφάλεια που παρέχει το αποτέλεσμά του, το εύρος και το είδος των παρακλινικών εξετάσεων που απαιτούνται, το κόστος και τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα, τα οποία ενδεχομένως να αποκλείσουν υγιείς αθλητές από τις αθλητικές δραστηριότητες.

Ρωτήσαμε τον ιατρό κ.Τσιρτσίδη Βασίλειο  να μας ενημερώσει και να μας υπογραμμίσει όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για την πρoαθλητικό έλεγχο. Τελικά πόσο σημαντικό ρόλο έχει η πρόληψη στην ζωή ενός αθλητή; Tι λέει ο ειδικός;

– Κύριε Τσιρτσίδη  ποια είναι η σημασία του πρααθλητικού προληπτικού ελέγχου παιδιών και ενηλίκων;

Ο προληπτικός ιατρικός έλεγχος παιδιών και εφήβων που ασχολούνται ή θέλουν να ασχοληθούν με τον αθλητισμό, είναι πολύ σημαντικός.

Καταρχήν γίνεται προσπάθεια ανίχνευσης παράγοντων κινδύνου για την υγεία ή ακόμη και για τη ζωή τους κατά την αθλητική τους ενασχόληση.

Επίσης έχει την έννοια της οικιοποίησης του μαθητή με τον προληπτικό έλεγχο και το λεγόμενο “τσεκ απ”, κάτι που πρέπει να του γίνει μια συνήθεια στην ενήλικη ζωή του.

Το πόσο σημαντικό είναι αυτός ο έλεγχος καταδεικνύεται από το γεγονός ότι μεγάλοι  ιατρικοί  οργανισμοί (Αμερικανική Ακαδημία Οικογενειακών Ιατρών, Αμερικανική Ακαδημία  Παιδιάτρων, Αμερικανική Ιατρική Κοινότητα Αθλητιατρικής, Αμερικάνικη Ορθοπαιδική  Εταιρεία Αθλητιατρικής) συνέταξαν ειδική μoνογραφία στην οποία τονίζουν ότι οι εξετάσεις  θα πρέπει να γίνονται τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο αρχίζοντας 4 – 6 εβδομάδες πριν  την πρώτη αθλητική συμμετοχή του παιδιού.

Απαραίτητη είναι η λήψη ενός καλού ατομικού και οικογενειακού ιστορικού πριν την ιατρική  εξέταση. Ένα σωστά δομημένο ιατρικό ιστορικό μπορεί να αποκαλύψει μέχρι και το 74% παθήσεων από τις οποίες πιθανό να πάσχει το παιδί.

Περιλαμβάνει γενικές ερωτήσεις (προηγηθέντες τραυματισμοί, κακώσεις κεφαλής, ζάλη ή  δύσπνοια κατά την άσκηση – παιχνίδι, καρδιαγγειακά προβλήματα των γονέων, αλλεργίες, λήψη φαρμάκων) και πιό εξειδικευμένα θέματα όσον αφορά το μυοσκελετικό, το αναπνευστικό, το καρδιαγγειακό σύστημα, το ουροποιογενετικό και τις συνήθειες διατροφής του παιδιού. Επιπλέον ερωτήσεις αναλόγως της ηλικίας γίνονται στα κορίτσια.

Εργαστηριακές εξετάσεις (αιματολογικές, ακτινολογικές, καρδιολογικές) συνιστώνται όταν  υπάρχουν αντίστοιχες ενδείξεις από το ιστορικό ή την ιατρική μας εξέταση.

Γίνεται μία καταγραφή των βασικών σωματομετρικών στοιχείων (ύψος, βάρος, μέτρηση  μήκους άνω και κάτω άκρων) και επί ενδείξεων συνιστώνται περαιτέρω εξετάσεις όπως  ακτινογραφίες ολοκλήρου της σπονδυλικής στήλης (full spine) για έλεγχο και μέτρηση των  σκολιωτικών κυρτωμάτων ή πελματογράφημα και ανάλυση βάδισης σε περιπτώσεις πλατυποδίας κ.α.

Eξαιρετικά σημαντική είναι και η καρδιολογική εξέταση αφού το 95% των περιπτώσεων αιφνιδίου θανάτου σε νέους αθλητές οφείλονται σε καρδιαγγειακά αίτια. Καρδιολογικό  οικογενειακό ιστορικό είναι απαραίτητο να λαμβάνεται αφού παθήσεις όπως για παράδειγμα  η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και το σύνδρομο Marfan έχουν σε μεγάλο ποσοστό  κληρονομική βάση. Η μέτρηση αρτηριακής πίεσης, η καρδιακή ακρόαση και σε καθιστή θέση για τον έλεγχο φυσημάτων και το ηλεκτροκαρδιογράφημα είναι βασικές εξετάσεις.  

Τέλος βάση συγκεκριμένου ερωτηματολογίου καταγράφονται και οι διατροφικές συνήθειες  του παιδιού (πόσα γεύματα τρώς την ημέρα, τι έφαγες τις τελευταίες 24 ώρες, είναι κάποιες  τροφές που αποφεύγεις, είσαι ικανοποιημένος/η με το βάρος σου; κ.λ.π.)  και γίνονται συστάσεις για πιο υγιεινή διατροφή εφ’ οσον χρειάζεται.

– Υπάρχουν όμως κ.Τσιρτσίδη και πολλοί ενήλικες που ασχολούνται ενεργά με τον αθλητισμό, είτε στο γυμναστήριο είτε σε ατομικά ή ομαδικά αθλήματα. Σε αυτούς ο προαθλητικός έλεγχος πέραν του ιατρικού τσεκ απ σε τι άλλο αποσκοπεί;

Ο προαθλητικός έλεγχος περιλαμβάνει την λήψη του ιατρικού ιστορικού με ερωτήσεις όπως το άν πάσχει από χρόνια νοσήματα, εάν έχει νοσηλευθεί ή χειρουργηθεί, εάν παίρνει κάποια φάρμακα (συνταγογραφημένα ή όχι, συμπληρώματα διατροφής κ.α.), εάν έχει αλλεργίες, πίεση ή χοληστερίνη, εάν κουράζεται πιο ευκολα σε σχέση με τους φίλους του κατά την άσκηση, εάν έχει συγγενή που να πέθανε από καρδιά πριν από τα 50 χρόνια για παράδειγμα  αλλά  και από την κλινική εξέταση, κυρίως του καρδιαγγειακού και αναπνευστικού συστήματος.

Ο απώτερος σκοπός του ειναι να εντοπίσει αιτίες αιφνίδιου θανάτου, όπως είναι η ανακάλυψη ασυμπτωματικών καρδιαγγειακών ανωμαλιών που μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδιο καρδιακό θάνατο (ΑΚΘ). Το ποσοστό του ΑΚΘ ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία του αθλητή και το είδος του αθλήματος.

Είναι δεδομένο ότι τα ανταγωνιστικά αθλήματα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΑΚΘ μέχρι και 2,5 φορές.

Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή υπολογίζει την επίπτωση του ΑΚΘ περίπου σε 2/100.000 αθλητές ηλικίας < των 35 ετών ανά έτος. Με κριτήριο τη συχνότητα εμφάνισης ΑΚΘ, το πιο επικίνδυνο σπορ είναι το ποδόσφαιρο (35% των θανάτων) και ακολουθεί το μπάσκετ (25% των θανάτων) και ο στίβος (15% των θανάτων).

Αν προκύψουν ύποπτα σημεία, ακολουθεί περαιτέρω εργαστηριακός έλεγχος ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), υπέρηχο – καρδιογράφημα, δοκιμασία κόπωσης, διότι η αξία των αναίμακτων διαγνωστικών μεθόδων σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες είναι μικρή, λόγω του μεγάλου αριθμού ψευδώς θετικών ή οριακών αποτελεσμάτων, όπως και ψευδώς αρνητικών.

Εκτιμάται ότι για να βρεθεί ένας αθλητής σε κίνδυνο για ΑΚΘ, θα πρέπει να διενεργηθεί προληπτικός έλεγχος σε 200.000 αθλητές περίπου. Επιπλέον, εξαιτίας της φυσιολογικής αναδιαμόρφωσης (remodeling) της «αθλητικής» καρδιάς, υπάρχει κίνδυνος πολλών ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων. Oι χρησιμοποιούμενες μη επεμβατικές μέθοδοι δεν εξασφαλίζουν την ανίχνευση όλων των νοσημάτων που μπορεί να προκαλέσουν ΑΚΘ και επομένως, υπάρχει πιθανότητα ορισμένα αποτελέσματα να είναι ψευδώς αρνητικά.

– Πότε πρέπει να γίνεται κ. Τσιρτσίδη ο προαθλητικός έλεγχος;

Ο πλέον κατάλληλος χρόνος για τη διενέργεια του προαθλητικού ελέγχου είναι 4-6 εβδομάδες πριν από την έναρξη των αθλητικών δραστηριοτήτων, έτσι ώστε να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος για τη διενέργεια λεπτομερέστερου ελέγχου επί διαγνωστικών προβλημάτων.

Ο έλεγχος θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 1-3 χρόνια και να προσαρμόζεται στο ιστορικό του αθλητή. Επί ιδιαιτερότητας της υγείας του αθλητή, η συχνότητα καθώς και το είδος του ελέγχου εξατομικεύονται.

– Ποια είναι η επίδραση της άθλησης στο κυκλοφορικό μας σύστημα, κ. Τσιρτσίδη;

Η συστηματική άσκηση στους ενήλικους προκαλεί ποικίλες μεταβολές του καρδιαγγειακού συστήματος, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «καρδιά αθλητή».

Στη συστηματική άθληση παρατηρείται ένα σύνολο φυσιολογικών προσαρμογών του καρδιαγγειακού συστήματος. Οι μεταβολές αυτές περιλαμβάνουν αύξηση της καρδιακής μάζας, διάταση και αύξηση του όγκου και του πάχους του τοιχώματος των κοιλιών, με φυσιολογική συστολική και διαστολική λειτουργία.

Αυτή η φυσιολογική υπερτροφία της καρδιάς θεωρείται μια καλοήθης προσαρμογή της καρδιάς στην άσκηση.

– Γιατρέ, μπορείτε να μας εξηγήσετε που οφείλεται η αύξηση των παλμών και της καρδιακής συχνότητας κατά την άσκηση;

Οι οξείες μεταβολές της καρδιακής λειτουργίας κατά την άθληση και οι προσαρμογές του καρδιαγγειακού συστήματος αποσκοπούν στην παροχή περισσότερου οξυγόνου προς τους σκελετικούς μυς, που η καρδιά το προμηθεύεται μέσω της αύξησης του όγκου παλμού και της καρδιακής συχνότητας. Οι δύο αυτές παράμετροι καθορίζουν την καρδιακή παροχή κατά λεπτό όγκος αίματος.

Η αύξηση του όγκου παλμού και της καρδιακής συχνότητας κατά την άσκηση, οφείλεται σε αυξημένη διέγερση του τόνου του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, με αποτέλεσμα την αύξησης της έντασης της συστολής και των περιφερικών αγγειακών αντιστάσεων.

Μια άλλη αιμοδυναμική μεταβολή που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η οποία είναι αποτέλεσμα της αύξησης της καρδιακής παροχής.

Αν η άσκηση παραταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, η καρδιακή συχνότητα συνεχίζει να αυξάνει μέχρι τη μέγιστη τιμή της, ενώ όγκος παλμού παραμένει σε αυξημένα, αλλά σταθερά επίπεδα.

– Τελικά, γιατρέ αθλητισμός και προαθλητικός έλεγχος πρέπει να γίνουν ένα;

Ο προαθλητικός έλεγχος υποψηφίων αθλητών είναι μια συχνή και ταυτοχρόνως δύσκολη και υπεύθυνη αποστολή, την οποία καλούνται να φέρουν εις πέρας οι γιατροί της ΠΦΥ, ιδίως στη χώρα μας, που οι ειδικοί στο θέμα είναι λίγοι.

Η δυσκολία έγκειται στην ποικιλία των συστημάτων που πρέπει να ελεγχθούν και στη δυσχερή διαγνωστική προσέγγιση παθήσεων, οι οποίες είναι δυνατόν να αποβούν ακόμη και μοιραίες για τον αθλητή.

Ωστόσο κανείς δεν αμφισβητεί τα οφέλη του προαθλητικού ελέγχου, που αν και δεν έχει την καλύτερη δυνατή διαγνωστική ακρίβεια, βοηθά στην κλινική εικόνα ενός αθλητή.

Όμως μην ξεχνάμε τα προτερήματα της άσκησης που είναι σαφώς περισσότερα από τους κινδύνους, τους οποίους ενδεχομένως διατρέχει ο αθλούμενος και σε καμία περίπτωση, ατυχή γεγονότα, δεν θα πρέπει να αποθαρρύνουν γιατρούς και αθλητές.

 

 

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/nikitpapa/2017/09/05/%ce%bf-%cf%80%cf%81%ce%bf%ce%b1%ce%b8%ce%bb%ce%b7%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%82-%ce%ad%ce%bb%ce%b5%ce%b3%cf%87%ce%bf%cf%82-%ce%bc%ce%b1%ce%b8%ce%b7%cf%84%cf%8e%ce%bd-%cf%80%cf%81%ce%b9%ce%bd-%cf%84/

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση