επιλογή φωτογραφίας : Νίκος Δημητρίου
Συχνά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια έντονη συμπεριφορά του παιδιού, η αυθόρμητη αντίδρασή μας επικεντρώνεται στην προσπάθεια να το καθησυχάσουμε, να το κάνουμε να σταματήσει. Ωστόσο, για να διαχειριστούμε μια συμπεριφορά με την οποία είμαστε αντιμέτωποι, πρέπει πρώτα να την κατανοήσουμε, διερευνώντας μόνοι μας αλλά και μαζί του τις πιθανές αιτίες της αντίδρασής του.
Γιατί λοιπόν θυμώνει ένα παιδί; Και τί σημαίνει ο θυμός του για μας; Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι συχνά πολυπαραγοντική, ωστόσο μπορούμε να την αναζητήσουμε στο περιβάλλον του παιδιού και στη σχέση μας μαζί του.
Ο θυμός των παιδιών είναι αποτέλεσμα γεγονότων ή συνθηκών που λειτουργούν ως πηγή αναστάτωσης, και μπορεί να εκφραστεί με διάφορες αφορμές. Επομένως, η αντίδρασή τους ενίοτε είναι άμεση και μοιάζει να συνδέεται χρονικά με το συμβάν που την προκαλεί. Άλλοτε ωστόσο μπορεί να εκδηλωθεί σε ανύποπτο χρόνο, με αφορμή μια στιγμή που δεν εξηγεί επαρκώς το συναίσθημα που εκφράζουν, κάνοντας την αντίδρασή τους να μοιάζει ακατανόητη.
Οι αφορμές μπορεί να είναι πολλές, εξίσου όμως πολλές μπορεί να είναι και οι πιθανές αιτίες. Θυμός ως αποτέλεσμα της ζήλιας που νιώθει για το αδερφάκι (μικρότερο ή μεγαλύτερο), ως παράπονο όταν αισθάνεται ότι έχει προσβληθεί/ παραμεληθεί, ως φόβος για απόρριψη, ως αίτημα για αλληλεπίδραση καθώς έχει μάθει ότι μέσα από τη σύγκρουση κερδίζει περισσότερη επαφή, ως διεκδίκηση όταν θεωρεί ότι μόνο όταν θυμώνει μπορεί να εισακουστεί, ως χειρισμός όταν αντιλαμβάνεται τον κανόνα των ενηλίκων σαν παιχνίδι δύναμης οπότε και προσπαθεί να τον κάμψει, αντιστεκόμενο στην οδηγία και αντιπαραβάλλοντας το πείσμα του σαν απάντηση στην εξουσία του γονιού. Είναι κάποια μόνο από τα ενδεικτικά παραδείγματα.
Κι αν μοιάζει σύνθετο το «γιατί» της συμπεριφοράς, εξίσου σύνθετος είναι συχνά και ο τρόπος που τα παιδιά επιλέγουν να εκφράσουν το θυμό τους. Είναι συνήθεις οι περιπτώσεις όπου το αρνητικό συναίσθημα δεν εκφράζεται ανοιχτά και με ηχηρό τρόπο (κλάματα-φωνές), αλλά «σιωπηρά». Είμαστε τότε αντιμέτωποι με ένα παιδί που μοιάζει αδιάφορο, αποσυρμένο, που μας αγνοεί όταν του μιλάμε, προσπαθώντας να μας πείσει για το πόσο δεν το νοιάζουν οι πράξεις ή η προτάσεις μας.
Η πιεστική κατάσταση με την οποία είμαστε αντιμέτωποι, επιφορτίζεται ακόμη περισσότερο από τα δικά μας συναισθήματα, καθώς είναι αναμενόμενο η όποια έντονη αντίδραση του παιδιού να έχει άμεσο αντίκτυπο σε μας. Μας αναστατώνει και μας στενοχωρεί, μας δυσκολεύει ενίοτε σε πρακτικό επίπεδο, αλλά συγχρόνως ακουμπά σε αγωνίες σχετικά με το πόσο καλοί και ικανοί είμαστε στη σχέση μας μαζί του, πόσο αποτελεσματικοί είμαστε στο να το ηρεμήσουμε, πόσο αποδεκτοί στο ρόλο μας ως γονείς.
Κάθε διαμαρτυρία του παιδιού, κάθε ξέσπασμα, ειδικά όταν είναι επαναλαμβανόμενο ή συμβαίνει «δημόσια», είναι μια αφορμή για «αυτό» αλλά και «έτερο» -αμφισβήτηση (η παρουσία των «τρίτων» έρχεται συνήθως να επικυρώσει τις αυστηρές κρίσεις προς τον εαυτό μας).
Ο γονιός επομένως καλείται να χειριστεί την κατάσταση πολύπλευρα – να διατηρήσει την ψυχραιμία του την ώρα του ξεσπάσματος ώστε να ξεπεραστεί η κρίση, για να περάσει έπειτα στη σύνδεση της συμπεριφορά του παιδιού με το συμβάν που το προκάλεσε- την αφορμή αλλά κυρίως την αιτία.
Παράλληλα είναι σημαντικό να είναι σε επαφή και με τα δικά του συναισθήματα, ώστε να μην αρκεσθεί στην επιθυμία για άμεση λύση, αγνοώντας τον κίνδυνο να ξαναβρίσκει τον εαυτό του συχνά στο ίδιο σημείο στη σχέση του με το με παιδί.
Στόχος, να αρχίσει να ξεμπλέκει μαζί με το παιδί την άκρη του νήματος, βοηθώντας το να κατανοήσει τι αφορά ο θυμός του, ώστε το συναίσθημα που βιώνει να αποκτήσει νόημα, να αποδυναμωθεί και να γίνει πιο διαχειρίσιμο.
