επιλογή φωτογραφίας : Νίκος Δημητρίου
«Τα έργα πρέπει να μετράς κι όχι τα χρόνια!» Σοφοκλής
Μέσα από τα έντονα γεγονότα των τελευταίων δύο χρόνων που διανύουμε, ακούστηκε η παραπάνω φράση. Ακούστηκε μέσα σε έναν λόγο τόσο μεστό και ωραία δομημένο, που ένα αίσθημα έντονης χαράς και ενθουσιασμού ένιωσα να με κατακλύζει.
Ένιωσα χαρά και ενθουσιασμό γιατί μέσα στο δημόσιο γίγνεσθαι ακούγονται και τέτοιες ωραίες φωνές που σε εξυψώνουν και σε γεμίζουν αισιοδοξία και ελπίδα.
Ταυτόχρονα όμως μπήκα σε σκέψεις αναφορικά και με τη δική μου δουλειά. Συχνά εμείς οι εκπαιδευτικοί έχουμε την «απαίτηση» από τους μαθητές μας να μας υπακούν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται μέσα στην έννοια της «υπακοής». Αναρωτήθηκα λοιπόν, τι έχουμε κάνει από τη μεριά μας εμείς οι εκπαιδευτικοί, παιδαγωγοί, δάσκαλοι, για να έχουμε αυτή την «απαίτηση»;
Τα είδη του σεβασμού
Ταπεινή προσωπική μου σκέψη είναι πως αυτό προκύπτει μέσα από τη βαθιά ριζωμένη άποψη του σεβασμού. Σεβασμός στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτοί ξέρουν περισσότερα και καλύτερα από εσένα. Κανείς δεν είπε το αντίθετο. Αλλά είμαστε τόσο σίγουροι ότι αυτό ισχύει πάντα και για όλα;
Θεωρώ λοιπόν, πως υπάρχουν δύο είδη σεβασμού.
Υπάρχει ο σεβασμός που δείχνεις σε κάποιον, οποιονδήποτε καθώς οφείλεις να τον σέβεσαι ως ξεχωριστή και διαφορετική οντότητα και ο σεβασμός που δείχνεις σε κάποιον επειδή τον κέρδισε.
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, δεν θα λειτουργούσε καλύτερα η εκπαιδευτική διαδικασία αν αφιερώναμε χρόνο πρώτα στο να κερδίσουμε το σεβασμό των μαθητών μας; Θα προτιμούσα να το αναλύσω μέσα από ένα παράδειγμα προσωπικής εμπειρίας.
Χρειάστηκε, λοιπόν, μια φορά να διδάξω σε ένα σύνολο μαθητών στην προεφηβεία το «χ+5=10». Τι μας κάνει όμως να πιστεύουμε ότι το παραπάνω ερώτημα/πληροφορία απασχολεί τους μαθητές μας; Γιατί να βρίσκεται στις προτεραιότητες τους; Δεν έχουν πιο σημαντικά προβλήματα να τους απασχολούν; Φυσικά και έχουν!
Πολλές φορές ξεχνάμε πως είναι να είσαι παιδί και μετέπειτα έφηβος. Κατά τη γνώμη μου δεν θα έπρεπε. Οφείλεις να διατηρείς αυτό το παιδικό, εφηβικό αίσθημα μέσα σου αν θέλεις να προσεγγίσεις λειτουργικά τους μαθητές σου.
Οι δάσκαλοι που θυμόμαστε για πάντα
Για σκέψου ποιους δασκάλους και καθηγητές θυμάσαι ακόμα και σήμερα; Ποιοι σου έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση και σε επηρέασαν περισσότερο; Αυτοί που σου έδιναν διαταγές και σου μιλούσαν με υπεροψία ή αυτοί που ασχολήθηκαν πραγματικά μαζί σου, σε γνώρισαν και έκαναν τη διδασκαλία διασκεδαστική, ένα παιχνίδι;
Μην το ξεχνάς ήσουν παιδί τότε! Απευθύνεσαι σε παιδιά σήμερα!
Δεν νιώθεις ότι αυτούς τους δασκάλους τους γνωρίζεις περισσότερο; Όχι σαν δασκάλους, αλλά σαν ανθρώπους; Δεν νιώθεις ότι και αυτοί σε γνωρίζουν περισσότερο σαν άνθρωπο;
«Γιατί συμβαίνει αυτό;» ίσως να αναρωτιέσαι. Γιατί αφέθηκαν, γιατί αυτοί οι δάσκαλοι δεν κρύφτηκαν, δεν φοβήθηκαν να σου δείξουν τον πραγματικό εαυτό τους, σε άφησαν να τους γνωρίσεις. Έριξαν τις άμυνες σου και τους δικούς σου φόβους, γιατί στην πραγματικότητα σου έδωσαν ένα πολύ μεγαλύτερο και ουσιώδες μάθημα από την ύλη του μαθήματος.
Σου έδειξαν τον δρόμο να μη φοβάσαι να δείξεις τον πραγματικό εαυτό σου.
Προσωπικά η πρώτη μου επαφή με τη φυσική δεν ήταν και η ιδανικότερη και αυτό με ακολούθησε σε όλη τη μαθητική μου ζωή. Υπήρξαν όμως κάποιοι δάσκαλοι, που έδιωξαν όλους τους φόβους από το μυαλό μου.
Μου έδειξαν πως:
- Δεν είναι κακό να φοβάσαι!
- Δεν είναι κακό να μην ξέρεις!
- Δεν είναι κακό να ρωτάς, καμιά ερώτηση δεν είναι «χαζή»!
- Δεν είναι κακό να κάνεις λάθη!
Αυτοί οι δάσκαλοι μου έμαθαν φυσική, γιατί με κέρδισαν. Κέρδισαν τον πραγματικό σεβασμό μου και όχι τον τυπικό.
Όταν προβληματίζεσαι για κάτι λόγου χάρη:
- «Γιατί οι μαθητές μου δεν με ακούνε;»
- «Γιατί οι μαθητές μου δεν με σέβονται;»
«Μην αναρωτιέσαι το γιατί, το γιατί δημιουργεί περισσότερα προβλήματα. Σκέψου το πώς. Το πώς σου δίνει τις λύσεις.» (Ξενάκης, 2018)
- «Πώς θα με ακούσουν οι μαθητές μου;»
- «Πώς θα κερδίσω τον σεβασμό τους;»
«Δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα μας ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο σκέψης που χρησιμοποιήσαμε για να τα δημιουργήσουμε.» Albert Einstein
Δεν είναι κακό να κάνεις λάθη
Πώς χρησιμοποίησα λοιπόν το παράδειγμα των δικών μου δασκάλων στους μαθητές μου; Πώς τους έδειξα ότι δεν είναι κακό να κάνεις λάθη και πως κανείς δεν είναι τέλειος; Κάνοντας λάθη μπροστά τους, χωρίς να προσπαθώ να τα κρύψω με θυμό και φωνές.
Μια φορά ξέχασα να δώσω το λόγο σε ένα παιδί. Είχε μιλήσει όλη η τάξη εκτός από αυτό. Το είχα προσπεράσει.
Το παιδί αφού περίμενε υπομονετικά τη σειρά του, στο τέλος μου είπε όλο παράπονο: «Κύρια εμένα δεν μου είπατε να μιλήσω!»
Η αντίδραση μου ήταν η εξής: «Συγγνώμη αστέρι μου δεν το ήθελα, είδες που και η κυρία μπερδεύεται; Είδες που και η κυρία κάνει λάθη;»
Η αντίδραση του ήταν εξής: Σηκώθηκε τρέχοντας με αγκάλιασε και μου είπε: «Δεν πειράζει κυρία, όλοι κάνουμε λάθη, μη στεναχωριέστε, εγώ σας αγαπάω και με τα λάθη σας!»
Γιατί στερείς από τον εαυτό σου αυτό το δικαίωμα; Γιατί στερείς από τον εαυτό σου τη χαρά να συνδεθείς με το μεγαλείο της παιδικής ψυχής; Γιατί στερείς από τον εαυτό σου τη χαρά να συνδεθεί με το παιδί μέσα σου; Όταν σταματήσεις να είσαι τόσο αυστηρός/ή με τον εαυτό σου, θα σταματήσεις να είσαι και τόσο αυστηρός/ή με τους μαθητές σου!
Πώς να κάνεις τους μαθητές να ενδιαφερθούν για το μάθημα
Για να επανέλθω λοιπόν στο αρχικό μου παράδειγμα. Πώς έκανα ή τουλάχιστον προσπάθησα να κάνω τους μαθητές μου να ενδιαφερθούν για το «χ+5=10»;
Αφιέρωσα τα πρώτα 10 λεπτά του μαθήματος για να συζητήσω με τα παιδιά ένα θέμα που τους απασχολεί αυτήν την περίοδο της ζωής τους και που είναι πολύ σημαντικό για αυτά. Μπορεί να είναι τα social media που κατακλύζουν τη ζωή τους, μπορεί να είναι οι φόβοι τους, τα άγχη τους. Μπορεί να είναι κάτι άλλο. Κι αν δεν ξέρεις τι μπορεί να είναι, μπορείς απλά να τα ρωτήσεις.
Μόλις βρήκαμε το θέμα συζήτησης, παρατήρησα πως όλα τα βλέμματα των παιδιών ήταν καρφωμένα επάνω μου.
Ακόμα και του πιο ζωηρού, που με δυσκολεύει περισσότερο στο να κερδίσω την προσοχή του, αλλά ταυτόχρονα με κάνει και καλύτερη δασκάλα. Μιλούσα για κάτι που τους απασχολεί.
Ανέφερα παραδείγματα από τη δική μου παιδική ηλικία. Ίσως να τους έδινα κάποιες απαντήσεις. Ίσως να ένιωθαν ανακούφιση για τα συναισθήματα τους, γιατί έβλεπαν ότι δεν είναι οι μόνοι που νιώθουν έτσι, αλλά ότι όλοι μοιραζόμασταν το ίδιο συναίσθημα. Ότι δεν είναι κακό να νιώθεις έτσι, αλλά απολύτως φυσιολογικό. Ακούστηκε η άποψη τους.
Αυτό διήρκεσε τα πρώτα 10 λεπτά ενός μαθήματος 60 λεπτών. Μην αγχώνεσαι, το ξέρω ότι σε πιέζει ο χρόνος και η ύλη. Σκέψου όμως ότι αυτά τα 10 λεπτά τα γλιτώνεις από τη μάταιη προσπάθεια σου να επιβληθείς, όταν δεν έχεις κερδίσει τον σεβασμό των μαθητών σου.
Θα σε εκπλήξει το πως θα θελήσουν να συμμετέχουν τα παιδιά στη μαθησιακή διαδικασία.
Ακόμα και αυτοί που συνήθως απαξιούν να συμμετέχουν στη μαθησιακή διαδικασία, αν όχι στο σύνολο της, αλλά σε σημαντικό μέρος της θα το κάνουν. Τους πιάνει στο φιλότιμο, αφού θέλησες να τους πλησιάσεις και να τους γνωρίσεις. Αφού τους άφησες να σε γνωρίσουν λίγο παραπάνω, νιώθουν και οι ίδιοι την επιθυμία να σου δείξουν την ανάλογη προσοχή.
Άλλωστε τους έχεις δείξει ήδη το «πώς». Τους έχεις δώσει το παράδειγμα.
Όταν λοιπόν έχεις καταφέρεις να έχεις τα μάτια όλων των μαθητών σου στραμμένα επάνω σου, τότε και μόνον τότε ίσως και να καταφέρεις να τους κάνεις πραγματικά να ενδιαφερθούν γιατί το «χ+5=10»!
Πηγές
Adams, M. (2017) Άλλαξε ερωτήσεις άλλαξε ζωή, Μεταφρασμένο από τα Αγγλικά από Ν. Οράτου, Αθήνα: Διόπτρα
