επιλογή φωτογραφίας : Νίκος Δημητρίου
«Η πειθαρχία βοηθά ένα παιδί να λύσει ένα πρόβλημα. Η τιμωρία κάνει το παιδί να υποφέρει επειδή έχει ένα πρόβλημα» – J.R.Knost
Από τη στιγμή που καταλάβουμε ότι η κακή συμπεριφορά είναι ουσιαστικά ένα σήμα για βοήθεια – ένας τρόπος να μας πουν τα παιδιά μας ότι δεν αισθάνονται καλά μέσα τους – είμαστε έτοιμοι να απομακρυνθούμε από τη λογική της τιμωρίας. Εξ ορισμού, τιμωρία σημαίνει να κάνεις εσκεμμένα κάποιον να υποφέρει. Τιμωρούμε με την ελπίδα ότι η πρόκληση πόνου είναι αρκετή για να κάνει το παιδί να το σκεφτεί προτού διαπράξει και πάλι μια συγκεκριμένη πράξη.
Έχουμε συνηθίσει να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας μέσω του πόνου. Σκληρά λόγια, μια ξυλιά, σωματικός πόνος, συναισθηματικός πόνος, κοινωνικός πόνος. Έχουμε την ψευδαίσθηση ότι ο πόνος είναι ένα καλό αποτέλεσμα, για λίγο τουλάχιστον, επειδή τα παιδιά έχουν τη βιολογική ανάγκη να συνδεθούν με τους γονείς τους και τρομάζουν πολύ όταν αυτή η σύνδεση απειλείται.
Προσπαθούμε από τη φύση μας να αποφύγουμε τον πόνο⋅ αντίστοιχα και το παιδί μπορεί να συμμορφώνεται επειδή φοβάται μήπως πληγωθεί από τους γονείς του. Η αλήθεια όμως είναι ότι αυτός δεν είναι ο καλύτερος τρόπος μάθησης. Με τον πόνο, τον φόβο και την απειλή απομάκρυνσης του βασικού προσώπου με το οποίο είναι συνδεδεμένο το παιδί, ενεργοποιείται μέσα του η λεγόμενη «αντίδραση μάχης ή φυγής». Αυτή η αντίδραση όμως παρακάμπτει τον σκεπτόμενο εγκέφαλο και ουσιαστικά εμποδίζει τη μάθηση.
Είναι σημαντικό να αμφισβητήσουμε όχι μόνο την αποτελεσματικότητα της τιμωρίας αλλά και τις πεποιθήσεις που τη στηρίζουν (π.χ. την άποψη ότι τα παιδιά είναι μονίμως έτοιμα να κάνουν σκανδαλιές αν δεν υπάρχει η απειλή της τιμωρίας). Αυτός ο αρνητικός τρόπος να βλέπουμε τα παιδιά μας στρεβλώνει την αντίληψή μας για τη συμπεριφορά τους και μειώνει την κατανόησή μας για τις εμπειρίες τους.
Εξάλλου, αν πιστεύουμε ότι τα παιδιά είναι από τη φύση τους κακά, τότε θεωρούμε ότι νομιμοποιούμαστε να κάνουμε δυσάρεστα πράγματα εις βάρος τους προκειμένου να γίνουν «καλά παιδιά» – και αυτό είναι ένα επικίνδυνο μονοπάτι που οδηγεί στην αποσύνδεση και στη διάρρηξη των συναισθηματικών δεσμών.
Επιτρέψτε μου να επαναλάβω ότι η θετική ανατροφή δεν είναι μια υπερβολικά ανεκτική προσέγγιση. Αντίθετα, οι επιλογές μας στη ζωή έχουν συνέπειες, και αυτό είναι ένα σημαντικό μάθημα που πρέπει να πάρουν τα παιδιά. Συχνά, μέρος της λύσης ίσως είναι το να βιώσει το παιδί τις συνέπειες του λάθους του. Ο στόχος μας όμως είναι να μην κάνουμε την τιμωρία μια πρώτης τάξεως μέθοδο αντιμετώπισης κάθε παράβασης.
Αναζητήστε λοιπόν τις λύσεις, όχι την τιμωρία. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μάθουν πώς να διορθώνουν τα λάθη τους, κι όχι απλώς να πληρώνουν γι’ αυτά. Θα πρέπει να εστιάσετε την προσοχή σας στον ευρύτερο σκοπό: στην ανατροφή ικανών, ευγενικών, συναισθηματικά υγιών ενηλίκων – κι όχι απλώς, προσωρινά υπάκουων παιδιών. Οι γονείς επιθυμούν την προσωρινή συμμόρφωση επειδή λύνει πρόσκαιρα το πρόβλημα.
Εάν όμως το παιδί δεν πάρει την κατάλληλη εκπαίδευση, το πρόβλημα θα εμφανίζεται ξανά και ξανά. Αν με την τιμωρία καταφέρετε να το κάνετε να φοβάται πολύ να επαναλάβει την προβληματική συμπεριφορά, τότε του έχετε μάθει μόνο τι δεν πρέπει να κάνει και αφήνετε ένα αρκετά μεγάλο κενό στην εκπαίδευσή του.
