Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO στις 8 Σεπτεμβρίου του 1965, κατά τη διάρκειας της Συνόδου της Τεχεράνης και από το 1966 γιορτάζεται κάθε χρόνο την ημερομηνία αυτή.Πρόκειται για ημέρα που καθιερώθηκε με σκοπό βεβαίως να τονιστεί η ανάγκη της μόρφωσης για τον άνθρωπο, ώστε να μπορεί να γίνεται μέτοχος των πολιτιστικών αγαθών της ανθρωπότητας. Κι αυτό σημαίνει ότι πέραν των μέσων του εικοστού αιώνα, δηλαδή ενός αιώνα που η ανθρώπινη γνώση είχε προχωρήσει αλματωδώς σε πολλούς τομείς της επιστήμης – ας θυμηθούμε ότι μόλις λίγα χρόνια μετέπειτα ο άνθρωπος πηγαίνει και στο φεγγάρι! – εκατομμύρια συνανθρώπων μας παγκοσμίως δεν μπορούσαν να διαβάσουν και να γράψουν! Και δυστυχώς αυτό υφίσταται, σε μικρότερο ποσοστό ασφαλώς, ακόμη και σήμερα, ακόμη και για κάποιους στην πατρίδα μας! Άλλωστε, η εξάλειψη του αναλφαβητισμού είναι ένα από τα πρωταρχικά καθήκοντα του διεθνούς οργανισμού, που υπάγεται στον ΟΗΕ.
Σύμφωνα με την UNESCO «αναλφάβητος είναι όποιος δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι απαραίτητες».
Γενικά ο όρος αναλφαβητισμός δεν είναι καθολικά αποδεκτός, αν και σε αυτή τη κατεύθυνση τα περισσότερα κράτη έχουν εναρμονιστεί με τον ορισμό της UNESCO. Στο γενικό αυτό ορισμό έχουν υπεισέλθει ερμηνείες όπως «αναλφάβητος είναι εκείνος που δεν μπορεί να διαβάσει μια καθημερινή πολιτική εφημερίδα της χώρας του ή να αναπλάσει γραπτώς μια σύντομη περιγραφή της καθημερινότητάς του».
Ο υπολογισμός του αναλφαβητισμού ενός κράτους γίνεται συνήθως για τα άτομα άνω των 15 ετών που δεν έχουν τις ικανότητες γραφής και ανάγνωσης.
Υπάρχουν δύο μορφές αναλφαβητισμού:
→ Ο πλήρης ή ολικός, που υποδηλώνει την πλήρη άγνοια γραφής και ανάγνωσης, και
→ Ο μερικός, που χαρακτηρίζει την ικανότητα ανάγνωσης αλλά όχι γραφής.
Ο αναλφαβητισμός διακρίνεται επιπλέον στις εξής κατηγορίες:
α) οργανικό αναλφαβητισμό, δηλαδή τη μερική ή πλήρη αδυναμία χρήσης γραφής, ανάγνωσης και αριθμητικής
β) λειτουργικό αναλφαβητισμό, που αφορά άτομα τα οποία ενώ έχουν διδαχθεί γραφή, ανάγνωση και αριθμητική δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους αυτές ώστε να λειτουργήσουν με αυτάρκεια στην καθημερινή τους ζωή.
γ) τεχνολογικό ή ψηφιακό αναλφαβητισμό, που δηλώνει έλλειψη γνώσης και ικανότητας χρήσης των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (Η/Υ, διαδικτυκές υπηρεσίες, κινητά τηλέφωνα κλπ) και πλήττει κυρίως τις μεγαλύτερες ηλικίες.
Ο οργανικός αναλφαβητισμός, η άγνοια ανάγνωσης, γραφής κι αρίθμησης είναι η κορυφή του παγόβουνου. Υπάρχει κι ο λειτουργικός αναλφαβητισμός. «Σήμερα αναλφάβητος θεωρείται ο άνθρωπος που δε μπορεί να κατανοήσει μια απλή παρουσίαση γεγονότων, τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή του ζωή (κοινωνική, πολιτική, οικονομική)». Στον αντίποδα εγγράμματος είναι αυτός που έχει την ικανότητα να μαθαίνει, να δρα, να συνεργάζεται με τους άλλους και να αναπτύσσει τον εαυτό του. Αυτό προϋποθέτει γνώση που συνδέεται με την κριτική ικανότητα και τον προβληματισμό. Διαπιστώνεται ότι στις αναπτυγμένες χώρες ένας στους τέσσερις ενηλίκους δε διαθέτει αυτές τις ικανότητες.
Ωστόσο τα τελευταία χρόνια μια «άλλη» μορφή αναλφαβητισμού έρχεται να πυκνώσει τις παλιές στρατιές των οργανικά αναλφάβητων με νέο αίμα. Σε χιλιάδες μαθητές, οι οποίοι ολοκληρώνουν τις γυμνασιακές και λυκειακές σπουδές τους, παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα κατανόησης ενός κειμένου, αδυναμία να εκφραστούν για κάποιο ζήτημα, να συντάξουν μια ολοκληρωμένη πρόταση στο χαρτί, να συνδυάσουν τις γνώσεις που έχουν λάβει προκειμένου να εξηγήσουν ένα απλό φυσικό φαινόμενο ή ένα κοινωνικό ή ιστορικό γεγονός.
Η εκπαιδευτική βαρβαρότητα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης αποτυπώνεται στους πίνακες της ντροπής: περίπου 793 εκατομμύρια ενήλικες στον κόσμο, στην πλειοψηφία τους νεαρά κορίτσια και γυναίκες, δεν ξέρουν να διαβάζουν ούτε να γράφουν. Σε έντεκα χώρες ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% των ενηλίκων είναι αναλφάβητο, διευκρίνισε η Unesco. Περίπου 67 εκατομμύρια παιδιά σχολικής ηλικίας δεν παρακολουθούν μαθήματα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και 72 εκατομμύρια έφηβοι, που θα πρέπει να φοιτούν στον πρώτο κύκλο της δευτεροβάθμιας, δε μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην παιδεία.
Καταθλιπτική είναι η κυριαρχία του αναλφαβητισμού στις ασθενέστερες τάξεις και στρώματα, στις γυναίκες και τους μετανάστες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Η εγκατάλειψη του σχολείου είναι μια από τις πιο επώδυνες μορφές που παίρνει η ανισότητα, η φτώχεια κι ο κοινωνικός αποκλεισμός αντανακλώντας τη διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις. Στη χώρα μας 35 χρόνια μετά τη Συνταγματική κατοχύρωση της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης περίπου 8.000 παιδιά «αποκλείονται» κάθε χρόνο από το Γυμνάσιο! Σε σχολεία λαϊκών περιοχών, μεγάλων αστικών κέντρων και της υπαίθρου δεν ολοκληρώνει το Γυμνάσιο το 20%- 60% των μαθητών. Άλλα 130.000 παιδιά με προβλήματα αναπηρίας ή μαθησιακά δε θα βρουν θέση σε ειδικό σχολείο και θα ριχτούν στον Καιάδα της αμορφωσιάς και της περιθωριοποίησης
Σύμφωνα με την “Αναφορά Παγκόσμιας Παρατήρησης για την Εκπαίδευση για όλους -2006” της UNESCO , περίπου 115 εκατομμύρια παιδιά, κυρίως στις φτωχές χώρες της Ασίας και της Υποσαχάρειας Αφρικής δεν έχουν πρόσβαση σε σχολείο και, έτσι, δε μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν ή να μετρούν.
Η αναφορά δείχνει μια ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στον αναλφαβητισμό και τις χώρες με οξύ πρόβλημα φτώχειας, καθώς και τον αναλφαβητισμό και προκαταλήψεων εις βάρος των γυναικών.
Στόχος της UNESCO είναι όλα τα παιδιά του κόσμου, αγόρια και κορίτσια, να έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως το 2030. Ένας στόχος, που για τον διεθνή αυτό οργανισμό είναι ρεαλιστικός, προσιτός οικονομικά και επιτεύξιμος.
Στην Ελλάδα αναλφάβητος θεωρείται όποιος δεν έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στο εξατάξιο δημοτικό σχολείο, ενώ άλλες χώρες για να χαρακτηρίσουν κάποιον εγγράμματο αρκούνται στη γνώση γραφής και ανάγνωσης. Στην Ελλάδα, το ποσοστό των εγγράμματων ενηλίκων φθάνει το 91% του πληθυσμού (94% άνδρες και 88% γυναίκες, ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό για μια χώρα – μέλος της Ε.Ε., 560 χιλιάδες Eλληνίδες δεν έχουν τελειώσει το δημοτικό). Αντίθετα, το ποσοστό των εγγραμμάτων ανηλίκων ως 15 ετών κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα (99,5% στο σύνολο – 99,4% στους άνδρες και 99,5% στις γυναίκες).
Ποιος θεωρείται αναλφάβητος στη χώρα μας; Όποιος δεν έχει απολυτήριο από το εξατάξιο δημοτικό σχολείο. Στην επίσημη απογραφή το 2016, ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 10,7 εκατομμύρια. Το 91% αυτού του πληθυσμού θεωρείται μη αναλφάβητο, με το υπόλοιπο 9% να μην έχει τελειώσει το δημοτικό. Με απλά λόγια υπάρχουν 963 χιλιάδες άνθρωποι στην χώρα αυτή τη στιγμή που θεωρούνται αναλφάβητοι. Το ποσοστό αλφαβητισμού μας αποτελεί από τα πιο χαμηλά ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πάντως στους ανήλικους μέχρι 15 χρονών, το ποσοστό αλφαβητισμού αγγίζει το 99,5%, γεγονός που δίνει μια αισιοδοξία αν σκεφτεί κανείς ότι τα παιδιά που είναι σε ηλικία για σχολείο στην Ελλάδα είναι περίπου 1,4 εκατομμύρια.
Με αφορμή τη μέρα αυτή, η Finos Film ανέβασε ένα απολαυστικό βίντεο με ατάκες από τον ελληνικό κινηματογράφο.
Στο βίντεο που δημοσίευσε στα social media της, παρακολουθούμε αγαπημένους πρωταγωνιστές οι οποίοι “πέταγαν” μοναδικές ατάκες. Γεωργία Βασιλειάδου, Μάρθα Καραγιάννη, Αλίκη Βουγιουκλάκη είναι κάποιοι από τους πρωταγωνιστές του βίντεο.
Αιτίες αναλφαβητισμού
- το μη κατοχυρωμένο δικαίωμα στη μόρφωση για όλους
- η ανάγκη για βιοπορισμό που οδηγεί στην εγκατάλειψη του σχολείου προς αναζήτηση εργασίας
- η φτώχεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση (παιδιά αναλφάβητων έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνουν αναλφάβητα)
- πόλεμοι, μετανάστευση, προσφυγιά
- προκαταλήψεις και στερεότυπα φυλετικού και κοινωνικού ρατσισμού
- η αδιαφορία του κράτους για τις υποβαθμισμένες και δυσπρόσιτες περιοχές
- προσπάθεια χειραγώγησης και εκμετάλλευσης των αναλφάβητων από ανελεύθερα καθεστώτα
- ευθύνη της οικογένειας όταν οι γονείς αδυνατούν να εκτιμήσουν τα οφέλη της συστηματικής εκπαίδευσης του παιδιού τους και το απομακρύνουν από το σχολείο
- εγγενείς αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος να προσεγγίσει τους λιγότερο ευνοημένους μαθητές και τις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες
- η απουσία ενός μακροπρόθεσμου προγράμματος για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού
Ειδικότερα για το λειτουργικό αναλφαβητισμό:
- εγκατάλειψη των βασικών σπουδών πριν την ολοκλήρωσή τους και στην καλύτερη περίπτωση γρήγορη ένταξη στην παραγωγική διαδικασία
- αδυναμία αφομοίωσης όλου του όγκου διαθέσιμων πληροφοριών λόγω της πολυπλοκότητας των σύγχρονων κοινωνικών και της εκτεταμένης χρήσης της τεχνολογίας
Συνέπειες του αναλφαβητισμού
Για το άτομο:
- Δυσκολεύεται να πραγματοποιήσει απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως πχ συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα συχνά να πέφτει θύμα εξαπάτησης και εκμετάλλευσης.
- Η έλλειψη επαγγελματικών προσόντων και η αδυναμία ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων δυσχεραίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την επαγγελματική του αποκατάσταση.
- Αδυνατεί να αξιοποιήσει τα φυσικά χαρίσματα της προσωπικότητάς του, να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της εποχής του και έρχεται συχνά αντιμέτωπο με τον κοινωνικό αποκλεισμό.
- Βυθίζεται στο σκοτάδι προλήψεων και δεισιδαιμονιών, φανατίζεται και χειραγωγείται εύκολα.
- Δεν έχει σαφή εικόνα των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών του.
- Διακατέχεται από ανασφάλεια, συμπλέγματα κατωτερότητας και φόβο.
Για το σύνολο:
- Mένει ανεκμετάλλευτο πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό.
- Yπονομεύεται η οικονομική ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός.
- Eνισχύονται φαινόμενα φανατισμού και βίας καθώς τα αναλφάβητα άτομα μπορούν να χειραγωγηθούν εύκολα.
- H δημοκρατία δεν λειτουργεί σωστά γιατί προϋποθέτει πολίτες με κριτική ικανότητα.
- Διαιωνίζεται ο διαχωρισμός των λαών σε ανεπτυγμένους και υπανάπτυκτους, με ενισχυμένο τον κίνδυνο εκμετάλλευσης των δεύτερων από τους πρώτους.
Τρόποι αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού
- κατοχύρωση του δικαιώματος στη μόρφωση για όλους τους ανθρώπους
- φροντίδα για την αποτροπή της παιδικής εργασίας, καθώς και για την τήρηση του σχετικού με την υποχρεωτική εκπαίδευση νόμου
- εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού συστήματος και των μεθόδων διδασκαλίας με χρήση πολυμέσων, ώστε το περιεχόμενο σπουδών να είναι σε αντιστοιχία με τις τρέχουσες εξελίξεις
- εισαγωγή των Τεχνολογιών Επικοινωνίας και Πληροφορικής ως κίνητρο για τη βελτίωση αναγνωστικών δεξιοτήτων παιδιών και εφήβων
- συνειδητοποίηση της αξίας της παιδείας από το άτομο και επιδίωξη αυτομόρφωσης
- εκστρατεία ενημέρωσης από τα ΜΜΕ για τα ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης
Η μείωση του αριθμού των μαθητών με χαμηλές αναγνωστικές δεξιότητες και η βελτίωση της αποδοτικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας είναι μία σύνθετη πρόκληση.
Ψηφιακός αναλφαβητισμός
Στην σημερινή εποχή βέβαια ο αναλφαβητισμός, ειδικά στις χώρες του λεγόμενου Δυτικού κόσμου έχει λάβει μία άλλη έννοια, αυτή του «Τεχνολογικού ή ψηφιακού αναλφαβητισμού». Το συγκεκριμένο είδος αναλφαβητισμού αναπτύσσεται παράλληλα με τον κλασικό αναλφαβητισμό. Μόνο που το ένα είδος υπάρχει κυρίως στον Δυτικό κόσμο και το άλλο στις λεγόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου. Βασική αιτία του Τεχνολογικού ή Ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι ότι στην σημερινή εποχή τα Μέσα και οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων.
Με τον όρο ψηφιακό ή τεχνολογικό αναλφαβητισµό εννοείται η έλλειψη γνώσης και ικανότητας χρήσης γύρω από τις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικής (Η/Υ, ∆ιαδίκτυο) και των Τηλεπικοινωνιών (Κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικό επιχειρείν, κλπ).
Με άλλα λόγια κάποιος θεωρείται Ψηφιακά Αναλφάβητος όταν δεν έχει τις απαραίτητες
γνώσεις που θα του επιτρέψουν να αντιµετωπίσει όλες εκείνες τις προκλήσεις που θα του
παρουσιαστούν τόσο στην εργασία του, όσο και γενικότερα στην καθηµερινή του ζωή,
ύστερα από την ένταξη των νέων τεχνολογιών και τηςραγδαίας εξέλιξης τους, στον
επαγγελµατικό και κοινωνικό του βίο.
(Ορισμός
Ψηφιακός αναλφαβητισμός: Η αδυναμία ή η άρνηση ενός ανθρώπου ή
μιας κοινωνικής ομάδας να χρησιμοποιήσει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, να
επικοινωνήσει μέσω διαδικτύου αλλά και να αξιοποιήσει τον τεράστιο όγκο πληροφοριών
που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία.)
Είναι κοινά αποδεκτό ότι η τεχνολογία σήμερα παίζει τεράστιο ρόλο στην ποιότητα και το εύρος του τρόπου με τον οποίο μαθαίνουμε. Στην εκπαίδευση εισάγονται διαρκώς νέες πλατφόρμες ψηφιακής μάθησης, με αυξανόμενη έμφαση στον προγραμματισμό, τη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη και τον αυτοματισμό.
Ωστόσο η κρίση του COVID-19 και ο αντίκτυπός της στη μάθηση σε όλο τον κόσμο έχει αναδείξει τις μεγάλες ψηφιακές ανισότητες που υπάρχουν, είτε σε ατομικό επίπεδο είτε σε επίπεδο κρατών, που πλέον κατατάσσονται σε ψηφιακά ανεπτυγμένα και ψηφιακά υπανάπτυκτα.
Η ραγδαία εισβολή των τεχνολογιών αυτών στην καθημερινότητα διαφοροποίησε αρκετές παραμέτρους διαβίωσης και κατά συνέπεια μη έχοντας άλλη επιλογή ο άνθρωπος πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Εξαιτίας όμως των ανισοτήτων πρόσβασης στα διάφορα τεχνολογικά μέσα, αρχίζουν να υπάρχουν διαφορές στο βαθμό της γνώσης χειρισμού των νέων εργαλείων, μεταξύ των ατόμων. Το ψηφιακό αυτό χάσμα απασχολεί τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου οι οποίες προσπαθούν αν όχι να το εξαλείψουν, τουλάχιστον να το περιορίσουν.
Η πανδημία του COVID-19 επιτάχυνε κάτι που ήδη είχε αρχίσει. Τον ψηφιακό μετασχηματισμό πολλών λειτουργιών της ζωής μας. Μια επανάσταση που σίγουρα βελτιώνει το επίπεδο ζωής στα πλαίσια της εξυπηρέτησης του πολίτη.
Τηλεργασία και τηλεδιασκέψεις που ελαχιστοποίησαν τις μετακινήσεις για εργασία. Διαδικτυακή αντικατάσταση πολλών επαφών με το Δημόσιο, όπως π.χ. η έκδοση διαφόρων ειδών πιστοποιητικών και η ενημέρωση για την πορεία υποθέσεων, όπως π.χ. η δικαστικές διαδικασίες. Οικογένειες που οι συνθήκες τις κρατούν μακριά, ήρθαν πιο κοντά. Γονείς μπορούν να βλέπουν και να μιλάνε καθημερινά και δωρεάν με τα παιδιά τους, όπου κι αν βρίσκονται. Η κόρη μπορεί να μαγειρεύει παρακολουθώντας μια συνταγή σε ένα φιλμάκι στο κινητό της ή ακούγοντας τη μητέρα της να της λέει βήμα-βήμα τι να κάνει.
Μια επανάσταση που σίγουρα βελτιώνει το επίπεδο ζωής. Όλων;
Όχι βέβαια, πολλοί είναι αυτοί που δεν έχουν ψηφιακές δεξιότητες και πολύ σωστά η Κυβέρνηση δημιούργησε την ιστοσελίδα της «Ψηφιακής Ακαδημίας Πολιτών» https://nationaldigitalacademy.gov.gr/ , και φυσικά καθώς και τις πολύ λειτουργικές σχετικές υπηρεσίες και εφαρμογές του https://www.gov.gr/ .
Μέσα από την «Ψηφιακή Ακαδημία Πολιτών» οι πολίτες μπορούν να αυτόαξιολογήσουν τις ψηφιακές τους δεξιότητες και να τις ενισχύσουν παρακολουθώντας διαδικτυακά μαθήματα για τη χρήση πληροφοριών και δεδομένων, για την επικοινωνία και συνεργασία με άλλους, για τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου και άλλα.
Μια επανάσταση που σίγουρα βελτιώνει το επίπεδο ζωής. Όλων;
Δυστυχώς όχι όλων. Υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί, κυρίως ηλικιωμένοι που δεν έχουν τη στοιχειώδη γνώση ώστε να επισκεφθούν την ιστοσελίδα της «Ψηφιακής Ακαδημίας Πολιτών» και να ενταχθούν σε αυτά τα μαθήματα.
Αυτοί είναι και θα παραμείνουν «ψηφιακά αναλφάβητοι», εκτός αν κάποιος τους βοηθήσει.
Τα αίτια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού συνήθως έχουν να κάνουν με την ηλικία, το φύλο, την εκπαίδευση και τον τόπο κατοικίας (στις αστικές περιοχές παρουσιάζεται λιγότερο το φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού).
Αίτια ψηφιακού αναλφαβητισμού
1. ραγδαία ανάπτυξη τεχνολογίας
2. ανισότητα πρόσβασης στα τεχνολογικά μέσα
3. ηλικία
4. φύλο
5. εκπαίδευση
6. τόπος κατοικίας
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα του φαινομένου είναι η δημιουργία ανισοτήτων στον χώρο της εύρεσης εργασίας, καθώς οι λιγότερο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία δεν μπορούν να είναι το ίδιο ανταγωνιστικοί, με κάποιους που χειρίζονται άπταιστα τις νέες τεχνολογίες.
Συνέπειες ψηφιακού αναλφαβητισμού
1. δυσκολία στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας
2. αδυναμία συμμετοχής σε ποικίλες διαδικασίες (π.χ. πληρωμή λογαριασμών, μισθοδοσία – συντάξεις, ψυχαγωγία κλπ)
3. δημιουργία ανισοτήτων στο χώρο εύρεσης εργασίας
4. ανεργία, μείωση παραγωγικότητας μιας χώρας
5. συναισθήματα κατωτερότητας
6. κοινωνικός ρατσισμός – περιθωριοποίηση
Λύση στο φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι η ίση ευκαιρία πρόσβασης σε ψηφιακά εργαλεία και εξοπλισμό. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν εφαρμοστούν κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε να εξοικειωθούν οι ομάδες που πρέπει με τις νέες τεχνολογίες.
Τρόποι αντιμετώπισης ψηφιακού αναλφαβητισμού
1. ισότητα ευκαιριών στην πρόσβαση ψηφιακών μέσων και εξοπλισμού
2. εφαρμογή ταχύρρυθμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες
3. σχολεία δεύτερης ευκαιρίας
4. ατομική προσπάθεια
Ο τεχνολογικός αναλφαβητισµός οφείλεται κυρίως σε ανεπάρκεια υποδοµών από
τη µεριά του κράτους και της κοινωνίας. Πολλά άτοµα έχουν διάθεση να προσπαθήσουν
να αποκτήσουν επαρκή εκπαιδευτικά εφόδια και δεξιότητες, αλλά δεν τους
προσφέρονται µε κατάλληλες παιδαγωγικές µεθόδους.Πρωταρχικό μέλημα της πολιτείας, μέρος της οποίας είναι και η τοπική αυτοδιοίκηση, προκειμένου να χαράξει μια σύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική, με γνώμονα τη δημοκρατία και την ισότητα των ευκαιριών, σε μια εποχή που οι ψηφιακές δεξιότητες γίνονται όλο και περισσότερο απαραίτητη προϋπόθεση για το εργατικό δυναμικό του αύριο, είναι ο προσδιορισμός πρακτικών που θα βοηθήσουν τους μειονεκτούντες μαθητές να αποκτήσουν πιο θετική στάση απέναντι στη σχολική φοίτηση και να ασχοληθούν πιο ενεργά με το σχολείο.
Συνολική Αντιμετώπιση του Αναλφαβητισμού
Η αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού μπορεί να είναι αποτελεσματική, αν περιλαμβάνει μέτρα ολιστικού χαρακτήρα και ενοποιημένων στρατηγικών. Ανάλογα με τα αίτια των διάφορων μορφών και επιπέδων του αναλφαβητισμού πρέπει να αναπτυχθούν και ολοκληρωμένες πολιτικές περιορισμού η ριζικής εξάλειψης του.
Εφόσον τα γενεσιουργά αιτία του αναλφαβητισμού υπερβαίνουν το άτομο, την οικογένεια και το σχολείο και απορρέουν από την κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική στέρηση των νέων, η άσκηση κοινωνικής πολιτικής πρέπει να στοχεύει:
στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων,
την ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων
και την άμβλυνση κάθε είδους κοινωνικών διακρίσεων και προκαταλήψεων.
Η εξάλειψη του αναλφαβητισμού προϋποθέτει:
αρχικά την εξομάλυνση της οικονομικής ανισότητας,
την αντιμετώπιση της φτώχειας, των κοινωνικών διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Το κράτος πρέπει να συμβάλει:
στην εφαρμογή των νομών για την εκπαίδευση και την εργασία των ενήλικων,
στην οικονομική ενίσχυση άπορων μαθητών,
στην καθιέρωση της αξιοκρατίας,
στη δημιουργία θέσεων εργασίας,
στον περιορισμό της γραφειοκρατίας,
στην ενίσχυση της κοινωνικής πρόνοιας και φροντίδας για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και τις μειονότητες,
στην ενίσχυση των γραμμάτων και των τεχνών,
στην ανάδειξη των υγιών πολιτιστικών στοίχων και αρχών και τελικά
στη βελτίωση της ποιότητας ζωής όλων των πολιτών.
Είναι αναγκαίο να γίνουν αναθεωρήσεις της χωροταξικής κατανομής και της επάρκειας των σχολικών κτιρίων για να έχουν όλα τα παιδιά πρόσβαση σε δημόσια νηπιαγωγεία, πολυθεσία δημοτικά και γυμνάσια. Η ύπαρξη εσπερινών σχολείων σε μια περιοχή αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα της σχολικής διαρροής. Καθώς η καθολική διαρροή και οι αποτυχίες αυξάνονται και στα εσπερινά σχολεία, είναι απαραίτητο αυτά να ενισχυθούν. Η αξιολόγηση των επιδόσεων των μαθητών θα πρέπει να είναι διακριτική για να αποφεύγονται οι διαρκείς επικρίσεις, οι ειρωνείες και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους.
Το ενεργό ανθρώπινο δυναμικό είναι η σημαντικότερη παραγωγική και δημιουργική δύναμη που διαθέτει κάθε χώρα. Οι δυνατότητες των εργαζόμενων και των πολιτών καθορίζονται από το υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και την επαρκή κατάρτισης τους.
Η εκπαιδευτική κατάρτιση διασφαλίζει την μετάδοση έγκυρων γνώσεων και μεθόδων μάθησης στους νέους, αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και ως θεσμός
κοινωνικοποίησης, συναισθηματικής ωρίμανσης, πνευματικής καλλιέργειας και κοινωνικής κινητικότητας των νέων.
Με τη χρήση της εκπαιδευτικής κατάρτισης και συνεπώς με την αύξηση του γνωστικού επιπέδου αντιμετωπίζεται η εξάλειψη κοινωνικών διακρίσεων και ρατσιστικών αντιλήψεων. Επομένως, η εξάλειψη των παραπάνω παραγόντων σηματοδοτεί την εξισορρόπηση τυχών προκαταλήψεων κοινωνικών και πολιτικών.
Ο αγώνας κατά του αναλφαβητισμού πρέπει να είναι μια συλλογική διαδικασία συνειδητοποίησης, ενεργοποίησης και απελευθέρωσης των ανθρώπων και γι αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα αυτών που αφορά άμεσα: των ίδιων των αναλφάβητων. Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν πρέπει να επαφίεται μόνο στο κράτος, είναι εξίσου σημαντική υπόθεση για όλους τους λαϊκούς συλλογικούς φορείς.
Οι Έλληνες γονείς υστερούν έναντι των παιδιών τους στη χρήση Διαδικτύου
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό των γονέων που χρησιμοποιεί Internet ξεπερνά το αντίστοιχο ποσοστό των παιδιών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η διαφορά αγγίζει κατά μέσο όρο τις 9 ποσοστιαίες μονάδες (84% των γονέων έναντι 75% των παιδιών) και προκύπτει κυρίως από το χαμηλό ποσοστό χρήσης στα παιδιά ηλικίας 6-10, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες η διαφορά γονέων-παιδιών σχεδόν εξαλείφεται. Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι αντίστροφο, καθώς τα παιδιά σε όλο σχεδόν το ηλικιακό εύρος ξεπερνούν κατά πολύ τους γονείς τους στη χρήση Διαδικτύου, γεγονός που δυσχεραίνει σημαντικά το έργο των γονέων.
Χαμηλή η αξιοποίηση του Διαδικτύου στην εκπαιδευτική διαδικασία, πολύ αυξημένη η χρήση στα Internet Cafe
Το σπίτι παραμένει ο κύριος χώρος πρόσβασης στο Internet για τα παιδιά των λοιπών Ευρωπαίων (65%) και ακολουθεί το σχολείο (57%). Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό για την πρόσβαση από το σπίτι είναι 56%, ενώ για το σχολείο είναι πολύ χαμηλό (μόλις 26%). Αυτό οφείλεται κυρίως στο χαμηλό επίπεδο χρήσης του διαθέσιμου ευρυζωνικού Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου με ενεργό τρόπο στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και σε μαθήματα πλην της πληροφορικής. Αντίθετα, στην Ελλάδα εμφανίζεται το υψηλότερο, πανευρωπαϊκά, ποσοστό πρόσβασης των παιδιών στο διαδικτύου σε Internet Cafe (27% στην Ελλάδα έναντι μόλις 3% για την E.Ε-27).
Η ελλιπής ψηφιακή γνώση των Ελλήνων γονέων, αυξάνει σημαντικά τους φόβους τους
Οι Έλληνες γονείς εμφανίζονται ανήσυχοι (52%, το υψηλότερο μαζί με τους Γάλλους, έναντι 26% στην ΕΕ-27) για την προστασία των ιδιωτικών δεδομένων των παιδιών τους. Το ποσοστό όσων ανησυχούν για τα παιδιά τους σε ζητήματα αυτοκτονιών ή άλλων βλαπτικών ενεργειών αυξάνεται περαιτέρω στο 64% έναντι 39% στην ΕΕ. Τα ποσοστά αυτά σχετίζονται με το χαμηλό ποσοστό εξοικείωσης των Ελλήνων γονέων με το Διαδίκτυο, ενώ αξιοσημείωτη είναι η υστέρηση των ποσοστών χρήσης Διαδικτύου ακόμη και στις πιο δυναμικές ηλικίες γονέων (35-44), συνέπεια της οποίας είναι η συγκεκριμένη φοβική αντιμετώπιση. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, στις ευρωπαϊκές χώρες παρατηρείται ότι όσο αυξάνεται η χρήση του Διαδικτύου από τους γονείς, τόσο μειώνονται οι αντίστοιχοι φόβοι τους για τα νέα μέσα.
Υπερπροστατευτικοί είναι οι Έλληνες γονείς, αλλά εφαρμόζουν λανθασμένη προσέγγιση σε ότι αφορά την ψηφιακή ασφάλεια των παιδιών τους.
Οι Έλληνες γονείς προσπαθούν να προστατεύσουν τα παιδιά τους με το να κάθονται κυριολεκτικά «δίπλα τους» όταν σερφάρουν (29% στην Ελλάδα έναντι 13% στην ΕΕ), με την Πορτογαλία να είναι η μόνη χώρα που εμφανίζει αντίστοιχα ποσοστά. Επίσης, οι γονείς στη χώρα μας συνηθίζουν να ελέγχουν εκ των υστέρων τα websites τα οποία επισκέπτονται τα παιδιά τους (σε ποσοστό 36% στην Ελλάδα, έναντι 21% στην ΕΕ). Επίσης, εξίσου υψηλά ποσοστά παρουσιάζουν οι Έλληνες γονείς και στον τακτικό έλεγχο των e-mail των παιδιών τους (30% έναντι 13% στην ΕΕ).
Παράλληλα με τα παραπάνω, ο φόβος των Ελλήνων γονέων για την απομόνωση των παιδιών τους εξαιτίας του Διαδικτύου, κυμαίνεται σε πολύ υψηλότερο επίπεδο από την υπόλοιπη ΕΕ (67% έναντι 34% στην ΕΕ). Παρ΄ όλα αυτά, στο επίπεδο της πρόληψης και του γονικού ελέγχου της πρόσβασης σε web sites δεν λαμβάνουν ιδιαίτερα μέτρα και βασίζονται κυρίως στον εκ των υστέρων έλεγχο των ψηφιακών περιηγήσεων των παιδιών τους.
Εφηβεία και νέες τεχνολογίες
Γιατί οι έφηβοι πέφτουν στην κυριολεξία με τα μούτρα στη χρήση και συχνά την κατάχρηση του διαδικτύου, του κινητού (ή και του σταθερού) τηλέφωνου, και, γενικότερα, δείχνουν τέτοια προτίμηση στα πιο σύγχρονα προϊόντα της τεχνολογίας;
Συνήθως οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνονται σε ένα αρνητικό πλαίσιο,
θεωρώντας τις νέες τεχνολογίες καταρχήν “κακές”.
Για να απαντήσουμε στις παραπάνω ερωτήσεις, θα πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τις
ανάγκες και τα κίνητρα που βρίσκονται στη βάση της συμπεριφοράς των εφήβων,
γνωστά σε ψυχολόγους και γονείς. Οι βασικές αυτές αρχές θα είναι το εργαλείο για να
κατανοήσουμε γιατί οι έφηβοι επιδεικνύουν αυτές τις “παράξενες, διαφορετικές,
τεχνολογικά προηγμένες συμπεριφορές”.
Διερεύνηση της προσωπικής τους ταυτότητας και πειραματισμός με αυτή.
Η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο έντονης αναζήτησης της προσωπικής ταυτότητας,
με σημαντικές παραμέτρους που εκφράζονται μέσα από ερωτήματα όπως: “τι είδους
άτομο είμαι;”, “τι θέλω να κάνω στη ζωή μου;”, “τι είδους σχέσεις θέλω;” αλλά και μέσα
από την προσπάθεια αποκοπής από τους γονείς, προκειμένου ν’ απαντηθούν αυτά τα
ερωτήματα.
Οι απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήσεις και ο πειραματισμός με την προσωπική
ταυτότητα μπορούν να βρουν ένα φόρουμ στο διαδίκτυο και τη χρήση των κινητών, που
δίνουν στον έφηβο μια ιδιαίτερη ελευθερία να διερευνήσει τις απορίες του.
Ευέλικτη ταυτότητα
Η έλλειψη επαφής πρόσωπο με πρόσωπο (ακόμα κι αν κανείς απευθύνεται σε
άτομα που τον/την γνωρίζουν) έχει ένα παράξενο αποτέλεσμα στο πώς τα άτομα
επιλέγουν να παρουσιάσουν τον εαυτό τους στον “αναγνώστη” τους (μια που ο
παραλήπτης του μηνύματος συνήθως το διαβάζει).
Ο δημιουργός του μηνύματος έχει τη δυνατότητα να είναι απλώς ο εαυτός του ή να
αφήσει να φανούν κάποια κομμάτια του εαυτού του, να επικεντρωθεί σε ένα πρόβλημα,
μια σκέψη ή, όταν απευθύνεται σε αγνώστους στο διαδίκτυο, να επινοήσει έναν
φανταστικό εαυτό.
Η έλλειψη της πρόσωπο με πρόσωπο επαφής, ακόμα και απέναντι σε φίλους,
μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να ανοιχτεί, να είναι ειλικρινής και να θίξει θέματα που
ίσως δεν θα κουβέντιαζε σε μια πρόσωπο με πρόσωπο συζήτηση.
Συναισθηματική εγγύτητα και αίσθηση ότι ανήκει κάπου
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι άνθρωποι πειραματίζονται έντονα με νέες
σχέσεις, τόσο φιλικές (με το ίδιο φύλο) όσο και ερωτικές (με το άλλο φύλο). Οι έφηβοι
αναζητούν συντρόφους και νέες ομάδες ατόμων όπου θα αισθάνονται αποδοχή και μέλος
της ομάδας.
‘Oλες αυτές οι σχέσεις αποτελούν μεγάλο μέρος της εξερεύνησης της προσωπικής
ταυτότητας του εφήβου. Στο διαδίκτυο υπάρχουν ανεξάντλητες δυνατότητες από άτομα
και ομάδες με τις οποίες μπορεί κανείς να επικοινωνήσει, και το κινητό τηλέφωνο (το
οποίο ανήκει συνήθως στον έφηβο και όχι σε όλη την οικογένεια, όπως συνήθως γίνεται
με το σταθερό) αποτελεί ένα άλλο μέσο συναισθηματικής εγγύτητας και “κρυφού”
μοιράσματος με φίλους, ανά πάσα στιγμή, μέρα και νύχτα.
Απομάκρυνση από τους γονείς και την οικογένεια
Η αναζήτηση προσωπικής ταυτότητας, σχέσεων και ομάδων στις οποίες ν’ ανήκει ο
έφηβος συμβαδίζει με την ανάγκη του να απομακρυνθεί από τους γονείς του και να πάψει
να είναι -από συναισθηματικής/ψυχολογικής άποψης- το μικρό, εξαρτώμενο παιδάκι τους.
Οι έφηβοι επιθυμούν να ανεξαρτητοποιηθούν και να βάλουν πλώρη για τη δική τους
πορεία. Πρόκειται για μια θαυμάσια διαδικασία, και το διαδίκτυο είναι μια θαυμάσια
διέξοδος για να καλυφθούν οι ανάγκες ενός πρωτοποριακού, περιπετειώδους πνεύματοςειδικά μάλιστα όταν οι γονείς δεν ξέρουν σχεδόν τίποτα για το διαδίκτυο και οι έφηβοι έχουν το πάνω χέρι!
Από την άλλη μεριά, οι έφηβοι φοβούνται την προοπτική του αποχωρισμού από
τους γονείς και την αναζήτηση της προσωπικής τους ταυτότητας. Στο κάτω-κάτω, η
εξάρτηση από τους γονείς έχει και τα πλεονεκτήματά της! Το εκπληκτικό με το διαδίκτυο
και το κινητό είναι ότι εξισορροπεί αυτή την αμφιταλάντευση: από τη μια ο έφηβος
γνωρίζει νέα άτομα, επικοινωνεί, του ανοίγονται νέοι, εκπληκτικοί ορίζοντες, εξερευνεί
τον κόσμο, και από την άλλη μπορεί να βρίσκεται στην ασφάλεια του σπιτιού του
κάνοντας αυτά ακριβώς τα πράγματα!
Διέξοδος για τις απογοητεύσεις
Μια παλαιότερη θεωρία της εφηβείας δηλώνει ότι αυτή η περίοδος της ζωής του
ανθρώπου είναι “καταιγίδα και στρες”, που, αν και ίσως λίγο μελοδραματικό, ωστόσο
περιγράφει τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις που τη χαρακτηρίζουν. Υπάρχουν πιέσεις
από την οικογένεια, τους φίλους, το σχολείο, τον ίδιο τον εαυτό του εφήβου. Υπάρχουν
και σεξουαλικές καθώς και επιθετικές απογοητεύσεις που εντείνονται με τις ορμονικές και
σωματικές αλλαγές της εφηβείας. Τι διέξοδο μπορεί να βρει ο έφηβος; Μπορεί να
βυθιστεί στην ανωνυμία του διαδικτύου ή να χρησιμοποιήσει το κινητό για να στείλει
γραπτά ή προφορικά μηνύματα στους φίλους του (και δεν είναι για λόγους οικονομίας η
προτίμηση στα γραπτά μηνύματα, αλλά πρόκειται για τη βασική αρχή της απόστασης,
που δεν επιτρέπει το ρεζίλεμα, ακόμα και στα μάτια του φίλου/ης).
Απόκτηση νέων ικανοτήτων
Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές αλλά και τα κινητά τηλέφωνα έχουν γίνει
αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. ‘Oλοι οι έφηβοι θα πρέπει να νιώθουν
άνετα και να ξέρουν να χειρίζονται τις νέες τεχνολογίες για να επιβιώσουν στον 21ο
αιώνα. Το γεγονός ότι το διαδίκτυο είναι τέτοιος πόλος έλξης για τους εφήβους μπορεί
τελικά να είναι μια ευτυχής συγκυρία. Ο έφηβος θέλει να εξερευνήσει αλλά και να κάνει
κάτι ακόμα. Δεν του φτάνει να έχει απλώς μια συνομιλία ή να δει κάποιες ιστοσελίδες:
θέλει να γράψει, να δημιουργήσει τη δική του ιστοσελίδα, να στέλνει ηλεκτρονικά
μηνύματα ή γραπτά μηνύματα στο κινητό, να σκανάρει εικόνες, να συνθέσει εικόνες,
μουσική και λόγια για να δημιουργήσει τα δικά τους πρωτότυπα μηνύματα και να τα
στείλει στους φίλους του. Αυτές οι δραστηριότητες τον/την κάνουν να νιώθει καλά με
τον εαυτό του. Αποτελεί τρόπο για να αποκτήσουν στάτους και αναγνώριση στην
κοινωνική ομάδα των συνομηλίκων και, ταυτόχρονα, να διαφοροποιηθούν από τους
γονείς και την οικογένεια που δεν κατέχει τις νέες τεχνολογίες και να δείξουν την
υπεροχή τους.
Για να πετύχουν όλα αυτά τα σημαντικά και ωραία, οι έφηβοι θα πρέπει να αφιερώσουν
κόπο και χρόνο στην απόκτηση νέων ικανοτήτων και γνώσεων. Τους αρέσει η αίσθηση
ότι μαθαίνουν και ότι κατόρθωσαν κάτι. Τους αρέσει να διδάσκουν άλλα παιδιά, πράγμα
που ενδυναμώνει τις γνώσεις τους και χτίζει την αυτοπεποίθησή τους. Πέρα από αυτές τα
ψυχολογικά οφέλη των νέων τεχνολογιών, τελικά οι έφηβοι αναγκάζονται να γράψουν!
Αναγκάζονται να παλέψουν με λέξεις, γραμματική και συντακτικό και να βρουν νέους,
δημιουργικούς τρόπους για να εκφραστούν! Ορισμένοι στοχαστές πιστεύουν ότι το
διαδίκτυο αναβίωσε την τέχνη της γραπτής έκφρασης. Η γραπτή έκφραση (είτε μέσω
κομπιούτερ είτε μέσω κινητού) είναι μια εκπληκτική, άμεση, δυνατή εμπειρία.
Έφηβοι, τεχνολογία και κοινωνική δικτύωση…
Ο συναρπαστικός κόσμος του διαδικτύου
Το διαδίκτυο είναι ένας καταπληκτικός κόσμος μάθησης, επικοινωνίας και διασκέδασης, έφερε μία πραγματική επανάσταση στην καθημερινότητά μας και θεωρείται ένα δυνατό εργαλείο στα χέρια μας. Η τεχνολογία που έχουμε στη διάθεσή μας είναι αρκετά ισχυρή κι έχει αλλάξει τον κόσμο. Μας έχει προσφέρει πολύ σημαντικές δυνατότητες, τόσο στη δουλειά μας όσο και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, αφού πλέον οι αποστάσεις μεταξύ των ανθρώπων μπορούν να ελαχιστοποιηθούν μέσω της τεχνολογίας.
Δεν ξεχνάμε όμως ότι ο κόσμος του διαδικτύου είναι ανοιχτός σε όλους τους ανθρώπους, καλούς και κακούς. Για να μάθουμε, λοιπόν, να το χρησιμοποιούμε σωστά, θα προσπαθήσουμε να μελετήσουμε πιο αναλυτικά τα πλεονεκτήματά του, τα μειονεκτήματα, τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει, καθώς και τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που έχουμε όσον αφορά τη χρήση του.
Η τεχνολογία αποτελεί σημαντικό, αν όχι αναπόσπαστο κομμάτι, της καθημερινής ζωής των χρηστών. Οι χρήστες δείχνουν να ακολουθούν, στον ρυθμό και στο βαθμό που τους αναλογεί, τις τάσεις που αναπτύσσονται σε ευρύτερο διεθνές επίπεδο, κατά βάση στην ψυχαγωγία και στην κοινωνική δυκτύωση.
Η εισαγωγή των κινητών «έξυπνων» τηλεφώνων μοιάζει να απορροφάει το μεγαλύτερο χρόνο. Ακολούθως, η διάδοση των φορητών υπολογιστών και των tablet ενισχύει ακόμη περισσότερο την σύνδεση του ανθρώπου με την τεχνολογία και τον ψηφιακό κόσμο του διαδικτύου.
Παιδιά και Internet: Πότε μιλάμε για εθισμό;
Σε σημαντικό βαθμό, η σύνδεση αυτή παραπέμπει στα φαινόμενα εθισμού που
καταγράφηκαν στην βιβλιογραφική ανασκόπηση. Ωστόσο, το να περιγράψει κάποιος την
σχέση των Ελλήνων χρηστών με την τεχνολογία ως «εθισμό» ίσως να αποτελεί μια
υπεραπλουστευμένη προσέγγιση. Κάτι τέτοιο απαιτεί περαιτέρω έρευνα, η οποία
ενδεχομένως θα εισάγει στοιχεία τόσο από φαινόμενα εθισμού στην τεχνολογία και το
διαδίκτυο όσο και από τον τομέα της ψυχολογίας σχετικά με τον εθισμό του ατόμου σε
άλλα πράγματα και ουσίες.
Σε ένα μεγάλο βαθμό, οι χρήστες είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τις βασικές απαιτήσεις των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων. Πολλοί από αυτούς, ακολουθούν την τάση που σχετίζεται με την απασχόληση του προσωπικού χρόνου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε εφαρμογές που αφορούν καθαρά ψυχαγωγικούς σκοπούς, όπως η προβολή βίντεο και ταινιών. Μεγάλος αριθμός διαθέτει προσωπικό προφίλ σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.
Στον ελληνικό χώρο, όπως συμβαίνει και σε διεθνές επίπεδο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εισβάλλει για τα καλά στην προσωπική και δημόσια ζωή των ανθρώπων, μετασχηματίζοντας τις ανθρώπινες σχέσεις.
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που υποδεικνύει ότι η τεχνολογία έχει
μετασχηματίσει τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούμε καθημερινές υποχρεώσεις και
έχει αντικαταστήσει παραδοσιακούς τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς, είναι η μεγάλη
εξοικείωση και χρήση εφαρμογών που αφορούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τις
ηλεκτρονικές αγορές και τις τραπεζικές συναλλαγές μέσω διαδικτύου. Η δυνατότητα του
ανθρώπου να επιτελεί αυτές τις υποχρεώσεις από την άνεση του σπιτιού του,
αναμφισβήτητα υποδεικνύει ότι η τεχνολογία έχει απλοποίησει σημαντικά την
καθημερινότητα, επιτρέποντας έτσι στον άνθρωπο να εξοικονομήσει χρόνο, (και μέσω της
απόσβεσης του χώρου που απαιτείται για παράδειγμα για την πρόσβαση σε κάποια
τράπεζα ή κάποιο εμπορικό κατάστημα), τον οποίο μπορεί να αφιερώσει σε άλλες
προσωπικές υποχρεώσεις.
Μια ματιά στο γύρω μας περιβάλλον θα επιβεβαιώσει εύκολα όλες τις έρευνες που δείχνουν ότι πλέον τα παιδιά εξοικειώνονται από πολύ μικρή ηλικία με τους υπολογιστές και τη χρήση της τεχνολογίας. Πολύ συχνά εκδηλώνουμε απορίες με ανάλογο περιεχόμενο: « ο Κωστάκης χειρίζεται το tablet καλύτερα από μένα» ή « μα καλά πώς το κατέβασε αυτό το παιχνίδι; Ούτε εγώ δεν ξέρω να το κάνω».
Πίσω όμως από αυτή την αρχικά ενθουσιώδη αντίδραση ίσως θα έπρεπε να ακούσουμε ένα καμπανάκι ανησυχίας για την εισβολή όλων αυτών των μέσων στην καθημερινότητα ενός μικρού παιδιού και τις επιπτώσεις στην κοινωνικοποίηση, στην υγεία και στην απόδοση του.
Η καθημερινότητα των παιδιών και ο ελεύθερος χρόνος του έχει κατακλυστεί από video games, παιχνίδια, παιδικές σειρές στον υπολογιστή και στην τηλεόραση, σερφάρισμα στο ίντερνετ και ώρες ασχολίας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακούνε μουσική μέσω υπολογιστή, επικοινωνούν με φίλους μέσω υπολογιστή, παίζουν μέσω υπολογιστή με το κίνδυνο να εξαρτηθούν να είναι όλο και μεγαλύτερος .
Πλέον όλο και μικραίνει το όριο της παιδικής ηλικίας που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά μέσα (υπολογιστές ,tablets , smartphones κλπ). Έχει καταγραφεί ότι από την ηλικία των 3 ετών τα παιδιά αρχίζουν να επεξεργάζονται τις συσκευές των γονιών τους και πως στην ηλικία των 5 ετών ήδη μπορούν να παίξουν και να χειριστούν ηλεκτρονικά παιχνίδια. Στο δημοτικό μεγάλο ποσοστό έχει ήδη το δικό του κινητό τηλέφωνο ή tablet ενώ στο γυμνάσιο θεωρείται αυτονόητο.
Ας ρίξουμε μια ματιά στην παρακάτω παρουσίαση:
Επίσης μπορείτε να κατεβάσετε και να εκτυπώσετε το φυλλάδιο του Εθισμού εδώ.
Την εμμονή με το κινητό και τους κινδύνους που αυτό κρύβει σατιρίζει ένα βίντεο κινουμένων σχεδίων
Ένας 20χρονος κινέζος φοιτητής, ο Λι Τσενγκλίν έφτιαξε ένα μικρό τρίλεπτο βίντεο με animation για να αποτυπώσει όλους τους κινδύνους που επιφυλάσσει η εξάρτηση από το κινητό μας.
Το φιλμάκι αποδίδει με μια δόση υπερβολής την πραγματικότητα, με τον ήρωα να είναι κολλημένος με το κινητό του και να προκαλεί άθελά του, μια σειρά από ατυχήματα, από τροχαία μέχρι βιομηχανικές καταστροφές.
«Όλοι παίζουν με τα κινητά τους τηλέφωνα και μοιάζουν να βρίσκονται σε έναν άλλο κόσμο. Δεν σταματούν να τα χρησιμοποιούν και αισθάνονται ότι δεν υπάρχει τίποτε λάθος σε όλο αυτό που κάνουν. Όταν κυκλοφόρησε το animation, που έφτιαξα, ήταν σαν να χτύπησε το ξυπνητήρι και όλοι να ξύπνησαν. Μπορεί κάποιοι να κοιμούνται ακόμη, αλλά υπάρχουν πολλοί που ξύπνησαν» δηλώνει ο δημιουργός του animation, φοιτητής στην Κεντρική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κίνας .
«Ο θάνατος της ομιλίας»: Μια υπέροχη ταινία μικρού μήκους για την επικοινωνία
Σήμερα παρότι η επικοινωνία παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή μας αφού ολόκληρη η καθημερινότητά μας εξαρτάται από αυτήν η πρόοδος της τεχνολογίας έχει αλλάξει πολλά.
Παρακάτω θα παρακολουθήσουμε μια καταπληκτική μικρού μήκους κινουμένων σχεδιών για την ποιότητα της επικοινωνίας σήμερα. Ο τίτλος της φυσικά «ο θάνατος της ομιλίας» και τα λέει όλα. Οι διαπροσωπικές σχέσεις έχουν αντικατασταθεί με εικονίδια και διάφορες συνομιλίες στο facebook, viber, iMessage, whatsapp κτλ.
Όλοι σκυμμένοι πάνω από μια οθόνη, πληκτρολογώντας ασταμάτητα σαν υπνωτισμένοι. Υπερβολή ή όχι… έτσι όπως πάμε, ο θάνατος της ομιλίας δεν είναι μακριά.
Νομοφοβία: Όταν είστε εθισμένοι στο κινητό σας τηλέφωνο
Είναι ακίνδυνα και χρήσιμα τα κινητά, ναι θα μπορούσαν αλλά όλα τα πλεονεκτήματα τους σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν και μειονεκτήματα.Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να μην χάσουμε την επαφή μας σαν άνθρωποι, δεν θα είναι για το καλό μας.
Στο παρακάτω βίντεο παρακολουθούμε μια συλλογή εικόνων που δραματοποιούν την επιρροή των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου στον άνθρωπο και κυρίως στους νέους! Έχει προβληθεί για μη κερδοσκοπικούς λόγους σε επιμορφωτικές συναντήσεις γονέων και μαθητικών κοινοτήτων.
Κάπως έτσι καταφέραμε να μπορούμε να ικανοποιούμε κάθε μας ανάγκη με το πάτημα μερικών κουμπιών, με αποτέλεσμα να αποκτήσουμε εθισμό στην τεχνολογία, και να παγιδευτούμε. Αυτό ακριβώς αποτυπώνει το βίντεο “Εθισμός και Τεχνολογία”, διερευνώντας τη σχέση της τεχνολογίας με τον άνθρωπο.Ένα εξαιρετικό βίντεο που αποτυπώνει με απόλυτο τρόπο την κακή χρήση της τεχνολογίας από τον άνθρωπο.
Ωστόσο, η συνεχής σύνδεση του ανθρώπου με τον κόσμο του διαδικτύου και τα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται ότι καταλαμβάνει όλο και περισσότερο από τον
προσωπικό χρόνο των ανθρώπων. Συνεπώς, πέρα από κατά πόσο ανακύπτουν θέματα εξάρτησης από την τεχνολογία, τίθεται και το θέμα της αποξένωσης του ανθρώπου από τον ίδιο τον άνθρωπο.
Αναμφίβολα η τεχνολογία έχει καταστήσει εφικτή την λειτουργία των κοινωνικών σχέσεων χωρίς την αναγκαία φυσική παρουσία του ατόμου. Από την άλλη
πλευρά ωστόσο έχει διευκολύνει σημαντικά την διεπαφή των ανθρώπων, αφού το
διαδίκτυο επιτρέπει επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων που βρίσκονται σε απομακρυσμένες
περιοχές και έχει κάνει πιο εύκολη όσο ποτέ άλλοτε την ανταλλαγή απόψεων και
πληροφοριών μέσα σε ένα ετερόκλητο και διαφοροποιημένο σύνολο ανθρώπων που
μπορεί να προέρχονται από διαφορετικό κοινωνικό, εθνικό, θρησκευτικό υπόβαθρο.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει κάποιος, είναι ότι η τεχνολογία δεν μπορεί
να χαρακτηριστεί ως αμιγώς καλή ή αμιγώς κακή. Είναι δύσκολο να αποδώσει κάποιος μια ηθική χροιά ή ηθική διάσταση σε κάτι το οποίο είναι τεχνητό και έχει κατασκευαστεί από τον άνθρωπο.
Ο εθισμός στα video games χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτη ενασχόληση με το παιχνίδι, αυξανόμενη προτεραιότητα στο παιχνίδι εις βάρος άλλων δραστηριοτήτων σε σημείο τέτοιο που να κυριαρχεί στα καθημερινά ενδιαφέροντα του ατόμου και διαρκώς επιδεινούμενη ως προς το χρόνο που αφιερώνεται ενασχόληση παρά τις δυσμενείς συνέπειες που έχει επιφέρει.
Στην Ελλάδα το πρόβλημα έχει αρκετά μεγάλη έκταση, καθώς είμαστε η 2η χώρα στην Ευρώπη μετά τη Βρετανία που είμαστε πιο εθισμένοι στο διαδίκτυο. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, η εμμονή με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και πιο συγκεκριμένα με το Fortnite ευθύνεται σε ποσοστό 72, 1% για την πτώση της σχολικής επίδοσης στους εφήβους.
Υπάρχουν πολλές μελέτες σχετικά με τις πιθανές θετικές και αρνητικές επιδράσεις των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στο άτομο και μάλιστα αρκετές από αυτές είναι αντικρουόμενες μεταξύ τους. Δύο από τις βασικές θετικές επιδράσεις, έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη δεξιοτήτων του ατόμου και την καλλιέργεια της φαντασίας του, ενώ οι αρνητικές συνεπάγονται με τον κίνδυνο αύξησης της επιθετικότητας και τον κίνδυνο εξάρτησης.
Υπάρχουν επίσης πολλά χαρακτηριστικά που κάνουν τα «videogames» ελκυστικά, υπάρχουν όμως και άλλα χαρακτηριστικά τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε επικίνδυνες για το άτομο συμπεριφορές, ακόμα και αυτοκτονικού τύπου.
Συμπτώματα εθισμού στα video games
Τα συμπτώματα του εθισμού είναι η απόσπαση από την παραγωγικότητα, η παρακώλυση των διαπροσωπικών σχέσεων και της κοινωνικής ζωής, η μανιακή επένδυση στην τεχνολογία, η αδιαφορία προς οποιασδήποτε μορφής άλλη ψυχαγωγία. Πιο συγκεκριμένα στα παιδιά, παρατηρείται ασυνέπεια στις σχολικές υποχρεώσεις, ακόμη και συχνή απουσία από το σχολείο ώστε να μην απομακρύνεται το παιδί από τη συσκευή που περιέχει video games.
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ή την περίοδο των διακοπών, αν το παιδί μείνει μακριά από την ηλεκτρονική συσκευή του παρουσιάζει αποδιοργάνωση, δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για άλλη δραστηριότητα, ενώ μπορεί ακόμη και να είναι επιθετικό και θυμωμένο, να έχει αρνητισμό σε οτιδήποτε του προτείνουν οι γονείς του να κάνει, καθώς και να είναι απείθαρχο. Σε ορισμένες πιο έντονες περιπτώσεις ένα άτομο μπορεί να απομονωθεί τόσο πολύ κοινωνικά και να αποτραβηχτεί από όλα, που μπορεί ακόμη και να παραμελήσει την προσωπική του υγιεινή ή ακόμη και τη σίτισή του.
Ασθένεια θεωρείται πλέον ο εθισμός στα video games, σύμφωνα με την 11η αναθεώρηση της Διεθνούς Ταξινόμησης των Ασθενειών (ICD) από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και δημοσιεύτηκε στα μέσα του 2018. Αξίζει εδώ να αναφερθεί πως το ICD είχε να ανανεωθεί από το 1990, ενώ η νέα του έκδοση θα μετονομαστεί σε «ICD-11».
Το λεγόμενο «gaming disorder», όπως ακριβώς περιγράφεται στο προσχέδιο του ICD, χαρακτηρίζεται από ένα πρότυπο μόνιμης, ή επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς κάποιου που έχει εθιστεί στα τυχερά παιχνίδια, με τη διαφορά ότι στα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχουμε να κάνουμε με εικονική πραγματικότητα, είτε παίζονται από το χρήστη online, είτε όχι.
Συμπτώματα «gaming disorder»
1) Μειωμένος έλεγχος στο gaming (έναρξη, συχνότητα, ένταση, διάρκεια κλπ)
2) Όταν δίνεται αυξημένη προτεραιότητα στο gaming, ώστε να υπερτερεί έναντι άλλων ενδιαφερόντων ζωής και καθημερινών συνηθειών
3) Συνέχιση, ή κλιμάκωση του gaming παρά τις αρνητικές συνέπειες.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν την επικέντρωση στο παιχνίδι σε βάρος άλλων σημαντικών πτυχών της ζωής ενός ατόμου, όπως στους οικογενειακούς ή κοινωνικούς δεσμούς, στον ύπνο, στην εκπαίδευση, αλλά και την εργασία, καθώς και στη διατροφή. Η συμπεριφορά αυτή μπορεί να είναι συνεχής ή επεισοδιακή και επαναλαμβανόμενη. Ιδιαίτερα επιρρεπείς είναι οι νέοι άνδρες, οι οποίοι τείνουν να περνούν περισσότερο χρόνο παίζοντας βιντεοπαιχνίδια σε σύγκριση με τις γυναίκες.
Η έκθεση συνεχίζει αναφέροντας πως «Η διαταραχή θα πρέπει να είναι εμφανής για μια περίοδο τουλάχιστον 12 μηνών προκειμένου να δοθεί μια διάγνωση, αν και η απαιτούμενη διάρκεια μπορεί να μειωθεί αν πληρούνται όλες οι διαγνωστικές απαιτήσεις και τα συμπτώματα είναι σοβαρά».
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Οργάνωση είχε αποφανθεί ότι δεν υπήρχαν αρκετές έρευνες που αποδεικνύουν ότι ο εθισμός στα video games έπρεπε να κατηγοριοποιηθεί ως ασθένεια. Ωστόσο, σύμφωνα με το ICD, ο εθισμός θα πρέπει να αναγνωρίζεται ως ασθένεια, αν οι προαναφερθείσες αρνητικές επιπτώσεις είναι παρούσες για τουλάχιστον ένα χρόνο.
Εθισμός στα social media
Η ενασχόληση με τα social media αποτελεί την προέκταση του εαυτού ενός ατόμου. Εκφράζει την τάση ενός ατόμου να θέλει να παρατηρεί και κυρίως να τον παρατηρούν. Αποτελεί σημείο των καιρών μας και δεν είναι μια παθολογική κατάσταση όταν γίνεται σε φυσιολογικά όρια και χωρίς επιπτώσεις. Παθολογική γίνεται η σχέση ενός ατόμου με τα social media όταν αποκόπτονται οι κοινωνικές επαφές και η συμμετοχή στην παρέα, όταν τα μέσα αυτά καλύπτουν πλήρως την ανάγκη του για κοινωνικοποίηση.
Σε κάθε ηλικιακή ομάδα η ενασχόληση με τα social media καλύπτει ένα διαφορετικό κομμάτι της ψυχικής λειτουργίας τους, των αναγκών τους και έτσι, έχει διαφορετικό αποτέλεσμα στην επίπτωση που έχει στη ζωή του ατόμου. Στους εφήβους καλύπτει ένα κομμάτι της συνύπαρξης, προσφέρει τη δυνατότητα να συνδεθούν μεταξύ τους, αποτελεί μια νέα μορφή κοινωνικοποίησης. Αντιθέτως, για τους ενήλικες τα social media αποτελούν ένα σημείο έντασης, μια μορφή αποκοπής από το εξωτερικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι ενώ τα παιδιά τα συνδέει μεταξύ τους και ενισχύει την κοινωνικοποίησή τους, για τους ενήλικες δεν συμβαίνει το ίδιο, καθώς ένας ενήλικας επιλέγει τη συχνή ενασχόληση με τα social media και όχι την κοινωνική επαφή περισσότερο για να παρατηρήσει τους άλλους και για να τον παρατηρούν και όχι για να επικοινωνήσει και να συνδεθεί μαζί τους.
Διάγνωση και θεραπεία εθισμού στα social media
Η διάγνωση και η θεραπεία των εθισμών είναι σχεδόν η ίδια στις περισσότερες περιπτώσεις. Διαφέρει ίσως από άτομο σε άτομο η προσέγγιση που επιλέγεται από τον ειδικό, καθώς λαμβάνονται υπ’ όψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός, καθώς και η ένταση του εθισμού αλλά και το κατά πόσο αυτός έχει επηρεάσει την καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα του ατόμου. Η ατομική ή/και ομαδική ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματικές μέθοδοι, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται καταθλιπτική βάση μπορεί να χρειαστεί η χορήγηση αντικαταθλιπτικής αγωγής, ώστε να καταπολεμηθεί η αιτία.
Το επόμενο Video που δημιουργήθηκε από μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΠΜΣ Δημόσια Υγεία, του Τμήματος Ιατρικής, του Πανεπιστημίου Πατρών.
Έχει δομηθεί σε 6 ενότητες, με στόχο τον προβληματισμό των ατόμων για το πόσο εθισμένοι είναι στο διαδίκτυο:
1. Παρουσίαση Στατιστικών Δεδομένων
2. 8 σημάδια εθισμού στο διαδίκτυο
3. Προβληματισμός για το αν αντιλαμβάνεται ο χρήστης τον κίνδυνο στο οποίο θέτει τον εαυτό του
4. Επίκληση στο συναίσθημα του χρήση για να αναλογιστεί τι χάνει από την πραγματικότητα της ζωής
5. Παρουσίαση ψυχοσωματικών προβλημάτων που δημιουργούνται στον εθισμένο χρήστη 6. Πρόταση για ορθή χρήση του διαδικτύου και υπενθύμιση ότι η Ζωή είναι έξω από την οθόνη
ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
το βίντεο δημιουργήθηκε από το 38ο ΓΕΛ Αθήνας και αποτελεί Εργασία για το μάθημα των Εφαρμογών Υπολογιστών της Β΄Λυκείου.
Εθισμός στo διαδίκτυο: η απεικόνισή του στην τέχνη
Κάντε κλικ στην παρακάτω εικόνα για να επισκεφθείτε το άρθρο
Πόσο επικίνδυνος είναι ο εθισμός στην τεχνολογία;
Οι άνθρωποι που περιγράφουν τον εαυτό τους ως εθισμένοι στο τηλέφωνό τους υποβλήθηκαν σε μαγνητική (MRS), η οποία εξετάζει το χημικό “makeup” του εγκεφάλου των ανθρώπων.Οι ερευνητές έκαναν μέτρηση των επιπέδων γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA), μιας χημικής ουσίας που επιβραδύνει τα σήματα στον εγκέφαλο.
Oι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αναλογία του αμινοξέος (GABA) με έναν άλλο σημαντικό νευροδιαβιβαστή είχε απορυθμιστεί στα άτομα που είχαν διαγνωσθεί με εθισμό στο διαδίκτυο και το κινητό τους τηλέφωνο. Αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός τους, ανέφεραν οι ερευνητές.
Προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει το αμινοξύ GABA με τον έλεγχο της όρασης και της κίνησης όπως και με την ρύθμιση διαφόρων λειτουργιών του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του άγχους.
Οι αλλαγές στον εγκέφαλο θα μπορούσαν επίσης να συνδεθούν με προβλήματα επεξεργασίας πληροφοριών και συναισθημάτων, σύμφωνα με τον Hyung Suk Seo, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Κορέας και επικεφαλής της έρευνας.Οι επιστήμονες διαπίστωσαν επίσης ότι, η αναλογία του αμινοξέος “GABA” με την την κρεατίνη και την γλουταμάτη (δύο σημαντικά οξέα) – που σχετίζονται με τον εθισμό τους στο κινητό και το διαδίκτυο-ευνοούν την εκδήλωση κατάθλιψης και έντονης ανησυχίας.
Στο βίντεο παρακάτω θα δούμε πως τα social media “παίζουν” με τον εγκέφαλο μας, δημιουργώντας εθιστικές συμπεριφορές, αλλά και απλούς/σύντομους τρόπους απεξάρτησης.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις της τεχνολογίας στα παιδιά;
Οι κίνδυνοι της χρήσης υπολογιστή από παιδιά και πρόληψή τους
Παρατηρείται τον τελευταίο καιρό ότι τα παιδιά στην σύγχρονη εποχή ασχολούνται περισσότερο με την τεχνολογία από νεαρή ηλικία. Ποιοι είναι όμως οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις της τεχνολογίας στα παιδιά;
Στο παρακάτω webinar θα μιλήσουμε για το φαινόμενο της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου που συμπεριλαμβάνει και τα διαδικτυακά παιχνίδια και τα κοινωνικά δίκτυα.
Προσηλωμένοι συνεχώς μπροστά σε μία οθόνη χάνεται η αίσθηση του χρόνου αλλά μήπως δεν χάνεται μόνο αυτή;
Όπως θα δούμε παρακάτω είναι πολλοί οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν τα παιδιά καθημερινά με τη αλόγιστη χρήση του υπολογιστή, της τηλεόρασης, των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και γενικότερα της τεχνολογίας. Θα πρέπει κάθε γονιός να ενημερωθεί για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η χρήση των παραπάνω μέσων από το παιδί του και να προσπαθήσει να υποδείξει στα παιδιά του την σωστή χρήση αυτών ώστε να προλάβει προβλήματα που σχετίζονται όχι μόνο με την σωματική και ψυχολογική του υγεία αλλά και με την κοινωνικοποίηση του.
Επιπτώσεις και προβλήματα από την υπερβολική χρήση ηλεκτρονικών μέσων
Σωστή μαθησιακή ανάπτυξη
Παιδίατροι και παιδοψυχολόγοι εκφράζουν ανησυχία για την σωστή ανάπτυξη των παιδιών που ξεκινάνε χρήση ηλεκτρονικών μέσων σε πολύ μικρή ηλικία (3-7ετών). Σε αυτή την ηλικία αρχίζει να διαμορφώνεται η γνωστική ικανότητα του παιδιού και να λαμβάνει πλήθος ερεθισμάτων για την σωστή ανάπτυξη του.
Δυσκολία κοινωνικοποίησης
Ένας άλλος κίνδυνος που επισημαίνεται είναι η αποξένωση του παιδιού και η δυσκολία κοινωνικοποίησης του. Με έναν υπολογιστή ή ένα smartphone καθημερινή συντροφιά στερείται αυτόματα την απόλαυση μια παρέας ή της ένταξης σε ένα κοινωνικό σύνολο με μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ψυχολογία και την κοινωνική του ζωή.
Οφθαλμολογικά προβλήματα
Παιδοφθαλμίατροι επισημαίνουν ότι η υπερβολική χρήση του υπολογιστή μπορεί να επιδεινώσει την προδιάθεση για μυωπία με τα ποσοστά των παιδιών που χρειάζονται διορθωτικά γυαλιά να έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Επιπλέον οι υπολογιστές προκαλούν οφθαλμική κόπωση τόσο σε ενήλικες όσο φυσικά και σε παιδιά με συμπτώματα όπως θολή όραση, ξηροφθαλμία, ερεθισμό και πονοκεφάλους. Συμπτώματα τα οποία φυσικά πρέπει να μας οδηγήσουν σε οφθαλμίατρο για ορθή αξιολόγηση τους.
Προβλήματα από λάθος στάση σώματος
Ένας άλλος άμεσος κίνδυνος που πρέπει να ληφθεί υπόψιν είναι τα μυοσκελετικά προβλήματα που δημιουργούνται με τη λάθος στάση ή την πολύωρη παραμονή μπροστά στον υπολογιστή. Η λάθος καρέκλα ή η μη εργονομική κατάσταση του γραφείου οδηγεί σε καταπόνηση των μυών και μακροπρόθεσμα σε πόνους στη μέση και στον αυχένα.
Εθισμός στον υπολογιστή και τα συμπτώματα χρήσης ηλεκτρονικών μέσων
Τα τελευταία χρόνια έρευνες δείχνουν μια τάση εθισμού των παιδιών στο ίντερνετ που εκδηλώνεται με πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή , πλήρης απορρόφηση της ενέργειας και αισθητή μείωση των άλλων δραστηριοτήτων. Συχνά συμπτώματα είναι η απότομη αλλαγή συμπεριφοράς με μια τάση επιθετικότητας και άρνηση να βρει ευχαρίστηση σε οτιδήποτε άλλο πέρα από το διαδίκτυο. Σημειώνεται επίσης πτώση της σχολικής απόδοσης, αποχή από την κοινωνική του ζωή και απομάκρυνση από τους φίλους του και την οικογένεια του.
Στα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνονται τα προβλήματα στα μάτια όπως αναφέραμε και παραπάνω, οι ημικρανίες, οι πονοκέφαλοι καθώς και διαταραχές στο πρόγραμμα του ύπνου και της διατροφής.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να μην αντιμετωπίσουν προβλήματα με τα παιδιά τους αργότερα;
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε το ίντερνετ, τον υπολογιστή και τα ηλεκτρονικά μέσα. Είναι ένα παράθυρο στον κόσμο, μια μόνιμη πηγή πληροφοριών και ένα πολύτιμο εργαλείο στην υπηρεσία μας. Με την σωστή χρήση και αποφεύγοντας τους κινδύνους μπορεί να γίνει ένας σύμμαχος στην εκπαίδευση και στην ανάπτυξη του παιδιού σας.
Συμβουλές για την ορθή χρήση υπολογιστή και ηλεκτρονικών μέσων
Θα μπορούσαμε να συνοψήσουμε τους κανόνες της χρήσης ηλεκτρονικών μέσων στις ακόλουθες 7 απλές συμβουλές που οι ειδικοί συστήνουν στους γονείς :
Θέστε όριο στο πόση ώρα θα παίζει το παιδί ηλεκτρονικά παιχνίδια ή θα είναι στο διαδίκτυο. Όριο το οποίο θα τηρήσετε και ας φέρει ίσως αρχικά κάποια αντίδραση από τα παιδιά. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονίσουμε ότι είναι απαραίτητη η κοινή γραμμή των γονιών απέναντι στο θέμα.
Απαγόρευση χρήσης των ηλεκτρονικών συσκευών την ώρα του φαγητού και πριν τον ύπνο.
Γίνετε το παράδειγμα για τα παιδιά σας. Δε γίνεται να τους ζητάτε να μην έχουν το tablet στο τραπέζι αλλά εσείς να ασχολείστε με το κινητό σας. Ας δείτε την ώρα του φαγητού σαν τη στιγμή που ανταλλάσσετε τα νέα της ημέρας.
Φροντίστε να παρακολουθείτε τις δραστηριότητες του ώστε να προλάβετε πιθανό κίνδυνο. Τι παιχνίδια παίζει, τι ιστοσελίδες επισκέπτεται και ποιοι το προσεγγίζουν στα διαδικτυακά μέσα.
Ελαχιστοποιήστε τους παράγοντες που μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στην υγεία του. Επενδύστε σε μια εργονομική καρέκλα, δείξτε του την σωστή στάση του σώματος και ζητήστε του να κάνει διάλειμμα ενδιάμεσα. Προσέξτε επίσης η οθόνη του υπολογιστή να είναι στο σωστό ύψος και να μην κάνει αντανάκλαση.
Εξακολουθείτε φυσικά να του δίνετε εξωτερικά ερεθίσματα και να περνάτε ποιοτικό χρόνο οικογενειακά.
Δεν αμελούμε ποτέ σημάδια διαφορετικής ή περίεργης συμπεριφοράς του παιδιού μας και συμβουλευόμαστε τους ειδικούς για τις απορίες μας.
Θα πρέπει λοιπόν οι γονείς να συνεργασθούν με τα παιδιά τους και να προσπαθήσουν να πάρουν μέρος στην ενασχόληση των παιδιών τους με τα μέσα της τεχνολογίας. Να εκμεταλευθούν την ευκαιρία για μάθηση και ψυχαγωγία για όλη την οικογένεια που προσφέρει ο υπολογιστής, το διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η τηλεόραση και γενικότερα η τεχνολογία και μαζί με τα παιδιά τους και να τους δείξουν τον σωστό τρόπο χρήσης τους μέσα από κανόνες που θα τα προφυλάξουν από τους παραπάνω κινδύνους που εγκυμονούν. Θα πρέπει πάντα να έχουν σαν αρχή τους το αρχαίο ρητό “Μέτρον άριστον” και έτσι να βοηθήσουν τα παιδιά τους στον σωστό δρόμο της τεχνολογίας.
Αναμφίβολα η χρήση της τεχνολογίας και των μέσων μαζικής επικοινωνίας έχουν βελτιώσει την ζωή μας σε πολλούς τομείς αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι λόγω της λανθασμένης ή υπερβολικής χρήσης τους. Μέσα απο διάφορες έρευνες που έχουν γίνει κυρίως σε παιδιά μικρής ηλικίας έχει αποδειχθεί ότι η τηλεόραση και ο υπολογιστής, επηρεάζουν στην διαμόρφωση του χαρακτήρα αλλά και των ικανοτήτων των παιδιών όχι μόνο στην προσχολική αλλά και αργότερα στη σχολική του ηλικία. Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί λόγοι που έχουν κάνει πολλές φορές “αναγκαία” την χρήση της τεχνολογίας μέσω υπολογιστή και μέσων μαζικής επικοινωνίας και έχουν τοποθετήσει τον Η/Υ και την τηλεόραση στην οικογενειακή καθημερινότητα. Το παιδί μπορεί εύκολα να κάνει έρευνα για σχολικές εργασίες, να βρει λύσεις σε προβλήματα, να μάθει πολλά νέα πράγματα και όλα αυτά από την άνεση του σπιτιού του. Ταυτόχρονα οι γονείς βρίσκουν σαν εύκολη λύση απασχόλησης για τα παιδιά τους την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η πραγματικότητα όμως αυτή κάνει επιτακτική την ελεγχόμενη και επιλεκτική χρήση αυτών των μέσων από τα παιδιά. Στόχος θα πρέπει να είναι να αποφευχθεί μια αλόγιστη χρήση του υπολογιστή και της τηλεόρασης σαν μέσο πολύωρης απασχόλησης των παιδιών.
Θα ήταν πιο συνεπές να απαντούσε κάποιος ότι αυτό που έχει σημασία
δεν είναι τόσο η ίδια η τεχνολογία όσο ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος την εφαρμόζει.
Οι δυνατότητες φαίνεται ότι είναι πολλές και το μέλλον δύσκολο να προβλεφθεί. Αντί
λοιπόν να βάλλουμε κατά της προόδου και της τεχνολογίας, θα ήταν πιο λογικό να κατευθυνθούμε προς την καλλιέργεια μιας παιδείας της τεχνολογίας, η οποία θα προωθήσει μια θετική εφαρμογή των εξελίξεων προς όφελος της ανθρώπινης ύπαρξης.
Πηγή: unesco.org, elsito.gr
ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΛΙΚΟ
1.Πατώντας στην επόμενη εικόνα θα μεταφερθείτε σε ένα Blog όπου μέσω εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, θα παίξετε μαθαίνοντας πώς να προστατεύεστε μέσα στον απέραντο κόσμο του διαδικτύου. Στο τέλος έχει και πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό και πηγές απ’ όπου μπορείτε μαθητές και εκπαιδευτικοί να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες.
2.Η Αναλφάβητη της Άγκοτα Κριστόφ είναι ένα αυτοβιογραφικό αφήγημα, στα έντεκα σύντομα αλλά άκρως συνεκτικά κεφάλαια του οποίου εξιστορεί έντεκα στιγμιότυπα της πολύπαθης ζωής της. Από τη στιγμή που αφήνει τη γενέτειρά της, την Ουγγαρία, λόγω του πολέμου (Ουγγρική επανάσταση, 1956), με μόνο εφόδιο τη μητρική της γλώσσα, μέχρι εκείνη τη στιγμή που γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα στα γαλλικά, η Κριστόφ δεν σταματά να είναι μια μανιώδης αναγνώστρια και λάτρης των βιβλίων.
Άγκοτα Κριστόφ, Η αναλφάβητη
Μια μέρα, η γειτόνισσα και φίλη μου μού λέει:
– Είδα μιαν εκπομπή στην τηλεόραση για τις αλλοδαπές εργάτριες. Δουλεύουν όλη την ημέρα στο εργοστάσιο και το βράδυ ασχολούνται με το νοικοκυριό τους με τα παιδιά τους.
Λέω:
– Αυτό έκανα φτάνοντας στην Ελβετία.
Λέει:
– Επιπλέον, δεν ξέρουν ούτε γαλλικά.
– Ούτε κι εγώ ήξερα.
Η φίλη μου ενοχλείται. Δεν μπορεί να μου διηγηθεί την εντυπωσιακή ιστορία των αλλοδαπών γυναικών που είδε στην τηλεόραση. Ξέχασε τόσο πολύ το παρελθόν μου που δεν μπορεί να διανοηθεί ότι ανήκα σε αυτή τη φυλή των γυναικών που δεν ξέρουν τη γλώσσα της χώρας, που δουλεύουν στο εργοστάσιο και ασχολούνται με την οικογένειά τους το βράδυ.
Εγώ το θυμάμαι. Το εργοστάσιο, τα ψώνια, το παιδί, το μαγείρεμα. Και την άγνωστη γλώσσα. Στο εργοστάσιο είναι δύσκολο να μιλήσουμε μεταξύ μας. Τα μηχανήματα κάνουν πολύ θόρυβο. Μπορούμε να μιλήσουμε μόνο στις τουαλέτες, καπνίζοντας στα γρήγορα ένα τσιγάρο.
Οι εργάτριες φίλες μου μού μαθαίνουν τα βασικά. Λένε: « Έχει ωραίο καιρό», δείχνοντάς μου το τοπίο στο Βαλντε-Ρυζ. Με αγγίζουν για να μου μάθουν άλλες λέξεις: μαλλιά, χέρι, δάχτυλα, στόμα, μύτη.
Το βράδυ επιστρέφω με το παιδί. Η κορούλα μου με κοιτάζει με ορθάνοιχτα μάτια όταν της μιλώ ουγγρικά.
Μια φορά πατάει τα κλάματα γιατί δεν την καταλαβαίνω, μιαν άλλη φορά επειδή εκείνη δεν με καταλαβαίνει.
Πέντε χρόνια αφότου έφτασα στην Ελβετία, μιλώ τα γαλλικά, όμως δεν τα διαβάζω. Έγινα πάλι αναλφάβητη.
Εγώ που ήξερα να διαβάζω από τεσσάρων χρονών.
Ξέρω τις λέξεις. Όταν τις διαβάζω δεν τις αναγνωρίζω. Τα γράμματα δεν αντιστοιχούν σε τίποτα. Τα ουγγρικά είναι φωνητική γλώσσα, τα γαλλικά είναι εντελώς το αντίθετο.
Δεν ξέρω πώς μπόρεσα να ζήσω χωρίς διάβασμα επί πέντε χρόνια. Μια φορά τον μήνα κυκλοφορούσε η ουγγρική Λογοτεχνική Εφημερίδα που είχε δημοσιεύσει παλαιότερα τα ποιήματά μου· υπήρχαν επίσης τα ουγγρικά βιβλία, βιβλία που ως επί το πλείστον τα είχαμε διαβάσει, που τα παίρναμε με το ταχυδρομείο από τη Βιβλιοθήκη της Γενεύης, αλλά τι σημασία έχει, καλύτερα να τα ξαναδιαβάσω παρά να μη διαβάζω καθόλου. Και ευτυχώς υπήρχε το γράψιμο.
Το παιδί μου θα είναι σε λίγο έξι χρονών θα αρχίσει σχολείο.
Αρχίζω και εγώ, ξαναρχίζω το σχολείο. Σε ηλικία εικοσιέξι ετών γράφομαι στα θερινά τμήματα του Πανεπιστημίου του Νεσατέλ, για να μάθω να διαβάζω. Είναι μαθήματα γαλλικών για αλλοδαπούς φοιτητές. Έχω συμμαθητές Άγγλους, Αμερικάνους, Γερμανούς, Ιάπωνες, γερμανόφωνους Ελβετούς. Η εισαγωγική εξέταση είναι γραπτή. Είμαι εντελώς ανίδεη, βρίσκομαι με τους αρχάριους.
Έπειτα από ορισμένα μαθήματα ο καθηγητής μού λέει:
– Μιλάτε πολύ καλά γαλλικά. Γιατί βρίσκεστε στο τμήμα των αρχαρίων;
– Δεν ξέρω ούτε να διαβάζω ούτε να γράφω, Είμαι αναλφάβητη.
Γελάει:
– Θα τα δούμε όλα αυτά.
Δύο χρόνια μετά παίρνω το πιστοποιητικό εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας με εύφημο μνεία.
Ξέρω να διαβάζω, ξέρω πάλι να διαβάζω. Μπορώ να διαβάσω Βικτόρ Ουγκώ, Ρουσσώ, Βολταίρο, Σαρτρ, Καμύ, Μισώ, Φρανσίς Πονζ, Σαντ, όλα όσα θέλω να διαβάσω στα γαλλικά και επίσης συγγραφείς μη γαλλόφωνους σε μετάφραση Φώκνερ, Στάινμπεκ, Χέμινγκουεϊ. Υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία, βιβλία κατανοητά, επιτέλους και για μένα.
Θα κάνω άλλα δύο παιδιά. Με εκείνα θα εξασκηθώ στο διάβασμα, στην ορθογραφία, στις κλίσεις.
Όταν θα με ρωτούν τη σημασία μιας λέξης ή την ορθογραφία της δεν θα ξαναπώ ποτέ:
– Δεν ξέρω.
Θα πω:
– Θα κοιτάξω.
Και πάω να κοιτάξω στο λεξικό ακούραστα, πάω να κοιτάξω. Γίνομαι μανιώδης αναγνώστρια του λεξικού.
Ξέρω ότι τα γαλλικά δεν θα τα γράψω ποτέ όπως τα γράφουν οι εκ γενετής γαλλόφωνοι συγγραφείς, αλλά θα τα γράφω όπως μπορώ όσα καλύτερα μπορώ.
Αυτή τη γλώσσα δεν την επέλεξα. Μου την επέβαλαν η τύχη, η μοίρα, οι συγκυρίες.
Να γράφω στα γαλλικά, είμαι υποχρεωμένη. Είναι ένα στοίχημα.
Το στοίχημα μιας αναλφάβητης.
[Κριστόφ 2008: 42-43]
Ερμηνευτικό σχόλιο
Ποιες διαστάσεις της έννοιας του «αναλφαβητισμού» αναδεικνύονται στο αφήγημα αυτό και πώς;
Θεωρείτε ότι το «στοίχημα» της αφηγήτριας αποτελεί στοίχημα και άλλων ανθρώπων στις μέρες μας;
3.Οι Μίτσελ και η Εξέγερση των Μηχανών
Το “The Mitchells vs. the Machines” έχει πάρει την καθημερινότητα και την έχει «ξεχειλώσει» με έναν παιχνιδιάρικο τρόπο και αρκετά αστείους χαρακτήρες. Διακωμωδεί τον εθισμό των σύγχρονων ανθρώπων στα κοινωνικά δίκτυα, στα κινητά και στο ίντερνετ γενικότερα, αλλά αστειεύεται και με την αντίπερα όχθη, όσους αποφεύγουν να συμβαδίσουν με τα δεδομένα της εποχής. Αν και επιγραμματικά, γίνεται και αναφορά στις μονοπωλιακές τεχνικές και την κλοπή των προσωπικών δεδομένων των χρηστών από τους τεχνολογικούς κολοσσούς. Επίσης, η πλοκή κρύβει μηνύματα που αφορούν τη δύναμη της οικογένειας, τις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και την έννοια της αποδοχής της διαφορετικότητας.
δείτε το άρθρο με την ταινία πατώντας στην παρακάτω εικόνα
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.
