Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από την Καθαρή Δευτέρα οπότε αρχίζει και η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Ονομάστηκαν έτσι επειδή, τη περίοδο αυτή, συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από κρέας».

Το καρναβάλι που αρκετά συχνά συγχέεται με τις απόκριες,  παραμένει  η μόνη μη θρησκευτική γιορτή στη σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Πρόκειται για ένα πανηγύρι χαράς και αναζωογόνησης.
Είναι τρεις εβδομάδες κεφιού και διασκέδασης για τον περισσότερο κόσμο που αφήνει τις έννοιες και τα προβλήματα κατά μέρος.

Ρίζες και τα Γνωρίσματα Του Καρναβαλιού

Οι απαρχές του καρναβαλιού μας οδηγούν στην αρχαία Ελλάδα.
Σκοπός της κοσμικής αποκριάς ,είναι η μαγική υποβοήθηση της γης να βλαστήσει με την βοήθεια των χορών-πηδημάτων και των μεταμφιέσεων, με την ελπίδα  να εξευμενίσουν τα κακά πνεύματα.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του καρναβαλιού είναι οι μεταμφιέσεις και οι άσεμνες παραστάσεις,  όπως στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές.
Όσοι από τους μεταμφιεσμένους φορούν μάσκες λέγονται μασκαράδες .
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του καρναβαλιού είναι ο χορός.Τα χτυπήματα της γης με τα πόδια έχουν καρποφοριακή σημασία. Πολλές από τις κινήσεις τους πιστεύεται ότι ασκούν μια μαγεία ομοιοπαθητική.

Τριώδιο – Τι είναι και πώς συνδέεται με τις Απόκριες

Έχει επικρατήσει να λέγεται πως οι αποκριές αρχίζουν με το άνοιγμα του Τριώδιου και εδώ είναι που έχει επιχειρηθεί ανεπιτυχώς να συνδεθεί η γιορτή με τη θρησκεία, καθώς το Τριώδιο είναι ένα λειτουργικό θρησκευτικό βιβλίο.
 Με την εμφάνιση και τον βαθμιαίο καταρτισμό του σαρανταήμερου της νηστείας προ του Πάσχα, ακολούθησε και η ανάγκη της δημιουργίας σχετικής ασματικής ποίησης και της συλλογής της σε ένα βιβλίο. Έτσι δημιουργήθηκε το εκκλησιαστικό βιβλίο Τριώδιο, το οποίο αρχικά περιείχε τρεις ωδές. Περιλαμβάνει ιερά ποιήματα από τον 5ο ως τον 15ο αιώνα. Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη στην ελληνική γλώσσα το 1522 μ.Χ.
Εκτός, όμως από την επίσημη ετυμολογία της λέξης Τριώδιο (Τρι συν ωδή), υπάρχει και μια άλλη άποψη που ανάγει το περιεχόμενο της στις Διονυσιακές γιορτές, καθώς εκλαμβάνεται ως παραφθορά των λέξεων Τράγος και Ωδή που σημαίνουν ύμνος προς τιμήν των Τράγων – Σατύρων.

Σήμερα Τριώδιο ονομάζεται το Λειτουργικό Βιβλίο της Εκκλησίας μας το οποίο περιλαμβάνει τους Ύμνους των Κυριακών, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο πριν την Τελετή της Αναστάσεως. Ονομάζεται έτσι διότι οι περισσότεροι Κανόνες του Όρθρου (πρωινή Ακολουθία) περιέχουν τρείς Ωδές ενώ συνήθως περιέχουν εννέα Ωδές – την 8η και την 9η πάντοτε, ύστερα δε διαδοχικά μία από τις πέντε πρώτες.

Το τριώδιο ξεκινά την πρώτη Κυριακή, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του «Τελώνη και Φαρισαίου». Την δεύτερη Κυριακή , στο Ευαγγέλιο του «Ασώτου Υιού». Η τρίτη είναι της «Απόκρεω « και η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κατά την οποία οι εορτασµοί και οι εκδηλώσεις φτάνουν στο απόγειο τους, είναι η «Τυρινή» (τυροφάγου). Το τέλος της αποκριάς είναι την αυγή της επόµενης µέρας: η πρώτη µέρα της Σαρακοστής, που ονοµάζεται Καθαρά ∆ευτέρα.
Στην πραγµατικότητα, η αποκριά διαρκεί τρεις εβδοµάδες, και ξεκινάει 60 µέρες πριν το Πάσχα.

Οι τρεις πρώτες εβδομάδες αυτού του χρονικού διαστήματος ταυτίζονται με τις αποκριές.

Η πρώτη απ’ αυτές ξεκινάει ακριβώς από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, όταν αρχίζουν να σφάζονται οι χοίροι που εκτρέφονται όλη τη χρονιά για αυτό το σκοπό. Λέγεται Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή σε παλιότερα χρόνια κάποιος από ένα μέρος ψηλό προφωνούσε, δηλαδή διαλαλούσε, ότι αρχίζουν οι αποκριές. Η εβδομάδα αυτή λέγεται και αμόλυτη ή απόλυτη, επειδή τότε οι ψυχές των πεθαμένων βγαίνουν στον Πάνω Κόσμο. Η πρώτη εβδομάδα τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου.
Μια βυζαντινή παροιμία αναφέρει σχετικά τα εξής: προφωνούμαι σοι, πτωχέ, το σακίν σου ώλησον, την εορτή διάβασον, προτρέπει, δηλαδή, στο φτωχό να εξοικονομήσει τ’ απαιτούμενα χρήματα, πουλώντας στην ανάγκη το σακάκι του, για να περάσει κι αυτός τη γιορτή.
Μια, όμως, νεότερη της Νάξου συνιστούσε την κλοπή, για να αποκτήσει ακόμα και ο πιο φτωχός τα απαραίτητα χρήματα, προκειμένου να διασκεδάσει αυτή την περίοδο κι αναφέρει: Προφωνεύγω σε, πτωχέ, κι αν δεν έχεις ν’ αγοράσης, κλέψε. Η συγκεκριμένη εβδομάδα ονομαζόταν και Αμολλητή ή Απολυτή γιατί τότε: απολυούνται
οι ψυχές των αποθαμένων και βγαίνουν στον απάνω κόσμο.

Η δεύτερη εβδομάδα αρχίζει με την Κυριακή του Ασώτου και φτάνει μέχρι την Κυριακή της Κρεωφάγου ονομάζεται δε Κρεατινή ή Ολόκριγια, ή Άρτσι-Βούρτσι γιατί επιτρέπεται να τρώει κανείς ότι θέλει και δεν νηστεύουν Τετάρτη και Παρασκευή. Η εβδομάδα αυτή γιορτάζεται με γλέντια και φαγοπότια χωρίς κανένα θρησκευτικό περιορισμό. Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής, η Κυριακή της Απόκρεω, ονομάστηκε έτσι γιατί ήταν η τελευταία μέρα της κρεοφαγίας (από + κρέας) όλης της περιόδου του Τριωδίου. Η πιο σημαντική ημέρα της έχει επικρατήσει να θεωρείται ή Πέμπτη, που ονομάζεται Τσικνοπέμπτη επειδή ακόμη και ο πιο φτωχός θα τσικνώσει τη γωνιά του. Παλαιότερα συνηθιζόταν να μαζεύονται πολλές οικογένειες σ’ ένα συγγενικό τους σπίτι, στο οποίο μαγείρευαν, έτρωγαν και γλεντούσαν όλοι μαζί..
Μετά μεταμφιέζονταν και σχημάτιζαν μια γαμήλια τελετή στην οποία, εκτός από τον γαμπρό και τη νύφη, συμμετείχε η γριά προξενήτρα, ο γέροντας-νονός και ο σταχτιάρης, ένας φουστανελλοφόρος με πολλά κουδούνια κρεμασμένα στη ζώνη του, στην οποία υπήρχε και ένα σακούλι γεμάτο στάχτη, με το οποίο, αν χρειαζόταν, προστάτευε τη νύφη και το γαμπρό. Η πομπή κατέληγε στην πλατεία του χωριού, όπου τελείτο με τρόπο κωμικό η τελετή του γάμου. Το όνομα των μεταμφιεσμένων ήταν διαφορετικό σε κάθε
τόπο, έτσι έχουμε ονομασίες όπως: Κουδουνάτοι, Γενίτσαροι, Κοκούγεροι, Καμουζέλες, Προσωπεία, αλλά το πιο συνηθισμένο είναι Μασκαράδες και Καρνάβαλοι.

Η Τρίτη Εβδομάδα ονομάζεται Τυρινή ή Τυροφάγου, ξεκινά την Κυριακή της Κρεωφάγου και τελειώνει την Κυριακή της Τυροφάγου, την παραμονή δηλαδή της Καθαράς Δευτέρας. Λέγεται έτσι επειδή κατά τη διάρκεια της καταλύονται τα τυροκομικά αλλά και Μακαρονού επειδή τρώγονται και μακαρόνια ή κάθε είδους ζυμαρικά. Από την Καθαρή Δευτέρα, αμέσως μετά την Κυριακή της Τυρινής, όλοι οι κανονισμοί της νηστείας επανέρχονται σε ισχύ. Ωστόσο η ελεύθερη χρήση του κρασιού μετατρέπει αυτή τη Δευτέρα σε αποκορύφωμα της αποκριάς. Ακόμα αποκαλείται και Τρανή Αποκριά γιατί αυξάνονται κατά πολύ οι αθυροστομίες των μεταμφιεσμένων, η γενική ευθυμία και γενικά η διασκέδαση.

Από την προτελευταία Κυριακή, την Κυριακή της Απόκρεω, πήρε την ονομασία της ολόκληρη η περίοδος των τριών εβδομάδων (από Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι Τυροφάγου) πριν από την Καθαρή Δευτέρα, πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Όλη αυτή η περίοδος ονομάζεται λαϊκά και χωρίς μεγάλη συνέπεια «αποκριά» ή «αποκριές» ή «απόκριες», δηλαδή μέρες αποχής από το κρέας, σε αντίθεση με τη «Σαρακοστή», δηλαδή τις σαράντα μέρες νηστείας

Η Καθαρή Δευτέρα:
Οι γιορτές των αποκριών ολοκληρώνονται την Κυριακή της Τυρινής και η επόμενη
μέρα, ή Καθαρή Δευτέρα αποκαλείται Πρωτονήστιμη και Αρχιδευτέρα , γιατί είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής. Λέγεται ότι αποκαλείται καθαρή, γιατί απ’ το πρωί αυτής της ημέρας, κάθε νοικοκυρά πλένει και καθαρίζει με ζεστό σταχτόνερο όλα τα μαγειρικά της σκεύη.
Σε κάποια  μέρη της Ελλάδας, όπως π.χ. στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν” αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια. Αντίθετα άλλοι βάφουν μαύρα τα πρόσωπά τους με καπνιά ή μπογιά παπουτσιών, καθώς χορεύουν και μεθούν όλη την ημέρα σε υπαίθριες συγκεντρώσεις.

Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Η λέξη Καθαρή εκκλησιαστικά σημαίνει το ξεκίνημα της κάθαρσης των Χριστιανών που αρχίζει με νηστεία. Από την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Απαραίτητα στοιχεία της αποκριάς θεωρούνται τα κούλουμα και  το πέταγμα του χαρταετού, του αστεριού στα ψηλώματα. Τους χαρταετούς τους κατασκεύαζαν παλιά μόνοι τους με καλάμια και χαρτί. Ήθελαν μαστοριά στο ζύγισμα. Αν δεν τα κατάφερνες να τα ζυγιάσεις χαρταετό ψηλά δεν έβλεπες. Με το χαρταετό πέταγαν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα, με τον ερχομό της άνοιξης.

Ο εορτασμός του καρναβαλιού κλείνει με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού. Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου στην ύπαιθρο και τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας έξω στην φύση Τα κούλουμα είναι γνωστά και σαν κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες ή κούμουλα. Είναι ένα παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι. Σύμφωνα με τον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαο Πολίτη η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο.

Η ετυμολογία των λέξεων Αποκριά και Καρναβάλι

Η λέξη αποκριές ή απόκρια ή αποκρέω είναι σύνθετη και αποτελείται από το στερητικό από και το ουσιαστικό κρέας. Σημαίνει δε αποχή από το κρέας, μια κι από την επόμενη ημέρα των αποκριών αρχίζει η μεγάλη περίοδος της νηστείας της Σαρακοστής. Η αγγλική λέξη «carnival» προέρχεται από το λατινικό «carnem levare» ή «carnis levamen», που σημαίνει «διακοπή της βρώσης κρέατος»

Αντίστοιχα και η λέξη καρναβάλι σημαίνει το ίδιο καθώς αντλεί την προέλευση της από τις λαμπρές γιορτές της Βενετίας πριν από 500 χρόνια και είναι σύνθεση των Ιταλικών λέξεων: Carne = κρέας + Jevamen = άρση.

Τι Είναι Το Καρναβάλι;

Γενικά, όταν αναφερόμαστε στο καρναβάλι, εννοούμε εκείνη τη λαϊκή εορταστική εκδήλωση, μεταμφιεσμένων ανθρώπων που φορώντας ή όχι μάσκες διασκεδάζουν στους δρόμους τραγουδώντας, χορεύοντας, πίνοντας, ξενυχτώντας, λέγοντας αστεία και βωμολοχίες και γενικά κάνοντας πράγματα, που σε άλλες περιπτώσεις δεν θα έκαναν.

Η λέξη «καρναβάλι» προέρχεται από τις Λατινικές λέξεις «carne» (=κρέας) και«vale» (=έχε γειά ή απέχω). Είναι απλή μεταφορά από τις απόκριες που σημαίνουν αποχή από το κρέας. (από+κρεας, απέχω απ’ το κρέας, εξού και είναι κατ’ουσίαν το διάστημα και καλά που σηματοδοτεί τη σαρακοστή και προετοιμάζει για τη νηστεία.

Καρναβάλι λοιπόν… Ή «Κάρνα» – «βάλι». Προφανώς είναι μια σύνθετη λέξη. Ποια είναι όμως η προέλευση των δύο αυτών συνθετικών;
Σύμφωνα με τον Όμηρο. Σε πάμπολλους στίχους τόσο της Ιλιάδας όσο και της Οδύσσειας συναντάμε τη λέξη «καρ» και τα παράγωγά της. Η λέξη αυτή σημαίνει «κεφάλι» και σύγχρονη επιβίωσή της είναι βεβαίως η «κάρα». Εάν τώρα προσθέσουμε και το ευφωνικό «ν» στην ομηρική λέξη «καρ», φτάνουμε κιόλας στη λέξη «κάρνος».
Τι σημαίνει η λέξη αυτή; Η Ελληνική Μυθολογία μας πληροφορεί ότι ο Κάρνος ήταν κάποιος μάντης του Θεού Απόλλωνα από την Ακαρνανία, τον οποίο σκότωσε ο Ηρακλείδης Ιππότης, ο γιος του Φύλαντος. Οι συγγενείς του Ιππότου μάλιστα αναγκάστηκαν στη συνέχεια να προσφέρουν πλούσιες θυσίες στον Απόλλωνα προκειμένου να εξευμενίσουν την οργή του για τον φόνο του Κάρνου.
Κάρνος ονομαζόταν επίσης κι ένας αρχαιότατος ποιμενικός, κριόμορφος και ιθιφαλλικός Θεός των Πελοποννησίων, προστάτης της γονιμότητας, άγνωστος ίσως σήμερα στους περισσότερους .
Τέλος από το ουσιαστικοποιημένο επίθετο «Κάρνειος» παράγεται στον πληθυντικό η ονομασία της εορτής «τα Κάρνεια», η οποία κατά τους ιστορικούς χρόνους τελείτο σε όλες τις δωρικές πόλεις προς τιμή του Καρνείου Απόλλωνος.
Καταλαβαίνετε τι γινότανε στο όνομα του πάρτυ με νέκταρ..

Το ξέρω σας κούρασα αλλά πάμε  τώρα στο δεύτερο συνθετικό της λέξης «Καρναβάλι».
Κατ’ αρχήν το επίρρημα «βάλλε» ή «άβαλε» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «είθε» και «μακάρι». Έπειτα, μερικές από τις δεκαπέντε και πλέον σημασίες του ρήματος «βάλλω» έχουν την έννοια του «στρέφω», «σείομαι πέρα δώθε», «ελαύνω», «φορώ», «προκαλώ», «ρίπτομαι» αλλά και… «φωτίζω».
Από εδώ κι έπειτα περνάμε στο ρήμα «βαλλίζω» που σημαίνει «χοροπηδώ», στα ουσιαστικά «βαλλισμός» δηλαδή «πηδηχτός χορός».
Μια έκφραση του τύπου «καρναβαλίζω» θα μπορούσε να σημαίνει ότι «χοροπηδώ» στο πανηγύρι  προς τιμή του Θεού Κάρνου ή του Καρνείου Απόλλωνα, φορώντας τα κέρατα του Θεού ή το κριόμορφο προσωπείο του.
Βλέπουμε λοιπόν πως  σχετίζεται με τον χοροπηδηχτό χορό των Σατύρων που είναι μεταμφιεσμένοι ως τράγοι.
Έτσι το καρναβάλι μπορεί να σημαίνει βαλλισμός των κάρνων. Κάρνος κατά τον λεξικογράφο Ησύχιο είναι κάρνος· φθείρ. βόσκημα, πρόβατον. Έτσι οι τράγοι που είναι τα βοσκήματα, βαλλίζουν δηλ. χοροπηδάνε. Ίσως αυτή η ετυμολογία είναι πιο σωστή από τις άλλες και να συμβαδίζει και με τα αρχαία έθιμα.

Η λέξη  Καρναβάλι επομένως  σχετίζεται με τα Κάρνεια και τον Θεό Κάρνειο Απόλλωνα,αλλά τα Κάρνεια γιορτάζονταν τον Αύγουστο – Σεπτέμβριο και δεν είχαν τα έθιμα των μασκαράδων, ανάμνηση νεκρών κτλ.

 

Σύμφωνα με το «Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend» των Funk και Wagnalls: «Το καρναβάλι προέρχεται από τη φράση: «carrus navalis» που σημαίνει: κάρο της θάλασσας, ένα τροχοφόρο όχημα με μορφή πλοίου το οποίο χρησιμοποιούσαν στις  πομπές του Διόνυσου και από το οποίο έψαλλαν όλα τα είδη των σατυρικών τραγουδιών».

Όσα στοιχεία ενσωμάτωσε το καρναβάλι από τις αρχαίες γιορτές, τα διαιωνίζει μέχρι σήμερα. Δεν νοείται παρέλαση καρναβαλιού δίχως άρματα. Με πρώτο και καλύτερο αυτό του Βασιλιά Καρνάβαλου. Στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία και την Γαλλία, το Καρναβάλι έχει για πρωταγωνιστή του, μια κωμική μορφή η οποία έπειτα από μια σύντομη σταδιοδρομία γεμάτη δόξα και παραλυσία, καίεται δημόσια.
Αυτός ο περίεργος τύπος, ο Ευρωπαίος Καρνάβαλος δεν είναι άλλος από τον διάδοχο του αρχαίου Βασιλιά των οργίων, των Σατουρναλίων.

Αποκριές και παράδοση

«Οι αποκριές,» κατά τον Γ. Μέγα «όπως παντού, είναι και στην Ελλάδα περίοδος ευθυμίας και διασκεδάσεων. Πριν μπει στο πέλαγος της Μεγάλης Σαρακοστής, ο χριστιανός, που θα νηστεύει και θα πενθήσει εφτά ολόκληρες εβδομάδες -ούτε γάμοι, ούτε χοροί και πανηγύρια γίνονται, ούτε φορούν κοσμήματα οι γυναίκες στο διάστημα αυτό- αισθάνεται την ανάγκη να διασκεδάσει, να κάνει κάθε είδους τρέλα. Για αυτό άλλοτε η αρχή του Τριωδίου αναγγελλόταν είτε με πυροβολισμούς είτε με το δημόσιο
τελάλη είτε με τα τύμπανα».

Από το κανάλι “Μαθαίνουμε κι αλλιώς” το παρακάτω βίντεο για τους μικρούς μας φίλους.

Από το ίδιο κανάλι και το παρακάτω φύλλο εργασίας:

Λήψη αρχείου

• Προέρχεται από τις παγανιστικές τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων και τις γιορτές προς τιμή του Διόνυσου, θεού του κρασιού και της ευθυμίας.Οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε σατύρους ή φορούσαν µάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους και στις γειτονιές συμπεριφερόμενοι «προκλητικά» µε τολμηρές φράσεις και πράξεις. Αυτό εξυπηρετούσε το σκοπό να επιτρέπεται να εκφράζονται ελεύθερα ερωτικές σκέψεις ενώ έκρυβαν την αληθινή τους ταυτότητα πίσω από τις µάσκες.
• Από τα Σατουρνάλια ή τα Λουπερκάλια των Ρωμαίων.
• Από την μεταφορά των Καλανδώντων Ρωμαίων από την αρχή του έτους στην αρχή της Άνοιξης.
• Από τη συγχώνευση εθίμων που υφίστανται από την αρχαιότητα και έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης. 
• Η παράδοση του καρναβαλιού εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου
• Οι παγανιστικές πρακτικές ήταν τόσο βαθιά ριζωμένες που δεν καταργήθηκαν τελείως. Όταν εμφανίστηκε ο χριστιανισμός, αν και οι άνθρωποι σταμάτησαν να λατρεύουν τους θεούς του Ολύμπου, οι συνήθειες των Ελλήνων να μεταμφιέζονται και να γιορτάζουν στους δρόμους παρέμειναν. Σε όλες σχεδόν τις περιοχές της πατρίδας μας γιορτάζονταν οι Αποκριές με τον ίδιο τρόπο, με μικρές διαφορές ή παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω τονίζουμε πως η ελληνική αποκριά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα.

Δείτε περισσότερα στο παρακάτω άρθρο :

Η γιορτή της Αποκριάς και η σχέση της με την διονυσιακή λατρεία

 

Η  παράδοση αυτή τελικά εξαπλώθηκε και σε άλλα µέρη του κόσµου µέσω της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανακάλυψη του Νέου Κόσµου. Όµως, οι παγανιστικές πρακτικές ήταν τόσο βαθιά ριζωµένες που δεν καταργήθηκαν τελείως .

Το Καρναβάλι στην Αιώνια Πόλη

Γιορτές καρναβαλικού περιεχομένου υπήρξαν και στους Ρωμαίους, όπως τα Βακχανάλια, τα Σατουρνάλια, τα Λιμπεράλια, τα Λουπερκάλια, τα Φεράλια [ή Φε-(β)ρουάλια], τα Παρεντάλια· στο Βυζάντιο ήταν οι Καλένδες (ή Καλάνδες) και στη μεσαιωνική Δύση η Γιορτή των Τρελών, ένα παραεκκλησιαστικό Καρναβάλι, που τελούνταν κατά τη διάρκεια του Δωδεκαήμερου. Στη Γιορτή των Τρελών κατώτεροι κληρικοί, διάκοι και παπαδοπαίδια, εξέλεγαν τον ψευδοκαρδινάλιο ή τον πάπα των τρελών και τον χειροτονούσαν μέσα στην εκκλησία.

Εκεί χόρευαν μασκαρεμένοι, έψελναν φάλτσα αθυρόστομες παρωδίες εκκλησιαστικών ύμνων, έπιναν, έτρωγαν και έπαιζαν ζάρια. Μετά έβγαιναν στους δρόμους, χοροπηδούσαν διαβολεμένα, έριχναν μαγαρισιές στον κόσμο, και πήγαιναν στις ταβέρνες, συνεχίζοντας το πιόμα και τα ανόσια τραγούδια. Η παντοδύναμη Εκκλησία ήξερε πως εάν δεν έδινε στον καταπιεσμένο, φοβισμένο λαό έστω και μα ημέρα για να εκτονωθεί, δεν θα συνέχιζε να «πουλά τον Χριστό με το ζύγι», καταπώς έλεγε κι ο Καζαντζάκης, κρατώντας τον υποταγμένο υπό την απειλή της Κόλασης.

Παρόμοιες καταστάσεις συνέβαιναν στις Καλένδες, τις πλέον επίσημες και λαμπρές εορτές των βυζαντινών χρόνων με μεταμφιέσεις, στις οποίες αν και συμμετείχαν κληρικοί, κρίνονταν μη αποδεκτές και απαγορευμένες από την Εκκλησία. Στις Καλένδες οι βυζαντινοί έψελναν χορεύοντας, μεταμφιεσμένοι σε ζώα, τράγους, καμήλες, ελάφια, πιστεύοντας ότι έτσι θα εξασφάλιζαν ευθυμία για όλο το έτος. Τέτοια έθιμα υπήρξαν και σε νεότερους χρόνους, μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, ακόμα και στην Ελλάδα.

Τα έθιμα του Καρναβαλιού πέρασαν με τον καιρό από την ύπαιθρο στις αναπτυσσόμενες πόλεις, όπου τα περιεχόμενά τους διαμορφώθηκαν ανάλογα και απέκτησαν καινούργια σημασία, αντανακλώντας νέους κοινωνικούς συσχετισμούς. Η μαγική αγροτική τελετουργία μετατράπηκε βαθμιαία σε πάνδημο αστικό θέαμα και ψυχαγωγία, με το λαό θεατή και πρωταγωνιστή.

Στους νεώτερους χρόνους τα σύγχρονα Καρναβάλια έλαμψαν στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία, με τις γιορτές και τις πομπές των μασκοφόρων.

Στην Ιταλία τα Καρναβάλια απέκτησαν μεγάλη φήμη

Η Φλωρεντία του 15ου-16ου αιώνα γιόρταζε με τραγούδια, που είχαν αρχικά μυθολογικό περιεχόμενο, αλλά στη συνέχεια έγιναν επίκαιρα, αποκτώντας μεγαλύτερη απήχηση στο λαό. Την εποχή του ρομαντισμού είχε γίνει ξακουστό και το Καρναβάλι της Ρώμης· μια εικόνα του μας δίνει ο Γκαίτε, όταν μιλάει για ποικιλία κοστουμιών, που παρίσταναν φασουλήδες, δικηγόρους, ζητιάνους και γυναίκες του λαού, με κομφετί, εκκεντρικές κομμώσεις, αλλά και αλλόκοτα δρώμενα, όπως εκείνο της τελευταίας βραδιάς, που περιφέρονταν με κεριά τα οποία προσπαθούσαν μεταξύ τους να σβήσουν. Εκείνο όμως που ξεχώριζε πάντοτε για τη μεγαλοπρέπειά του ήταν το Καρναβάλι της Βενετίας, με εντυπωσιακές μάσκες και μεταμφιέσεις, πυροτεχνήματα, ακροβατικές επιδείξεις, παρελάσεις και ψευτομάχες.

Στη Γαλλία, από το 15ο αιώνα υπήρχαν οι «χοροί των μεταμφιεσμένων», γνωστοί ως μπαλ-μασκέ, ενώ κατά το 16ο αιώνα ήταν στη δόξα τους τα «momons», οχλαγωγίες από μασκαράδες και μουσικούς, που εισέβαλλαν απρόσκλητοι στα σπίτια και έπαιρναν μέρος στους χορούς και τις διασκεδάσεις· το 18ο αιώνα καθιερώθηκαν και τα μπαλ-μασκέ της Όπερας του Παρισιού. Στη Βόρεια Γαλλία χαρακτηριστικές ήταν οι παρελάσεις γιγάντων, στο Νότια Γαλλία οι πομπές των ζώων, στην Κεντρική Γαλλία οι «κερατάδες» του Σωγκζιλάνζ, και στα ανατολικά της χώρας οι «χοντροί» του Σαιν-Κλωντ.

Οι αποικισμοί και οι μεταναστεύσεις των λαών συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάμιξη των καρναβαλικών παραδόσεων που προέρχονταν από διαφορετικούς πολιτισμούς και στη διαμόρφωση της σύγχρονη μορφής τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αμερική, με την ανάμιξη ευρωπαϊκών, αφρικανικών, ασιατικών και αυτοχθόνων εθίμων, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων καρναβαλικών εορτών, όπως στο Σαλβαντόρ ντα Μπαΐα και στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας, στη Λουϊζιάνα και στη Νέα Ορλεάνη της Κεντρικής Αμερικής, στα νησιά Τρινιντάντ και Τομπάγκο της Καραϊβικής· αυτά τα δύο νησιά αποτελούν μάλιστα ένα όμορφο παράδειγμα του πώς το Καρναβάλι μπορεί να ενώσει τον κόσμο, αφού σε αυτό το μικρό έθνος οι πεποιθήσεις και οι παραδόσεις πολλών πολιτισμών ενώνονται κάθε χρόνο, ξεχνώντας τις διαφορές τους και γιορτάζοντας το θαύμα της ζωής!

Τα δρώμενα του Καρναβαλιού δανείστηκαν πολλά στοιχεία από τις αρχαίες αφρικανικές παραδόσεις, όπως παρελάσεις μεταμφιεσμένων μασκοφόρων με ρυθμούς τυμπάνων, μεγάλες μαριονέτες, ραβδούχους μαχητές και ξυλοπόδαρους χορευτές. Στα έθιμα αυτά συχνά συμπεριλάμβαναν κυκλικές πορείες γύρω από το χωριό, για να προκαλέσουν καλή τύχη, θεραπεία και εξευμενισμό των αποθανόντων συγγενών, αλλά και φυσικά αντικείμενα (οστά, φτερά, χόρτα, χάντρες, κοχύλια, ύφασμα) για να δημιουργούν μάσκες, καπέλα και φορεσιές με πνευματικές δυνάμεις και ιδιότητες. Η μάσκα αποτελούσε ιερό αντικείμενο σε νεκρικές τελετές, ενώ τα φτερά συμβόλιζαν τη δυνατότητά μας ως άνθρωποι να ανυψωθούμε πάνω από τα προβλήματα, τους πόνους και την ασθένεια της καθημερινότητας, αναγεννημένοι σε ένα νέο κόσμο. Σήμερα, τα φτερά χρησιμοποιούνται με πολλούς τρόπους στη δημιουργία αποκριάτικων στολών.

Αργότερα, όταν εµφανίστηκε ο χριστιανισµός, αν και οι άνθρωποι σταµάτησαν να λατρεύουν τους θεούς του Ολύµπου, οι συνήθειες των Ελλήνων να µεταµφιέζονται και να γιορτάζουν στους δρόµους παρέµειναν.

Η Αποκριά σε οποιοδήποτε μέρος γιορταζόταν, περιλάμβανε μεταμφιέσεις και αποκτούσε πάνδημο χαρακτήρα. Οι ρωμαιοκαθολικοί την καθιέρωσαν πριν από εκατοντάδες χρόνια στην Ιταλία. Ήταν μια ξέφρενη εορτή αμφίεσης, που την ονόμαζαν Carnevale, από το λατινικό carnem levare ή carnis levamen, που σημαίνει «αποχή από το κρέας», εφόσον τη γιορτή ακολουθούσε η Σαρακοστή, όπου δεν επιτρεπόταν η βρώση κρέατος. Οι κυριότερες εκδηλώσεις της Αποκριάς των καθολικών συνηθίζονται πλέον κατά τις τρεις τελευταίες μέρες της κρεοφαγίας, δηλαδή Κυριακή, Δευτέρα και Τρίτη (γνωστή στα γαλλικά ως Mardi Gras, Αμαρτωλή Τρίτη). Η επόμενη μέρα, η Καθαρή Τετάρτη (Mercredi des Cendres = Τετάρτη των Τεφρών) είναι η αρχή της νηστείας της Σαρακοστής (Careme), αντίστοιχη της δικής μας Καθαρής Δευτέρας.

Μια φορά τον χρόνο, τα καρναβάλια συµβαίνουν σε πολλές πόλεις και χωριά της χώρας µας.

 

Κατά την διάρκεια αυτών των ηµερών, γιορτές και εκδηλώσεις οργανώνονται παντού και οι άνθρωποι διασκεδάζουν πολύ, και κυρίως τα παιδιά. Οι ενήλικες και τα παιδιά µεταµφιέζονται µε αστεία κουστούµια, χορεύουν, τραγουδούν και παρακολουθούν παρελάσεις καρνάβαλων καθώς και άλλες δραστηριότητες, που οργανώνονται από τους δήµους όλων σχεδόν των πόλεων της Ελλάδας.

Η  Αποκριά αποτελεί μέχρι σήμερα, πραγματικά, ένα εθιμικό «μνημείο» για τους λαογράφους, ακριβώς γιατί δε νοθεύτηκε από το χριστιανισμό, και, σε κάθε περίπτωση, μια λυτρωτική «όαση» για το λαό, ο οποίος επιμένει, παρά και ενάντια, ορισμένες φορές, στα ξένα πρότυπα του καρναβαλιού, να εκφράζει τις αγωνίες και τις ελπίδες του με την ανατρεπτική, χιουμοριστική, αθυρόστομη και «μαγική» διάθεση αυτών των ημερών.

Αναβιώνοντας, μάλιστα – και χάρη στους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους ανά την Ελλάδα – τελετουργικά της γιορτής, που είτε είχαν ξεχαστεί στο πέρασμα του χρόνου, είτε είχαν χάσει την παλιά τους αίγλη προσδίδονται στην Αποκριά ένα σημειολογικό στίγμα, σύγχρονο αυτή τη φορά, αλλά σε άμεση συνάρτηση με το πνεύμα της γιορτής, δηλαδή τη λανθάνουσα επιμονή του λαού μας να αντιστέκεται στην πλαστή, ψεύτικη, εμπορευματοποιημένη αντίληψη για τη διασκέδαση, την ψυχαγωγία και τον πολιτισμό εν γένει.

Όλοι έχουμε στο νου μας τις Αποκριές σαν ευκαιρία για ξεφάντωμα και χαρά, έτσι δε μπορεί να λείπει ένα αποκριάτικο πάρτι!
Στο παρακάτω content  συγκεντρώθηκαν Αποκριάτικα Χορευτικά Τραγούδια με τους στίχους , τη μελωδία και την χορογραφία τους . Δίνεται προς αξιοποίηση για την ετοιμασία ενός καθαρά Παραδοσιακού Γλεντιού με τα παιδιά στο σχολικό περιβάλλον τους.

 

 

Μες στην Τρελή Αποκριά

Οι Αποκριές και γενικότερα τα καρναβαλικά δρώμενα, συνδέονται με αναγεννητικές, εξευμενιστικές δυνάμεις, που επιφέρουν λύτρωση και απελευθερώνουν τον άνθρωπο, την κοινωνία, τη φύση από τα δεσμά του φόβου και του θανάτου, που συγκρατούν τον κόσμο σε συγκεκριμένους χωροχρονικούς περιορισμούς, κάτω από την επιρροή οποιασδήποτε μορφής εξουσίας και κατεστημένου.

Επιπλέον, οι γιορτές αυτές συμφιλίωναν ανέκαθεν τον άνθρωπο με το στοιχείο του θανάτου και του έδιναν τη δυνατότητα να λειτουργεί ελεύθερα σε σχέση με αυτό το ζήτημα, συμμετέχοντας στην διαδικασία του αέναου αναγεννητικού κύκλου των εποχών και της δημιουργίας.

Στις μέρες μας ο κόσμος βιώνει βαριά «την ανάσα του θανάτου και του νεκρού να περιπλανιούνται γύρω του», βιώνει έναν χειμώνα, μια σκοτεινή νύχτα της ψυχής. Όμως ο κύκλος του θανάτου και της ζωής είναι αέναος  και οδηγεί την ανθρωπότητα μέσα από δυσκολίες και εμπόδια, μέσα από δοκιμασίες, μάχες και ανατροπές σε μια αναγέννηση, σε μια ανανέωση. Η μέθη και η χαρά της Ζωής, η ορμή του Φωτός και η Ιερή Μανία φέρνει ανάταση, και μαζί με την αναγέννηση , αναγεννιέται κι ο άνθρωπος.

Ο άνθρωπός, η ζωή, ολόκληρος ο κόσμος μεταμορφώνεται, αλλάζει διαρκώς προσωπεία και μεταμφιέσεις παροδικές. Πίσω όμως από αυτές τις εφήμερες όψεις κρύβεται το αιώνιο, το άφθαρτο, το πνευματικό φως, ο τελικός θρίαμβός της ζωής, και οι άνθρωποι, μέσα από τις πανάρχαιες τελετές που φτάνουν σε εμάς ως Αποκριές, συμμετείχαν ανέκαθεν και ενίσχυαν την έλευση του καινούργιου.

Αποκριάτικα Έθιμα και Παραδόσεις

Έθιμα αποκριάς σε όλο τον κόσμο- Ταξιδεύουμε στην Ελλάδα και το εξωτερικό!!

Στο παρακάτω  βίντεο , ταξιδεύουμε σε όλο τον κόσμο και γνωρίζουμε τα έθιμα του καρναβαλιού! Παρακολουθούμε τις πιο εντυπωσιακές παρελάσεις στον κόσμο, όπως της Βενετίας και της Βραζιλίας, ενώ επισκεπτόμαστε και πόλεις της Ελλάδας!! Μαθαίνουμε τα έθιμα που σχετίζονται με τις απόκριες και παρακολουθούμε πώς γιορτάζει η κάθε περιοχή!!

Οι Αποκριές στην Ελλάδα

Οι Αποκριές στην Ελλάδα, που αποκαλούνται από το λαό και «Μεγάλες Αποκριές» στην Κύπρο «Μεγάλες Σήκωσες» διαρκούν τρεις εβδομάδες και ξεκινούν την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μαζί με το Τριώδιο -το βιβλίο των εκκλησιαστικών ύμνων, που ψάλλονται στην εκκλησία από την εν λόγω Κυριακή μέχρι το Μεγάλο Σάββατο. Οι επόμενες τρεις Κυριακές των Αποκριών είναι η Κυριακή του Ασώτου, της Απόκρεω και της Τυρινής. Η Κυριακή της Τυρινής σημάνει τη λήξη αυτή της περιόδου και την έναρξη της μεγάλης Σαρακοστής, από την Καθαρά Δευτέρα. Η πρώτη εβδομάδα ονομάζεται Προφωνή, Προφανή, Προφωνέσιμη ή Προφωνήσιμη, επειδή προφωνείται (ανακοινώνεται) η έναρξη των Αποκριών, επίσης Συγκόκαλη ή Απόλυτη, επειδή δεν εφαρμόζεται η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, καθώς και Αμολυτή, Αποβολή ή Απόλυτη, γιατί τότε απολύονται οι ψυχές των αποθαμένων και βγαίνουν στον Επάνω Κόσμο· επιπλέον, αποκαλείται Λόκρια, Αρνοβδομάδα, Αρτσι Βούρτσι ή Αρτσι Μπούρτσι.

Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή, γιατί θεωρείται η περίοδος της κρεοφαγίας που σταματάει την Κυριακή της Απόκρεω, τελευταία ημέρα που οι χριστιανοί επιτρέπεται να φάνε κρέας. Η τρίτη και τελευταία εβδομάδα, που ξεκινάει μετά την Κυριακή της Απόκρεω, ονομάζεται της Τυρινής ή Τυροφάγου, γιατί περιλαμβάνει βρώση τυροκομικών.

Ιδιαίτερη θέση στην Κρεατινή εβδομάδα κατέχει η Τσικνοπέμπτη (ή Τσικνοπέφτη) και το Ψυχοσάββατο (ή Σάββατο των Ψυχών). Την Τσικνοπέμπτη η τσίκνα είναι διάχυτη παντού, καθώς οι άνθρωποι γιορτάζουν ψήνοντας κρέατα έξω από το σπίτι, κάτι που έκαναν και οι αρχαίοι Έλληνες, επειδή πίστευαν ότι οι νεκροί πετούσαν γύρω από τις φωτιές και γευμάτιζαν από τον καπνό και την τσίκνα. Ανάλογα, το Ψυχοσάββατο είναι αφιερωμένο στη λατρεία των νεκρών με προσφορά γευμάτων πάνω στους τάφους. Αυτά τα δύο έθιμα προέρχονται από τα Ανθεστήρια, που περιλάμβαναν προσφορές σπονδών και τροφίμων στους νεκρούς, για τους οποίους πίστευαν ότι τριγυρνούσαν εκείνες τις μέρες ανάμεσα στους ζωντανούς.

Αποκριάτικα Έθιμα στην Ελλάδα

Η Ανακύκλωση της Ζωής

Τα παλαιότερα χρόνια στον τόπο μας οι μέρες της Αποκριάς προσλάμβαναν ένα ιδιαίτερο λαϊκό χρώμα. Στο πλαίσιο του παραδοσιακού πανηγυρισμού οι άντρες μεταμφιέζονταν σε γυναίκες και αντίθετα, γινόταν η περιφορά του καρνάβαλου, του γαϊτανακιού και της καμήλας, με ομίλους χορευτών να γυρνάνε τις συνοικίες σκορπίζοντας το κέφι. Αναβίωναν διάφορες προλήψεις, μαντείες και δεισιδαιμονίες, ψάλλονταν εύθυμα και άσεμνα τραγούδια, γίνονταν εικονικές δίκες και επικρατούσε ένα γενικό ξεφάντωμα, μια γενική ευωχία.

Ανάβαν φωτιές, που ονόμαζαν «Φανούς», «Κλαδαριές», «Μπουμπούνες», «Καψαλιές», «Χαλαούζιες» ή «Καλολόγους»· γύρω τους έστηναν χορούς και τις πηδούσαν με ευχές για υγεία και καλή τύχη, αντλώντας τη δύναμη που η φωτιά πίστευαν ότι έκρυβε. Στις μεταμφιέσεις χαρακτηριστικές μορφές ήταν ο γέρος, η νύφη και ο γαμπρός, ο αράπης και η αραπίνα, ο γιατρός και ο βοηθός του, ο παπάς και ο σατανάς, η καμήλα, η αρκούδα κ.λ.π. Αλλοτε πάλι έδιναν υπαίθριες παραστάσεις, κωμικού περιεχομένου, ενώ διαδεδομένα ήταν και τα κοινά συμπόσια.

Γέννηση, ανάπτυξη, γάμος, θάνατος και αναγέννηση του ήρωα, είναι ένα δράμα που παίζεται ακατάπαυστα. Είναι η ανακύκλωση της ζωής, στην οποία συμμετέχει ολόκληρη η κοινότητα, στην αγορά του χωριού ή της πόλης. Μέσα από τις μάσκες, τα ανδρείκελα, τις μεταμφιέσεις οι άνθρωποι «γίνονταν ένα σώμα» και βίωναν την αναγεννητική διαδικασία. Γιόρταζαν πάνω από όλα τον ερχομό του νέου -του νέου χρόνου, της νέας άνοιξης, της νέας ζωής- το καινούργιο που εμφανίζεται στον κόσμο.

Αυτά τα αποκριάτικα έθιμα διατηρούνται ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας, όπως στο Σοχό Λαγκαδά στη Θεσσαλονίκη, με πανηγυρισμούς, με αγερμούς και τραγούδι, από μεταμφιεσμένους με προβιές τράγου, ψηλά καλύμματα στο κεφάλι από πολύχρωμες κορδέλες, γουρουνοτσάρουχα στα πόδια και μάσκες με πούλιες και μακριά μουστάκια· κρατώντας ξύλινο γιαταγάνι ή αγκλίτσα, ταγάρι με ούζο, κρασί και πορτοκάλια, περπατούν ρυθμικά, πηδούν και σείονται, κουδουνίζουν και τραγουδούν, κερνούν τους ανθρώπους, πότε στα μαγαζιά και τις ταβέρνες, πότε στους δρόμους.

Στη Θράκη, κατά το παλιό αποκριάτικο δρώμενο του «Καλόγερου», η καμπουρίτσα Μπάμπω γεννάει ένα εφταμηνίτικο μωρό που μεγαλώνει στο άψε-σβήσε. Το καλάθι δεν το χωράει, τρώει και πίνει τον περίδρομο, ανδρώνεται, γυρεύει γυναίκα, παντρεύεται, έρχεται στα χέρια με τον κουμπάρο του, σκοτώνεται, μοιρολογιέται και κηδεύεται. Ξαφνικά όμως ανασταίνεται θαυματουργά και οργώνει τη γη μαζί με το μετανιωμένο του φονιά. Ο θάνατος και η ανάσταση του γαμπρού μας παραπέμπουν στο θάνατο του Διόνυσου το χειμώνα και στην ανάστασή του την άνοιξη, ενώ το καλάθι της γριάς το Λίκνο του, που χρησίμευε ως κόσκινο και κούνια (Λικνίτης ήταν γνωστή επωνυμία του Διόνυσου).

Στην ίδια περιοχή τη Δευτέρα της Τυρινής εβδομάδας τελείται ο «Μπέης» ή «Κιοπέκ Μπέης», ευετηριακό δρώμενο, με αγερμούς, ευχές σε κάθε σπίτι για «καλοχρονιά με πολύ στάρι και πολύ κριθάρι», εικονικό όργωμα, εικονική σπορά και αγώνες  -πήδημα, ρίξιμο πέτρας, τρέξιμο, πάλη- χορούς και τραγούδια. Στη Νάουσα «Μπούλες» και «Γενίτσαροι» με παραδοσιακές στολές και προσωπίδες, χορεύουν σε ομάδες, με ήχους ζουρνάδων και νταουλιών, σε ανάμνηση των αρματολών της τουρκοκρατίας, που κυκλοφορούσαν μεταμφιεσμένοι τις Αποκριές για να κρύβονται.

Στα χωριά του Παγγαίου, κατά το πανάρχαιο διονυσιακό έθιμο της Ντερβένας, που ανάγεται στην πυρολατρεία των αρχαίων χρόνων, οι άνθρωποι πηδούν πάνω από μεγάλες φωτιές (ντερβένες), που έχουν διπλό σκοπό· αφενός ζεσταίνουν τις καρδιές, αφετέρου εξαγνίζουν τους ανθρώπους, απαλλάσσοντάς τους από τα παλιά ακάθαρτα στοιχεία, σε μια φυσική και πνευματική αναγέννηση, με τον ερχομό της άνοιξης και της Ανάστασης του Πάσχα. Εξάλλου, η φωτιά είχε ανέκαθεν εξαγνιστικό χαρακτήρα και προκαλεί την κάθαρση, την αναγέννηση.

Στη Σκύρο έχουμε τους τραγόμορφους Γέρους και τις Κορέλες, σε ένα ερωτικό παιχνίδι, με μεταμφιεσμένους που σηκώνουν πάνω τους πολλά κουδούνια, συχνά τριάντα, πενήντα ή και περισσότερα, προκαλώντας πανδαισία ήχων. Στη Ζάκυνθο γίνονται θεατρικές παραστάσεις, οι λεγόμενες «Ομιλίες», αλλά και απαγγελίες αυτοσχέδιων σατιρικών στίχων με έντονη αθυροστομία. Στο Δαφνί της Σπάρτης οι άνδρες μεταμφιέζονται σε νύφη και γαμπρό, και επικρατούν αυτοσχέδιοι διάλογοι, χοροί γύρω από εθιμικές φωτιές, τραγούδια, κέφι, τολμηρά πειράγματα και κρασί.

Ο «Πεθαμένος στη Γκούβα», ένα Δρώμενο των Σαρακατσάνων της Ηπείρου με έντονο το στοιχείο της μαγείας, άρχιζε με το ηλιοβασίλεμα της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς και τελείωνε τα χαράματα της Καθαρής Δευτέρας. Ένας θίασος ανδρών υποδυόταν το γαμπρό, τη νύφη, τα πεθερικά, τους γέρους, το γύφτο και άλλα πρόσωπα. Οι γέροι φορούσαν μάσκες και κάπες από προβιές ζώων, κουδούνια στη μέση, ενώ κρατούσαν μεγάλα ραβδιά, με τα οποία χτυπούσαν τη γη. Ένας τσοπάνης ξάπλωνε πεθαμένος μέσα σε μια γκούβα (γούβα ή λάκκος) και ο θίασος τον μοιρολογούσε, ενώ στο τέλος χόρευαν, με πρωτοχορευτή τον πεθαμένο και αναστημένο τσοπάνη.

Η λήξη των Αποκριών σηματοδοτείται από την πομπή και το κάψιμο του καρνάβαλου. Είναι σημάδι ότι η γεύση της Ελευθερίας, της ανεμελιάς και της ουσίας της Ζωής τελείωσε και ο σκλάβος-άνθρωπος πρέπει να επιστρέψει στην φυλακή της καθημερινότητας του αναλαμβάνοντας και πάλι τον ρόλο του πεπρωμένου του. Μέχρι τον επόμενο χρόνο … αν είναι ζωντανός!

Ακολουθεί η Καθαρά Δευτέρα

Εκείνη τη μέρα στην Αγία Αννα της Εύβοιας οι γυναίκες τραγουδούν τα «γαμοτράγουδα», μαζί με τολμηρά αστεία, πειράγματα και λόγια χωρίς «ηθικούς φραγμούς», με θέμα το φαλλό και το αιδοίο, των οποίων οι μετέχοντες φέρουν ομοιώματα· ένα δρώμενο που ανάγεται στα Μικρά ή Κατ’ Αγρούς Διονύσια, και στα Μεγάλα Διονύσια, που ήταν χαρούμενες ελεύθερες γιορτές με πομπή φαλλού, τον οποίο συνόδευαν με χορωδίες, τραγούδια και προσφορές, ακόμα και οι δούλοι. Ο φαλλός ήταν σύμβολο του Διονύσου ως Θεού της γονιμότητας, και κάθε τέτοια μαζική πομπή αποσκοπούσε στο να προκαλέσει την ευφορία των αγρών και των κήπων, αλλά και τη γονιμότητα των σπιτικών.

Η χρησιμοποίηση, λοιπόν, σεξουαλικών και ερωτικών συμβόλων, που συνδυάζεται συχνά με τις παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις αυτής της περιόδου, δεν δηλώνει μόνο την σεξουαλική πράξη. Συμβολίζει ευρύτερα την πηγή, τη μήτρα της ζωής, τη ρίζα της ανανέωσης, την πηγή της ανάστασης. Αποτελούν ένδειξη της εκδήλωσης των γονιμοποιών δυνάμεων της ζωής και τη διαδικασία γέννησης ενός νέου «σώματος», με την ευρύτερή του έννοια, είτε πρόκειται για το ανθρώπινο σώμα, είτε για το σώμα της κοινωνίας ή ακόμα και ολόκληρης της φύσης και της Δημιουργίας.

Επιπλέον, το έθιμο του εικονικού γάμου, που περιλαμβάνεται στα καρναβαλικά έθιμα, ανάγεται στην αρχαιότητα και ήταν λατρευτικό στοιχείο των διονυσιακών τελετών· η «Ιερογαμία» του Θεού Διονύσου με τη σύζυγο του βασιλιά της πόλης, στο «Βουκολείον» Ιερό, αποτελούσε μέρος των αθηναϊκών Ανθεστηρίων και αποτελούσε μια μαγική πράξη επίκλησης της γονιμικής δύναμης για την καρποφορία, αλλά και την εξασφάλιση της καλής χρονιάς στην ευρύτερή της έννοια, που θα πρόσφεραν οι Θεοί. Όμως, πέρα από αυτά ο γάμος συμβολίζει την ενότητα και την υπέρβαση των χωριστικών τάσεων του ανθρώπου και της κοινωνίας. Και κάθε Καρναβάλι γιορτάζει την κρυμμένη ενότητα του παλιού και του καινούργιου, του γήρατος και της νεότητας, της άνοιξης και του χειμώνα, της ζωής και του θανάτου, είναι μια γιορτή που ανατρέπει, αλλά και συνταιριάζει.

Τα ιερά-ανίερα της Αποκριάς

Η αρχή του τέλους του χειμώνα ήταν πάντα μια κρίσιμη καμπή του κοσμικού χρόνου, το γύρισμα εκείνο του ετήσιου κύκλου που αναμενόταν να οδηγήσει στις κοσμογονικές αλλαγές της άνοιξης, και οι άνθρωποι των αγροτικών κοινωνιών, γεωργοί και κτηνοτρόφοι δεμένοι με τη γη και προσκολλημένοι στις αρχέγονες δοξασίες τους, ένιωθαν την ανάγκη να υποβοηθήσουν τη φύση στο αναγεννητικό έργο της με τις δικές τους μαγικές ιερουργίες. Μέσα απ’ αυτές καλούσαν τελετουργικά τις υπερφυσικές δυνάμεις, επουράνιες και καταχθόνιες, να εξασφαλίσουν την υγεία, τη γονιμότητα και την αφθονία για όλες τις ψυχές που ζουν πάνω στη γη και για ό,τι βλασταίνει από αυτήν, ενιαία και αδιαχώριστα.

Πιστεύοντας πως η απαράβατη τέλεση τους αφορά την ίδια τη συνέχιση της ζωής, τις διατήρησαν δεισιδαιμονικά στο πέρασμα των αιώνων, ανέπαφες από τον ορθολογισμό μιας άλλου είδους γνώσης, κι έτσι, ακόμα και σήμερα, συναντούμε σε όλους τους πολιτισμούς παγανιστικές γιορτές και ιεροτελεστίες που γίνονται αυτήν ακριβώς τη στιγμή του χρόνου για να πανηγυρίσουν προεξαγγελτικά, μ’ ένα ξέφρενο ξέσπασμα, την ετήσια αναγέννηση του κόσμου μέσα από την αδιάκοπη εναλλαγή των εποχών.

Τα τραγούδια και τα έθιμα αυτών των ημερών, βέβαια, που τα ονομάζουμε στον καιρό μας «άσεμνα», έχουν την εξήγησή τους: την Αποκριά ο λαός μας πανηγυρίζει για την αρχή της άνοιξης και το τέλος του χειμώνα, αγαλλιάζει με το ξύπνημα της φύσης, την έκρηξη της γονιμότητας, την ανάσταση, την αναγέννηση των πάντων. Η ζωή επιστρέφει θριαμβευτικά, ο θάνατος χάνεται, έστω και πρόσκαιρα. Κι είναι το θαύμα αυτό που ο λαός γιορτάζει με φαγοπότια και μεθύσια, με χορούς και ξεφαντώματα.

Η χρησιμοποίηση, λοιπόν, σεξουαλικών και ερωτικών συμβόλων, που συνδυάζεται συχνά με τις παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις αυτής της περιόδου, δεν δηλώνει  την σεξουαλική πράξη. Συμβολίζει ευρύτερα την πηγή, τη μήτρα της ζωής, τη ρίζα της ανανέωσης, την πηγή της ανάστασης. Αποτελούν ένδειξη της εκδήλωσης των γονιμοποιών δυνάμεων της ζωής και τη διαδικασία γέννησης ενός νέου «σώματος», με την ευρύτερή του έννοια, είτε πρόκειται για το ανθρώπινο σώμα, είτε για το σώμα της κοινωνίας ή ακόμα και ολόκληρης της φύσης και της Δημιουργίας.

Πατώντας στην παρακάτω εικόνα θα μεταφερθείτε σε μια συλλογή από Αποκριάτικα παραδοσιακά έθιμα και χορούς της Αποκριάς

Γύρω από το φαγητό της αποκριάς

Ιδιαίτερη θέση σε όλη τη διάρκεια των αποκριών έχει το φαγητό, καθώς όλα προετοιμάζονται ενόψει της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής, που θα ακολουθήσει προκειμένου να φτάσουμε στο Πάσχα.
Έτσι, τα φαγητά το βράδυ της Τυρινής Κυριακής είναι μακαρόνια, αυγά, τυρόπιτες, γαλατόπιτες και ένα είδος ζωμού που το σε ορισμένες περιοχές το ονομάζουν τυροζούμι. Παρασκευάζεται μόνο αυτή την ημέρα από άγρια λάχανα, καυκαλήθρες, παπαρούνες κ.λ.π. στα οποία προσθέτουν μικρά κομμάτια από τυρί μυζήθρα.
Όλα μαζί στη συνέχειατα βράζουν. Αυτό το φαγητό συνοδεύεται με καθορισμένα έθιμα, τα οποία είναι διαφορετικά σε κάθε περιοχή. Στην Αρκαδία, το βράδυ της Κυριακής της αποκριάς οι οικογένειες επισκέπτονται το μεγαλύτερο σε ηλικία συγγενή τους. Το πρώτο φαγητό που τοποθετούν στο τραπέζι είναι το τυροζούμι, κάνουν την προσευχή τους και μετά σηκώνουν το τραπέζι όλοι μαζί, μικροί και μεγάλοι, με τα μικρά τους δάχτυλα. Το σηκώνουν και το αφήνουν τρεις φορές στη θέση του λέγοντας και κάθε φορά:

-Φάγατε;/-Φάγαμε

-Ήπιατε;/-Ήπιαμε

-Χορτάσατε;/-Χορτάσαμε

-Πάντα χορτασμένοι να ‘στε.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδος το τελευταίο φαγητό της αποκριάς είναι το αυγό, το οποίο το συνοδεύουν με την ευχή «Με το αυγό το κλείνω, με το αυγό να το ανοίξω» και εννοούν το Πάσχα. Με αυγό γίνεται κι ο «Χάσκας» ή «Χάσκαρης» το παιχνίδι που σηματοδοτεί το τέλος του φαγητού. Αυτό το αυγό, που πρέπει να ήταν το τελευταίο, το κρεμούσανε από το ταβάνι και όταν τελείωνε το φαγητό, όπως κάθονταν όλοι γύρω απ’ το τραπέζι, το χτυπούσαν με το κεφάλι τους και καθώς αυτό κινιόταν προσπαθούσε να το
πιάσει ο καθένας με το στόμα του. Τελικά, μ’ αυτό έκλειναν το στόμα τους για τη Σαρακοστή και μ’ αυτό πάλι θα τ’ ανοίγανε τη Λαμπρή. Στο χωριό Απόσκεπο της Καστοριάς καίνε τη κλωστή του χάσκαρη και παρατηρούν μέχρι που θα φτάσει το κάψιμο, γιατί, όπως πιστεύουν, όσο είναι το μήκος της καμένης κλωστής, τόσο θα μεγαλώσουν και τα στάχια τους. Επίσης, στα χωριά της Πυλίας με τα μακαρόνια που θα
απομείνουν, ταϊζουν τις κότες, για να κάνουν αυγά.

Τέτοιες μέρες αποκριάς, κατά τον Β. Λαμνάτο, ιδιαίτερα στα κονάκια των τσελιγκάδων, έχεις να ιδείς  πολλές ετοιμασίες και να νιώσεις αμέτρητες κι ανείπωτες χαρές. Απ’ άκρη, σ’ άκρη σ’ όλα τα βλαχο-κονάκια ετοιμάζονται λογής-λογής φαγητά: Γαλατόπιτες, τραχανόπιτες, τυρόπιτες, κοτόπουλα ψητά στη γάστρα, αρνιά καπαμά, τυριά, ένα σωρό καλόγευστα και πεντανόστιμα φαγητά. Όλα αυτά γίνονται το
απόγευμα ανήμερα της αποκριάς.

Αυτή τη μέρα δε γιορτάζουν ποτέ ξέχωρα μόνα τους τα τσοπανοκάλυβα.
Σμίγουν δυο, τρία, τέσσερα μαζί, ανάλογα κι αποκριεύουν. Τις Μεγάλες Αποκριές, όπως λένε οι τσελιγκάδες τις αποκριές της Μεγάλης Σαρακοστής για να τις ξεχωρίζουν απ’ τις Μικρές Αποκριές του Σαρανταήμερου, ανοίγουν και το φυλαχτάρι. Κι αυτό είναι ανέρωτο κρασί, ιδιαίτερα φτιαγμένο, που το φυλάνε σε ξεχωριστό βαρέλι για τ’ αποκριάτικο τραπέζι. Αυτό το κρασί το λένε κρασί αποκριάτικο ή μαντρίσιο. Το ‘χουν, δηλαδή, για το μαντρί, για τους τσοπάνους και για τους περαστικούς αυτής της μέρας. Γι’ αυτό το κρασί οι τσελιγκάδες λένε πως τραγουδάει μοναχό του, πως λέει πολλά κι ωραία
τραγούδια:

Αγγέλω μ’ κραίν’ η μάνα σου δεν ξέρω τι σε θέλει.

Σε θέλ’ Αγγέλω μ’ για νερό να πας στα παλικάρια.

Τα παλικάρια κι αν διψούν στη βρύσ’ να παν’ να πιούνε

κι εγώ θα πάω για κέντισμα με τ’ άλλα τα κορίτσια.

Αυτό το κρασί, το φυλαχτάρι που αναφέρει ο Β. Λαμνάτος, το κρατούσαν φυλαγμένο σε κλειστό, χωριστό βαρέλι, για να το πρωτοανοίξουν την επίσημη αυτή μέρα της αποκριάς, παρόμοια όπως στα Πιθοίγια, την τελετή του ανοίγματος των πιθαριών του νέου οίνου στην αρχαία Ελλάδα στη διάρκεια των Ανθεστηρίων προς τιμήν του θεού Διονύσου.

Ιδιαίτερο είναι το φαγητό αλλά και η σημασία διαφόρων παρασκευασμάτων της Καθαράς Δευτέρας:

α) Αρμυροκουλούρα. Για την παρασκευή της πρέπει να τηρηθούν απαραίτητα οι παρακάτω κανόνες: Το αλεύρι πρέπει να είναι κλεμμένο από τρία σπίτια που δεν έχουν πίκρες ή που δεν έχουν τελέσει δεύτερο γάμο.
Το ζύμωμα της πρέπει να γίνει από κορίτσι παρθένο, το οποίο ρίχνει το αλάτι στην αρμυροκουλούρα ανάποδα, δηλαδή  με τα χέρια του πίσω από την πλάτη. Το ίδιο κορίτσι πρέπει να παρασκευάσει τρεις κουλούρες τις οποίες ψήνουν στα κάρβουνα και παίρνουν από κάθε κουλούρα μια μπουκουνιά -μπουκιά .
Απ’ αυτές τις μπουκιές τη μια θα τη φάνε, την άλλη θα την αφήσουν στην ταράτσα του σπιτιού και την άλλη θα την βάλλουν κάτω από το μαξιλάρι. Στο όνειρο εκείνης της βραδιάς, αν ονειρευτούν τα κορίτσια ένα νέο που κρατάει μια μικρή πήλινη στάμνα, η οποία είναι καπνισμένη από τη φωτιά, τότε
ο άνδρας τους θα είναι χήρος.

β) Σαρακοστοκουλούρα. Είναι κουλούρα με προζύμι που ζυμώνουν με τα
μακαρόνια της αποκριάς. Την αφήνουν κάτω, σε μια γωνιά και το πρωί της Καθαράς Δευτέρας, μόλις ξυπνήσουν, την κυλάνε στο πάτωμα. Αν κυλήσει δεξιά, τότε το μέλλον θα είναι ευνοϊκό, αν όμως, κυλήσει αριστερά, τότε τα εισοδήματα τους θα είναι ελάχιστα.

Βιβλιογραφία:

Β. Λαμνάτος: Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας

Γ. Μέγας: Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας

ΣΑΡΑΚΟΣΤΙΑΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Λήψη αρχείου

Παλιότερα το καρναβάλι γινόταν παντού στην Ελλάδα με μασκαράδες, χορούς, γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα έθιμα σε κάθε μέρος. Ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, κρασί και χίλια δυο πειράγματα.

Έθιμα της Αποκριάς και της Καθαράς Δευτέρας

Όλες τις μέρες της τρίτης εβδομάδας της αποκριάς, κι ιδιαίτερα της τελευταίας Κυριακής της, φίλοι και συγγενείς αφήνουν κατά μέρος τις καθημερινές έγνοιες και στήνουν πολυήμερα γλέντια. Ντύνονται μασκαράδες και κατά ομάδες πηγαίνουν σε διάφορα σπίτια για να γελάσουν με την ψυχή τους. Αυτή την περίοδο όλα επιτρέπονται, όλη η ένταση του χρόνου βγαίνει μέσα από το γλεντοκόπι. Η γενική ιδέα που χαρακτήριζε πάντοτε όλες αυτές τις δραστηριότητες ήταν η ανατροπή της κατεστημένης τάξης πραγμάτων, η πρόκληση των αξιών και της ιεραρχίας, η υπέρβαση των ορίων και των νόμων. Άλλωστε, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα την όλη οργάνωση των γιορτών είχε ο λαός, ο οποίος έπαιρνε στα χέρια του την εξουσία. Σε πολλές απ’ αυτές τις δραστηριότητες μπορούμε να διακρίνουμε πως διατηρείται αισθητά ένα τελετουργικό στοιχείο, το οποίο τις συνδέει αναπόσπαστα με την αρχαία τους καταγωγή.
Καταρχήν η πομπή του Καρνάβαλου, που αποτελεί και το κορύφωμα των αποκριών, σχετίζεται άμεσα με την πομπή που γινόταν στις Διονυσιακές γιορτές. Στις περισσότερες περιοχές ο Καρνάβαλος βρίσκεται στην κορυφή της πομπής, επάνω σε ένα διακοσμημένο όχημα, περιστοιχισμένο από νέους που πότε βρίζουν και πειράζουν τον κόσμο και πότε προσφέρουν δώρα, ως απεικόνιση του θεού Διόνυσου και της πομπής των αρχαίων Αθηναίων. Μάλιστα, σε κάποιες περιοχές είναι τοποθετημένος πάνω σε πλοίο, κάτι που μας πηγαίνει πίσω στην αρχαία αντίληψη ότι ο Διόνυσος, ως σύμβολο της ζωής, αναγεννάται την Άνοιξη και επιστρέφει από τη θάλασσα μετά το θάνατο του κατά την περίοδο του χειμώνα. Σύμφωνα μ’ άλλες απόψεις, η πομπή προχωράει με σκοπό να θυσιάσει το θεό Διόνυσο για τη σωτηρία του κόσμου και γι’ αυτό ο Καρνάβαλος παραδίδεται στην πυρά και σηματοδοτεί το τέλος των γιορτών. Τα απομεινάρια αυτών των αρχαίων τελετουργικών εθίμων τα συναντούμε έξω από τα αστικά κέντρα. Οι αγρότες κυρίως, αντιλαμβάνονται την αλλαγή της εποχής και συνδέουν τις γιορτές με την Άνοιξη και την εξασφάλιση της σοδειάς. Είναι σαν να εξορκίζουν με τις γιορτές τα κακά του Χειμώνα και να καλωσορίζουν Άνοιξη.

α) Οι καλόγεροι της αποκριάς

Ένα από τα πιο παραδοσιακά τελετουργικά δρώμενα της αποκριάς είναι το έθιμο των «καλογέρων». Το συναντούμε στη Θράκη αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδος, ακόμη και σήμερα, με κάποιες παραλλαγές κι απλοποιήσεις και με διαφορετικές ονομασίες όπως: ο κούκερος, ο χούχουτος, ο σταχτάς, ο Μπέης ή Κιοπέκμπεης, οι πιτεράδες, κ.λ.π. Για πρωταγωνιστές έχει δύο μοναχούς που έχουν τυλίξει το σώμα τους με δέρμα ελαφιού και τα πόδια τους με δέρμα τράγου, έχουν κρεμάσει κουδούνια στη ζώνη τους και
έχουν καλύψει το κεφάλι και το πρόσωπο τους μ’ ένα κάλυμμα φτιαγμένο από δέρμα λύκου ή αλεπούς.
Μαζί τους είναι μια γριά πολύ άσχημη, ντυμένη με κουρέλια, η οποία κρατάει ένα καλάθι που έχει μέσα ένα κομμάτι ξύλο, συμβολίζοντας ένα νεογέννητο μωρό. Επίσης, δύο ανύπαντροι άντρες ντύνονται με τα παραδοσιακά νυφικά ρούχα και παριστάνουν δύο νύφες, ενώ την παρέα συμπληρώνουν δύο βρωμιάρηδες τσιγγάνοι με αστεία ρούχα. Για την παράσταση επιστρατεύονται και δύο αστυνομικοί, οι οποίοι τους δένουν όλους με μια αλυσίδα και τους περιφέρουν στο χωριό. Όλη η κουστωδία καταλήγει στο τέλος στην
πλατεία, μπροστά στην εκκλησία. Εκεί αρχίζει ουσιαστικά το τελετουργικό δράμα. Ένας από τους μοναχούς ορμάει ξαφνικά και αρπάζει τη μια νύφη, οπότε ακολουθεί μια παρωδία γαμήλιας τελετής, στην οποία ο δεύτερος μοναχός είναι κουμπάρος. Μετά το γάμο και δίχως κανένα προφανή λόγο ο κουμπάρος επιτίθεται στο γαμπρό και τον σκοτώνει. Η νύφη αρχίζει να κλαίει με λυγμούς και τότε ο δολοφόνος
μετανοεί και προσπαθεί να επαναφέρει το γαμπρό στη ζωή. Μόνο όταν όλοι μαζί επιχειρούν να τον αναστήσουν, τότε εκείνος επανέρχεται ζωντανός. Η όλη αναπαράσταση θυμίζει Διόνυσο, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός πως η Θράκη θεωρείται η πλέον πιθανή πατρίδα του. Το καλάθι της γριάς συνδέεται με το λίκνο του Διονύσου, που χρησιμεύει ως κόσκινο και ως κούνια. Ένα από τα πολλά
ονόματα του θεού ήταν Λικνίτης. Συνεπώς, σε αυτό το συμβολισμό δεν εμφανίζεται ως θεός της βλάστησης και της γονιμότητας. Ο θάνατος και η ανάσταση του γαμπρού μας παραπέμπουν, επίσης, στο θάνατο του Διόνυσου το Χειμώνα και στην ανάσταση του την Άνοιξη.

β) Η κουνουμιά

Η κουνουμιά τελείται στο χωριό Ορτάκιο, που βρίσκεται δυτικά της Αδριανούπολης. Τη Δευτέρα της Τυρινής ο Μπέης, η βασική φιγούρα του εθίμου, περιδιαβαίνει πάνω σε μια δίτροχη άμαξα, έχοντας στα πόδια την Κουνουμιά , δηλαδή την οικονομία που είναι μια μεγάλη πίτα, αλειμμένη με αυγά. Στη μέση της έχει ένα όρθιο πράσο, -το οποίο αναπαριστά έναν φαλλό, με πολλούς καρπούς, μήλα, πορτοκάλια καθώς και γλυκίσματα γύρω του ως σύμβολα γονιμότητας, αφθονίας και ευτυχίας. Όπως παρατηρεί ο M.
Nilson: « Σχετικά με τα δρώμενα που περιέχουν φαλλό, για τον πρωτόγονο άνθρωπο, η γονιμότητα είναι μια και αυτή υφίσταται σε όλη τη φύση. Ο σπόρος αποτίθεται στη γη όπως στο μητρικό κόλπο και το σπαρτό εξέρχεται από τη γη, όπως εξέρχεται το παιδί από την κοιλιά της μητέρας του. Η πράξη η οποία εδώ προκαλεί γονιμότητα, πρέπει σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, να προκαλέσει και εκεί γονιμότητα. Από την εξομοίωση αυτή της ανθρώπινης ζωής και των σπαρμένων αγρών, προέρχεται η λατρεία του φαλλού
στην αρχαία Ελλάδα, καθώς και σ’ άλλες χώρες».

γ) οι αποκριάτικοι χοροί

Οι χοροί κατά τη διάρκεια των ημερών της αποκριάς συμβόλιζαν τα πνεύματα. Ένα τέτοιο τυπικό είδος χορού είναι το Γαϊτανάκι. Έξι άντρες και έξι γυναίκες χορεύουν γύρω από ένα κοντάρι, από την κορυφή του οποίου κρέμονται δώδεκα κορδέλες. Κάθε χορευτής κρατά από μια κορδέλα, ενώ με το χορό πλέκουν τις κορδέλες σε ένα περίτεχνο σχήμα. Για πολλούς το κοντάρι συμβολίζει το γονιμοποιό φαλλό, ενώ το χορό συνοδεύουν φοβεροί θόρυβοι, τύμπανα, καμπάνες, προκειμένου να αφυπνιστούν τα πνεύματα
της βλάστησης.

Το γαϊτανάκι

Από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας, είναι και το περίφημο γαϊτανάκι, ένας χορός ή ακριβέστερα ένα χορευτικό παιγνίδι, το οποίο ταιριάζει απόλυτα με το χρώμα και τη διάθεση… το γαϊτανάκι πέρασε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και έδεσε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο!

Έτσι, σέρνει το χορό του κύρ-Βοριά ο παπάς στο προαύλιο της Παναγίας της Κόχης τον οποίο συνεχίζουν στο σπίτι του και μετά σε όλα τα σπίτια με στόχο να μετριάσουν τον Βοριά.

δ) Το έθιμο του Γέρου

Ένα άλλο δρώμενο που περιλαμβάνει και χορό τελείται στη Σκύρο και ονομάζεται το έθιμο του Γέρου.
Ένας νεαρός άντρας φοράει ανάποδα μια μαλλιαρή μαύρη κάπα, ενώ το πρόσωπο του καλύπτεται με μια μάσκα φτιαγμένη α καμπούρα στην πλάτη, φοράει κάτι περίεργα παπούτσια, τα τροχάδια και κρατάει γκλίτσα. Πρόκειται για το γέρο – βοσκό που έχασε το κοπάδι του και έρχεται κάτω στην πόλη φορώντας τα κουδούνια των χαμένων του ζώων και χορεύοντας μαζί με τη φίλη του Κορέλλα, μια γυναίκα που φορά μάσκα πρόβατου.
Στο χορό έχει συμπληρωθεί από το 17^ο αιώνα και ο Φράγκος, ο Ευρωπαίος, για να προκαλεί γέλιο με τη γελιοποίηση του. Ο Γέρος κινείται με ένα ιδιαίτερο ρυθμό, καθώς ο Φράγκος φυσά ένα κοχύλι και όλοι οι άνθρωποι σε μια πομπή κινούνται προς το μοναστήρι του Αϊ Γιώργη, κάνοντας τέτοιο θόρυβο που θυμίζουν κοπάδι ζώων.

ε)Το μπουρανί

Ένα από τα πιο γνωστά και δημοφιλή έθιμα της Καθαρής Δευτέρας τελείται στον Τύρναβο της Θεσσαλίας και ονομάζεται μπουρανί. Τις πρωινές ώρες, διάφορες ομάδες που ακόμα γιορτάζουν, ανάβουν μια φωτιά στη μέση της πλατείας ή σ’ ένα σταυροδρόμι και βράζουν σε μια μεγάλη χύτρα το μπουρανί, το φαγητό
της Καθαρής Δευτέρας. Πρόκειται για μια χορτόσουπα που γίνεται χωρίς λάδι, με σπανάκι και λίγο ρύζι, στην οποία ρίχνουν και λίγο ξύδι για να νοστιμίσει. Ενώ το μπουρανί βράζει πάνω στη φωτιά, η συντροφιά συνεχίζει το γλέντι της, πίνοντας και τραγουδώντας διάφορα άσεμνα τραγούδια ή πειράζοντας όποιον διαβάτη τύχει να περνάει από εκεί ή ακόμα πειράζοντας ο ένας τον άλλο. Όταν τελειώσει το
μαγείρεμα του μπουρανιού, το παίρνει η συντροφιά και πηγαίνει στην εξοχή όπου συνεχίζουν με αμείωτο κέφι το γλέντι τους. Παλαιότερα, όταν επέστρεφαν από την εξοχή, έχριζαν κάποιο άτομο από την παρέα τους Βασιλιά και του έβαφαν το πρόσωπο μαύρο, του τοποθετούσαν στο κεφάλι ένα φέσι και με σοβαρότητα άρχιζε να δικάζει και να επιβάλλει πρόστιμα. Μετά τον έβαζαν ανάποδα πάνω σ’ ένα γάιδαρο, του έδιναν να κρατάει την ουρά του και τον περιέφεραν στην πόλη με διάφορες άσεμνες
πράξεις και λόγια κρατώντας στα χέρια τους φαλλούς πήλινους, ξύλινους ή από καρότα. Τελικά, το βράδυ μετέφεραν το Βασιλιά σε κάποιο λάκκο με νερό, όπου και τον έριχναν μέσα.

Στ) Το κάψιμο του Καρνάβαλου

Το έθιμο που σηματοδοτεί το τέλος της αποκριάς, της γενικής ευθυμίας και του ξεφαντώματος είναι η κηδεία ή το κάψιμο του Καρνάβαλου. Στο χωριό Λευκόγεια της Κρήτης το απόγευμα της Καθαρής Δευτέρας γίνεται η κηδεία του Καρνάβαλου. Αφού μουτζουρώσουν όλοι οι κάτοικοι τα πρόσωπα τους, πηγαίνουν στην πλατεία του χωριού κι ένας απ’ αυτούς ξαπλώνει επάνω σε μια σανίδα και παριστάνει το νεκρό.
Τον κηδεύει η Σαρακοστή, που την παριστάνει ένας άνδρας ντυμένος γυναίκα, ψηλός κι αδύνατος.
Ταυτόχρονα χτυπάνε πένθιμα οι καμπάνες της εκκλησίας, παιδιά μουτζουρωμένα κρατάνε τα στεφάνια, ενώ παρίστανται και οι συγγενείς του, που είναι οι μασκαράδες, όλοι μαζί εντωμεταξύ μοιρολογούν και λένε: Ελάτε και στο ξόδι του, κάμετε το σταυρό σας έως τα χτες γλεντάγατε με τούτον στο πλευρό σας κλπ. Ταυτόχρονα το άτομο που παριστάνει τον παπά ψάλλει τα παρακάτω:
Εμείς ετούτον κλαίομεν, εμάς ποιος θα μας κλάψει; Όπου το σκορδοκρέμμυδο τ’ άντερα θα μας κάψει.
Μετά η πομπή γυρίζει όλο το χωριό και καταλήγει στον περίβολο της εκκλησίας, όπου τελειώνει και η παράσταση.

6. Τα Ψυχοσάββατα

Δεν είναι τυχαίο που κατά την περίοδο της γενικής ευθυμίας και της διασκέδασης της αποκριάς, υπάρχουν ορισμένες μέρες αφιερωμένες στους νεκρούς. Είναι τα Σάββατα της Κρεατινής, της Τυρινής και της πρώτης εβδομάδας της Σαρακοστής, τα οποία είναι γνωστά με την ονομασία Ψυχοσάββατα. Εάν θεωρήσουμε τα Ανθεστήρια ως την αντίστοιχη γιορτή της αποκριάς στην αρχαιότητα δεν θα πρέπει να μας
διαφεύγει πως ήταν και γιορτή των νεκρών, καθώς η γη μπορεί να δέχεται στην αγκαλιά της το νεκρό, είναι όμως και η μήτρα απ’ την οποία προέρχεται κάθε μορφή ζωής. Μάλιστα πολλοί υποστηρίζουν πως οι χοροί για την επίκληση των πνευμάτων συνδέονται στενά και με τις ψυχές των νεκρών, οι οποίες πιστεύεται ότι επιστρέφουν σ’ αυτόν τον κόσμο από την πρώτη εβδομάδα των αποκριών.

Για το λόγο αυτό υπάρχουν πολλές τελετές προκειμένου για τη συγχώρεση τους και την ανάπαυση τους στον άλλον κόσμο. Αυτές τις μέρες παρασκευάζουν σε κάθε σπίτι κόλλυβα, χυλό, χαλβά ή φαγητό και τα μοιράζουν «για να σχωρεθούν τα πεθαμένα» ή επισκέπτονται τους τάφους των νεκρών τους, πάνω στους οποίους
τοποθετούν όλα αυτά ως προσφορά στο νεκρό τους. Σε μερικούς τόπους προσφορές στους νεκρούς γίνονται και την Κυριακή της Τυροφάγου. Έτσι, στο Κηπουργιό της Δ. Μακεδονίας κάθε οικογένεια φέρνει στην εκκλησία πίτα, σιτάρι, κρασί, τυρί κ.α. τα οποία μετά τη λειτουργία πηγαίνουν και τα τοποθετούν
πάνω στους τάφους, ύστερα τα μοιράζουν και τα τρώνε. Πρόκειται για πανάρχαιες συνήθειες.

Στα ανθεστήρια κάποτε παρασκεύαζαν την πανσπερμία, ένα χυλό από είδη οσπρίων, απ’ την οποία απαγορευόταν να φάει κάποιος, καθώς ήταν μόνο για τους νεκρούς. Την ίδια εποχή στη Βοιωτία γιορταζόταν τα Αγριώνια, γιορτή του Διονύσου αφιερωμένη στους νεκρούς. Σήμερα, στη διάρκεια ενός επιμνημόσυνου δείπνου προσφέρεται η μακαρία, για να μακαρίσουν, δηλαδή, να ευχηθούν οι ζωντανοί τους νεκρούς.

Στο Πήλιο, σε κάποια χωριά, λένε: «Ανάθεμα που δούλευε τα τρία τα Σαββάτα,/ το Κρεατινό, το Τυρινό, τ’ αγίου Θεοδώρου!» Πρόκειται για τα τρία Σάββατα που θεωρούνται «Ψυχοσάββατα», όπως προαναφέρθηκε.

Ο Γ. Μέγας γράφει σχετικά: «Είναι κοινή πίστη, ότι από την πρώτη εβδομάδα της
Αποκριάς αι ψυχαί των αποθαμένων απολύουνται και βγαίνουν στον Απάνω κόσμο. Γι’ αυτό, όταν την προφωνέσιμη εβδομάδα σφάξουν το χοίρο με τον πρώτο μεζέ που θα φάγουν και το πρώτο κρασί που θα πιούν λέγουν «Θεός σχωρέσει τις ψυχές». Σε μερικούς μάλιστα τόπους, όπως στις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας, την Τσικνοπέφτην έβραζαν πιλάφι με κρέας και το εμοίραζαν στους πτωχούς για τους πεθαμένους». Την ιερότητα των ημερών αυτών τη δείχνει και η αποχή των γυναικών από κάθε εργασία, η
συνήθεια να μη λούζονται τα Ψυχοσάββατα και άλλες τέτοιου είδους απαγορεύσεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και μερικές συνήθειες των Ψυχοσαββάτων, που φέρνουν στη μνήμη παμπάλαια παιχνίδια και αγώνες προς τιμή των νεκρών.

Για παράδειγμα στην Πυλία τα δύο Σάββατα, το Κρεατινό και το Τυρινό,
μαζευότανε στ’ αλώνια και παίζανε τις αμάδες. Μετά πετάγανε και το λιθάρι.

Τέλος, σε καιρό, όπου τα πνεύματα εμφανίζονται και πλησιάζουν τον άνθρωπο, φυσικό είναι να θέλει αυτός να μάθει από εκείνα το μέλλον. Στην ιερότητα και τη δύναμη, που ο άνθρωπος του λαού αποδίδει στις νεκρικές προσφορές, οφείλεται και η συνήθεια να μαντεύονται τα κορίτσια με το μακαρόνι της Τυρινής, καθώς και οι άλλες μαντικές συνήθειες των Ψυχοσαββάτων.

Ο Β. Λαμνάτος αναφέρει σχετικά με αντίστοιχα «μαντικά έθιμα» των ημερών: «Το βράδυ της Τυρινής, όταν στρωθεί το τραπέζι με τα φαγητά, τις πίτες, τ’ ανοιχτάρι κι όλα τ’ άλλα, στρογγυλοκάθεται στην τάβλα ολάκερο το βλαχοσόι.
Εύχονται οι γεροντότεροι «χρόνια πολλά και καλή Σαρακοστή» ή «καλή Λαμπρή να μας εύρει» κι αρχίζουν όλοι μαζί να τρώνε. Αυτή, ακριβώς την ώρα που ανταλλάσσονται οι ευχές, οι λεύτερες κοπέλες κλέβουν την πρώτη τους μπουκιά, χωρίς να τις ιδεί κανένα μάτι, για να τη βάλουν τη νύχτα που θα κοιμηθούν κάτω απ’ το προσκέφαλο τους. Ο άνδρας που θα ιδούν στον ύπνο τους εκείνο το βράδυ, πιστεύουν πως θα γίνει και το μελλοντικό τους ταίρι. Άλλες πάλι, το ίδιο βράδυ τρώνε την αρμυροκουλούρα, που
ζύμωσαν την ημέρα κρυφά απ’ τους τσελιγκάδες, βάζοντας μέσα μπόλικο αλάτι για να φέρει δίψα τη νύχτα. Έτσι έφευγαν κι έπεφταν για ύπνο, περιμένοντας να ιδούν στ’ όνειρο τους ποιος θα τους έδινε νερό. Αυτόν πίστευαν πως θα τον έπαιρναν κι άντρα τους. Κι ακόμη, όποιος ή όποια φτερνιστεί κατά την ώρα του φαγητού τ’ αποκριάτικο βράδυ, θα φορέσει άσπρα τη Λαμπρή. Τ’ άσπρα εδώ για την κοπέλα σημαίνουν νυφιάτικο φόρεμα.»

Βιβλιογραφία:

Γ. Μέγας: Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας

Β. Λαμνάτος: Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας

 

Στο ηλεκτρονικό βιβλίο που έφτιαξε η εκπαιδευτικός Σοφία Ζιώγα διαβάζουμε για όλα τα ελληνικά καρναβαλικά έθιμα του τόπου μας!

“Αποκριάτικα έθιμα της Ελλάδας””

Στην παρακάτω διαδραστική εικόνα μπορούμε να ακούσουμε μουσικές και να δούμε εικόνες των καρναβαλικών εθίμων σε όλη την Ελλάδα που είναι πάρα πολλά!

Το καρναβάλι στην τέχνη
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να δείτε το άρθρο
από την ” Χρωματιστή τάξη”

Το καρναβάλι στην κλασική μουσική

άρθρο από τον ιστότοπο “Γύρω από την Μουσική”.
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να το επισκεφθείτε

ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΑΡΛΕΚΙΝΟ

Λήψη αρχείου

ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΕΠΟΠΤΙΚΟ-ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ

Λήψη αρχείου

 

Διαδραστική εικόνα με υλικό για τις αποκριές

Περισσότερο υλικό στα παρακάτω Sway συναδέλφων:

Πατήστε στις παρακάτω εικόνες για να δειτε  sway
με εποπτικό υλικό για τις αποκριές

 

ΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ-ΜΝΗΜΗ

Λήψη αρχείου

 

ΤΑΠΕΣ   ΜΕ ΘΕΜΑ  ΤΗΝ  ΑΠΟΚΡΙΑ

από τον ιστότοπο “Εκπαιδεύοντας … χαρούμενα παιδιά!”

της εκπαιδευτικού Σωτηρίας Κίτσιου

Οι τάπες της Σωτηρίας ( οι “Τάπες  της ησυχίας”, όπως τις ονομάζει)   αποτελούν έναν εναλλακτικό τρόπο για να μετατρέψετε τη ζωηρή ομάδα της τάξης σας σε πιο συνεργάσιμη παρέα, που θα πειθαρχεί στους κανόνες και  θα προσπαθεί  να τα πάει τουλάχιστον“Καλύτερα!”

Πρόκειται για μια  όμορφη κατηγορία τάπας  και μπορούμε να τις απολαύσουμε σε μικρό και μεγάλο ή Super μέγεθος…

Οι μικρές

Λήψη αρχείου

Και οι μεγάλες

Λήψη αρχείου

Αν σας ενδιαφέρει να μάθετε περισσότερα για το συγκεκριμένο Σύστημα επιβράβευσης  αλλά και να ανακαλύψετε τάπες με μεγαλύτερη  θεματολογία επισκεφθείτε την εκπαιδευτική ιστοσελίδα της συναδέλφου πατώντας στην παρακάτω εικόνα:

Οι Αποκριές σε όλο τον  κόσμο…..

Καρναβάλι όμως δεν γίνεται μόνο στα διάφορα μέρη της ελλάδας !Σε πολλές γωνιές του κόσμου, αυτή την εποχή, οι ρυθμοί αλλάζουν οι πόλεις στολίζονται με τα αποκριάτικά τους, οι κάτοικοι και επισκέπτες μεταμφιέζονται, φορούν μάσκες, παίζουν χαρτοπόλεμο, χορεύουν, τραγουδούν και συμμετέχουν για
μια ακόμη φορά στη γιορτή του Καρναβαλιού.

Οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται στις διάφορες πόλεις παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους, κάθε τόπος όμως δίνει το δικό του χρώμα εξαιτίας των διαφορετικών εθίμων αλλά και την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων. Μερικά από τα μεγαλύτερα καρναβάλια είναι τα εξής: Πάμε ένα νοερό ταξίδι και ας δούμε μερικά από τα διάσημα καρναβάλια του κόσμου!

Ρίο ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία:

Το μεγαλύτερο και διασημότερο του κόσμου.  Ο βασιλιάς όλων των καρναβαλιών, τουλάχιστον όσον αφορά το υπερθέαμα που προσφέρεται.
Κάθε χρόνο, αυτές τις ημέρες, μια ολόκληρη πόλη χορεύει στους ρυθμούς της σάμπα, όπου κορυφώνονται οι προετοιμασίες και οι προσπάθειες μηνών. Η μεγάλη γιορτή επίσημα θα ξεκινήσει στις 19 Φεβρουαρίου και θα διαρκέσει 7 ολόκληρες ημέρες καταλήγοντας στη
μεγάλη παρέλαση.
Πρόκειται για μια παράδοση που πάει πολύ πίσω. Το πρώτο
καρναβαλικό πάρτι στο Ρίο έγινε γύρω στα 1641. Στην αρχή ήταν υπόθεση των Πορτογάλων αποίκων και ήταν περισσότερο θρησκευτική γιορτή παρά γλέντι.Ο κυβερνήτης της πόλης αποφάσισε να καθιερωθεί μια ολόκληρη εβδομάδα εορτασμού προς τιμήν της στέψης του τότε βασιλιά της Πορτογαλίας, απόφαση που ενθουσίασε το λαό της
Βραζιλίας.  Αλλά μετά το 1900 άρχισαν να συμμετέχουν και οι ντόπιοι, οι οποίοι το άλλαξαν ολοκληρωτικά. Σήμερα κεντρικό του στοιχείο αποτελεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των σχολών σάμπα της πόλης.

Βενετία στην Ιταλία:

Το πιο διάσημο καρναβάλι της Ευρώπης. Κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες μαζεύονται στους δρόμους για να απολαύσουν τις εντυπωσιακές στολές και τις εκδηλώσεις. Οι εορτασμοί διαρκούν 12 ημέρες.
Η αρχή της παράδοσης τοποθετείται περίπου στον 18ο αιώνα και τότε διαρκούσε 6
ολόκληρες εβδομάδες. Ωστόσο η γέννηση αυτού του θεσμού κρύβει τη δική της
μελαγχολική ιστορία. Λέγεται ότι ξεκίνησε για να κρυφτούν πίσω από τις μάσκες
τα μελαγχολικά πρόσωπα των Βενετσιάνων, οι οποίοι πενθούσαν το χαμένο
μεγαλείο της πόλης τους, που κάποτε ήταν η ηγετική φυσιογνωμία στο εμπόριο.

Οι μορφές, που κινούνται σαν αερικά στους στενούς δρόμους ανάμεσα στα κανάλια και φορούν κοστούμια και μάσκες, είναι μια απόλαυση για τον επισκέπτη, καθώς συμπληρώνουν ιδανικά το συγκλονιστικό τοπίο της πόλης που όλες τις υπόλοιπες μέρες υποφέρει από την άκρατη τουριστική κίνηση.

Ισπανία

 

Πολλοί θεωρούν αυτό το καρναβάλι ως το δεύτερο καλύτερο στον
κόσμο, μετά από αυτό του Ρίο. Η Ισπανία που αποτελούσε ναυτικό σταθμό για τα καράβια που ταξίδευαν από την Ευρώπη προς την Αμερική, απέκτησε γρήγορα σχέσεις με την Καραϊβική, αλλά και χώρες της Νοτίου Αμερικής.
Έ τ σ ι  μεταφέρθηκε και η παράδοση του καρναβαλιού. Η φιέστα διαρκεί τρεις εβδομάδες.Πιθανώς η λέξη «καρναβάλι» προέρχεται από τη μεσαιωνική λατινική φράση Carnelevarium, δηλαδή αφαιρούμε το κρέας. Το Καρναβάλι γιορτάζεται και εδώ 40 μέρες πριν τη Σαρακοστή. Κάθε πόλη της Ισπανίας έχει τη δική της μοναδική γεύση γιορτής.Η πιο διάσημη εκδήλωση είναι η ανάδειξη της Βασίλισσας του Καρναβαλιού. Ο διαγωνισμός αυτός πάντα μεταδίδεται και από την τηλεόραση

 

Γκόα, Ινδία

Ένα καρναβάλι με ινδικές πινελιές που διαρκεί τέσσερις μέρες και στο οποίο συμμετέχουν τόσο τα μέλη της πολυάριθμης χριστιανικής κοινότητας όσο και οι ινδουϊστές, με το ατμόσφαιρα να είναι κάτι ανάμεσα σε Ρίο και Μπόλιγουντ.

Η λέξη «Καρναβάλι» αποτελείται από δύο λατινικές λέξεις – «Carne», δηλαδή το κρέας, και «Vale», σημαίνει «αντίο». Καρναβάλι στην Γκόα γιορτάζεται για τρεις ημέρες.Είναι η γιορτή των χρωμάτων, του τραγουδιού και της μουσικής.

Κολονία, Γερμανία

Το καρναβάλι της Κολωνίας είναι ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο παράξενα καρναβάλια της Ευρώπης.Το  καρναβάλι  ξεκινά μία εβδομάδα πριν από την Τετάρτη της Στάχτης, όταν οι γυναίκες της πόλης ξεχύνονται στους δρόμους κραδαίνοντας ψαλίδια και κόβουν τις γραβάτες των ανδρών Κάθε χρόνο στις 11/11, στις 11:11 ξεκινά πρώιμα η καρναβαλική περίοδος στην Κολονία, όπου κάτοικοι και τουρίστες, ξεχύνονται στους δρόμους και κατακλύζουν τις πλατείες.
Πρώτες μπαίνουν στο χορό οι κυρίες με την παρέλασή τους στις 15 του μήνα, την οποία συνοδεύει η καρναβαλική τριαρχία, ο Πρίγκιπας, ο Χωρικός και η Παρθένος και στις 18 ακολουθούν οι μαθητές.

Τα καλύτερα έπονται στη μεγάλη παρέλαση της Καθαρής Δευτέρας, όταν το μασκαρεμένο πλήθος κραυγάζει Alaaf και Strubjer απαιτώντας γλυκά και λουλούδια. Στη μεγάλη παρέλαση  (Rosenmontag) όλοι οι  συμμετέχοντες μοιράζουν εορταστικά φιλιά (bützjer) ο ένας στον άλλον.

 Ολλανδία  

Τo καρναβάλι γιορτάζεται επτά εβδομάδες πριν από το Πάσχα. Μια τεράστια ποσότητα μπύρας εξαφανίζεται και πολλοί ραδιοφωνικοί όπως επίσης και τηλεοπτικά κανάλια αφιερώνουν ώρες σε δημοφιλή αποκριάτικα τραγούδια με στίχους οι οποίοι ως επί το πλείστον έχουν άσεμνο περιεχόμενο.Οι κύριες επαρχίες των εκδηλώσεων είναι Limburg και νότια Brabant με κορυφή το Μάαστριχτ που θεωρείται ως κορυφαία πόλη του Καρναβαλιού

 

Μπινς, Βέλγιο

Σε μια χώρα που σπάνια συμβαίνει κάτι πραγματικά ενδιαφέρον, το καρναβάλι της κωμόπολης αυτής είναι στη λίστα της Unesco με τους καλύτερους παραδοσιακούς εορτασμούς. Αγάλματα αρλεκίνων και πιερότων βρίσκονται παντού, ενώ οι στολές των Gilles φοριούνται μόνο την Τρίτη πριν από τη Τετάρτη της Στάχτης και απαγορεύεται να βγουν από τα όρια της πόλης.

Η φιέστα διαρκεί τις τρεις τελευταίες μέρες της Αποκριάς. Τις εντυπώσεις κερδίζουν οι φαντασμαγορικές στολές πιερότων και αρλεκίνων, καθώς και ένα παράξενο έθιμο. Τόσο οι καρναβαλιστές, που παρελαύνουν όσο και οι επισκέπτες, επιδίδονται σε έναν άνευ όρων “πορτοκαλοπόλεμο”, προκαλώντας την περιέργεια και τον ενθουσιασμό των συμμετεχόντων.

Τενερίφη, Κανάρια Νησιά

Tenerife-carnival

Το καρναβάλι της Τενερίφης είναι από τα πιο φημισμένα της Ευρώπης και μάλιστα κάποιοι το κατατάσσουν δεύτερο σπουδαιότερο μετά από εκείνο του Ρίο.
Σε γεωγραφική θέση κλειδί, η Τενερίφη, ήταν παλιότερα το σταυροδρόμι των καραβιών, που ταξίδευαν στην Ευρώπη και την Αμερική και απέκτησε έντονα στοιχεία από την Καραϊβική, που γλεντούσε ξέφρενα το Καρναβάλι. Οι κάτοικοι της Τενερίφης, κυριολεκτικά ζουν για το πολύχρωμο καρναβάλι τους, που διαρκεί τρεις ολόκληρες εβδομάδες.

Ριέκα, Κροατία

Rijeka-Carnival

Για ένα μήνα ζει στον ρυθμό του Καρναβαλιού η πόλη Ριέκα της Κροατίας. Οι Δαλματικές ακτές παίρνουν ένα διαφορετικό, εορταστικό χρώμα και το καρναβάλι της Ριέκα υποδέχεται τους επισκέπτες του σε ένα γλέντι άνευ προηγουμένου!
Η παράδοση θέλει τους κατοίκους της Ριέκα να φορούν μάσκες με άσχημες μορφές και να κάνουν θορύβους για να διώξουν τις κακές δυνάμεις και να καλέσουν την άνοιξη.

Μόσχα

 

Η «Εβδομάδα της Τηγανίτας» γιορτάζεται αμέσως πριν τη σαρακοστή και είναι αναπόσπαστο μέρος της σλαβικής χριστιανικής παράδοσης. Μασκαρέματα, παιχνίδια στο χιόνι, κάψιμο της Lady Maslenitsa (σύμβολο του σκοτεινού χειμώνα) και όλοι τρώνε τηγανίτες με χαβιάρι, σολομό, μανιτάρια και βούτυρο.

Κύπρος: η γιορτή της καντάδας

Cyprus-carnival

Η Κύπρος και συγκεκριμένα η Λεμεσός, φημίζονται εξίσου για το καρναβάλι τους, το οποίο όμως, ξεφεύγει εντελώς από τα συνηθισμένα. Στο καρναβάλι της Λεμεσού, που συμμετέχουν μικροί και μεγάλοι, κυριαρχούν δύο βασικά στοιχεία: το καλό κρασί και οι… καντάδες!
Οι Κύπριοι «κανταδόροι» με τις κιθάρες και τα μαντολίνα τους, τριγυρνούν στις γειτονιές της πόλης, σκορπίζοντας το κέφι και την χαρά είτε περπατώντας κατά ομάδες είτε περιφερόμενοι πάνω σε χρυσοστόλιστα άρματα στα σοκάκια της Λεμεσού, τραγουδώντας σατιρικά τραγούδια της Αποκριάς και ξεσηκώνοντας τους επισκέπτες.

Το πιο περίεργο καρναβάλι που θα μπορούσε αλήθεια να στηθεί;
Μόνο στην Αγγλία!

Νotting hill carnival

Notting Hill Carnival είναι ένα ετήσιο γεγονός της Αγγλίας, το οποίο λαμβάνει χώρα στους δρόμους του Notting Hill, τον Αύγουστο κάθε χρόνο, για δύο ημέρες, από το 1965.

Στην Αγγλία το καρναβάλι αυτό, λόγω και του συγκεκριμένου χώρου(Notting Hill ), προσελκύει πολύ κόσμο.Θα μπορούσε το γεγονός να θεωρηθεί και ως ένα απο τα μεγαλύτερα γεγονότα του κόσμου.Το καρναβάλι του Notting Hill ήρθε στην Αγγλία από το Τρινιντάντ.

και πάμε από την άλλη μεριά του Ατλαντικού

Barranquilla, Κολομβία

Barranquilla- carnival

Το καρναβάλι της Barranquilla είναι ένα καρναβάλι με παράδοση που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα. Γιορτάζεται 40 ημέρες πριν από το Πάσχα με  παρελάσεις, πάρτι, μουσική και χορό.
Στη Barranquilla μπορείτε να βρείτε μερικούς ενδιαφέροντες χορούς όπως το ισπανικό paloteo, καθώς επίσης και πολλές μορφές μουσικής που εκτελούνται η πιο γνωστή είναι η  cumbia.

Κεμπέκ, Καναδάς

Κάπως απομακρυσμένο πια από τις κλασικές παραδόσεις, το Χειμωνιάτικο Καρναβάλι του Κεμπέκ περιλαμβάνει παιχνίδια στο χιόνι, παγοδρομίες, αγώνες με έλκηθρα που σέρνουν σκυλιά και παρελάσεις στους δρόμους της πόλης

Καναδάς: «Μπονόμ Καρναβάλ»

Quebec-carnival-Canada

Μπορεί στο Ρίο, οι χορεύτριες να φορούν αποκαλυπτικά μπικίνι, όμως στον Καναδά, η ενδυμασία του καρναβαλιού είναι αυστηρά χειμερινή. Και αυτό γιατί οι θερμοκρασίες, που επικρατούν στο Κεμπέκ, αυτή την εποχή του χρόνου είναι ιδιαίτερα χαμηλές και το χιόνι έχει καλύψει σχεδόν τα πάντα!
Με σκούφο, γάντια και χοντρά μπουφάν, οι συμμετέχοντες στο καρναβάλι του Καναδά, υποδέχονται τον «Μπονόμ Καρναβάλ», τον χιονάνθρωπο του καρναβαλιού και η φιέστα ξεκινά και διαρκεί κοντά 20 ημέρες! Πέρα από τις παρελάσεις με τα άρματα, τις εντυπωσιακές στολές και τις υπαίθριες μπάντες, πρωταγωνιστικό ρόλο στο καρναβάλι του Κεμπέκ, παίζει το χιόνι. Έκθεση γλυπτών στον πάγο, αγώνες ταχύτητας με έλκηθρα και βουτιές σε παγωμένες λίμνες για τους τολμηρούς, αποτελούν μερικές μόνο από τις πρωτότυπες ιδέες του καναδέζικου καρναβαλιού!

Νέα Ορλεάνη, ΗΠΑ

New- Orlean- carnival

Νέα Ορλεάνη και  jazz! Ένα καρναβάλι που λαμβάνει χώρα στους δρόμους της Νέας Ορλεάνης  με εγχώριες μπάντες πνευστών.
Αποκορύφωμα των εορτασμών είναι η λεγόμενη “Αμαρτωλή Τρίτη, Mardi Gras” , η τελευταία Τρίτη πριν από τη νηστεία της Σαρακοστής, όπου όλοι τρώνε κρέας.

 Κούβα: η βράβευση της κομπάρσας

cuba_santiago-de-cuba-carnival

Πολύχρωμα άρματα, εντυπωσιακές στολές και ρούμι. Άφθονο ρούμι. Αυτό είναι με λίγα λόγια το καρναβάλι της Αβάνας, που έχει τις ρίζες του πίσω στο 1895. Οι επιδέξιες χορευτικές φιγούρες πρωταγωνιστούν κατά τη διάρκεια της μεγάλης παρέλασης στον παραλιακό δρόμο Malecon. Οι καλύτεροι μουσικοί της Κούβας, ξετυλίγουν το ταλέντο τους πάνω στη σκηνή ενώ στο τέλος του καρναβαλιού, η καλύτερη μπάντα βραβεύεται από την κριτική επιτροπή, όπως και το καλύτερο άρμα, η καλύτερη «κομπάρσα», όπως χαρακτηριστικά ονομάζεται στα κουβανέζικα.

 

Αυτό που σίγουρα καταλαβαίνουμε είναι ότι κάθε λαός έχει προσαρμόσει το έθιμο του καρναβαλιού,δηλαδή την περίοδο ακριβώς πριν την σαρακοστή που θα πρέπει να αποχαιρετίσουμε το κρέας,στην δική του κουλτούρα και πολιτιστική ταυτότητα και βέβαια ακόμα και τις κλιματολογικές συνθήκες στην περιοχή που ζεί.

Σε χώρες ζεστές οι στολές είναι ανάλαφρες και μικροσκοπικές ενώ σε πιο κρύες χώρες τα κουστούμια είναι πιο βαριά.

 

 

Σημείωση: Ευχαριστώ τους συναδέλφους για τα ξεχωριστά sway που δημιουργήσαν και  τα οικειοποιήθηκα από το δημόσιο προφίλ τους. Το όνομά τους δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτο … Όποιος επιθυμεί ας μου στείλει προσωπικό μήνυμα για να αναγράψω το όνομά του ολογράφως…

 

 

Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.