Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το διάβασμα και τον προσωπικό κόπο καθώς και την εξάσκηση που έχει ο μελλοντικός φοιτητής στο διάβασμα. Όμως υπάρχουν ορισμένα στοιχεία μεθοδολογίας με τα οποία η απόδοση μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά.
Δυστυχώς αυτά δεν διδάσκονται στη Μέση Εκπαίδευση και ο κάθε μαθητής (αλλά και φοιτητής αργότερα) παραπαίει σε αυτοδίδακτα «συστήματα» και συχνά γίνεται θύμα ορισμένων μύθων οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε κακή απόδοση. Τα όσα θα παρατεθούν δεν είναι δόγματα (με εξαίρεση πολύ λίγα σημεία) και ίσως θα πρέπει να τροποποιηθούν ανάλογα με την προσωπικότητα του κάθε μαθητή και τις ικανότητές του. Γενικώς όμως έχουν ισχύ και οπωσδήποτε δεν βλάπτουν.
Α. Το κίνητρο
Μαγική λέξη που είναι σε θέση να πολλαπλασιάσει την αποδοτικότητα και τις ικανότητες. Το μυαλό αυξάνει την ευελιξία του, την εφευρετικότητά του, την ταχύτητα και τη χωρητικότητα. Είναι εκπληκτικό για όσους το έχουν βιώσει και συνειδητοποιήσει, τι ποιότητα αποκτά το έργο που επιτελείται και πόσο αβίαστα γίνεται όταν υπάρχει ένα σημαντικό κίνητρο.
Τα πάντα τότε γίνονται με «μεράκι» όπως λέγανε οι γονείς μας παλιά (έννοια εξαφανισμένη σήμερα). Όταν ήθελαν οι παλιοί να χαρακτηρίσουν ποιοτικά ένα έργο, λέγανε ότι «έγινε με μεράκι» και δεν εννοούσαν τίποτα άλλο από το κίνητρο που έφερνε την ποιότητα.
Ο κάθε ένας μπορεί να έχει διαφορετικό κίνητρο. Αναφέρω μερικά:
– Η εισαγωγή στην επιθυμητή σχολή θα φέρει ένα επάγγελμα με δυνατότητες, που θα κάνει το άτομο ανεξάρτητο (πολύ σημαντικό), αποδοτικό και με σχετική (τουλάχιστον) οικονομική άνεση.
– Εισαγωγή στην επιθυμητή σχολή θα οδηγήσει σε επάγγελμα που αρέσει. Τίποτα δεν είναι πιο δραματικό από το να πηγαίνει κανείς κάθε πρωί σε μια εργασία που δεν είναι επιθυμητή.
– Οι ιδεολόγοι μπορεί να ενστερνισθούν κίνητρα ανάλογα: δημιουργικότητα, κοινωνική προσφορά, βελτίωση κοινωνίας, ανθρώπινη προσφορά.
– Μη διαφεύγει η δυνατότητα βοήθειας προς την ίδια την οικογένεια (κοινωνική και οικονομική), βοήθεια προς μικρότερα αδέλφια, ανακούφιση πατέρα και μητέρας, σαν σημαντικό κίνητρο.
– Κίνητρο μπορεί επίσης να αποτελέσει η δημιουργία της μελλοντικής οικογένειας και οι δυνατότητες που προσφέρει ένα καλό επάγγελμα (δεν μιλάμε μόνο, φυσικά, για πανεπιστημιακές σπουδές αλλά για κάθε σπουδή και κάθε επαγγελματική εκπαίδευση που έχει επιλεγεί).
Εάν θα με ρωτούσαν ποιος είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για επιτυχία σε εξετάσεις, θα έλεγα χωρίς δισταγμό και με μεγάλη απόσταση από τον επόμενο παράγοντα: «το κίνητρο».
Το κίνητρο πρέπει, σε συζήτηση με τον εαυτό μας ή με τους γονείς, να συνειδητοποιηθεί. Πρέπει να πιστέψουμε σε αυτό. Η σκέτη τοποθέτηση δεν ωφελεί.
Β. Η τεχνική του διαβάσματος
Με συγκεκριμένες τακτικές είναι δυνατή η σημαντική αύξηση της αποδοτικότητας.
– Προτιμώ το καλό διάβασμα από ένα βιβλίο, σαν βάση. Μετά τη σωστή μελέτη μπορεί ο μαθητής να συμβουλευτεί και άλλο βιβλίο. Ταυτόχρονο διάβασμα από περισσότερα βιβλία οδηγεί το μυαλό σε σύγχυση.
– Μικρά βιβλία είναι συμπυκνωμένα, χωρίς επεξηγήσεις και απαιτούν έντονη συγκέντρωση. Η ερμηνεία ενός φαινομένου ή κατάστασης βοηθά όμως τη μνήμη σημαντικά. Μικρά βιβλία είναι κατάλληλα για επαναλήψεις. Συχνά τα μεγαλύτερα βιβλία, λόγω εξηγήσεων και μη συμπύκνωσης, διαβάζονται ευκολότερα και συντομότερα.
– Η μνήμη υποστηρίζεται πολύ από την κατανόηση και από τους συνδυασμούς γνώσεων.
– Γνώσεις που έχουν αποκτηθεί αρκετό χρόνο πριν από τις εξετάσεις και «φρεσκάρονται» πριν από αυτές έχουν ωριμάσει στο μυαλό και το τελευταίο μπορεί ευκολότερα να τις ανασύρει για να δώσει απαντήσεις.
– Ο πανικός της έλλειψης χρόνου είναι πολύ κακός παράγοντας. Εδώ βοηθά ένα χρονοδιάγραμμα (ρεαλιστικό!), που δίνει μια σχετική ασφάλεια εκτέλεσης του προγράμματος. Παρακαλώ: γραπτό χρονοδιάγραμμα.
– Σύντομες περιλήψεις βοηθούν στο να απομονωθούν τα σημαντικότερα σημεία. Υπογραμμίσεις δεν βοηθούν, κατά την άποψή μου, ιδιαίτερα με πολλά χρώματα (ζαλίζουν και αποπροσανατολίζουν το μυαλό). Ίσως βοηθούν σημειώσεις στο περιθώριο του βιβλίου. Με εκπλήσσει, όταν βλέπω βιβλία φοιτητών μας να είναι στο σύνολό τους υπογραμμισμένα. Δυστυχώς η εκπαίδευση δεν μας μαθαίνει να επιλέγουμε το σπουδαιότερο (μεγάλο πλεονέκτημα και για τη ζωή).
– Σε πολύπλοκα κείμενα μπορεί να βοηθήσει πολύ ένα σχεδιάγραμμα. Απλοποιεί και βοηθά τη μνήμη. Διαπιστώνεται συνέχεια πόσο εύκολα ένα σχεδιάγραμμα μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση και απομνημόνευση, ακόμα και μη γνώστες του θέματος.
– Ο χώρος έχει αποφασιστικό ρόλο στη μάθηση. Πρέπει να είναι ευχάριστος και λειτουργικός, χωρίς να αποσπά την προσοχή.
– Χρειάζεται διάλειμμα κάθε 2-2 1/2 ώρες, στο οποίο ο φοιτητής πρέπει να κινείται. Ίσως μικρός περίπατος 15 λεπτών. Μη φοβάται κανείς για απώλεια χρόνου. Με το σύστημα αυτό κερδίζεται πολύς χρόνος και αυξάνεται η ποιότητα του διαβάσματος.
– Θα συνιστούσα μια ημέρα ή τουλάχιστον μισή μέρα (Κυριακή) να μένει τελείως ελεύθερη.
– Σημασία δεν έχουν μόνο οι ώρες διαβάσματος. Κυρίως η ποιότητά του έχει τον αποφασιστικό ρόλο.
Γ. Σωματική ευεξία
– Κάθε πρωί, προ του διαβάσματος, 30 λεπτά περπάτημα, κατά προτίμηση (εάν είναι κοντά) σε πάρκο. Φυσικά (;) καλό πρωινό.
– Εάν είναι απαραίτητος μεσημεριανός ύπνος, τότε μόνο μέχρι 60 λεπτά. Περισσότερο οδηγεί σε δυσκολία επανέναρξης διαβάσματος.
– Βραδινός ύπνος επαρκής. Ξενύχτια διαβάσματος δεν ωφελούν τελικά πολύ.
– Εάν κανείς γνωρίζει το βιολογικό του ρολόι (ώρες που αποδίδει καλύτερα), προσαρμόζεται σ’ αυτό.
– Ο καφές μπορεί να ωφελήσει (αν και δημιουργείται αντοχή στον οργανισμό) εάν λαμβάνεται σε ώρες που ο οργανισμός είναι ενεργός. Προσοχή: μεγάλες ποσότητες, ιδιαίτερα σε όσους δεν τον έχουν συνηθίσει, μπορεί να δημιουργήσουν φόβο, άγχος και φυγή ιδεών (δεν μπορεί κανείς να καθοδηγήσει τη σκέψη του).
– Φάρμακα (για το «άγχος»), τσιγάρο και ιδιαίτερα αλκοολούχα ποτά βλάπτουν τη μάθηση. Εάν υπάρχει υπερβολικό άγχος, τότε να γίνεται λήψη φαρμάκων μόνο με την εκτίμηση γιατρού και την προειδοποίησή του ότι προβλέπονται εξετάσεις.
– Την ημέρα των εξετάσεων έγκαιρη έγερση, ήρεμο πρωινό και αργή μετάβαση. Βιασύνη και εκνευρισμός βλάπτουν τη συγκέντρωση.
Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων:
Ξεκίνα πάντα με ό,τι γνωρίζεις καλά. Συνδύασε εισπνοές-εκπνοές με θετικές (και ρεαλιστικές) σκέψεις. Μόλις νιώσεις τα πρώτα σημάδια πανικού επανέλαβε μια λέξη ή φράση που σε ηρεμεί (π.χ. «ήρεμα», «χαλαρά», «είμαι δίπλα σου ό,τι κι αν συμβεί», κ.λ.π.)
Μετά τις εξετάσεις:
Κάνε ένα δώρο στον εαυτό σου, π.χ. μια βόλτα μ’ έναν φίλο, κ.λ.π. Οραματίσου την επιτυχία και προετοίμασε τον εαυτό σου για την επόμενη ημέρα.
Πώς μπορούν οι γονείς να στηρίξουν ψυχολογικά και συναισθηματικά το παιδί;
Εάν ως γονείς υιοθετήσετε τις παρακάτω στάσεις και τις διατυπώσετε με τις κατάλληλες φράσεις -όπως είναι οι παρακάτω- θα βοηθήσετε τα παιδιά σας σημαντικά στην προσπάθεια που καταβάλουν. Πρώτα απ’ όλα, πάντως, φροντίστε να είστε διαθέσιμοι, πρώτα για να ακούσετε τα παιδιά σας, και μετά για να τα συμβουλέψετε.
Συμβουλές που δεν απέχουν απ’ την πραγματικότητα:
«το άγχος της αποτυχίας είναι φυσιολογικό»
«όλοι έχουμε σε αντίστοιχες συνθήκες παρόμοιο άγχος…»
«ακόμα κι αν δεν περάσεις, υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις…»
«αν δεν περάσεις, για το μόνο που θα στεναχωρηθώ είναι γιατί δεν θα ανταμειφθούν οι κόποι σου…»
«Κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία μάθησης»
Ο κύριος σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να μαθαίνουν να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Επομένως, ο στόχος των γονιών και των εκπαιδευτικών -όλων των βαθμίδων- είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αγαπήσουν τη μάθηση.
Επειδή η επιβίωση των παιδιών μας στο μέλλον θα εξαρτάται από την ικανότητά τους να μαθαίνουν, φροντίστε να δημιουργήσετε τις κατάλληλες συνθήκες -και στην δύσκολη στιγμή των εξετάσεων- που θα επιτρέψουν στο παιδί σας να συνεχίσει και μετά απ’ αυτές να θέλει να μαθαίνει. Μην τα αγχώνετε περισσότερο, έχουν τόσες ακόμα δύσκολες καταστάσεις να συναντήσουν στην ζωή τους, οπότε θα πρέπει από τώρα να μάθουν να ανταποκρίνονται σε αυτές με ψυχραιμία.
Και τρεις τελευταίες συμβουλές:
– Καλή ανάγνωση και κατανόηση των ερωτήσεων (αποτυχίες οφείλονται συχνά σε παρανόηση της ερώτησης)
– Ποτέ μία ώρα προ των εξετάσεων δεν διαβάζουμε ή ρίχνουμε «μια τελευταία ματιά». Αυτή η τακτική οδηγεί σε σύγχυση.
– Προ των εξετάσεων θέτουμε εγγράφως ερωτήσεις στον εαυτό μας, τις οποίες απαντούμε και πάλι εγγράφως. Αυτό εκπαιδεύει το μυαλό μας στην αναπαραγωγή της γνώσης.
Πηγές: Στ. Παπαδόπουλος Λέκτορας Ιατρικής και Βασιλειάδης Ψυχολόγος
