Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα , οι πόλεις και τα σπίτια μας στολίζονται αναλόγως  και η  διάθεσή μας μεταμορφώνεται σε γιορτινή. Έχουμε αρχίσει να σκεπτόμαστε πού και πώς θα περάσουμε τις γιορτινές αυτές μέρες,

πού και με  ποιους θα κάνουμε …ρεβεγιόν Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, έχοντας ενταχθεί πλήρως σε έναν σύγχρονο και …παγκοσμίως πανομοιότυπο τρόπο βίωσης αυτών των ημερών.

Αυτή η διαπίστωση μας δίνει την  αφόρμηση να θυμηθούμε ή και να γνωρίσουμε κάποια από τα έθιμα του τόπου μας.

Ένεκα γονιδίων, από την  Αρκαδία θα ξεκινήσει η διαδρομή αυτή!

Έπεται συνέχεια…

 

 Το Χριστόψωμο

Το «Ψωμί του Χριστού», όπως λέει και το όνομά του, το έφτιαχναν στην Αρκαδία  οι νοικοκυρές την Παραμονή των Χριστουγέννων με ευλάβεια.

Στη ζύμη έβαζαν διάφορα υλικά, όπως κομμάτια από ξερά σύκα, καρύδια, άσπρες και μαύρες  σταφίδες αλλά και αποξηραμένη μουσταλευριά. Κατά τη διάρκεια του ζυμώματος λένε και την ευχή: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Αφού το ζύμωναν και του έδιναν στρογγυλό σχήμα τοποθετούσαν πάνω πέντε άσπαστα καρύδια, ένα στο κέντρο και τέσσερα ολόγυρα. Τέλος, το άλειφαν με ζαχαρόνερο ή αυγό (για να πάρει χρώμα) και έριχναν αρκετό σουσάμι.

Την ημέρα των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης του σπιτιού, αφού σταύρωνε τα Χριστόψωμο το έκοβε σε κομμάτια και το μοίραζε στα μέλη της οικογένειας.

Λουκουμάδες

Στα χωριά της Αρκαδίας – πολλά χρόνια πίσω- συνήθιζαν την παραμονή των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς οι νοικοκυρές να φτιάχνουν λουκουμάδες.

Την ημέρα εκείνη άνοιγαν το πρώτο φρέσκο λάδι της χρονιάς, το οποίο και «εγκαινίαζαν»,  τηγανίζοντας λουκουμάδες.

Κατόπιν, αφού τους περιέχυναν με πολύ μέλι, τους έβαζαν σε ένα ξύλινο «σκαφίδι» (αυτό που χρησιμοποιούσαν στο ζύμωμα του ψωμιού) και το τοποθετούσαν πάνω σε ένα σεντούκι (μπαούλο).  Όσοι είχαν μεταλάβει έτρωγαν από την παραμονή ειδάλλως περίμεναν να τους απολαύσουν ανήμερα των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς.

Πρωτοχρονιάτικη πίτα

Την Πρωτοχρονιά συνήθιζαν να φτιάχνουν μία πίτα διαφορετική από εκείνη που έχουμε συνηθίσει εμείς σήμερα, καθώς είχε για βάση της τη ζύμη του ψωμιού.

Μέσα, λοιπόν, σε αυτήν τη ζύμη  έβαζαν λάδι, μέλι, ζάχαρη ή πετιμέζι και πορτοκάλι σε μικρές ποσότητες. Γινόταν, επομένως, ένα ψωμί ελαφρώς γλυκό. Του έδιναν σχήμα στρογγυλό και πάνω έβαζαν καρύδια.  Αφού την έψηναν, την περιέχυναν με αρκετό μέλι (για να είναι μελωμένος ο καινούριος χρόνος) και σουσάμι. Σε περίπτωση που δεν είχαν μέλι έβαζαν χοντρή ζάχαρη ή πετιμέζι.

 

Το σπάσιμο του ροδιού

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία για τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και ο νοικοκύρης κουβαλά μαζί του ένα ρόδι για να το «λειτουργήσει». Κατά την επιστροφή στο σπίτι, ο νοικοκύρης πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

Το κυνήγι

Σε χωριά της Αρκαδίας αλλά και στη Μάνη κατά τη διάρκεια της σαρακοστής των Χριστουγέννων τα παιδιά έβγαιναν για κυνήγι τα βράδια, εφοδιασμένα με φακούς με καινούργια «πλάκα» και γυρίζανε στα χαλάσματα και σε σπήλαια με στόχο τους γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θαμπώνανε με το φακό και τα πιάνανε. Στη συνέχεια τα πήγαιναν στο σπίτι όπου οι νοικοκυρές τα καθάριζαν και τα πάστωναν, τα βάζανε σε πήλινα ή γυάλινα βάζα και τα έτρωγαν τα Χριστούγεννα.

 

Θα κλείσω με ένα ξεχωριστό – ιδιαίτερο έθιμο που συναντάται σε ένα χωριό της Β. Κυνουρίας, την Ωριά, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς (του Αγ. Βασιλείου).

Σύσσωμο το χωριό επισκεπτόταν τους εορτάζοντας της ημέρας (Βασίληδες, Βασιλικές). Όταν έφτανα, λοιπόν, στο σπίτι του εορτάζοντα τους κερνούσαν αρχικά, σιτάρι βρασμένο (για ευλογία) το οποίο και μάζευαν σε ένα μαντήλι. (Κάποιοι λένε ότι την προσφορά σιταριού την καθιέρωσαν, γιατί πολλοί κάτοικοι είχαν σκοτωθεί από τους Γερμανούς, ωστόσο δεν έχω διασταυρώσει αυτήν την πληροφορία).

Κατόπιν, τους κερνούσαν μουσταλευριά, τυρί, λουκάνικα, σταφύλια που είχαν διατηρήσει κρεμασμένα από τον Σεπτέμβρη, μήλα και κρασί από το βαγένι που άνοιγαν εκείνη τη μέρα.

Καλές γιορτές!
Υ. Γ. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στη μητέρα μου ( Ευσταθία) για τις πολύτιμες πληροφορίες!