Του Στέλιου Σύρμογλου

«Ήναψαν τας λαμπάδας κι εξήλθον

όλοι εις την ύπαιθρον να

ακούσωσιν την Ανάστασιν.

Γλυκείαν και κατανυκτικήν

Ανάστασιν εν μέσω των ανθούντων

δένδρων, υπό ελαφράς αύρας

σειομένων ευωδών θάμνων και των

λευκών ανθέων της

αγραμπελιάς…»

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Ψάλτης της Πασχαλιάς ο Παπαδιαμάντης, μας πρόσφερε ευαίσθητες σελίδες σχετικές με την πασχαλινή πανδαισία κα τη λειτουργική λαμπρότητα, όπως εμβιώνονταν από τους Έλληνες των αρχών του 20^ου αιώνα. Όλοι γνωρίζουμε πως η πένα του Παπαδιαμάντη είναι γλαφυρή, λυρική, συγκινησιακή, βαθιά ανθρώπινη και έντονα θρησκευτική. Η θρησκευτικότητα του μεγάλου διηγηματογράφου είναι, ίσως κάποτε παγανιστική, εμπνευσμένη περισσότερο από τη λαϊκή ευσέβεια και λιγότερο από το πνεύμα της Αποκάλυψης, παρά την πλήθουσα μαρτυρία των λειτουργικών κειμένων της Ορθόδοξης παράδοσης.

Ο Παπαδιαμάντης, ωστόσο, είναι βαθύς χριστιανός, γνήσιο τέκνο της Ορθοδοξίας και γνώστης των αρχών της. Αναθρεμμένος από τη λαϊκή ευσέβεια, υπήρξε λογοτεχνικός της υμνωδός αλλά και μάρτυρας. Τα χριστουγεννιάτικα διηγήματά του θα συναρπάσουν, οι πασχαλινές του διηγήσεις θα λαμπρύνουν τις συνειδήσεις και θα αναβαπτίζουν τις φθαρμένες μας υποστάσεις στα νήματα της πίστης, της αγάπης και της ελπίδας. Ο πασχαλινός Παπαδιαμάντης αρκείται στην επιφάνεια αλλά ταυτόχρονα υπαινίσσεται το πνεύμα της Ανάστασης. Οι «παιδικές πασχαλιές» που μας μεταφέρουν στην εξοχή υπό το φως της πάλλουσας φύσης και των έξοχων αποχρώσεων της άνοιξης, αιωνίζουν το πνεύμα της παιδικότητας, μυούν στα μυστικά των θρησκευτικών συγκινήσεων.

Εμβαθύνοντας έτσι στα πασχαλινά διηγήματα του αλησμόνητου Σκιαθίτη διηγηματογράφου, εισδύουμε στο πνεύμα της Ανάστασης όχι ως απλοί θεατές ή αναγνώστες, αλλά ως ζώσες συνειδήσεις που εκζητούν το απόλυτο και την πληροφορία της ζωής της αιώνιας στην ένσαρκη και έγχρονη κατάσταση.

Προβάλλει πρώτα ο περίγυρος, η ανοιξιάτικη φύση, η χαρά, το πανηγύρι των λουλουδιών, τα «ανθούντα δένδρα», οι «σειόμενοι θάμνοι», ο μυστικός ψίθυρος το παντός. Έτσι η θρησκευτική συνείδηση ενωτίζεται το μυστήριο της Παρουσίας του Θείου, του Απεριχώρητου. Ωστόσο, και στις έκπαγλες παγανιστικές ελλάμψεις όλων των λαών υπάρχουν παρόμοιες πληροφορίες που στάθηκαν στην αφετηρία ποιητικών, φιλοσοφικών και ευρύτερης προοπτικής πνευματικών εμπνεύσεων και δημιουργιών. Σ’ αυτό το επίπεδο ο Παπαδιαμάντης συνεχίζει την παράδοση των διηγούμενων και αναδιηγούμενων την ιερή μαγεία την οποία ασκεί η Μητέρα Γη στη διαμόρφωση του θρησκευτικού βιώματος.

Ο διηγηματογράφος Παπαδιαμάντης, όμως προχωρεί περισσότερο, γιατί εγγίζει τη συγκεκριμένη μαρτυρία του χριστιανικού μηνύματος, όπως εκφράζεται στον παιδικό κόσμο, στους πιστούς, στους κληρικούς, στα λειτουργικά κείμενα της Ορθοδοξίας. Και εδώ με την πρώτη ματιά, το προχώρημα δεν είναι ουσιαστικό, αφού η περιγραφή οσοδήποτε πηγαία, έντεχνη και υποβλητική, αναπαράγει τα αδόμενα και τα κουόμενα κάθε χρόνο κατά τις μέρες της λαμπρηφόρας Ανάστασης. Είναι τα πασχαλινά διηγήματα του λογοτέχνη, δημιουργήματα απλών εξάρσεων και συγκινήσεων που αγνοούν τις βαθύτερες εκζητήσεις της θρησκευτικής συνείδησης και μάλιστα κατά τις «στιγμές» της ιερής συνάντησης με τον Αναστημένο.

Ας μην είμαστε υπερβολικά απαιτητικοί. Ο Παπαδιαμάντης είναι ψάλτης της ωραιότητας, όπως την προσέλαβε η ανεπιτήδευτη συνείδησή του κατά την αναστροφή της με το πνεύμα της παράδοσης.

Απομένει το πνεύμα της αναστάσιμης πληροφορίας, το μυστικό κάλλος της Ανάστασης, η απόλυτη εγγύτητα με τη ζωή, όπως μας προσφέρεται από τον κόσμο της θρησκευτικής αποκάλυψης. Η έσχατη, όμως, στιγμή της προσωπικής συνάντησης δεν προσφέρεται ούτε με τις πνευματικότερες ακολουθείες, αν δεν εξέλθει πληρωμένη η προσωπική συνείδηση. Ο Σκιαθίτης κοσμοκαλόγερος άδει, υπαινίσσεται, γρηγορεί και θυμίζει στους αναγνώστες του το μήνυμα του θρησκευτικού μυστηρίου.

Όσο η ιστορικότητα φθείρει και διαφθείρει τις εσώτατες πληροφορίες της συνείδησης, εξαιτίας του έγχρονα φυσιούμενου Εγώ, τόσο οι απλές υπομνήσεις του ισχύοντος είναι ικανές να οδηγήσουν στην Ανάβλεψη και στην Ανακαίνωση. Αυτό είναι, εξάλλου, το πνεύμα της πασχαλινής πανδαισίας. Ο αχός των προχριστιανικών μυστηρίων πληροφορούν αμυδρά μα έντονα, πως η ανθρώπινη φύση είναι διαμόνια, διαμονιώδης, ουράνια. Το χριστιανικό μυστήριο, ιδωμένο στην έσχατη έκφρασή του, στην Ανάσταση του Χριστού πληροφορεί και αποπληροφορεί, φωτίζει την ιστορία των ψυχών ως ιερή πληροφορία και ταυτόχρονα, ανάγει στην αιώνια θέα και κοινωνία, ως θεήλατη αποπληροφορία. Ανάγει στον ακοίμητο «τόπο» της διαρκούς επιφάνειας και αποκάλυψης, μα συνάμα κατάγει στη χώρα των στεναγμών και του άγχους, ως έγχρονη μαρτυρία του Υπερούσιου. Δεν αποϊστορικοποιεί τη συνείδηση, δεν αρνείται την έγκοσμη κατάστασή της, αλλά προχωρεί περισσότερο. Πληρώνει το έγκοσμο και το έγχρονο με το υπερούσιο πλήρωμα της Άσπιλης Ζωής. Κομίζει τη μακαριότητα και αιχμαλωτίζει φιλάνθρωπα το πάθος. Πάθος του πάθους η Ανάσταση, θα προκαλεί την ιστορική συνείδηση και οι ευθύνες σιγηλά το δρόμο της ιερής κοινωνίας, του προσώπου με το απόλυτο πρόσωπο.

http://www.statesmen.gr/26803/koinonia/%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CF%83%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7%CF%82_20-04-2011.html

Μία εγληματολογική προσέγγιση προσπάθησε στο έργο του Παπαδιαμάντη ”Φόνισσα” προσπάθησε να δώσει ο κ. Νέστορας Κουράκης, καθηγητής Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σύνδεσμος:http://old.law.uoa.gr/crime-research/fonissapapadiamanti.pdf

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης εξακολουθεί να γοητεύει και να εμπνέει τους ανθρώπους της Τέχνης.

Της Ολγας Σελλα

ΕΠΕΤΕΙΟΣ. Αυτή η αγρυπνία θα είναι διαφορετική από εκείνες που έκανε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στη διάρκεια της ζωής του. Αλλά θα τον ευχαριστούσε πολύ. Γιατί, 160 χρόνια από τη γέννησή του και 100 χρόνια από τον θάνατό του, είναι πολλοί εκείνοι που αναζητούν πολλά στις σελίδες των κειμένων που έγραψε. Και αρκετοί από αυτούς θα συγκεντρωθούν την Παρασκευή, 8 Απριλίου, στις 8 το βράδυ, στον Πολυχώρο των εκδόσεων «Μεταίχμιο (Ιπποκράτους 118) για να διαβάσουν αποσπάσματα από τις λογοτεχνικές του σελίδες, ν’ ακούσουν μουσική, και να πάρουν μέρος στον διαγωνισμό για το πορτρέτο του Σκιαθίτη συγγραφέα. Θα μπορούσε να είναι μία από τις πολλές εκδηλώσεις που φιλοξενούνται κάθε μέρα σ’ αυτή την πόλη. Είναι όμως η απόδειξη ότι αυτός ο συγγραφέας έχει καταφέρει να διαβάζεται, να γοητεύει, να διαρκεί. Σαν φόρο τιμής στον συγγραφέα που δεν είδε όσο ζούσε ούτε ένα από τα έργα του τυπωμένο, οι εκδόσεις «Μεταίχμιο» επανατύπωσαν την εμβληματική «Φόνισσα», με το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης, του 1912, από τις εκδόσεις «Φέξη», τότε. Μέχρι το 1919, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε, σε 11 τόμους, όλο το έργο του Παπαδιαμάντη: «180 διηγήματα, ποιήματα, νουβέλες, άρθρα και μελέτες», όπως μας πληροφορεί στον κατατοπιστικό του πρόλογο ο συγγραφέας και φιλόλογος Κώστας Ακρίβος που έχει και την επιμέλεια της εκδήλωσης στο «Μεταίχμιο», η οποία έχει τίτλο «Ξαγρυπνώντας με το σκοτεινό τρυγόνι». Μια βραδιά που θα συνοδεύουν οι ήχοι από κιθάρα, νέι, κανονάκι από τη Βασιλική Αντωνάκη και την Κάλλη Καμπούρη. Από το μεσημέρι της ίδιας μέρας, οι έχοντες ταλέντο στη ζωγραφική θα επιχειρήσουν να φιλοτεχνήσουν ένα νέο πορτρέτο του Παπαδιαμάντη. Τα έργα τους θα κρίνουν οι εικαστικοί Μάριος Σπηλιόπουλος, Νίκος Μπάτης, Δημήτρης Ταξής, θα δοθούν τρία βραβεία και τα έργα θα εκτεθούν στον Πολυχώρο μέχρι τις 18 Απριλίου.

«Φτωχοί και άγιοι»

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι «παρών» φέτος και σε μια θεατρική σκηνή της Αθήνας. Στο θέατρο «Ζωή Λάσκαρη» (Καστοριάς 34-36 και Ιερά Οδός, Βοτανικός) παρουσιάζεται ήδη μια σύνθεση από διηγήματά του, σε διασκευή Αντώνη και Κωσταντίνου Κούφαλη. Τίτλος της παράστασης «Φτωχοί και άγιοι» και τη σκηνοθεσία υπογράφει η Ανδρομάχη Χρυσομάλλη. Με κεντρικό άξονα το μητριαρχικό στοιχείο, στη σκηνή αναδεικνύονται βιώματα του συγγραφέα μέσα από τις επιστολές και το έργο του.

Μια άλλη θεατρική ομάδα, η «Ομάδα Παραστατικών Τεχνών προΤΑΣΗ» τη Μεγάλη Δευτέρα, τη Μεγάλη Τρίτη και τη Μεγάλη Τετάρτη, στις 7 μ.μ., θα παρουσιάσουν στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στην Πλάκα (όπου εκκλησιαζόταν κι έψελνε ο Παπαδιαμάντης), τα «Πασχαλινά Διηγήματά» του, σε μορφή δραματοποιημένης αφήγησης.

Σύνδεσμος:http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_06/04/2011_438270

Οδός Πανός, τεύχος 120, Απρίλιος – Ιούνιος 2003

Εκτενές αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη φιλοξένησε το περιοδικό ”Οδός Πανός” στο τεύχος Απριλίου-Ιουνίου του 2003. Το αφιέρωμα είναι δημοσιευμένο σε ηλεκτρονική μορφή στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.

Σύνδεσμος:http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=14029&code=7478