Διαβάζοντας και μόνο τον τίτλο είμαι σίγουρος ότι αναρωτιέστε πώς γίνεται αυτό. Ο Παπαδιαμάντης, ο κοσμοκαλόγερος-άγιος των γραμμάτων; Και όμως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, αν και ήταν άνθρωπος με βαθιά πίστη, γαλουχημένος μέσα σε ένα συντηρητικό και θρησκευτικό περιβάλλον (ο πατέρας του ήταν ιερέας κι ο ίδιος ψάλτης), υποστήριξε τον πολιτικό γάμο. Βεβαίως τον προτείνει για συγκεκριμένες περιπτώσεις κι όχι όπως ισχύει σήμερα. Για παράδειγμα αν μία γυναίκα συζούσε με έναν άντρα χωρίς να είναι παντρεμένοι, πράγμα σχεδόν εγκληματικό για εκείνη την εποχή, τουλάχιστον το κράτος έπρεπε να τους δίνει την ευκαιρία να παντρευτούν, αφού η εκκλησία και η κοινή γνώμη το απέρριπτε και ήταν κατακριτέο.
Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από το διήγημα ”Χωρίς στεφάνι” όπου περιγράφει την ντροπή που αισθάνεται μία νεαρή κοπέλα η οποία συζεί με άντρα χωρίς να τον έχει παντρευτεί. Αυτό σήμαινε φυσικά κοινωνική απομόνωση και η γυναίκα γινόταν δακτυλοδεικτούμενη. Η παρουσία της στην εκκλησία και στις άλλες κοινωνικές δραστηριότητες φροντίζει να είναι διακριτική για να μην γίνει αποδέκτης αρνητικών σχολίων και της δημόσιας κατακραυγής.
Ας δούμε το σχετικό απόσπασμα:

Τὰ παιδία της τὰ εἶχε θάψει, χωρὶς νὰ τὰ ἔχῃ γεννήσει. Καὶ ὁ ἀνὴρ τὸν ὁποῖον εἶχε, δὲν ἦτο σύζυγός της.
Ἦσαν ἀνδρόγυνον χωρὶς στεφάνι.
Χωρὶς στεφάνι! Ὁπόσα τοιαῦτα παραδείγματα!
Ἀλλὰ δὲν πρόκειται νὰ κοινωνιολογήσωμεν σήμερον. Ἐλλείψει ὅμως ἄλλης προνοίας, χριστιανικῆς καὶ ἠθικῆς, διὰ νὰ εἶναι τουλάχιστον συνεπεῖς πρὸς ἑαυτοὺς καὶ λογικοί, νὰ ψηφίσωσι τὸν πολιτικὸν γάμον.

Αυτούς που απορρίπτει η εκκλησία και η κοινωνία ο Παπαδιαμάντης τους συμπονά. Είναι χαρακτηριστικό το τέλος του διηγήματος:

Ἀλλ᾿ Ἐκεῖνος, ὅστις ἀνέστη «ἕνεκα ταλαιπωρίας τῶν πτωχῶν καὶ τοῦ στεναγμοῦ τῶν πενήτων», ὅστις ἐδέχθη τῆς ἁμαρτωλῆς τὰ μύρα καὶ τὰ δάκρυα, καὶ τοῦ λῃστοῦ τὸ Μνήσθητί μου, θὰ δεχθῆ καὶ αὐτῆς τῆς πτωχῆς τὴν μετάνοιαν, καὶ θὰ τῆς δώση χῶρον καὶ τόπον χλοερόν, καὶ ἄνεσιν καὶ ἀναψυχὴν εἰς τὴ βασιλείαν Του τὴν αἰωνίαν.