Την Παρασκευή στις 16 Μαρτίου, 44 μαθητές της B΄ Γυμνασίου του Μουσικού Σχολείου Άρτας και 3 εκπαιδευτικοί επισκεφτήκαμε το Κομμένο της Άρτας, το μαρτυρικό χωριό που διαπράχθηκε μία από τις μεγαλύτερες σφαγές αμάχων στην περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.
Πρόθυμος ξεναγός μας, ο κος Ηλίας Λάμπρης, μέλος του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του σχολείου μας. Πρώτη στάση στην πλατεία του χωριού, μπροστά στο μνημείο που αναγράφονται τα ονόματα και οι ηλικίες των 317 θυμάτων της θηριωδίας που διαπράχθηκε στο Κομμένο στις 16 Αυγούστου του 1943. Συνεχίζουμε σε κοντινή αίθουσα που με τη χρήση ψηφιακού υλικού που επιμελήθηκε ο ίδιος ο κος Ηλίας Λάμπρης, ενημερωνόμαστε για όσα συνέβηκαν στο Κομμένο, τον Αύγουστο του ’43.
Στη συνέχεια τη σκυτάλη της ενημέρωσης πήρε ο κος Δημήτρης Βλαχοπάνος, φιλόλογος και συγγραφέας, που κατάγεται από το Κομμένο, και αναφέρθηκε στα εγκλήματα που διέπραξαν οι Ναζί, στο χρονικό της σφαγής του Κομμένου, στο ματωμένο γάμο της Αλεξάνδρας Μάλλιου με το Θεοχάρη Καρίνο, απάντησε σε ερωτήσεις των μαθητών μας, έκανε επιγραμματική αναφορά στο μυθιστόρημά του «Αγαπημένη μου αδελφή Αλεξ…» και μας χάρισε και 4 αντίτυπα για τη βιβλιοθήκη του σχολείου μας.
Συζητώντας για τις θηριωδίες του Ναζισμού, φτάσαμε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στη μαζική εξόντωση των Εβραίων, στη σύλληψη των 352 Εβραίων της Άρτας στις 24 Μαρτίου του 1944, στο βιβλίο του κου Βλαχοπάνου ”Ισαάκ Μιζάν- αριθμός βραχίονα 182641″ που περιγράφει την τραγική πορεία του Αρτινού Εβραίου Ισαάκ Μιζάν και χιλιάδων Ελλήνων Εβραίων από τη γενέτειρά τους στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Ένα ακόμη αντίτυπο αυτού του βιβλίου μας δώρισε ο συγγραφέας για τη βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Τον ευχαριστούμε θερμά και για τα βιβλία του και για τη μεστή παρουσίαση και το ιδιαίτερο κλίμα που δημιούργησε και του ευχόμαστε ο λόγος του μέσα από τα βιβλία του να ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο για να διατηρηθεί άσβεστη η μνήμη για τις θηριωδίες του Ναζισμού.
Η ιδιαίτερη σχέση του Ισαάκ Μιζάν με το Μουσικό Σχολείο Άρτας
Ο κύριος Ισαάκ Μιζάν μας είχε καλέσει τηλεφωνικά, φανερά συγκινημένος στα τέλη Οκτώβρη του 2013, όταν πληροφορήθηκε από τον τοπικό τύπο για το αφιέρωμα ”Πίσω από το συρματόπλεγμα”, που είχε υλοποιήσει το σχολείο μας στις 25 Οκτώβρη του 2013, και για την αναφορά που είχαμε κάνει στους Εβραίους της Άρτας.
Στις αρχές του Οκτώβρη του 2013, ομάδα μαθητών και εκπαιδευτικών του σχολείου μας είχε ταξιδέψει στην Πολωνία στο πλαίσιο προγράμματος Comenius και είχε επισκεφτεί το στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Ο κύριος Ισαάκ Μιζάν μίλησε τηλεφωνικά με τους μαθητές μας που συμμετείχαν σ’ αυτό το ταξίδι και με βαθιά συγκίνηση τους μετέφερε τη δική του εμπειρία από τον εκτοπισμό του στο συγκεκριμένο στρατόπεδο.
Ανοιχτή παραμένει η πρόσκλησή μας στον κύριο Ισαάκ Μιζάν, να έρθει στο σχολείο μας και να μεταφέρει σε όλους μας την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων μέσα από τη δική του προσωπική ιστορία!!!]
Οι μαθητές μας παρακολούθησαν ευλαβικά την παρουσίαση, έθεσαν ερωτήματα, είδαν τα βίντεο με τις μαρτυρίες των επιζώντων, αντιλήφθηκαν ότι χάνεται κάθε αίσθηση μέτρου στο όνομα νοσηρών ιδεολογιών. Η ατμόσφαιρα βάρυνε αρκετά και τα απορημένα μάτια κάποιες στιγμές βούρκωσαν…Τους συγχαίρουμε για την ευαισθησία τους και τους ευχαριστούμε για τη σοβαρή και υπεύθυνη στάση τους.
Μακάρι αυτή η εμπειρία να αποτελέσει ερέθισμα για προβληματισμό και αφετηρία για γνώση, γιατί όπως μας είχε προειδοποιήσει και ο συγγραφέας και διανοούμενος Ιάκωβος Καμπανέλης που είχε εκτοπιστεί στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας:
«O ναζισμός επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Και μένουν ακόμα. Ο ουσιαστικός κίνδυνος τώρα δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου Χίτλερ και η σπορά ενός άλλου μεγάλου πολέμου. Ο κίνδυνος είναι η αδιαφορία για τα αίτια που αναγεννούν τον ναζισμό και εν συνεχεία η απάθεια και η ανοχή για ένα φαινόμενο που μπορεί να εξελιχθεί σε μαζική διανοητική μόλυνση.
Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις, σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ’ το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα. Γι’ αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια».
Στη μαγεία του Αμβρακικού
Και από τη μαυρίλα και την παράνοια που προκαλεί ο πόλεμος στην απόλυτη ισορροπία της φύσης. Μια βόλτα στον Αμβρακικό μας έδωσε τη δυνατότητα να περπατήσουμε και να απολαύσουμε την απόλυτη αρμονία του πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος με τη μοναδική ορνιθοπανίδα του. Επιβλητικοί αργυροπελεκάνοι, τσικνιάδες, γλάροι που ισορροπούν και ζυγίζονται πάνω από το νερό καθώς βουτάνε για να πιάσουν κάποιο ψάρι, φλαμίνγκο που όταν πλησιάζουμε απομακρύνονται αλλά όλο και κάποιο μας κάνει τη χάρη να πετάξει και να μας αποκαλύψει το ροζ φτέρωμά του, θαλασσοσφυριχτές που με το διαπεραστικό τους σφύριγμα δηλώνουν την παρουσία τους.
Φυσικά οι πληροφορίες κι εδώ για ό,τι βλέπουμε γύρω μας είναι από τον κο Ηλία Λάμπρη, που με μεγάλη προθυμία μας συνόδεψε και στη βόλτα μας στη θάλασσα, που ο ίδιος βέβαια μας την είχε προτείνει. Τον ευχαριστούμε θερμά για το χρόνο που διέθεσε, τις πληροφορίες που μας έδωσε, κυρίως όμως για το μεράκι του και την αγωνία του που εκφράζει για τον ιστορικό και περιβαλλοντικό πλούτο του τόπου του. Επίσης τον ευχαριστούμε για τα dvd που μας πρόσφερε και συνοδεύονται από δωδεκασέλιδο κείμενο και φέρει τον τίτλο ”16 Αυγούστου 1943-Το ολοκαύτωμα του Κομμένου-Αποζημίωση και δικαίωση τώρα”.
Εδώ τελειώνουν τα έργα της θάλασσας
Στίχοι: Γιώργος Σεφέρης
Εδώ τελειώνουν τα έργα της θάλασσας, τα έργα της αγάπης.
Εκείνοι που κάποτε θα ζήσουν εδώ που τελειώνουμε
αν τύχει και μαυρίσει στη μνήμη τους το αίμα και ξεχειλίσει
ας μη μας ξεχάσουν, τις αδύναμες ψυχές μέσα στ’ ασφοδίλια.
Ας γυρίσουν προς το έρεβος τα κεφάλια των θυμάτων:
Εμείς που τίποτα δεν είχαμε θα τους διδάξουμε τη γαλήνη.
Ας μη μας ξεχάσουν.
Οι συνοδοί εκπαιδευτικοί
Ανθούλα Ζιώρη
Σπυριδούλα Κόκλα
Βασίλης Καρράς
Σκέψεις των μαθητών που επισκέφτηκαν το Κομμένο
Ήταν πολύ συγκινητικό που κάηκε ένα χωριό από την ναζιστική Γερμανία χωρίς κανένα έλεος. Επίσης μας ξάφνιασε που ακούσαμε μία ιστορία για τους Έλληνες Εβραίους όπου όταν γύρισαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης βρήκαν στα σπίτια τους άγνωστους ανθρώπους.
Παναγιώτης Φορτοτήρας
Νικάκης Διονύσης
Θα σας μιλήσω για αυτό που ένιωσα όταν είδα το βίντεο του Κομμένου. Αυτά που είδα με στενοχώρησαν πολύ επειδή είμαι και μισή Γερμανίδα. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι μπορούσαν τότε οι Γερμανοί να σκοτώσουν και να κάψουν τους ανθρώπους που δεν τους είχαν κάνει τίποτα. Προσωπικά το θεωρώ λάθος, και θα ήθελα να σταματήσουν οι πόλεμοι. Γιατί δεν μπορούν να σεβαστούν τους άλλους; Γιατί;
Αθανασία Πέταλη
Μέσα από την παρουσίαση γνωρίσαμε νέα ιστορικά γεγονότα της ελληνικής παράδοσης. Το υλικό που είδαμε αποτελούνταν από μαρτυρίες ανθρώπων του Κομμένου. Μεσήλικες μας αφηγούνται τις απαίσιες στιγμές που έζησαν εκείνο το καλοκαίρι. Εκείνη την ημέρα παιδιά έμειναν ορφανά, οικογένειες έχασαν τα παιδιά τους. Όμως παρά τον πόνο και τη θλίψη οι επιζώντες εκείνης της ημέρας γύρισαν στον τόπο τους και ξανάρχισαν να ζουν.
Ένα δεύτερο συγκλονιστικό γεγονός ήταν και τα βάσανα των Εβραίων του Άουσβιτς . Παιδιά, γυναίκες και άνδρες πέθαναν από τα βασανιστήρια που έζησαν. Ο κ. Μιζάν, είναι ένας από τους λίγους ανθρώπους που έζησαν και μας αφηγείται τα βασανιστήρια που έζησε.
Εκτός από τις μαρτυρίες παρακολουθήσαμε το βίντεο μιας Γερμανίδας έφηβης που μας μιλάει για τη γερμανική κατοχή και μας ζητά συγνώμη για τα βασανιστήρια που έκανε ο λαός της στον δικό μας. Τα χρόνια πέρασαν αλλά οι πόλεμοι συνεχίζονται. Εμείς πρέπει να σταματήσουμε τους πολέμους, μέσα από τα παιδιά μας για να γίνει ο κόσμος καλύτερος.
Δέσποινα Σκούρα
Οι άνθρωποι που πέθαναν δεν πρόκειται να ξεχαστούν. Δυστυχώς κάποιοι άνθρωποι τότε δεν είχαν καρδιά ούτε ψυχή για να σπέρνουν τον θάνατο σε άμαχους και ειδικά σε μικρά παιδιά
Σπύρος Τασούλας
Σφαγές ,βομβαρδισμοί, ολοκαυτώματα και πολλά άλλα χωρίς έλεος. Καταστάσεις που μερικοί από εμάς δεν μπορούν ούτε να φανταστούν. Σκληρές εικόνες που δεν αντέχονται. Τραγικές ιστορίες. Κι όμως, μερικοί άνθρωποι τα έζησαν. Συγκινητικές μαρτυρίες, γέμισαν τον χώρο βουρκωμένα μάτια. Να ξέρεις ότι πάνω στο χώμα που πατάς, μια γυναίκα, είδε τον άνδρα της να σφαγιάζεται. Μέσα σε εκείνο το σπίτι, ένα παιδί, είδε τη μάνα του να καίγεται και τον πατέρα του, ακρωτηριασμένο. Ένας ματωμένος γάμος που ήταν όλοι καλοδεχούμενοι…. Ακόμα και οι δολοφόνοι. Πάνω σε ένα λόφο, η εικόνα ενός παιδιού πασσαλωμένου, διότι μερικοί έκριναν πως δεν του άξιζε η ζωή. Σε μόλις λίγες ώρες, ένα ολόκληρο χωριό σφαγιάστηκε άμαχο…. Και όλα αυτά στο χώμα που εμείς πατάμε τώρα, απολαμβάνοντας την εκδρομή μας, τον ήλιο, τα πουλιά, τη ζωή που τόσοι άνθρωποι στερήθηκαν ίσως σε μερικούς, φαντάζει κάτι σαν ταινία αλλά όχι, όλα αυτά συνέβησαν σε ανθρώπους απλούς σαν εμάς. Όσο δύσκολο κι αν είναι να το πιστέψει κανείς… και το πιο τραγικό… αυτά συμβαίνουν και τώρα, κι όμως είναι αλήθεια. Πολλοί από εμάς δεν το γνωρίζουν αλλά είναι πραγματικότητα. Ενώ εσύ παίζεις στον υπολογιστή σου ξέγνοιαστος, ένα άλλο παιδί, παλεύει για τη ζωή του ή όταν εσύ βρίσκεσαι στο σχολείο, ένα άλλο παιδί, κάπου εκεί έξω, μαθαίνει να πολεμά και να σκοτώνει…
Ιουλία Μπόκου
Σωτηρία Τσάμη
