Χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

images
Τα εορταστικά διηγήματα (χριστουγεννιάτικα-πασχαλινά) του Αλ.Παπαδιαμάντη θεωρούνται ως τα πλέον γνωστά του και αναγνωρίσιμα, χάρη στις ευάριθμες και επαναλαμβανόμενες δημοσιεύσεις τους: στα «Νεοελληνικά Αναγνώσματα», της μέσης εκπαίδευσης, σε επίκαιρα αφιερώματα εφημερίδων και περιοδικών ή ακόμη σε θεματικά αυτόνομες συλλογές που έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς (1).

Οπως σημειώνει χαρακτηριστικά η Μ. Θεοδοσοπούλου στο δοκίμιό της «Το εορταστικό διήγημα» (2), ο Παπαδιαμάντης (και ο Μωραϊτίδης) εκλαμβάνονται ως οι κατ’ εξοχήν συγγραφείς εορταστικών διηγημάτων, οι οποίοι καθιερώνουν το είδος και του προσδίδουν αμιγή ελληνικότητα, χάρη στον πλούτο των βιωματικών τους καταθέσεων, απαλλάσσοντάς το από τα δυτικόφερτα πρότυπά του. Δεν είναι, νομίζω, τυχαίο ή συμπτωματικό το γεγονός ότι το πρώτο διήγημα που δημοσιεύει ο Παπαδιαμάντης («Το Χριστόψωμο»), όταν πλέον έχει εγκαταλείψει οριστικά το ρομαντικό μυθιστόρημα, είναι εορταστικό – χριστουγεννιάτικο. Η προτίμηση ετούτη, συνυπολογίζοντας και άλλες αναφορές του συγγραφέα, όπως λ.χ. στον «Λαμπριάτικο Ψάλτη», αν μη τι άλλο καταδείχνει τις θεματολογικές του κατευθύνσεις αλλά και τη σημασία που έδινε στο συγκεκριμένο είδος διηγημάτων. Αλλωστε, νωρίτερα είχε δημοσιεύσει στον αθηναϊκό τύπο έναν αξιοπρόσεκτο αριθμό εμπεριστατωμένων άρθρων για τις κορυφαίες εορτές της χριστιανοσύνης.

Στη σημερινή μας αναφορά θα κάνουμε λόγο για τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, ώστε να είμαστε σύμφωνοι με το πνεύμα των ημερών. Με τον όρο «Χριστουγεννιάτικα» συμπεριλαμβάνονται και εκείνα της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, δηλαδή όλων των εορτών του Δωδεκαημέρου, καθώς αποτελούν μία ενιαία ενότητα (3).Θα εστιάσουμε τη προσοχή μας στη θεματολογία και τις δημοσιεύσεις των διηγημάτων αυτών, αποτολμώντας μία όσο το δυνατόν αντιπροσωπευτική καταγραφή με τις σχετικές επισημάνσεις και παρατηρήσεις.

 

Ο αριθμός των Χριστουγεννιάτικων διηγημάτων

Ενα ερώτημα που επιζητά μία όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρη απάντηση είναι το ακόλουθο: Πόσα ακριβώς είναι τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη; Γιατί, αν στα πασχαλινά του, τα πράγματα φαίνονται πιο σαφή και συγκεκριμένα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα Χριστουγεννιάτικα; Η όποια εκτίμηση, με αναφορά συγκεκριμένου αριθμού, δεν θεωρείται εύκολη και ενδέχεται να προκαλέσει εύλογες αντιδράσεις, αφού η θεματολογία των Χριστουγεννιάτικων διηγημάτων δεν συμπορεύεται, πολλές φορές, με τα δρώμενα των ημερών (4) και μόνο η ιστορία εκτυλίσσεται στις ημέρες των εορτών. Ακόμη ορισμένα διηγήματα είναι «εορταστικά» κατά ένα μέρος τους, με τα γεγονότα να καλύπτουν και άλλες περιόδους, συνήθως, βέβαια, μέσα στο Δεκέμβριο. Γι αυτό και επικρατεί μια σχετική ασάφεια ως προς τον ακριβή αριθμό των Χριστουγεννιάτικων διηγημάτων του Παπαδιαμάντη (5). Κατά τη δική μας εκτίμηση, συνολικά 27 διηγήματα μπορούν να χαρακτηριστούν ως Χριστουγεννιάτικα με κριτήριο την υπόθεσή τους, έστω κι αν αυτή δεν είναι αμιγώς εορταστική και μόνο διαδραματίζεται σε ορισμένες ημερομηνίες κατά τη διάρκεια των εορτών. 

Η έστω κι αν κάποιο διήγημα ακόμη δεν φαίνεται εορταστικό σε όλο το εύρος της ιστορίας που περιγράφεται. Με βάση το κριτήριο έχουμε:

α) Δεκαεφτά διηγήματα Χριστουγεννιάτικα.

β) Τέσσερα Πρωτοχρονιάτικα.

γ) Δύο των Φώτων.

δ) Τέσσερα γενικότερα μέσα στην περίοδο των εορτών.

Ας καταχωρίσουμε ορισμένα στοιχεία σχετικά με την ημερομηνία κατά την οποία εκτυλίσσονται οι ιστορίες των διηγημάτων και τις όποιες εορταστικές αναφορές σημειώνονται από τον συγγραφέα. Σε έντεκα διηγήματα των Χριστουγέννων, τα γεγονότα συμβαίνουν κυρίως τη παραμονή και την μέρα της εορτής.

 

Σε ορισμένα παρατηρείται επέκταση μιας μέρας πριν ή μετά.

Αναλυτικά :

  • Το Χριστόψωμο: 24 και 25 /12 «του έτους 186.». Αναφέρεται η μετάβαση στη χριστουγεννιάτικη ακολουθία και λειτουργία.
  • Υπηρέτρα: 24 και 25/ 12. Κι εδώ σημειώνεται η μετάβαση των Σκιαθιτών στην εκκλησία.
  • Η Σταχομαζώχτρα: 23 έως 25 /12.
  • Ο Αμερικανός : 24 και 25 /12. Στο τέλος του διηγήματος, ο γάμος του μετανάστη γίνεται λίγες μέρες αργότερα. Κι εδώ έχουμε αναφορά στις λατρευτικές εκδηλώσεις των ημερών αλλά και για τα κάλαντα των παιδιών της πολίχνης.
  • Στο Χριστό στο Κάστρο: Από 23 έως 26 / 12. Λεπτομερής περιγραφή της εόρτιας ακολουθίας και λειτουργίας όπως και του συνακόλουθου εορταστικού γεύματος.
  • Οι Ελαφροίσκιωτοι: 24 και 25 /12. Αναφορά κι εδώ στην ακολουθία και λειτουργία των Χριστουγέννων, στο μοναστήρι της Κεχριάς.
  • Της Κοκκώνας το σπίτι: 24/ 12. Εξ ολοκλήρου αναφορά στα κάλαντα των παιδιών.
  • Η Ντελησυφέρω 25/12. Σε ολόκληρο το διήγημα περιγράφονται διεξοδικά τα τεκταινόμενα μέσα στην εκκλησία κατά τον εορτασμό των Χριστουγέννων.
  • Ο Χαραμάδος; 24 και 25/ 12.
  • Το Γιαλόξυλο: 24 και 25 / 12.
  • Το κρυφό Μανδράκι: 24 και 25 /12. Κι εδώ μνημονεύεται η ακολουθία των Χριστουγέννων.

 

Στα υπόλοιπα 6 Χριστουγεννιάτικα διηγήματα έχουμε:

  • Η Χτυπημένη: Η ιστορία αρχίζει νωρίτερα, προχωρεί ο Δεκέμβριος – αναφέρεται η Κυριακή προ της Χριστού Γεννήσεως – και το δράμα ολοκληρώνεται τα Χριστούγεννα.
  • Οι φιλόστοργοι (αθηναϊκό): Παραμονές Χριστουγέννων.
  • Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη (Αθηναϊκό): Παραμονές Χριστουγέννων
  • Η Συντέκνισσα : Δεκέμβριος έως τις παραμονές Χριστουγέννων.
  • Τ’ μπουφ’ του π’ λί: Το τελευταίο μέρος του διηγήματος διαδραματίζεται παραμονές Χριστουγέννων.
  • Στο Μέγα Γιαλό : Ημιτελές διήγημα που δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατο του Παπαδιαμάντη. Στην β’ παράγραφό του γίνεται λόγος για εξοχικό εορτασμό των Χριστουγέννων από οικογένειες κτηνοτρόφων.

 

Στα πρωτοχρονιάτικα:

  • Τα Συχαρίκια: Η υπόθεση αρχίζει από τις 26/ 12 και ολοκληρώνεται την Πρωτοχρονιά.
  • Γουτού – Γουπατού: Πριν από τις γιορτές, αλλά το κύριο μέρος του συμβαίνει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς με τα κάλαντα των παιδιών.
  • Τα λιμανάκια: Από 29 έως 31/ 12. Σημειώνονται οι παραγγελίες από τον Βόλο, των κατοίκων της Σκιάθου, λόγω της Πρωτοχρονιάς.
  • Τα πτερόεντα δώρα : παραμονή – Πρωτοχρονιά. Εδώ καταγγέλλεται η τυπολατρική και επιδεικτική τέλεση της πρωτοχρονιάτικης θείας λειτουργίας.

 

Στα διηγήματα των φώτων:

  • Ο σημαδιακός: «5 Ιανουαρίου του έτους 186», με τα κάλαντα των παιδιών και ανήμερα των Θεοφανίων με λεπτομερή περιγραφή της τελετής αγιασμού των υδάτων.
  • Φώτα – ολόφωτα: 5,6 και 7 Ιανουαρίου.

 

Στα υπόλοιπα διηγήματα όπου η υπόθεση δεν συμπίπτει με κάποια από τις τρεις γιορτές:

  • Ο πολιτισμός εις το χωρίον: Κυριακή, στο διάστημα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Καταγγέλλεται το νεόκοπο «έθιμο» της χαρτοπαιξίας σε αυτές τις μέρες.
  • Η Γλυκοφιλούσα: 27 /12. Γίνεται λόγος για τον εορτασμό του ομώνυμου ναϊδρίου στις 26/ 12, όπως και για την τέλεση της ακολουθίας των Χριστουγέννων εκεί.
  • Ο έρωτας στα χιόνια : Απροσδιόριστα στις μέρες των εορτών. Για το πρόβλημα του χρόνου στο διήγημα ετούτο αναφέρεται ο Αλ. Κότζιας στο δοκίμιό του: «Χρόνοι και χρόνος στο ο έρωτας στα χιόνια». (6)
  • Ανθος του γιαλού: Απροσδιόριστα κατά τις μέρες των εορτών λόγω του επίκαιρου παραμυθιού.

Βέβαια, ανάλογα με το περιεχόμενο, ορισμένα διηγήματα μπορεί να θεωρηθούν λιγότερο ή περισσότερο «εορταστικά» από κάποια άλλα και να υπάρξουν διαφωνίες ως προς τη δική μας συγκεντρωτική καταγραφή. Οι ενστάσεις δεκτές.

Μια επισήμανση

Μια σημαντική παρατήρηση που επιβάλλεται να επισημανθεί είναι η εξής: Από το σύνολο των 27 χριστουγεννιάτικων διηγημάτων τα 24 είναι σκιαθίτικα και μόνο τα 3 αθηναϊκά. Κι αν στο σύνολο των διηγημάτων του Παπαδιαμάντη ή αντιστοιχία είναι 124-46, δηλαδή ποσοστό 73 % με 27%, στα Χριστουγεννιάτικα διαφοροποιείται στα 89 % με 11%. Η εξήγηση είναι προφανής και αποτυπώνει τις θέσεις και τις απόψεις του συγγραφέα για τις εξώφθαλμες διαφορές του εορτασμού του Δωδεκαημέρου σε Σκιάθο και Αθήνα. Νοσταλγεί, ο βαθειά θρησκευόμενος σκιαθίτης, τις αγνές λατρευτικές και λαϊκές εκδηλώσεις του νησιού του. αποκηρύσσοντας τις ανευλαβείς, διεκπεραιωτικές συμπεριφορές «εις την πόλιν της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών», όπου πέρασε πάνω από το μισό βίο του. Ο γενέθλιος τόπος προσέφερε άφθονο υλικό από τις βιωματικές εμπειρίες των παιδικών και νεανικών του χρόνων, σε αντίθεση με την πολύβουη πρωτεύουσα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι στα τρία μόλις αθηναϊκά του διηγήματα καταγγέλλει κατακριτέες συμπεριφορές και καταστάσεις (7) κατά τις παραμονές και τις μέρες των εορτών. Η αποστροφή «Κ’ έπειτα γράψε αθηναϊκά διηγήματα!», στο διήγημα «Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη» αποτυπώνει τις απόψεις του συγγραφέα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1)  Αρκετές από αυτές κυκλοφορούν ως προσφορές εφημερίδων και περιοδικών κατά τις ημέρες των εορτών και εμπεριέχουν ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά διηγήματα της συγκεκριμένης κατηγορίας.

(2)   Εφ. Καθημερινή 24/12/2000 και στο βιβλίο «Μετ’ έρωτος και στοργής» εκδ. Νεφέλη, 2001, στη σειρά «Οι νεώτεροι για τον Παπαδιαμάντη», σελ. 12.

(3)  Πρωτοχρονιάτικα είναι τέσσερα διηγήματα, ενώ των Φώτων μόνο δύο. Συνεπώς ο κύριος όγκος των εορταστικών διηγημάτων του Δωδεκαημέρου αποτελείται από αμιγώς Χριστουγεννιάτικα, έστω και αν υπάρχουν, όπως θα δούμε πιο κάτω και ορισμένα με διαφοροποιήσεις ως προς τις ημερομηνίες των εορτών.

(4)    Η Μ. Θεοδοσοπούλου (οπ.π.σελ.17) σημειώνει ότι «μόλις σε τέσσερα διηγήματα (Το Χριστόψωμο, στο Χριστό στο Κάστρο, Οι Ελαφροΐσκιωτοι, η Ντελυσυφέρω) η τέλεση της θείας λειτουργίας αποτελεί μέρος του διηγήματος. Και μόνο σε ένα η Ντελυσυφέρω συνιστά το κυρίως θέμα».

(5)  Οι διάφορες συλλογές που έχουν εκδοθεί με χριστουγεννιάτικα (Πρωτοχρονιάς και Φώτων) διηγήματα του Παπαδιαμάντη δεν είναι πλήρης και συνήθως εμπεριέχουν τα πιο γνωστά και χαρακτηριστικά αυτής της ενότητας, πιθανόν και για λόγους εμπορικούς ώστε να καθίστανται πιο ευπώλητες και αναγνώσιμες.

(6)  «Παπαδιαμαντικά τετράδια», τεύχος 1ο, 1991 εκδ. Δόμος.

(7)  Δεν είναι επίσης συμπτωματικό ότι το πρώτο αθηναϊκό Χριστουγεννιάτικο διήγημα είναι το 14ο που γράφει ο Παπαδιαμάντης, τα Χριστούγεννα του 1895, οκτώ χρόνια μετά το Χριστόψωμο.

Η ερμηνεία της παιδικής ζωγραφιάς (παιδικό ιχνογράφημα)

Ιστορική Αναδροµή

drawΤο ιχνογράφηµα και η ζωγραφική αναγνωρίζονται ως δύο από τους σηµαντικότερους τρόπους έκφρασης των παιδιών και έχουν επανειληµµένα συνδεθεί µε την αποτύπωση της προσωπικότητας και των συναισθηµάτων τους. Οι ζωγραφιές τους αντανακλούν τον εσωτερικό τους κόσµο και απεικονίζουν στοιχεία που αφορούν στην ψυχολογική τους κατάσταση και το διαπροσωπικό τους ύφος.

Το ενδιαφέρον για τη σύνδεση της ψυχικής και νοητικής κατάστασης του ατόµου µε τη ζωγραφιά του ξεκινά ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι ειδικοί αυτής της περιόδου θεωρούσαν ότι η εικαστική έκφραση των ψυχικά ασθενών επιβεβαίωνε τη διάγνωσή τους και ειδικά στην περίπτωση της σχιζοφρένειας.
Κατά τη δεκαετία του 1920 ένας ιστορικός τέχνης (Hans Prinzhorn) ενδιαφέρθηκε για έργα τέχνης οι δημιουργοί των οποίων ήταν ψυχικά πάσχοντες. Συνέλεξε πλήθος έργων και αυτή η συλλογή έστρεψε την προσοχή του κοινού στην άποψη ότι οι εικαστικές εκφράσεις μπορούν να έχουν διαγνωστική αξία και αφετέρου να παίξουν ένα σηµαντικό ρόλο στην αποκατάσταση των ασθενών (MacGregor, 1989).
Παράλληλα µε την ανάπτυξη της ψυχολογίας του παιδιού αυξανόταν και το ενδιαφέρον για τη διαγνωστική αξία της ζωγραφιάς τους. Οι πρώτες έρευνες εστίασαν στη χρήση της ζωγραφικής για τον καθορισμό του επιπέδου της νοημοσύνης (Burt, 1921). Ο Burt κατέληξε στο συµπέρασµα ότι η ζωγραφική έχει λιγότερη σχέση µε τις νοητικές ικανότητες του παιδιού από ότι έχουν τα τεστ νοημοσύνης, ωστόσο πλεονεκτεί σε άλλα σηµεία αφού δεν πρόκειται για µια µαθηµένη δεξιότητα.

Η Goodenough (1926) δηµιούργησε το τεστ «Ζωγράφισε έναν άνθρωπο» βασιζόµενη στην υπόθεση ότι ορισµένες πτυχές του σχεδιασµού σχετίζονται µε τη νοητική ηλικία και εποµένως µπορούν να συµβάλλουν στην αξιολόγηση της νοημοσύνης. Επιπλέον, η Goodenough παρατήρησε ότι εκτός από τη νοημοσύνη το «Ζ-Ε-Α» αποκαλύπτει και κάποια στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα θεωρήθηκε ότι µια ανθρώπινη µμορφή σχεδιασμένη από ένα παιδί, παρέχει πληροφόρηση για τα ίδια, αλλά και για την εικόνα που έχουν για τους άλλους.

Η πιο πάνω άποψη αποτελεί και τη βάση ερμηνείας των προβολικών τεστ στα οποία συγκαταλέγονται και οι ζωγραφιές των παιδιών. Αντανακλούν στοιχεία της προσωπικότητας, σκέψεις, αντιλήψεις και συναισθήματα τα οποία δεν µπορούν να εκφραστούν µε τρόπο λεκτικό και ιδιαίτερα από παιδιά των οποίων το λεξιλόγιο δεν ακολουθεί την ηλικία τους.

Εκτός από τη Goodenough, και µια άλλη ειδικός η Machover (1949), δίνοντας τη δική της ανάλυση για το τεστ «Ζωγράφισε έναν Άνθρωπο» θεωρεί ότι όταν ο ενήλικας ή το παιδί σχεδιάζει ακολουθώντας την οδηγία, το αποτέλεσμα σχετίζεται « … απόλυτα µε τις δικές του προσωπικές παρορμήσεις, ανησυχίες, συγκρούσεις και αντισταθμιστικά χαρακτηριστικά. Κατά µία έννοια η σχεδιασµένη μορφή είναι το πρόσωπο, το δε χαρτί είναι το περιβάλλον» (σ.35).

Αντίληψη της παιδικής ζωγραφιάς ως µέσο επικοινωνίας

Η παιδική ζωγραφιά φαίνεται ότι χρησιμεύει και σε άλλα επίπεδα έκφρασης του παιδιού. Στο πλαίσιο µιας θεραπευτικής διαδικασίας το σχέδιο αποτελεί ένα µέσο για το παιδί να φέρει, να ανασύρει συναισθήματα, εμπειρίες, αλλά και να λύσει προβλήματα (Rudolph & Arheim, 1974). Το σχέδιο λοιπόν δεν είναι πια µόνο ένα µέσο αξιολόγησης τόσο της νοημοσύνης, όσο και των συναισθηματικών συγκρούσεων του παιδιού, αλλά και ένα µέσο διευκολυντικό για την ανάπτυξή του.

Η ζωγραφική του παιδιού θεωρήθηκε και ως ένα µέσο επικοινωνίας ανάμεσα στο θεραπευτή και το παιδί. Πρωτοπόρος σε αυτό υπήρξε ο Donald Winnicott (1971), ο οποίος ανέπτυξε µια τεχνική την οποία ονόμασε «το παιχνίδι του ορνιθοσκαλίσματος». Σύμφωνα µε το παιχνίδι αυτό και τα δύο μέρη δημιουργούν ορνιθοσκαλίσματα, ζωγραφίζοντας μαζί. Ο θεραπευτής ξεκινούσε µία γραµµή και το παιδί τη συνέχιζε, δημιουργώντας ένα σχέδιο. Στη συνέχεια, το παιδί σχεδίαζε µια γραµµή και ο θεραπευτής έβαζε τα δικά του στοιχεία. Ο σκοπός ήταν η εγκαθίδρυση µιας επικοινωνιακή ς σχέσης µεταξύ αυτών των δύο µερών και συνάµα η παροχή δυνατότητας στο παιδί να εκφράσει τις κρυφές σκέψεις και τα συναισθήµατά του. Στη συνέχεια το παιδί υποβοηθείται να µιλήσει, να φτιάξει µια ιστορία για τις εικόνες που δηµιούργησε µαζί το θεραπευτή.

Ο Lowenfeld (1947) επεσήµανε ότι το παιδί µέσα από τη ζωγραφιά, την κατασκευή, ενώνει διαφορετικά στοιχεία του περιβάλλοντος για να φτιάξει ένα σύνολο µε νόηµα. Η επιλογή που κάνει, ο τρόπος που τα συνενώνει, δείχνει ότι το παιδί δίνει µια εικόνα του εαυτού του.

Ιχνογράφηµα και γνωστική ανάπτυξη

Τις δεκαετίες 1960, 70 & 80 τέθηκε το θέµα της σχέσης και σύνδεσης των σχεδίων των παιδιών µε την ανάπτυξη των γνωστικών τους δεξιοτήτων (Winner, 1982). Μάλιστα µια έρευνα βασισµένη στη µελέτη 200.000 παιδικών σχεδίων κατέδειξε τις κοινές µορφές, τα σχήµατα και τις διατάξεις που παρουσιάζονται στα δηµιουργήµατα των παιδιών (Kellogg, 1969) ανάλογα µε τη γνωστική τους ανάπτυξη.

Γιατί τα παιδιά ζωγραφίζουν;

Τα παιδιά ζωγραφίζουν µέσω της µνήµης, της φαντασίας και της πραγµατικότητας. Τα σχέδια από µνήµης βασίζονται σε ό,τι θυµούνται τα παιδιά. Πολλά παιδιά δυσκολεύονται να ζωγραφίσουν κάτι, κάνοντας χρήση µόνο της φαντασίας τους. Μπορεί να χρειάζονται ένα σχέδιο που απαιτεί συµπλήρωση ή ολοκλήρωση. Το αν και κατά πόσο ένα παιδί χρησιµοποιεί τη φαντασία του στη ζωγραφική επηρεάζεται και από αναπτυξιακούς παράγοντες. Για παράδειγµα, τα µικρά παιδιά ασχολούνται λιγότερο µε την ακριβή απόδοση και περισσότερο µε το τι φαντάζονται. Φυσικά τα παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας (συνήθως όχι της προσχολικής ηλικίας) ζωγραφίζουν και τα αντικείµενα που βρίσκονται γύρω τους.

Η Κramer (1971) περιγράφει τους τρόπους µε τους οποίους τα παιδιά χρησιµοποιούν το υλικό που έχουν στη διάθεσή τους:
1. Προκαταρκτικές ενέργειες: µουντζούρες, ορνιθοσκαλίσµατα, και εξερεύνηση µε την αφή. Αυτή η δράση αποτελεί µια θετική και εγω-συντονική εµπειρία.
2. Χαώδης έκφραση: άδειασµα των χρωµάτων, πιτσιλίσµατα, καταστροφική συµπεριφορά που οδηγεί σε απώλεια ελέγχου
3. Η ζωγραφική στην υπηρεσία της άµυνας: στερεοτυπική επανάληψη, αντιγραφή, ξεπατίκωµα.
4.Εικονογραφήματα
5.Μορφοποιημένη έκφραση ή εικαστικό έργο:παραγωγή συμβόλων που εξυπηρετούν την αυτό-έκφραση και την επικοινωνία.
Τα στάδια της καλλιτεχνικής ανάπτυξης είναι τα εξής:
1. Στάδιο µουντζουρώµατος (2-4). Η ζωγραφιά σε αυτό το στάδιο χαρακτηρίζεται από έλλειψη οργάνωσης, ευθείες και κυκλικές γραµµές. Στην ηλικία των 4 ετών το παιδί αρχίζει να τα κατονοµάζει.
2. Προσχηµατικό στάδιο (4-7). Η ζωγραφιά χαρακτηρίζεται από παραστατικά σύµβολα, ειδικά υποτυπώδεις ανθρώπινες µορφές.
3. Σχηµατικό στάδιο (7-9). Σε αυτό το στάδιο παρατηρείται η ανάπτυξη των παραστατικών συµβόλων, η σύνθεση, το χρώµα για συγκεκριµένα αντικείµενα και συγκεκριµένες φόρµες για τους ανθρώπους.
4. Στάδιο αναδυόµενου ρεαλισµού (9-11). Σε αυτό το στάδιο είναι καλύτερη η αποτύπωση της προοπτικής και των χρωµάτων στη φύση, ενώ αυξάνεται η ακαµψία στην εικαστική έκφραση.
5. Στάδιο του ψευτο-ρεαλισµού (11-13). Παρατηρείται ενίσχυση της επίγνωσης των ανθρώπινων µορφών και του περιβάλλοντος. Τελειοποίηση της καρικατούρας.
6. Περίοδος των αποφάσεων. Εφηβεία. Παρατηρείται σύνθετη έκφραση και πολλά παιδιά µπορεί να µην φτάσουν ποτέ σε αυτό το στάδιο.

Γενικά στοιχεία αξιολόγησης των σχεδίων στα παιδιά

Πολύ έντονο και επαναλαµβανόµενο σβήσιµο:
1. Ανασφάλεια
2. Πιθανόν άγχος
3. Πιθανόν αποτέλεσμα χρόνιας ασθένειας

Θέση της ζωγραφιάς
Κέντρο
1. Φυσιολογικό και ασφαλές άτοµο
2. Ανασφάλεια και ακαµψία όταν βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο, ιδιαίτερα στις διαπροσωπικές σχέσεις
3. Τάση για εmκέντρωση στον εαυτό
4. Τάση για συναισθηµατική συµπεριφορά
Στη δεξιά πλευρά της σελίδας
1. Σχετικά σταθερή και ελεγχόµενη συµπεριφορά.
2. Πιθανές τάσεις διανοητικοποίησης που πιθανόν αναστέλλουν τη συναισθηµατική έκφραση
Στην αριστερή πλευρά
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αφορούν στα παιδιά
Ψηλά στη σελίδα
Πιθανόν υψηλά επίπεδα τάσης επίτευξης
Χαµηλά στη σελίδα
1. Συναισθήµατα ανασφάλειας και ανεπάρκειας
2. Πιθανή νεύρωση
Στην πάνω αριστερή γωνία
1. Νοητική καθηστέρηση
2. Συχνά στα παιδιά χρησιµοποιείται κατά τις πρώτες τάξεις του Δηµοτικού
Πάνω δεξιά γωνία
Δεν υπάρχουν στοιχεία για παιδιά
Στην άκρη του χαρτιού κάτω ή πάνω (κέντρο)

Πιθανή νοητική υστέρηση
Πίεση στο Χαρτί
Φυσιολογική στα παιδιά και µάλιστα τα αγόρια συνήθως τείνουν να πιέζουν πολύ περισσότερο από τα κορίτσια
Ασυνήθιστα ελάχιστη πίεση, αχνές γραµµές
1. Χαµηλό επίπεδο ενέργειας
2. Παλινδρόµηση
3. Πιθανό ιστορικό στέρησης ή απόρριψης.

Μέγεθος
Ασυνήθιστα µεγάλο
Φυσιολογικό και αναµενόµενο από τα παιδιά, εκτός εάν είναι πάνω από εννέα ίντσες σε χαρτί µε µάξιµουµ µέγεθος τις 11. Σε αυτήν την περίπτωση πιθανόν υπάρχει ένα συναισθηµατικό πρόβληµα.
Ασυνήθιστα µικρά σχέδια
1. Άγχος
2. Τάσεις απόσυρσης, νροπαλότητας
3. Φυσιολογικό για τα πολύ µικρά παιδιά, αν και µπορεί να συνδέονται µε δυσκολίες στην ανάγνωση. Εάν η ανθρώπινη φιγούρα είναι µικρότερη σε ύψος από 2 ίντσες, τότε ίσως υπάρχει ένα συναισθηµατικό πρόβληµα.
Υπερβολική σκίασn
Προβλήµατα συναισθηµατικής προσαρµογής, αν και θεωρείται φυσιολογικό στα πολύ µικρά παιδιά.
Λεπτοµέρειες
Οι περίεργες λεπτοµέρειες στα παιδιά υποδηλώνουν αποδιοργάνωση της προσωπικότητας
Gross Distortions
Συναντάται στα παιδιά που βρίσκονται σε συνθήκες πίεσης και θεωρείται φυσιολογικό, ενώ συναντάται και στα παιδιά µε φτωχή προσαρµογή και φτωχή σχολική επίδοση
Aξιoσηµείωτn διαταραχή της συµµετρίας
Φανερή επιθετικότητα µε mθανή νευρολογική διαταραχή.
Διαφάνειες (Φτωχή σύνδεση µε την πραγµατικότητα)
Φυσιολογικές για µικρά παιδιά, αν και από µεγαλύτερα παιδιά υποδηλώνουν ανωριµότητα και προβλήµατα προσαρµογής. Έχουν εµφανιστεί και σε παιδιά µε οργανικά συµπτώµατα.
Το σχέδιο του ανθρώπου Πρόσωπο/κεφάλι
Τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου λειτουργούν ως βασική πηγή αισθητικής ικανοποίησης ή αντίθετα αισθητικής δυσαρέσκειας, ενώ αποτελεί και το µέσο για τη διαπροσωπική επικοινωνία.
Το κεφάλι θεωρείται ως το µέρος της διανοητικής δράσης και της φαντασίας και συνδέεται µε τον έλεγχο των ορµών και των συναισθηµάτων, µε τις ανάγκες της αλληλεπίδρασης µε άλλους, την επικοινωνία. Με όρους αναλυτικούς το κεφάλι συµβολίζει το εγώ. Φυσιολογικοί ενήλικες δίνουν συνήθως µικρότερη έµφαση στο κεφάλι από ό,τι σε άλλα µέρη του σώµατος.

(Πηγή: http://www.eduportal.gr)

Χριστουγεννιάτικα στολίδια

christmas-1047381_960_720

Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και όλοι στο σχολείο, μαθητές και δάσκαλοι, ανυπομονούν να ξεκινήσουν οι γιορτινές χειροτεχνίες και κατασκευές…!!!!

Χρυσόσκονες, κόλλες, χρώματα, φυσικά και ανακυκλώσιμα υλικά, και φυσικά μπόλικο μεράκι είναι τα συστατικά που κυρίως χρειάζονται για τις γιορτινές ετοιμασίες…

Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσω κάποιες ιδέες για εύκολες και οικονομικές κατασκευές χριστουγεννιάτικων στολιδιών που μπορούν να γίνουν μαζί με τους μαθητές μας στην τάξη χρησιμοποιώντας ανακυκλώσιμα (λάμπες, χαρτί κ.α.) και φυσικά υλικά (ξύλο, αλατοζύμη κ.α)

Στολίδια από χρησιμοποιημένες λάμπες.

Στολίδια από (καλλιτεχνικό) γύψο ή, εναλλακτικά, αλατοζύμη ή πηλό