ΥΠΕΠΘ
159704/Γ7/17-12-2012 Υ.Α
Δίκτυο Πρόληψης και Αντιμετώπισης των φαινομένων Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού του Υπουργείου Παιδείας
- Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου (2015), Επιμορφωτικό Υλικό για στελέχη εκπαίδευσης και εκπαιδευτικούς
- Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου (2015), Οδηγός διαχείρισης περιστατικών σχολικής βίας και εκφοβισμού
- Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου (2015), Εγχειρίδιο για γονείς
Χηνάς Π., Χρυσαφίδης Κ.,Παρούτσας, Δ. Κ. (2000), Επιθετικότητα στο σχολείο – Προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση, ΥΠΕΠΘ
ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «ΠΥΞΙΔΑ». (2006). Το Σπίτι των Παιδιών. Θεσσαλονίκη
Πληροφορίες: Η επιθετικότητα επηρεάζει αρνητικά και επιβαρύνει αρνητικά ιδιαίτερα τους μαθητές που την υφίστανται. Επηρεάζει αρνητικά την αυτοεικόνα τους, τη συναισθηματική τους ασφάλεια, την κοινωνικότητα τους. Ενισχύει τη θυματοποίηση τους και την απόσυρση τους από την ομάδα των συνομηλίκων. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω σχεδιάστηκε ένα πρωτότυπο εκπαιδευτικό υλικό προγράμματος πρόληψης και αντιμετώπισης της παιδικής επιθετικότητας. «Το Σπίτι των Παιδιών» στόχο έχει να βοηθήσει τα παιδιά να αναγνωρίσουν τις αντιλήψεις τους για την επιθετικότητα, να βρουν άλλους τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων τους, να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση των παιδιών για τα συναισθήματα των άλλων και να εμπνεύσει μια ατμόσφαιρα ομαδικότητας και ενδιαφέροντος για τον άλλο. Να προστεθεί,τέλος, ότι το πρόγραμμα έχει διάρκεια 12-14 συναντήσεις.
Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε). (2011). Εγχειρίδιο εκπαιδευτικών για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Δραστηριότητες στην τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ των μαθητών. Αθήνα
Υπουργείο Παιδείας Κύπρου, Διδάσκοντας μέσα από ιστορίες (Πρόληψη και καταπολέμηση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς στο σχολείο)
ΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Καραβόλτσου Α. (2013), Συνοπτικό εγχειρίδιο αντιμετώπισης σχολικού εκφοβισμού εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
Δ.Δ.Ε. Β΄ Αθήνας (2015), “Παιδ(ε)ια όχι βία”: Οδηγός Καλών Πρακτικών-Στρατηγικών πρόληψης και αντιμετώπισης του Σχολικού Εκφοβισμού
ΚΕΘΙ (2018), Οδηγός Ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση εκφοβισμού σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου
ΟΔΗΓΟΙ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
Bethlenfalvy A. και Cziboly A., Η χρήση του εκπαιδευτικού δράματος ως εργαλείο για την καταπολέμηση του εκφοβισμού στο σχολικό και διαδικτυακό περιβάλλον. Οδηγός για εκπαιδευτικούς. Αθήνα: Action Synergy
Σχέδιο δράσης για την πρόληψη ή/και την καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων κάθε είδους, για την ανάδειξη της σημασίας της διαφορετικότητας καθώς και για την καταπολέμηση της βίας στα σχολεία
Πρότυπος Συμβουλευτικός Οδηγός για τους Εκπαιδευτικούς κατά της σχολικής βίας και του ρατσισμού
Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων (2020), “Λέξεις που πληγώνουν, λέξεις που χαμογελούν”: Bιωματικό εργαστήριο για τον λεκτικό εκφοβισμό στο σχολικό περιβάλλον: Οδηγός για εκπαιδευτικούς
Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.), της Β ́ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών & Μαζί για την Εφηβική Υγεία (2016), Εγχειρίδιο ENABLE-ΕΝΔΥΝΑΜΩΝΩ για μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς και διοργανωτές δράσεων: Ενδυναμώνοντας τους νέους, εξαλείφοντας τον εκφοβισμό
Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «ΠΝΟΗ». (2022). Θυμός – Βία και Συγχώρεση. Μυτιλήνη
Πληροφορίες: Το εγχειρίδιο αποτελεί ένα υλικό για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού σε μαθητές της Β΄θμιας εκπαίδευσης-εφήβους, το οποίο έχει εκδώσει το Κέντρο Πρόληψης ΠΝΟΗ της Μυτιλήνης με συγγραφέα την Κοινωνική Λειτουργό Σαμοθρακή Δέσποινα. Είναι αναρτημένο στην πλατφόρμα του Ι.Ε.Π. στα εργαστήρια δεξιοτήτων και μπορεί να εφαρμοστεί από τους εκπαιδευτικούς των σχολείων ή από επαγγελματίες ψυχικής υγείας που εργάζονται στο χώρο του σχολείου είτε ως ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα 11 συναντήσεων όπως αυτό προτείνεται στο υλικό, είτε χρησιμοποιώντας μεμονωμένες ενότητες σαν μια βραχεία παρέμβαση. Επιπλέον μπορεί να εφαρμοστεί και σε υποομάδες του νεανικού πληθυσμού για τις οποίες θεωρείται ότι συντρέχουν παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση προβλημάτων που σχετίζονται με τη βία και τον εκφοβισμό. Ουσιαστικά μιλάμε για ένα πρόγραμμα που απευθύνεται στους νέους αλλά και στους εκπαιδευτικούς που θα το εφαρμόσουν, παρέχοντας τους τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ενδυνάμωσης και στηριζόμενο στις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης καλλιεργώντας τον σεβασμό, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την αποδοχή του άλλου. Η φιλοσοφία του προγράμματος, όπως και η εφαρμογή κάθε προγράμματος αγωγής υγείας στο χώρο του σχολείου όπως αυτό, αποτελεί βασικό συντελεστή της γνωστικής και συναισθηματικής ανάπτυξης των μαθητών, με στόχο την καλλιέργεια θετικών στάσεων και δεξιοτήτων προκειμένου να αποτραπεί η επιθετική συμπεριφορά. Παράλληλα μέσα από το υλικό προάγεται η καλλιέργεια της έννοιας της συγχωρητικότητας, έτσι ώστε να κατανοήσουν τα παιδιά την ανάγκη αποκατάστασης των διαταραγμένων σχέσεων, καλλιεργώντας την ικανότητα τους να ρυθμίζουν τις σχέσεις τους στο σχολικό περιβάλλον μέσα από την αναγνώριση των αξιών που μοιράζονται σε αυτό. Το υλικό αποτελείται από 3 ενότητες αυτές του θυμού, της βίας και της συγχώρεσης και κάθε ενότητα περιλαμβάνει το θεωρητικό μέρος και τις βιωματικές ασκήσεις – δραστηριότητες για τους μαθητές, συμπεριλαμβανομένων των στόχων και της διαδικασίας εφαρμογής τους. Διαθέσιμο εδώ: Υλικό & Εξώφυλλο
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Χαμόγελο του Παιδιού
Πρόγραμμα «Pr.E.P.E.I.»: στόχος η ευαισθητοποίηση μαθητών/τριών Δημοτικών και Γυμνασίων γύρω από την ενδοσχολική βία και εκφοβισμό. Περιλαμβάνει μία σειρά από βίντεο που παρουσιάζει τους ήρωες του Θεάτρου Σκιών να συμμετέχουν σε διαφορετικά σενάρια, όπου λαμβάνουν χώρα επεισόδια εκφοβισμού.
Διαδραστικό Εκπαιδευτικό Εργαλείο για την Αντιµετώπιση της Ενδοσχολικής Βίας και του Εκφοβισµού: το συγκεκριµένο cross media εκπαιδευτικό εργαλείο µπορούν να το χρησιµοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί µε στόχο να αφυπνίσουν συναισθηµατικά τους µαθητές και τις µαθήτριες αναφορικά µε το παιδί που εκφοβίζει, µε το παιδί που εκφοβίζεται και µε το παιδί που παρατηρεί. Μέσα από το εργαλείο οι µαθητές και οι µαθήτριες µπορούν να επιλέξουν είτε την ιστορία του εκφοβισµού µέσα στο σχολικό περιβάλλον είτε την ιστορία του εκφοβισµού µέσα από το διαδίκτυο (cyber bullying). Στη συνέχεια µπορούν να επιλέξουν τον ρόλο/ χαρακτήρα από την οπτική του οποίου θα παρακολουθήσουν την ιστορία και τελικά να επέµβουν στην εξέλιξη και την λήξη της.
«Live Without Bullying» / «Ζήσε χωρίς εκφοβισμό»
- Δωρεάν διαδικτυακό πρόγραμμα Η τάξη μου χωρίς εκφοβισμό. Εισαγωγή Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Εγκεκριμένο από το Ι.Ε.Π.
- Δωρεάν διαδικτυακό πρόγραμμα Σχολικός εκφοβισμός: Βασικές συμβουλές για γονείς. Εγκεκριμένο από το Ι.Ε.Π.
Action Aid Hellas
Youth for Love
- online παιχνίδι (κατάλληλο για 15+)
- εκπαιδευτικά υλικά
Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αττικής, Ενδοσχολικός εκφοβισμός: Πρόληψη και αντιμετώπιση (18-1-2022)
Φαινόμενα βίας στη σχολική κοινότητα: Αντιμετώπιση, Πρόληψη, Ερμηνεία (12-2-2022)
Α΄ μέρος
1ο Στρογγυλό τραπέζι: Πλαίσιο διαχείρισης & αντιμετώπισης φαινομένων βίας στη σχολική κοινότητα
- Γκουλιάμα Α., Δρ. Παιδοψυχιατρικής Σύμβουλος Παιδείας Περιφέρειας Αν. Μακεδ. Θράκης
- Δημητρίου Ξ., Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου επί τιμή
- Κορμάς Γ., Ιατρός – Εκπρόσωπος Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου
- Κουφονικολάκου Θ., Βοηθός Συνηγόρου του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού
Β΄ μέρος
2ο Στρογγυλό τραπέζι: Πρόληψη φαινομένων βίας στη σχολική κοινότητα
- Νικολαΐδης Γ., Ψυχίατρος, Διευθυντής Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού
- Τσίτσικα Ά., Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Ε.Κ.Π.Α.
- Υφαντή Κ., Ψυχολόγος, Δίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης και Έγκαιρης Παρέμβασης του ΚΕ.Θ.Ε.Α.
- Χαρδαλούπα Ι., Ψυχολόγος, Τμήμα Πρόληψης, Χαμόγελο του Παιδιού
3ο Στρογγυλό τραπέζι: Ερμηνείες εκδήλωσης φαινομένων βίας στη σχολική κοινότητα
- Γκόβαρης Χ., Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε., Παν. Θεσσαλίας
- Κουρκούτας Η., Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε., Παν. Κρήτης
- Αλεξίου Θ., Καθηγητής Τμ. Κοινωνιολογίας, Παν. Αιγαίου
- Μαρβάκης Θ., Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε., Α.Π.Θ.
WHO (2019), School-based violence prevention: A practical handbook
Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης
Πρόγραμμα Παρέμβασης Κοινωνικής και Συναισθηματικής Μάθησης:
ΚΕΘΕΑ (2017), Οδηγός για ασφαλή σχολεία
Ηλιόπουλος, Β. (2011). Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό. Αθήνα: Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
Πληροφορίες: Ο εκφοβισμός αφορά την συναισθηματική, τη λεκτική, τη σωματική βία ή τη βία μέσω διαδικτύου που μπορεί να υποστεί κάποιος. Στην Ελλάδα, η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου έχει φροντίσει για την έκδοση μιας σειράς βιβλίων που προσεγγίζουν το φαινόμενο με τρόπο απλό και στοχευμένο, κάνοντας σαφές πως όλοι οι τρόποι συνύπαρξης και διαπραγμάτευσης μπορούν να είναι αποδεκτοί, εκτός από τη βία. Τα βιβλία της ΕΨΥΠΕ δεν είναι χρηστικά εγχειρίδια με οδηγίες χρήσεως (αν και δεν λείπουν και οι πρακτικές πληροφορίες), αλλά αφηγήσεις ιστοριών από τη σκοτεινή πλευρά του εκφοβισμού και της βίας, οι οποίες ανοίγουν ένα παράθυρο προς την αλλαγή νοοτροπίας και κατάργησης στερεοτύπων. Στο βιβλίο Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό ο συγγραφέας αφηγείται τρεις ιστορίες, με ζωντάνια και χωρίς διδακτισμό, για τις διαστάσεις του εκφοβισμού που μπορεί να εκδηλωθεί με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Ένα θέμα που αφορά ειδικότερα τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά του γυμνασίου, η κοινωνικοποίηση των οποίων περνά από την οδό της ηλεκτρονικής επικοινωνίας.
Δικαίου, Ε., Ηλιόπουλος, Β. & Τασάκου, Τ. (2010). Μίλα μη φοβάσαι: 3 ιστορίες για τη βία στο σχολείο, Αθήνα: ΕΨΥΠΕ.
Πληροφορίες: Ο εκφοβισμός, και δη ο σχολικός εκφοβισμός, τείνει να να γίνει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των σημερινών παιδιών. Μίλα, μη φοβάσαι: Η προτροπή αυτή αποτελεί τον πυρήνα των ιστοριών, καθώς το πρώτο μέτρο για την αντιμετώπιση και, τελικά, την καταπολέμηση του εκφοβισμού είναι η καταπολέμηση της σιωπής, η συνειδητοποίηση πως τα παιδιά έχουν δικαίωμα να μιλούν γι’ αυτό που τους συμβαίνει, χωρίς να φοβούνται πως θα υπάρξουν συνέπειες. Οι ιστορίες εντοπίζουν και αναδεικνύουν το φαινόμενο μέσα από καθημερινά περιστατικά που ενδεχομένως θα μπορούσαν να υποτιμηθούν. Τα παιδιά θα βρουν στα βιβλία έναν συνομιλητή για καταστάσεις που τις έχουν βιώσει είτε ως θύματα είτε ως θύτες είτε ως απλοί παρατηρητές.
Στην Ελλάδα, η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου έχει φροντίσει για την έκδοση μιας σειράς βιβλίων, που προσεγγίζουν το φαινόμενο με τρόπο απλό και στοχευμένο, κάνοντας σαφές πως όλοι οι τρόποι συνύπαρξης και διαπραγμάτευσης μπορούν να είναι αποδεκτοί εκτός από τη βία. Πέρα από την προφανή χρήση τους, ως εργαλεία κατανόησης και αντιμετώπισης του εκφοβισμού, τα βιβλία μπορούν να προτιμηθούν από τους γονείς, διότι θα βοηθήσουν και τους ίδιους να κατανοήσουν το θέμα της βίας. Ορισμένοι θα αναγνωρίσουν ενδεχομένως και δικές τους αρνητικές συμπεριφορές, που μπορεί να ωθούν το παιδί τους προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.
Πηγή: http://www.kesan.gr/content/ekpaideytiko-yliko-gia-omades
Πρωτοβουλία για την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων, Εκφοβισμός