Τί είναι το ρήμα;
Το ρήμα είναι το κεντρικό συστατικό, ο «πυρήνας» της πρότασης. Καμιά πρόταση δεν μπορεί να σταθεί στον λόγο [προφορικός και γραπτός λόγος] χωρίς αυτό:
Τα παιδιά παίζουν
Η μουσική είναι εκπληκτική
Ο ήλιος λάμπει
Εχθές αγόρασα ένα απίστευτο βιβλίο
Έκανες την εργασία σου;
Όταν απουσιάζει το ρήμα από μια πρόταση, τότε η πρόταση αυτή έχει τόσο συντακτικό πρόβλημα όσο και πρόβλημα στη σημασία. Δηλαδή, καμία από τις άλλες λέξεις της πρότασης δεν μπορεί να έχει μια συγκεκριμένη συντακτική λειτουργία (υποκείμενο, αντικείμενο κλπ.) χωρίς το ρήμα.:
Υ Ρ Α
Η Ελένη μαθαίνει κιθάρα
Συνηθίζουμε να χαρακτηρίζουμε τα ρήματα ως μεταβατικά ή αμετάβατα ανάλογα με το αν αυτό που δηλώνουν «μεταβαίνει» ή όχι σε άλλον/άλλους υποχρεωτικό/ούς όρο/όρους της πρότασης. Οι όροι αυτοί είναι γνωστοί ως συμπληρώματα. Έτσι, μπορούμε να έχουμε περιπτώσεις ρημάτων όπως:
ΑΜΕΤΑΒΑΤΟ Η Μαρία έφυγε
(χωρίς συμπλήρωμα)
ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ Η Μαρία έφαγε το γλυκό.
(με άμεσο αντικείμενο ως συμπλήρωμα)
ΔΙΜΕΤΑΒΑΤΟ ή ΔΙΠΤΩΤΟ Η Μαρία έδωσε το βιβλίο στον Πέτρο
(με έμμεσο και άμεσο αντικείμενο ως συμπληρώματα)
Ένα ρήμα μπορεί να εκφράζει είτε μία δραστηριότητα (π.χ. πηγαίνω, κάνω) είτε μια κατάσταση (π.χ. κρυώνω, ακούω). Αποτελείται από το θέμα (με τα απαραίτητα λεξικά μορφήματα που το καθιστούν ρήμα) (π.χ. πηγ-αιν-, ακου-, κρυ-ων-), το οποίο συνδυάζεται με τις καταλήξεις κλίσης του ρήματος (-ω, –αμε, –ουν).