Το Πάσχα μεγάλη αυτή γιορτή της Χριστιανοσύνης, γιορτάζεται με ξεχωριστό τρόπο σε κάθε γωνιά της χώρας και ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές αναβιώνουν ήθη κι έθιμα που δίνουν ένα ιδιαίτερο «χρώμα» στην εορταστική αυτή περίοδο. Το «κάψιμο του Ιούδα», οι Αλογοδρομίες, οι Αυγομαχίες, η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Εσταυρωμένου και η Ανάσταση σε νεκροταφεία είναι ορισμένες μόνο από τις παραδόσεις που συνεχίζονται σε πόλεις και χωριά.

Πάσχα στην Κεντρική Μακεδονία

Στη Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης, τη Μεγάλη Παρασκευή, οι δύο Επιτάφιοι των ενοριών, μετά την περιφορά τους στους δρόμους, συναντώνται λίγο μετά τις 9 το βράδυ στα νεκροταφεία. Εκεί, οι κάτοικοι ανάβουν κεριά στα αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν φύγει από τη ζωή και «η νύχτα γίνεται μέρα» από το φως των κεριών.

Στις Σέρρες, τη Μεγάλη Παρασκευή, κατά την περιφορά του Επιταφίου αναβιώνει στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το έθιμο «Αδώνια» Σύμφωνα με το τελετουργικό του εθίμου, όταν ο Επιτάφιος πλησιάζει, κάθε νοικοκυρά τοποθετεί στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι, πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα και την εικόνα του Εσταυρωμένου, πλαισιωμένη από πασχαλιές και άλλα άνθη.

Επιπλέον, ετοιμάζεται ένα πιάτο με κριθάρι ή φακή, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους». Οι «Αδώνιδος Κήποι» σύμφωνα με τη λαογραφική μας παράδοση, συμβολίζουν τη νιότη που χάνεται γρήγορα και άδικα, όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου. Στην αρχαιότητα, κατά την πρώτη μέρα του εθίμου γινόταν η αναπαράσταση της κηδείας του και τη δεύτερη μέρα η γιορτή για την ανάστασή του. Σήμερα, οι νοικοκυρές τοποθετούν τα όσπρια και το κριθάρι για να έχουν ευημερία, πλούσιες σοδειές και γεμάτο οικογενειακό τραπέζι.

Την Κυριακή του Πάσχα αναβιώνει στην Καστανούσα Κερκίνης του διευρυμένου δήμου Ηράκλειας, το ποντιακό πασχαλινό έθιμο «αυγομαχίες». Το έθιμο έχει τις ρίζες του στον Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας.
Στην Πέλλα, στο χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, πραγματοποιείται το τοπικό έθιμο Σπάσιμο των Αυγών και προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά παραδοσιακά εδέσματα.

Στην παραλία της Συκιάς, στη Χαλκιδική, διοργανώνεται την τρίτη ημέρα του Πάσχα Αλογοδρομίες στο δημοτικό κάμπινγκ «μύλοι». Οι Αλογοδρομίες είναι ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο και αναβιώνει με επιτυχία τα τελευταία χρόνια.

Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.

Πάσχα στο Άγιον Όρος

Ο ήχος από το τάλαντο στην Αθωνική Πολιτεία, το Άγιο Όρος, καλεί μοναχούς και προσκυνητές στο Καθολικό για τις ακολουθίες της Μεγάλης εβδομάδας. Κάτω από το φως των κεριών, που δημιουργεί κατανυκτική ατμόσφαιρα, οι χοροί των ψαλτών και το τελετουργικό, που παραμένει αμετάβλητο αιώνες τώρα, ωθούν τον προσκυνητή να έρθει σε κοινωνία με τον Κύριο, να μετάσχει στο Θείο Δράμα, να έρθει κοντά στο μυστήριο του θανάτου, της Ανάστασης, της αιώνιας ζωής.

Το Πάσχα στο Άγιο Όρος δεν έχει βεγγαλικά, ψητό στη σούβλα και χορούς. Είναι ένα Πάσχα βαθιά μυστηριακό. Εδώ η Ανάσταση είναι ο θεμέλιος λίθος της μοναστηριακής ζωής.

Μετά τη κορύφωση των Παθών με τη Σταύρωση και το θανατο του Θεανθρώπου αρχίζουν οι ακολουθίες με τους μεγαλύτερους συμβολισμούς.

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής μοναχοί και προσκυνητές γονατίζουν μπροστά στον Εσταυρωμένο. Κατεβάζουν τον νεκρό σώμα του Ιησού από το σταυρό. Το πορφυρό πανί με το σώμα του μεταφέρεται από τους μοναχούς στο τραπέζι, που συμβολίζει τον Άγιο Τάφο. Η ατμόσφαιρα είναι επιβλητική, καθώς το σκοτάδι μέσα στο Καθολικό σπάει μόνο από το λιγοστό φως των κεριών.

Ο Επιτάφιος εδώ δεν θυμίζει σε τίποτα εκείνους που συναντά κανείς στις περιφορές της Μεγάλης Παρασκευής. Είναι απλός. Ένα χρυσοκέντητο πορφυρό πανί.

Μετά το τέλος της ακολουθίας οι μοναχοί στολίζουν με λουλούδια Επιτάφιο. Σαν τους μαθητές του Χριστού.
Λίγες ώρες αργότερα, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής επιστρέφουν στο Καθολικό και ψέλνουν τα εγκώμια της μέρα γύρω από το νεκρό σώμα του Χριστού. Ένας ένας προσκυνούν αυτόν που κατέβηκε στον Άδη για να φέρει τη νέα ζωή.

Έξι μοναχοί παίρνουν στα χέρια τους τον Επιτάφιο, το χρυσοκέντητο, δηλαδή, πορφυρό πανί. Βγαίνουν από το Καθολικό για την περιφορά γύρω από τον ναό. Πριν ο Επιτάφιος επιστρέψει στο ναό οι μοναχοί τον κρατούν πάνω από την κύρια είσοδο. Ένας ένας οι μοναχοί και οι προσκυνητές περνούν από κάτω σαν να κατεβαίνουν μαζί με τον Ιησού στον Άδη. Ο θρήνος, όμως, κρατά λίγες ώρες.

Το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως έρχεται το πρωί το Μεγάλου Σαββάτου. Οι ιερείς φορούν ήδη λευκά άμφια, καθώς ο λίθος από τον τάφο του Ιησού έχει κυλιστεί. Η λειτουργία της πρώτης Αναστάσεως είναι χαρμόσυνη και ο ναός γεμίζει με βάγια και δάφνες που πετά ο ηγούμενος σε μοναχούς και προσκυνητές.

Η μέρα κυλά ήσυχα, ώσπου το σκότος να γίνει φως από το Αναστάσιμο φως που έρχεται και στο Όρος από τον Πανάγιο Τάφο.

Ο ηγούμενος μοιράζει σε όλους το φως μόλις ακούγεται το δεύτε λάβετε φως.

Το Χριστός Ανέστη ψέλνεται έξω από το Καθολικό υπό τους ήχους των ταλάντων που ηχούν χαρμόσυνα.

Επιστρέφουν στο Καθολικό για να ολοκληρωθεί η λειτουργία. Το φιλί της αγάπης, που ανταλλάσουν φιλώντας ο καθένας έναν σταυρό και μια εικόνα στα χέρια του άλλου, δίνει τον νόημα της ενότητας της εκκλησίας.

Μετά την Ακολουθία της Αναστάσεως μοναχοί και προσκυνητές μετακινούνται την τράπεζα της μονής για το πρώτο μη νηστίσιμο γευμα μετά από νηστεία 40 ημερών.

Ψάρι χόρτα κρασί και κόκκινα αυγά βρίσκονται ήδη στα τραπέζια. Αμέσως μετά το πασχαλινό γεύμα οι μοναχοί και οι προσκυνητές επιστρέφουν στον ναό.

Στο τέλος της πρωινής Λειτουργίας πέρνουν από τα χερια του ηγούμενου ευλογία, ένα γλυκό και ένα κόκκινο αυγό.
Όμως,οι τελετουργίες του Πάσχα δεν τελειώνουν εδώ. Τη Δευτέρα του Πάσχα ξεκινά από το Πρωτάτο, τον τρίκλιτο βασιλικό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις Καρυές, μια πολύωρη Πασχαλινή λιτανεία. Με τις εικόνες στα χέρια οι μοναχοί από το Πρωτάτα μετεκινούνται από κελί σε κελί, από σκήτη σε σκήτη και στις κοντινές Ιερές Μονές, όπου πραγματοποιούν σύντομες στάσεις.
Αν πάρει κανείς αυτές τις ημέρες το καραβάκι από την Ουρανούπολη για τη Δάφνη, θα ζήσει ένα Πάσχα εντελώς διαφορετικό. Το Περιβόλι της Παναγίας δεν έχει φολκλόρ, αλλά προσευχή σιωπή για τη σωτηρία του ανθρώπου. Γι αυτή τη σωτηρία που έγινε η Ανάσταση.

Έθιμα σε Ανατολική και Δυτική Μακεδονία

Τη Μεγάλη Παρασκευή, σε μία κατανυκτική ατμόσφαιρα, στη δημοτική κοινότητα Νέας Ηρακλίτσας του δήμου Παγγαίου στην Καβάλα, γίνεται η αποκαθήλωση του άχραντου σώματος του Ιησού Χριστού στο ύψωμα του παρεκκλησίου της Αγίας Μαρίνας, στην τοποθεσία «Νησάκι».

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, στη Νέα Πέραμο, κατά την περιφορά του επιταφίου, οι κάτοικοι σε κάθε γειτονιά αναβιώνουν ένα πολύ παλιό έθιμο: καίνε από ένα ομοίωμα του Ιούδα τη στιγμή που η πομπή του επιταφίου περνάει από τους δρόμους.

Την τρίτη μέρα του Πάσχα, στην τοπική κοινότητα Ελευθερών Καβάλας αναβιώνουν τα παραδοσιακά «Μαζίδια». Οι πιστοί μεταφέρουν εν πομπή τα εικονίσματα από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, στα «Μαζίδια» όπου βρίσκεται το γραφικό εξωκλήσι των Αγίων Ραφήλ, Ειρήνης και Νικολάου. Στη συνέχεια, στην πλατεία του παλιού παραδοσιακού οικισμού στήνεται ένα μεγάλο γλέντι.

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, στη δημοτική κοινότητα Κρηνίδων του δήμου Καβάλας αναβιώνουν οι «αυγομαχίες». Μικροί και μεγάλοι, με ιδιαίτερη φροντίδα, παρουσιάζουν τα αυγά τους και ξεκινούν μια ιδιόμορφη μάχη τσουγκρίσματος. Νικητής είναι αυτός που θα έχει στην κατοχή του τα λιγότερα σπασμένα αυγά.

Στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η πομπική περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως γύρω από το αγροτικό χωριό της Καλής Βρύσης την Πέμπτη της Διακαινησίμου, για προστασία του χωριού από κάθε κακό.

Την επόμενη ημέρα, Παρασκευή της Διακαινησίμου, εορτάζεται σε πολλές τοπικές κοινότητες η Ζωοδόχος Πηγή, όπου ο θρησκευτικός εορτασμός συνδυάζεται με αξιόλογες τοπικές πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Τέλος, το δικό της χαρακτήρα έχει η Δευτέρα του Θωμά στους Σιταγρούς, όπου οι εκεί εγκατεστημένοι Πόντιοι συνεχίζουν πανάρχαια έθιμα των κοιτίδων τους, όπως επισκέψεις στα μνήματα, με διανομή κόκκινων αβγών και γλυκισμάτων και με τραγούδια.

Στη Δυτική Μακεδονία, τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης, στα Δώδεκα Ευαγγέλια, οι γυναίκες φέρνουν κουλουράκια για τους ζωντανούς και μετά την εκκλησία τα μοιράζουν στον κόσμο.

Τη Μεγάλη Παρασκευή ξεχωρίζει η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Εσταυρωμένου, που γίνεται με εντυπωσιακό τρόπο, στο λόγο του «Γολγοθά» στο Δρυόβουνο της Κοζάνης.

Οι κάτοικοι της Κοζάνης κάνουν Ανάσταση στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου. Συγκεντρώνονται γύρω από το μνήμα του νεκρού τους και με αναμμένη τη λαμπάδα περιμένουν το «Χριστός Ανέστη», ενώ δεν ξεχνούν να αφήσουν ένα κόκκινο αυγό στο μνήμα για να «χορτάσει» το χαμένο μέλος της οικογένειας.

Η Λαμπρή στη Θεσσαλία

Η Λαμπρή είναι η γιορτή της ζωής για τους ανθρώπους του κάμπου, τους Καραγκούνηδες. Γι’ αυτό αποτελούσε ξεχωριστή χαρά για εκείνον, που θα χτυπούσε πρώτος αναστάσιμα την καμπάνα, τα χαράματα.

Όπως αναφέρει σε σχετική, βραβευμένη με Α’ έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών, εργασία του ο εκπαιδευτικός Ζήσης Τζιαμούρτας, το χτύπημα της καμπάνας λαμπριάτικα θα έφερνε γούρι για το σπίτι, τα ζώα, τα σπαρτά. Γύρω στις τρεις τα χαράματα, όλος ο κόσμος έτρεχε στην εκκλησία. Με το «δεύτε λάβετε φως» του παπά στην Ωραία Πύλη, έτρεχαν οι άνδρες για να πάρουν πρώτοι το φως, κάτι που θεωρούσαν καλό για την οικογένειά τους, καθώς θα είχαν πάντα την ευλογία του Αναστάντος Χριστού.

Έκαιγαν δε με το ίδιο φως την ουρά των ζώων, για να μη τα πιάνει οίστρος. Στη συνέχεια άρχιζαν οι ετοιμασίες για το ψήσιμο των αρνιών. Έβαζαν τα δεμάτια από κληματόβεργες στοίβα και τις άναβαν. Συνήθως δυο – τρία σπίτια έψηναν μαζί τ’ αρνιά ρίχνοντας ντουφεκιές.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας ξαναπήγαιναν πάλι στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν την ακολουθία της Αγάπης. Μετά το τέλος της, όλοι πήγαιναν στο σεργιάνι, όπου παρακολουθούσαν τους πασχαλιάτικους χορούς, που χόρευαν οι Καραγκούνες, χαρωπά.

Όλα τα παραπάνω έθιμα ευνοούν την ευημερία της οικογένειας, όπως το αυγό ως πηγή της ζωής.

Πάσχα στις Κυκλάδες

Ξεχωριστό χρώμα και άρωμα έχουν οι ημέρες του Πάσχα στα νησιά των Κυκλάδων, στο γραφικότερο – για αρκετούς – νησιωτικό σύμπλεγμα των ελληνικών θαλασσών. Εκεί, όπου συνδυάζονται ο μπαρουτοπόλεμος της Μήλου με το βύθισμα του Επιταφίου στη θάλασσα, στην Τήνο, το κάψιμο του Ιούδα στη Μύκονο με την αναπαράσταση των Παθών στην Πάρο και τα χιλιάδες αναμμένα τενεκεδάκια στο χωριό Πύργος της Σαντορίνης, δημιουργώντας ένα μαγικό σκηνικό.

Τα αμέτρητα, παραδοσιακά, πασχαλινά έθιμα σε συνδυασμό με την κατανυκτική ατμόσφαιρα μετατρέπουν τις Κυκλάδες σε ιδανικό προορισμό. Άλλωστε, οι γιορτές του Πάσχα αποτελούν την έναρξη της τουριστικής περιόδου και τα νησιά αρχίζουν να υποδέχονται τους Έλληνες και ξένους επισκέπτες, τους οποίους θέλουν να “καλοπιάσουν” όχι μόνο με τα γαλανά νερά των θαλασσών αλλά με τα ήθη, τα έθιμα και τις ντόπιες γεύσεις.

Στην Ίο, τη Μεγάλη Παρασκευή, μετά την Αποκαθήλωση, οι νέοι του νησιού παίζουν τις “μπάλες”, ένα παιχνίδι με μικρές, σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες. Κατά την περιφορά των Επιταφίων των δύο Ενοριών του νησιού τα εγκώμια ψάλλονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών.

Την Κυριακή του Πάσχα, ο Δήμος Ιητών διοργανώνει γλέντι με αρνιά και κρασί, όπου όλοι – ντόπιοι κι επισκέπτες – είναι καλοδεχούμενοι, ενώ τη δεύτερη ημέρα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ίου (Η Φοινίκη) αναβιώνει το παραδοσιακό έθιμο της Κούνιας. Νεαρά κορίτσια του νησιού, ντυμένα με παραδοσιακές στολές, στήνουν κούνιες στο κέντρο της Χώρας και τα παλικάρια τις κουνούν, ενώ οι κοπέλες τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια αγάπης.

Στη Φολέγανδρο, το Μεγάλο Σάββατο όλα τα σπίτια του νησιού είναι ανοιχτά για να δεχτούν την ευλογία της Παναγίας, της οποίας η περιφορά διαρκεί τρεις ημέρες. Την Κυριακή του Πάσχα, η εικόνα μεταφέρεται στη Χώρα και τα στενά του Κάστρου, με ομοβροντίες βεγγαλικών. Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, η εικόνα ευλογεί και τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι και αργά το βράδυ επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας, όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.

Πάσχα στα Μετέωρα και την Καλαμπάκα

Με τον δικό της μοναδικό τρόπο γιορτάζει η περιοχή της Καλαμπάκας το Πάσχα. Τα μοναστήρια των Μετεώρων διαδραματίζουν ξεχωριστό τόνο, αναδεικνύοντας την πνευματική διάσταση της Ανάστασης του Κυρίου. Παράλληλα, έθιμα και γιορτές στη ευρύτερη περιοχή συνθέτουν ένα σκηνικό ιδανικό γι’ αυτές τις ημέρες.

Και δεν είναι μόνο τα μοναστήρια των Μετεώρων. Είναι και τα υπόλοιπα (Σταγιάδων, Χρυσίνου, Σιαμάδων, Αγ. Θεοδώρων, Βυτουμά) που δίνουν πνευματική αίγλη σε ολόκληρη τη Μεγάλη Εβδομάδα. Ο επισκέπτης της περιοχής έχει τη μοναδική ευκαιρία να “μεταλάβει” αυτής της πνευματικότητας που καταυγάζει αυτές τις άγιες μέρες τα Μετέωρα και τα άλλα μοναστήρια της περιοχής, αλλά και να νιώσει την τοπική φιλοξενία σ’ ένα φυσικό περιβάλλον των χρωμάτων και των αρωμάτων.

Πάσχα στην Πελοπόννησο

Μοναδικός είναι ο εορτασμός του Πάσχα στην Τσακωνιά, με το φαντασμαγορικό έθιμο να εκτοξεύονται, με το αναστάσιμο φως, εκατοντάδες πολύχρωμα αερόστατα από τον Τυρό και το Λεωνίδιο και να ταξιδεύουν πάνω από το Μυρτώο πέλαγος, φτάνοντας, όταν ο καιρός το επιτρέπει, ως την Ύδρα και τις Σπέτσες .

Στο Λεωνίδιο, η νύκτα της Αναστάσεως είναι η νύκτα των αεροστάτων. Με το «Χριστός Ανέστη» παίρνουν φωτιά οι «κολλημάρες» και τα αερόστατα απογειώνονται. Ανεβαίνουν ψηλά και, για 30 με 40 λεπτά, κεντούν τον ουρανό της ανοιξιάτικης αναστάσιμης νύκτας.

Το θέαμα είναι μοναδικό όταν καίγεται κάποιο αερόστατο από υπερβολικά μεγάλη «κολλημάρα» ή από πολύ πετρέλαιο, η αγωνία κορυφώνεται γιατί οι ανταγωνιστές από τις άλλες ενορίες κρατούν λογαριασμό αποτυχιών, για να πυροδοτήσουν τα πειράγματα το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.

Την Κυριακή του Πάσχα οι παραδοσιακές σούβλες με τα αρνιά και τα κοκορέτσια παίρνουν θέση στον κήπο του δημαρχείου, όπου γλεντούν μαζί, ντόπιοι κι επισκέπτες. Η ακολουθία της Αγάπης τελείται το απόγευμα, στην πλατεία 25ης Μαρτίου και το Ευαγγέλιο διαβάζεται και στην τσακώνικη διάλεκτο, ενώ αμέσως μετά χορεύουν τον μοναδικό τσακώνικο χορό.

Στον Τυρό, τη Μεγάλη Παρασκευή, η περιφορά των δύο επιτάφιων γίνεται στην παραλία, με τη συνοδεία των ψαροκάικων. Την Ανάσταση, σε όλες τις ενορίες του χωριού οι Τσάκωνες μπουρλοτιέρηδες φωτίζουν τον αναστάσιμο ουρανό με εκατοντάδες πυροτεχνήματα και αερόστατα.

Στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στο λιμάνι, θα γίνει το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα από τους Τσάκωνες πυρπολητές, ενώ στην ενορία της Αγίας Μαρίνας θα γίνει το κάψιμο του αφανού.

Την Κυριακή του Πάσχα η τελετή της Αγάπης τελείται στην πλατεία του χωριού και η ανάγνωση του Ευαγγελίου γίνεται και εδώ στην τσακώνικη διάλεκτο. Αμέσως μετά, ξεκινά παραδοσιακό τσακώνικο γλέντι με σούβλες, ντόπιο κρασί και βέβαια χορεύουν τον ιστορικό τσακώνικο χορό.

Την Κυριακή του Πάσχα, αναβιώνει στην Καλαμάτα το έθιμο του σαϊτοπόλεμου.

Πρόκειται για ένα λαοφιλές ξεχωριστό τοπικό έθιμο, του οποίου οι ρίζες βρίσκονται αρκετά πίσω στον χρόνο, στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821.

Οι συμμετέχοντες -αρκετοί από αυτούς ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές- οπλισμένοι, με σαΐτες που έχουν κατασκευάσει μόνοι τους από χαρτονένιους σωλήνες γεμισμένους μπαρούτι, αρχίζουν την εκτόξευση και “ξεσηκώνουν” το πλήθος που παρακολουθεί.

Τα ‘’μπουλούκια” -όπως ονομάζονται οι ομάδες των σαϊτολόγων- αναβιώνουν το έθιμο που δίνει έμφαση στην εφευρετικότητα των Ελλήνων και θυμίζει τον ηρωισμό τους επί Τουρκοκρατίας.

Σύμφωνα με τον θρύλο, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν σαΐτες γεμάτες εκρηκτικά και αναχαίτισαν το ιππικό των Τούρκων, αποδεικνύοντας ότι η νίκη σε μια μάχη δεν αποκτιέται μόνο μέσα από την αριθμητική υπεροχή.

Πάσχα στα «Ιεροσόλυμα του Αιγαίου»

Σε ποια περιοχή της Ελλάδας μπορεί να κάνει κάποιος τη “δεύτερη Ανάσταση”, ακούγοντας το Ευαγγέλιο να διαβάζεται στα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ρώσικα, τα αγγλικά, τα γερμανικά, τα σέρβικα και τα αρχαία ομηρικά ελληνικά; Στην ίδια περιοχή, όπου οι πιστοί μπορούν να παρακολουθήσουν τις λειτουργίες σ’ ένα ξωκλήσι, χτισμένο στη σπηλιά όπου ασκήτευε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης!

Ο λόγος για την Πάτμο, το νησί όπου ο Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη. Τα έθιμα που δίνουν στο Πάσχα της Πάτμου τον τόσο ιδιαίτερο χαρακτήρα του αρχίζουν να κορυφώνονται από σήμερα, Μ.Πέμπτη, με την τελετή του Νιπτήρα: πρόκειται για αναπαράσταση του μυστικού δείπνου, στη διάρκεια της οποίας ο Ηγούμενος πλένει τα πόδια 12 μοναχών, που κάθονται γύρω από μια εξέδρα, όπως έκανε ο Ιησούς με τους μαθητές του.

Τη Μ. Παρασκευή, στο Μοναστήρι του Αγίου Θεολόγου γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης και, από τη βράδυ της ίδιας ημέρας, οι Επιτάφιοι από τις εκκλησίες του νησιού διασχίζουν τα καλντερίμια και συναντιούνται στις κεντρικές πλατείες. Στα ιδιαίτερα έθιμα του νησιού περιλαμβάνεται και η δεύτερη ανάσταση στο Μοναστήρι της Πάτμου, όπου το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα το Ευαγγέλιο διαβάζεται στις γλώσσες που προαναφέρθηκαν.

Πάσχα στην Χίο

Οι εορταστικές εκδηλώσεις στην Χίο έχουν μια ιδιαίτερη λαμπρότητα, με πιο χαρακτηριστικό το έθιμο του ρουκετοπόλεμου στο χωριό Βροντάδος. Το ετοιμοπόλεμο χωριό εδώ και χρόνια πρωταγωνιστεί στα δρώμενα του νησιού με ένα έθιμο παλιό όσο και η ναυτική παράδοση του νησιού. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμα κρατάει αυτός ο ιδιότυπος «πόλεμος» μεταξύ των ενοριτών της Παναγίας της Ερειθιανής και του Αγίου Μάρκου. Οι χιλιάδες ρουκέτες που εκτοξεύονται το βράδυ της Ανάστασης κάνουν τη νύχτα μέρα και προσφέρουν ένα εντυπωσιακό θέαμα.

Στόχος είναι ο τρούλος και το έμβλημα του Αγίου Μάρκου από τη μια και το ρολόι της Παναγίας της Ερειθανής από την άλλη. Η προετοιμασία κρατάει μήνες ολόκληρους με τους νεότερους να ετοιμάζουν το εκρηκτικό μείγμα από κάρβουνο, νίτρο και θειάφι. Οι αυτοσχέδιες ρουκέτες στήνονται σε ξύλινες βάσεις και το σφύριγμα μιας κόρνας δίνει το σύνθημα για την έναρξη των «εχθροπραξιών». Ακολουθεί προσωρινή «παύση πυρός» για να προσέλθουν οι πιστοί στην Εκκλησία. Μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη», μια καταιγίδα φωτιάς ξεσπάει ανάμεσα στις ενορίες. Το μοναδικό αυτό θέαμα προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες ντόπιους και τουρίστες, καθώς είναι μοναδικό σε όλο τον κόσμο.

Πάσχα στη Σάμο

Στον Μαραθόκαμπο της Σάμου, την Κυριακή του Πάσχα, εδώ και κοντά 100 χρόνια διατηρείται το έθιμο των “Τουφεκιών”. Κάποιοι μάλιστα το συνδέουν και με την επανάσταση του 1821. Στις μέρες μας, οι κάτοικοι προσπαθούν κάθε χρονιά να προσφέρουν και εντυπωσιακότερο θέαμα, προσελκύοντας επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και τον κόσμο. Για το έθιμο αυτό ο κόσμος προετοιμάζεται μήνες πριν. Συγκεντρώνουν τα υλικά τους και σιγά – σιγά κατασκευάζουν απίστευτο αριθμό “εκτοξευτήρων – Τουφεκιών”. Κάθε ενορία έχει στην συλλογή της 1600 – 2000 “Τουφέκια”. Τα τοποθετούν στο χώμα με προσανατολισμό τα απέναντι βουνά – για λόγους ασφαλείας – και η κάθε ενορία παρουσιάζει το δικό της θέαμα. Την Κυριακή του Πάσχα μετά την μεσημεριανή περιφορά των Αναστάσεων, όλες οι ενορίες συναντιούνται σε προκαθορισμένο σημείο και η κάθε μια στην σειρά της ξεκινά τις “Τουφεκιές”. Στόχος είναι να παρουσιάσουν το πλέον πολύβουο και καπνογόνο θέαμα. Έτσι ανακηρύσσεται και ο νικητής. Όταν τελειώσει η διαδικασία όλοι μαζί γιορτάζουν με αυγά, κουλούρια και παραδοσιακό Σαμιώτικο κρασί.

Πάσχα στην Κέρκυρα

Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 12μμ, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό – τους μπότηδες – από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες είναι τα πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες – το κόκκινο είναι το χρώμα της Κέρκυρας.

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας συγκλονιστικής ατμόσφαιρας, την οποία επιτείνουν οι βροντεροί κανονιοβολισμοί από το φρούριο την ώρα που σκάνε στα πλακόστρωτα καντούνια οι γεμάτοι μπότηδες ενώ ηχεί η μουσική που ξεχύνεται από τα πνευστά των 18 Φιλαρμονικών της πόλης αλλά και τα χειροκροτήματα και τις κραυγές χαράς των παρευρισκομένων, γηγενών αλλά και εκατοντάδων τουριστών, οι περισσότεροι από τους οποίους έρχονται και ξανάρχονται, πιστοί στο ραντεβού τους το Μεγάλο Σάββατο στα καντούνια της παλιάς πόλης. Η “θορυβώδης” Ανάσταση δε σταματά εδώ. Με το σπάσιμο των σταμνών ξεκινούν οι καμπάνες της πόλης να μεταδίδουν το χαρμόσυνο μήνυμα. Η μία μετά την άλλη, οι καμπάνες, σαν μια αδιάσπαστη αλυσίδα, φέρνουν το μήνυμα και στο μικρότερο χωριό.

Πασχαλινά έθιμα, χτες και σήμερα

Για τους περισσότερους χριστιανούς είναι η σημαντικότερη γιορτή, για την εκκλησία ο θεμέλιος λίθος της πίστης στην αιώνια ζωή, για τους ερευνητές η βάση γύρω από την οποία πλέκονται όλες οι γιορτές του χρόνου. Γεγονός πάντως είναι ότι το Πάσχα, η Λαμπρή κατά το ελληνικότερο, είναι η πιο ελπιδοφόρα ημέρα του χρόνου. Ίσως γι’ αυτό και φέτος, που τα πράγματα δεν είναι και τόσο ευοίωνα για τη χώρα, να αποκτά και περισσότερο νόημα ο εορτασμός του.

Γύρω από αυτό το εορτολόγιο πλέκονται τα έθιμα και οι πρακτικές, πολλές από τις οποίες έχουν τις ρίζες τους σε προχριστιανικά έθιμα και λαϊκά δρώμενα. Πρόκειται για έθιμα με χαρακτήρα λατρευτικό, εξαγνιστικό αλλά και αποτρεπτικό του κακού, που απειλεί τη βλάστηση και την παραγωγή. Τέτοια είναι τα λαϊκά δρώμενα αναπαράστασης θανάτου και ανάστασης, όπως ο Ζαφείρης στην Ήπειρο, οι Κήποι του Άδωνη, οι τελετουργικοί χοροί του Πάσχα και του Αγίου Γεωργίου, οι Κούνιες κ.α.

Λαζαρίτικα και Κήποι του Άδωνη

Πλησιάζοντας χρονικά το Πάσχα έχουμε το τριήμερο του Λαζάρου και των Βαΐων, που προετοιμάζει για το Πάθος του Χριστού, την Κάθοδο στον Άδη αλλά και την εκ νεκρών Ανάσταση. Παιδιά με στολισμένα καλαθάκια γυρνάνε στα σπίτια και τραγουδάνε τα λαζαρίτικα άσματα.

Ο Άδωνης ήταν ο όμορφος νέος που αγάπησε η Αφροδίτη και η Περσεφόνη. Τον διεκδίκησαν και οι δύο, αλλά τον κέρδισε η Αφροδίτη κατά το περισσότερο, αφού η Περσεφόνη τον απέκτησε μόνο για το ένα τρίτο του χρόνου. Τα Αδώνια ήταν γιορτή αφιερωμένη στον Άδωνη, που γινόταν κάθε άνοιξη ή καλοκαίρι. Κατά τη διάρκειά της, γυναίκες πενθηφορεμένες, τοποθετούσαν πάνω σε νεκρικό κρεβάτι ομοιώματα του θεού, περιβαλλόμενα από άνθη, κλαδιά, καρπούς, λιβάνια και θυμιάματα. Την ίδια στιγμή φύτευαν μέσα σε γλάστρες σπόρους από φυτά που αναπτύσσονταν και μαραίνονταν γρήγορα, όπως οι φακές.

Μόλις έβγαιναν τα φυτά τα ανέβαζαν στις στέγες των σπιτιών, φτιάχνοντας τους Κήπους του Άδωνη. Στη συνέχεια, μοιρολογώντας, περιέφεραν τα ομοιώματα στους δρόμους, τα οποία έριχναν, μαζί με τους Κήπους, σε πηγές ή ποτάμια. Την επόμενη μέρα γιόρταζαν την ανάσταση του θεού.

Η Επανάσταση του 1821 μέσα από πίνακες ζωγραφικής.

Στο παρακάτω pdf αρχείο θα βρείτε όλους τους πίνακες  για να τους εκτυπώσετε:

ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ – ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821(δεξί κλικ save link as)

Τραγούδια για την 25η Μαρτίου.  

ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΤΑ ΚΛΕΦΤΟΠΟΥΛΑ

ΣΑΡΑΝΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ

ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΜΑΥΡΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ

ΕΧΕ ΓΕΙΑ ΚΑΗΜΕΝΕ ΚΟΣΜΕ (Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ)

ΒΑΣΤΑΤΕ ΤΟΥΡΚΟΙ Τ’ ΑΛΟΓΑ

ΝΑ ΤΑΝΕ ΤΟ 21

Τρια μπαϊράκια (Της Λένως του Μπότσαρη)

ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ Η ΜΑΝΑ ΧΑΙΡΕΤΑΙ

ΤΣΑΜΙΚΟΣ – ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΙΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ(ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ)

ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΚΛΕΙΝΩ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ