Ενότητα 2η: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Πλούταρχος ήταν φιλόσοφος και βιογράφος των αυτοκρατορικών χρόνων. Γεννήθηκε πριν από το 50 μ.Χ. στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας και καταγόταν από εύπορη οικογένεια. Νεαρός πήγε στην Αθήνα, όπου σπούδασε φιλοσοφία, μαθηματικά και ρητορική. Ταξίδεψε στη Μ. Ασία και στην Αλεξάνδρεια, ενώ επισκεπτόταν συχνά τη Ρώμη, όπου είχε πολλούς φίλους. Διατηρούσε επίσης στενές σχέσεις με τους ιερείς των Δελφών και άσκησε για πολλά χρόνια το ιερατικό αξίωμα. Πέθανε μετά το 120 μ.Χ.

Το εύρος των ενδιαφερόντων του Πλουτάρχου καταδεικνύεται και από τον κατάλογο του Λαμπρία -που χρονολογείται περίπου στον 3ο/4ο αι. και μνημονεύεται στη Σούδα-, ο οποίος περιλαμβάνει 227 τίτλους έργων του Πλουτάρχου. Σημαντικό μέρος της παραγωγής του έχει χαθεί. Το πολυδιάστατο έργο του αποτελείται ουσιαστικά από τα Ηθικά (η συλλογή αυτή περιλαμβάνει πάνω από 80 έργα, τα οποία πραγματεύονται ποικίλα θέματα, φιλοσοφικά, πολιτικά, θρησκευτικά, παιδαγωγικά, επιστημονικά, λογοτεχνικά κ.ά.) και τους Βίους Παραλλήλους (στους οποίους παρουσιάζονται προσωπικότητες της Ελλάδας και της Ρώμης σε ζεύγη βιογραφιών και μερικές μεμονωμένες βιογραφίες).

βιβλίο του καθηγητή, σ.25

 

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Ἀλλ’ ἐπεί ὁ στόλος τῶν πολεμίων	Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών,
προσφερόμενος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν	πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου,
ἀπέκρυψεν τοὺς πέριξ αἰγιαλούς,	απέκρυψε τις γύρω παραλίες,
οἱ Πελοποννήσιοι ἐπάπταινον πάλιν πρὸς τὸν Ἰσθμόν.	οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν πίσω για τον Ισθμό της Κορίνθου.
Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο καὶ συνετίθει	Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεπτόταν και κατάστρωνε
τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν.	το περί του Σίκιννου σχέδιο.
Ἦν δὲ ὁ Σίκιννος Πέρσης τῷ μὲν γένει, αἰχμάλωτος,	Ο Σίκιννος ήταν αιχμάλωτος, Πέρσης στην καταγωγή,
εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ	φίλος του Θεμιστοκλή
καὶ παιδαγωγός τῶν τέκνων αὐτοῦ.	και παιδαγωγός των παιδιών του.
Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα,	Τον στέλνει λοιπόν κρυφά στον Ξέρξη,
κελεύσας λέγειν	αφού τον διέταξε να πει
ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς	ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων,
αἱρούμενος τὰ βασιλέως	παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά,
ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας,	του στέλνει πρώτος την πληροφορία πως οι Έλληνες προσπαθούν να ξεφύγουν
καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι	και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί
καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν	και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη,
ἐν ᾧ ταράττονται χωρὶς ὄντες τῶν πεζῶν.	ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό.
Ταῦτα δ’ ὁ Ξέρξης δεξάμενος,	Επειδή ο Ξέρξης τα αποδέχθηκε αυτά,
ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα	πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση,
ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν	ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων
ἀναχθέντας διακοσίαις ναυσὶν	να αποπλεύσουν με διακόσια καράβια
ἤδη διαζῶσαι τάς νήσους,	και να περικυκλώσουν τα νησιά,
ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων.	για να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς,12.2-6 (διασκευή)

 

Συμπληρωματικά σχόλια για το κείμενο της Ενότητας

Στους Βίους Παραλλήλους ανήκει και ο Θεμιστοκλής. Ο Πλούταρχος, όπως αναφέρει ο ίδιος, στηρίχτηκε σε πολλές πηγές (Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Φανία, Νεάνθη κ.ά.), για να συνθέσει το έργο του. Κάποιες από αυτές τις πηγές παρουσίαζαν τον Θεμιστοκλή δίνοντας έμφαση στα αρνητικά χαρακτηριστικά του. Στην εκδοχή του Ηροδότου, για παράδειγμα, ο Θεμιστοκλής (περ. 524-459 π.Χ.) παρουσιάζεται ως άνθρωπος πονηρός, άπληστος, δολοπλόκος, ανήθικος και προδότης. Βέβαια, δεν αμφισβητούνται τα επιτεύγματά του, αφού γίνεται αναφορά στο ότι αυτός συνέβαλε στην ανάδειξη της Αθήνας ως ισχυρής ναυτικής δύναμης γύρω στο 483/2 π.Χ., εκκένωσε την Αθήνα και την Αττική το 480 π.Χ. κατά την εισβολή των Περσών και, τέλος, εφάρμοσε στρατηγική τέτοια, που είχε ως αποτέλεσμα τη νίκη στη Σαλαμίνα. Αντίθετα με τον Ηρόδοτο, ο Θουκυδίδης έδωσε έμφαση στα θετικά χαρακτηριστικά του Θεμιστοκλή και εκθείασε την ευφυΐα του, την ορθή κρίση και την ικανότητά του να προβλέπει καταστάσεις.

Ο Πλούταρχος παρουσιάζει τον Σπαρτιάτη ναύαρχο Ευρυβιάδη να αρνείται να ακούσει το σχέδιο του Θεμιστοκλή περί ναυμαχίας στη Σαλαμίνα και τον Θεμιστοκλή να καταφεύγει στο τέχνασμα που περιγράφεται στο κείμενο της Ενότητας.

βιβλίο του καθηγητή, σ.26

 

 

Λεξιλογικές ασκήσεις

1η άσκηση:

 

2η άσκηση:

 

❦