Μάθετε για τον Σωκράτη και την φιλοσοφία του στο πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ της σειράς Animated … Φιλόσοφοι: 

 

♦

 

Ενότητα 9^η :  Οι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή

 

Μερικές πληροφορίες για τον συγγραφέα και το έργο του 

Ο Πλάτων -το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής- γεννήθηκε γύρω στο 428/7 π.Χ. στην Αθήνα. Η οικογένεια του διχάστηκε πολιτικά μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, καθώς κάποιοι συγγενείς του ήταν δημοκρατικοί και κάποιοι άλλοι ολιγαρχικοί. Καταλυτική υπήρξε η γνωριμία του με τον Σωκράτη, του οποίου τη δίκη και την καταδίκη έζησε από κοντά. Ταξίδεψε αρκετά και συνάντησε άλλους σοφούς της εποχής του. Όταν επέστρεψε στην πόλη του από τα πρώτα ταξίδια του, γύρω στο 395 π.Χ. περίπου, δεν έδειξε ενδιαφέρον για την πολιτική ζωή της Αθήνας· τον συγκινούσε περισσότερο η συγκρότηση μιας ιδεώδους πολιτείας που θα στηριζόταν στη γνώση του Αγαθού. Περί το 387 π.Χ., δημιούργησε σχολή στους κήπους του Ακάδημου, την περίφημη Ακαδημία.

Βασική του πεποίθηση ήταν ότι μόνο μέσα από τη φιλοσοφία οι πολιτικοί θα μπορούσαν να βρουν τον σωστό δρόμο. Η απογοήτευσή του από την πολιτική κατάσταση της πατρίδας του -η οποία είχε καταδικάσει σε θάνατο έναν Σωκράτη- τον ώθησε να αναζητήσει άλλες πολιτείες για να εφαρμόσει τις απόψεις του περί διακυβέρνησης. Επισκέφθηκε συγκεκριμένα για τον σκοπό αυτόν τρεις φορές τη Σικελία. Κατά την πρώτη του επίσκεψη στις Συρακούσες είχε συνάψει φιλία με τον Δίωνα, αλλά είχε δημιουργήσει και έχθρα με τον τύραννο Διονύσιο Α’. Ακολούθησαν άλλες δύο επισκέψεις, όταν την εξουσία είχε αναλάβει ο Διονύσιος Β’.

Ο Πλάτων πέθανε περίπου το 348/7 π.Χ., έχοντας αφοσιωθεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του στις μελέτες του και στην Ακαδημία· μάλιστα, κατά τον Παυσανία, τον έθαψαν εκεί κοντά.

Τα έργα του, εκτός από την Απολογία Σωκράτους και, φυσικά, τις επιστολές του, έχουν μορφή διαλόγου. Στους διαλόγους του δεν εμφανίζεται ποτέ ο ίδιος, αποστασιοποιούμενος έτσι από την επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται εκεί. Τα θέματα που θίγονται είναι η αρετή (ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη), η πολιτεία, η οντολογία, η διαλεκτική, η ποίηση, η τέχνη.

Φυσικά είναι αδύνατο να αναφερθούμε στο πλήθος των ζητημάτων που εγείρονται και ανακινούνται στο πλατωνικό έργο, γι’ αυτό θα περιοριστούμε στην αναφορά μερικών μόνο έργων του: Λάχης, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Γοργίας, Συμπόσιον, Φαίδων, Φαίδρος, Τίμαιος, Κριτίας, Νόμοι, Κρίτων. 

βιβλίο του καθηγητή, σελ.76

 

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν	Αν, ενώ εμείς σκοπεύουμε
εἴτε ἀποδιδράσκειν ἐνθένδε,	είτε να δραπετεύσουμε από δώ
εἴθ’ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο,	είτε όπως αλλιώς πρέπει να ονομάσουμε αυτό το πράγμα,
ἐλθόντες οἱ νόμοι καί τό κοινόν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο·	έρθουν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές και σταθούν μπροστά μας και μας ρωτήσουν·
Εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατες,	Πες μου, Σωκράτη,
τί ἔχεις ἐν νῷ ποιεῖν;	τι έχεις στο νου σου να κάνεις;
Ἄλλο τι	Κάτι άλλο
ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς	ή με αυτή την ενέργεια που αποτολμάς
διανοῇ ἀπολέσαι τούς τε νόμους ἡμᾶς	σκέφτεσαι να καταστρέψεις και εμάς τους νόμους
καί σύμπασαν τήν πόλιν	και όλη ανεξαιρέτως την πόλη
τό σόν μέρος;	όσο εξαρτάται από σένα;
Ἤ δοκεῖ σοι οἷον τε εἶναι ἔτι	Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατό να υπάρχει ακόμα
καί μή ἀνατετράφθαι ἐκείνην τήν πόλιν,	και να μην έχει καταλυθεί εκείνη η πόλη,
ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδέν ἰσχύωσιν	στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν ισχύουν καθόλου,
ἀλλά ἄκυροι τε γίγνωνται	αλλά ακυρώνονται
καί διαφθείρωνται ὑπό ἰδιωτῶν;	και καταργούνται από απλούς πολίτες;
Τί ἐροῦμεν, ὦ Κρίτων, πρός ταῦτα	Τι θα πούμε, Κρίτωνα, σε αυτά
καί ἄλλα τοιαῦτα;	και άλλα παρόμοια ερωτήματα;
Πολλά γάρ ἄν τις ἔχοι εἰπεῖν,	Γιατί πολλά θα μπορούσε να πει κανείς,
ἄλλως τε καί ρήτωρ,	και μάλιστα ένας ρήτορας,
ὑπέρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου	για την υπεράσπιση αυτού του νόμου που κινδυνεύει να καταλυθεί
ὅς προστάττει κυρίας εἶναι	και που ορίζει να είναι έγκυρες
τάς δίκας τάς δικασθείσας.	οι δικαστικές αποφάσεις.
Ἤ ἐροῦμεν πρός αὐτούς	Ή θα απαντήσουμε σε αυτούς
ὅτι «Ἠδίκει γάρ ἡμᾶς ἡ πόλις	ότι «μας αδίκησε η πόλη
καί οὐκ ἔκρινεν ὀρθῶς τήν δίκην;»	και δεν έβγαλε σωστή απόφαση;»
Ταῦτα ἤ τί ἐροῦμεν;	Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο;

Πλάτων, Κρίτων 50a-c

 

Συμπληρωματικά σχόλια για το κείμενο της ενότητας

Στο έργο Κρίτων πρωταγωνιστεί ο Σωκράτης, όπως και στην Ἀπολογία, ο οποίος παρουσιάζεται να συζητά με τον φίλο του Κρίτωνα. Ο Σωκράτης δικαιολογεί με επιχειρήματα την άρνησή του να δραπετεύσει από τη φυλακή και την απόφασή του να μείνει πιστός στους νόμους της πόλης.

βιβλίο του καθηγητή, σελ.76-77

 

 

❦