Στο βίντεο μπορείτε να ακούσετε τις πρώτες μελοποιήσεις ποιημάτων του Καββαδία από τον συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο στο άλμπουμ Ο Σταυρός του Νότου, ένα από τα πιο επιτυχημένα της ελληνικής δισκογραφίας. Αν δείτε το βίντεο στο YouTube, αξίζει να διαβάσετε και μερικά σχόλια που αφήνουν ναυτικοί για τον ποιητή και τη μουσική του Μικρούτσικου.
Bασικές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Καββαδία θα βρείτε σε αυτήν την παρουσίαση.
✽
Νίκος Καββαδίας, Οι γάτες των φορτηγών
Βασικά σημεία
1. Στιχουργική
Το ποίημα είναι γραμμένο κατά την παραδοσιακή τεχνική:
- σε τετράστιχες στροφές.
- υπάρχει σταθερή ομοιοκαταληξία 2ου και 4ου στίχου. Ο 1ος και ο 3ος στίχος ομοιοκαταληκτούν μόνο στην 4η στροφή.
- στίχοι: ο 1ος και ο 3ος είναι ιαμβικοί 15σύλλαβοι, ενώ ο 2ος και ο 4ος ιαμβικοί 14σύλλαβοι.
Οι επιλογές αυτές δίνουν αρμονικό, ευχάριστο άκουσμα στο ποίημα.
2. Θέμα και ενότητες
Όπως σημειώνει και το σύντομο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου, το ποίημα αναφέρεται στη συναισθηματική σχέση των ναυτικών με τις γάτες του πλοίου. Οι γάτες δεν κρατούν απλώς συντροφιά στους ναυτικούς στις δύσκολες ώρες του θαλασσινού ταξιδιού, αλλά λειτουργούν και ως υποκατάστατο της γυναικείας παρέας, που τους λείπει.
Έτσι, στις πρώτες τέσσερις στροφές του ποιήματος, στην πρώτη ενότητα, κυριαρχεί η τρυφερή-συναισθηματική-αισθησιακή ατμόσφαιρα, αφού οι γάτες εμφανίζονται σε εικόνες που παραπέμπουν ευθέως στη γυναίκα:
Οι ναυτικοί στα φορτηγά πάντα μια γάτα τρέφουν,
που τη λατρεύουνε, χωρίς να ξέρουν το γιατί,
κι αυτή, σαν απ’ τη βάρδια τους σχολάνε κουρασμένοι,
περήφανη στα πόδια τους θα τρέξει να τριφτεί.Τα βράδια, όταν η θάλασσα χτυπάει τις λαμαρίνες,
και πολεμάει με δύναμη να σπάσει τα καρφιά,
μέσα στης πλώρης τη βαριά σιγή, που βασανίζει,
είναι γι’ αυτούς σα μια γλυκιά γυναίκεια συντροφιά.Είναι περήφανη κι οκνή, καθώς όλες οι γάτες,
κι είναι τα γκρίζα μάτια της γιομάτα ηλεκτρισμό·
κι όπως χαϊδεύουν απαλά τη ράχη της, νομίζεις
πως αναλύεται σ’ ένα αργό και ηδονικό σπασμό.Στο ρεμβασμό και στο θυμό με τη γυναίκα μοιάζει
κι οι ναύτες περισσότερο την αγαπούν γι’ αυτό·
κι όταν αργά και ράθυμα στα μάτια τους κοιτάζει,
θαρρείς έναν παράξενο πως φέρνει πυρετό.
Στις επόμενες όμως στροφές, στη δεύτερη ενότητα του ποιήματος, το κλίμα αλλάζει: γίνεται δραματικό και στο τέλος τραγικό, γιατί παρουσιάζεται σταδιακά η αρρώστια της γάτας και το σκληρό -αλλά αναπόφευκτο- τέλος.
Της έχουν πάντα στο λαιμό μια μπακιρένια γύρα,
για του σιδέρου την κακήν αρρώστια φυλαχτό,
χωρίς όμως, αλίμονο, ποτέ να κατορθώνουν
να την φυλάξουν απ’ το μαύρο θάνατο μ’ αυτό.Γιατί είναι τ’ άγρια μάτια της υγρά κι ηλεκτρισμένα
κι έτσι άθελα το σίδερο το μαύρο τα τραβά,
κι ουρλιάζοντας τρελαίνεται σ’ ένα σημείο κοιτώντας
φέρνοντας δάκρυα σκοτεινά στους ναύτες και βουβά.Λίγο πριν απ’ το θάνατο από τους ναύτες ένας,
-αυτός οπού ‘δε πράματα στη ζήση του φριχτά-
χαϊδεύοντάς την, μια στιγμή στα μάτια την κοιτάζει
κι ύστερα μες στη θάλασσα την άγρια την πετά.Και τότε οι ναύτες, που πολύ σπάνια λυγά η καρδιά τους,
πάνε στην πλώρη να κρυφτούν με την καρδιά σφιχτή,
γεμάτη μια παράξενη πικρία που όλο δαγκώνει,
σαν όταν χάνουμε θερμή γυναίκα αγαπητή.
❦
