Υπήρχε κάποτε ένα εντεκάχρονο κορίτσι. Κανείς δε θα μάθει ποτέ το όνομά του. Τα λίγα που ξέρουμε γι΄αυτό το πλάσμα είναι ότι πέρασε τη σύντομη ζωή του στη σκιά της Ακρόπολης της Αθήνας. Ίσως ο πατέρας της δούλευε σε ένα από τα μεγάλα έργα του Περικλή, του Φειδία, του Ικτίνου και του Καλλι-κράτη στην Ακρόπολη. Το κορίτσι θα είχε δει από μακριά να λάμπουν τα φρέσκα μάρμαρα στον ήλιο. Ήταν η εποχή του Χρυσού 5ου αιώνα π.Χ., όταν η Αθήνα ηγεμόνευε στο κράτος της θάλασσας και είχε γίνει το πρότυπο της δημοκρατίας, με στρατηγούς και πολίτες της αριστοκρατίας της γης και της θάλασσας, με τους τεχνίτες, τους εργάτες και τους δούλους. Ίσως ο πατέρας της επιστρατεύτηκε από το 431 π.Χ. για να πολεμήσει με τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους σε εκείνη την αναστάτωση του ελληνικού κόσμου στα χρόνια του εμφύλιου Πελοποννησιακού Πολέμου.

Το 430 π.Χ. έπεσε το θανατικό στην Αθήνα, θερίζοντας ένα τέταρτο του πληθυσμού  και πρώτα τον άμαχο πληθυσμό, τα παιδιά και τους ανήμπορους. Δεν γλύτωσαν ούτε πρόσωπα της εξουσίας, όπως ο ίδιος ο Περικλής που χάθηκε το 429 π.Χ. Η πολιούχος θεά της σοφίας δεν απέτρεψε τους αντιπάλους από τις αιματηρές συγκρούσεις, ούτε προστάτεψε τα παιδιά από τις κακουχίες. Έμειναν μόνο οι νεόκτιστοι ναοί να θυμίζουν το αθηναϊκό όνειρο.
Το κορίτσι δίχως όνομα ίσα που άρχιζε να αντιλαμβάνεται ότι η παιδική ηλικία τελειώνει. Η τελετή των«διαβατηρίων», για τα κορίτσια που έμπαιναν στην εφηβεία, αφήνοντας το τόπι στη θεά ή κόβοντας το νήμα στην ομαδική τρεχάλα στην πλατεία, σηματοδοτούσε το τέλος της αθωότητας και την είσοδό τους στη ζωή ως παρθένες, κάνοντας προετοιμασίες για τον υμεναίο και την τεκνοποίηση.

Η αρρώστια, ο τυφοειδής πυρετός, κατέβαλε πολλούς. Το κορίτσι μας μολύνθηκε από το μικρόβιο. Μέσα στον πόνο και στον πανικό, οι ζωντανοί έθαβαν όπως-όπως τα παιδιά και τους ανθρώπους τους. Στον κοινό τάφο του Κεραμεικού, στην όχθη του Ηριδανού ποταμού, μόλις έξω από τις δύο βορειοδυ- τικές πύλες της πόλης, δίπλα στον καπνό των εργαστηρίων των κεραμέων, έριξαν κάποια ώρα και τη μικρή νεκρή. Οι δικοί της θα την είχαν ασφαλώς ταυτίσει με την Περσεφόνη. Η μικρή άρρωστη χάθηκε ανάμεσα σε σωρούς από πτώματα, χωρίς δόξα και τιμές.
Πέρασαν δύο χιλιάδες και τετρακόσια σαράντα δύο χρόνια από τότε και το κρανίο της μικρής μας φίλης υπάρχει και δανείζουμε λίγη από τη ζωή μας σε αυτήν που δεν είχε. Χάρη στο στοργικό ενδιαφέρον του Καθηγητή Μανώλη Παπαγρηγοράκη βλέπουμε  την αναπαράσταση του προσώπου  ενός από τα τόσα κοριτσάκια που εξόντωσε το τέρας του πολέμου.
Σήμερα, το άψυχο κορίτσι που ανασύραμε από το σκοτάδι της γης και του χρόνου πήρε ένα όνομα: Μύρτις. Βρίσκεται ανάμεσά μας για να εξορκίζει τα κακά των πολέμων, για να μιλήσει για τα ερείπια και τους άχρηστους χαμούς των ανθρώπων, για να συνομιλήσει με τα παιδιά και τους έφηβους και να ηχήσει με την παγερή σιωπή της το μήνυμα της ειρήνης.
Κωνσταντίνος Σουέρεφ
Προϊστάμενος ΙΒ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

Η Μύρτις, η μικρή κόρη των Αθηνών, ξεκίνησε το ταξίδι της στη σύγχρονη εποχή από το Νέο Μουσείο  Ακροπόλεως, και αφού πέρασε από το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας,

το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Βόλου και Δελφών από τρία Μουσεία του ΠΙΟΠ, στην Τήνο, στον Βόλο και στη Σπάρτη, έρχεται να φιλοξενηθεί

σε ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας μας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.
Η μικρή Αθηναία της Χρυσής εποχής του Περικλή ζωντάνεψε ύστερα από 2.500 χρόνια χάρη στη σύγχρονη επιστήμη και τεχνολογία και γίνεται σύμβολο των αιώνιων και άφθαρτων αξιών του κλασικού πολιτισμού. Επιπλέον, θύμα και αυτή μιας αρρώστιας που ακόμα μαστίζει την ανθρωπότητα, γίνεται «Φίλη της Χιλιετίας» του Ο.Η.Ε., φέρνοντας το μήνυμα της ειρήνης και της συνεργασίας στην προσπάθεια της καταπολέμησης των θανατηφόρων ασθενειών.
Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης
Επίκ. καθ. Ορθοδοντικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Σε μία από τις ανασκαφές της Γ΄ ΕΠΚΑ στη γωνία των οδών Πειραιώς και Ιεράς, κατά την περίοδο των εργασιών για την κατασκευή των σταθμών του ΜΕΤΡΟ, αποκαλύφθηκε η συνέχεια και το δυτικό πέρας του νεκροταφείου του Κεραμεικού. Ανάμεσα στους πυκνούς τάφους, στην άκρη του νεκροταφείου, εντοπίστηκε ομαδική ταφή 130 τουλάχιστον νεκρών σε ακανόνιστο, μεγάλο όρυγμα. Η ακαταστασία της ταφής με την τοποθέτηση νεκρών σε διαφορετικές στάσεις, που συχνά υπαγορεύονταν από το σχήμα και το βάθος του ορύγματος, η πυκνότητα των σκελετών που αποκαλύφθηκαν, ο μικτός πληθυσμός (άνδρες, γυναίκες και παιδιά), καθώς και η χρονολόγηση των λιγοστών σχετικά κτερισμάτων οδήγησαν στην απόδοση της ταφής σε νεκρούς του λοιμού που ενέσκηψε στην Αθήνα κατά τα πρώτα έτη του Πελοποννησιακού πολέμου (430-426 π.Χ.).
Η μορφή της ταφής αντιστοιχεί στην περιγραφή του Θουκυδίδη (ΙΙ 47-54) τόσο για τη μεταδοτικότητα και τα συμπτώματα της ασθένειας όσο και για τον φόβο, την ανομία και την κατάλυση των θεσμών στην κοινωνία, στη θρησκεία και στα ταφικά έθιμα. Η ομαδική ταφή του Κεραμεικού μας αποκαλύπτει, έτσι, άλλη μια περίπτωση αρχαιολογικής τεκμηρίωσης γεγονότων που αναφέρουν οι γραπτές πηγές αλλά και μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα συγκλονιστικό γεγονός της αθηναϊκής ιστορίας.
Στο σκελετικό υλικό της ομαδικής ταφής περιεχόταν και ένα κρανίο, που αποδόθηκε από τον κ. Παπαγρηγοράκη σε κορίτσι 10-12 ετών. Η επιστημονική ανάπλαση του προσώπου του κοριτσιού, η απόδο ση σ’ αυτήν νέου αλλά οικείου ονόματος και η παρουσίασή του εδώ γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν σε μια ιστορία απλή και ανθρώπινη αλλά ταυτόχρονα ιδιαίτερη. Η Μύρτις ξαναγεννήθηκε με
ήσυχο βλέμμα, αδιόρατο χαμόγελο και αμφιλεγόμενη ομορφιά για να επικοινωνήσει συμβολικά με μια δεύτερη ζωή σε μια νέα πραγματικότητα.

Έφη Μπαζιωτοπούλου Βαλαβάνη Αν. Προϊσταμένη της Γ΄ ΕΠΚΑ