vaggeli's blog

Μα τι χρειάζονται οι ποιητές;
Έχει κάποιο ρόλο να παίξει η ποίηση σήμερα κι αν ναι, ποιον; 6 ποιητές απαντούν.

Την ερώτηση, ελαφρά παραλλαγμένη και προκλητικότερη, την είχε ήδη διατυπώσει από τις αρχές του 19ου αιώνα ο Χαίλντερλιν, εστιάζοντας τότε στον ρόλο του ποιητή και όχι της ποίησης, πράγμα που εκ πρώτης όψεως μοιάζει να είναι το ίδιο, στην πραγματικότητα όμως διαφέρει κατά πολύ.

Μάλιστα, η δική του ερώτηση ήταν σχεδόν ρητορική στη διατύπωσή της: ‘‘Και τι χρειάζονται οι ποιητές σε μικρόψυχους καιρούς;’’. Μια διατύπωση που είναι προφανές ότι προοικονομεί και εκμαιεύει την αυθόρμητα αρνητική απάντηση: ‘‘Μα, δεν χρειάζονται σε τίποτα’’. Και μάλλον έχει δίκιο. Γιατί είναι αρκετά τα παραδείγματα του παρελθόντος όπου, είτε σε ήρεμες είτε συχνότερα σε ταραγμένες εποχές, υπήρξαν ποιητές που επιχείρησαν αυτοπροαιρέτως να αναλάβουν ρόλους προφήτη, πρωθιερέα, ιδεολογικού ηγέτη και ΄΄μπροστάρη΄΄, δρασκελίζοντας τα όρια της τέχνης τους και εισβάλλοντας, με σημαίες και με ταμπούρλα, στους χώρους της πολιτικής πρακτικής.

Διαφορετικός, πολύ διαφορετικός, είναι ο ρόλος της ίδιας της ποίησης, στις σοβαρότερες τουλάχιστον εκδοχές της. Που δεν άγεται ούτε φέρεται από τους ανέμους του επικαιρικού και τη ζήτηση της αγοράς, δεν περιγράφει επιφανειακά, δεν κραυγάζει ούτε μοιρολογεί, αλλά συγκεντρώνει τα πιο στέρεα κομμάτια της πραγματικότητας, τα επεξεργάζεται, τα αφομοιώνει και τα μετασχηματίζει σε έργα μιας συγκίνησης που διαρκεί και μιας καινούργιας οπτικής των πραγμάτων. Ίσως αυτή η καινούργια οπτική, που νομοτελειακά σε οδηγεί στον βαθύτερο εαυτό σου, να είναι το σημαντικότερο όφελος που μπορείς να εισπράξεις, είτε γράφοντας είτε διαβάζοντας ποίηση. Και που δεν σημαίνει, σε καμιά περίπτωση, απόδραση από τον ενεστώτα χρόνο, όσο χαλεπός και αν είναι, αλλά το αντίθετο ακριβώς: είναι ένας τρόπος να σταθείς απέναντί του, με τις δικές σου εσωτερικές δυνάμεις σε εγρήγορση, και να τον αποτιμήσεις με άλλα μέτρα και άλλα σταθμά, όχι μ’ εκείνα που αυτός τρομοκρατικά προσπαθεί να σου επιβάλει.

Αντώνης Φωστιέρης
Ποιητής

Ποίηση: πακέτο διάσωσης

Ας ξεκινήσουμε με την άποψη, σωστή κατά τη γνώμη μου, ότι ποιητής είναι εκείνος που διακρίνει την αλήθεια απ’ το ψέμα, την υπερασπίζεται και την υπηρετεί. Εδώ κρύβονται όλα τα στοιχεία που θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν ένα γνήσιο ποιητή, που δεν αναλώνεται στη μιζέρια, τη γκρίνια και σε προσωπικά αδιέξοδα, δεν κρύβεται στον γυάλινο πύργο του, δεν ματαιοπονεί φλερτάροντας με τις σειρήνες της ματαιοδοξίας και της δημοσιότητας, δεν αφήνεται έρμαιο στο ψέμα και την καφρίλα των κολάκων. Ζούμε σε μια χώρα όπου γεννήθηκε η ποίηση και η μελωδία.

Και το τραγούδι μάς συντροφεύει σε πολλά στάδια της ζωής μας. Όμως η ίδια ζωή (και ο ποιητής) μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε πάντα σε αρμονία με τον εαυτό μας και με τον περιβάλλοντα χώρο. Καμιά φορά ο ποιητής είναι σε σύγκρουση και με το σύμπαν—αρκεί να μη γίνεται γρανάζι του συστήματος, να μην παίρνει στα σοβαρά τον εαυτό του και να μην ξεχνά το ρόλο του που δεν πρέπει να είναι άλλος από την ειλικρίνεια, την αξιοπρέπεια και το συλλογικό όραμα, κόντρα στην αβεβαιότητα του αύριο, κόντρα σε εγωκεντρικές εμμονές, κόντρα στην απαξίωση της ζωής και στην αντίληψη που τον θέλει αιθεροβάμονα, υπερόπτη, αλαζόνα και αναλώσιμο της εγωπάθειάς του. Την εποχή της κινητής τηλεφωνίας, ο ποιητής επιμένει πεισματικά να είναι το μοναχικό τηλεγραφόξυλο που εκπέμπει Δελτία Τύπου από το μέτωπο της Ανθρώπινης Συνθήκης. Εντέλει η ποίηση δεν είναι κάτι άχρηστο και ανώφελο, όπως πολλοί πιστεύουν. Η ποίηση μας βοηθά να δούμε τη ζωή με άλλα μάτια. Η ποίηση, μια σύντομη διακοπή της πραγματικότητας, μας δείχνει το πραγματικό μέγεθος των πραγμάτων και των ανθρώπων και μας ανοίγει ένα φεγγίτη από όπου μπορούμε και βλέπουμε τον κόσμο αλλιώς: σε μια κοινωνία διάτρητη από την κρίση, την έλλειψη αξιών και αποσαθρωμένη από την απληστία, την πλεονεξία και την αρπακτικότητα, οι ποιητές προσφέρουν τις αλληγορίες και τις παραβολές τους ως αντίδοτο στο φόβο, την αποξένωση, την κατήφεια. Ας βρούμε και ας κρατήσουμε ένα ποίημα που μας αρέσει, μας χαράζει και μας χαρακτηρίζει και μ’ αυτό θα βρούμε τον προορισμό μας, το δρόμο για τη ζωή και για το σπίτι. Σε τελευταία ανάλυση, η ποίηση είναι ένα πακέτο διάσωσης από τους φόβους και τα δεινά της διαταραγμένης πραγματικότητας.

Ντίνος Σιώτης
Ποιητής, εκδότης των περιοδικών (δε)κατα και Poetix

Η ποίηση, όπως και η τέχνη στο σύνολό της, έχει κοινωνικό πρόσωπο. Απευθύνεται στους άλλους ανθρώπους. Γράφουμε για να διαβαστούμε. Επίσης, ο ποιητής, και ο κάθε καλλιτέχνης, δεν ζει μόνος του. Είναι μέλος μια κοινωνίας, με την οποία συχνά βρίσκεται σε διάλογο, ακόμα και μέσω του έργου του. Ο ποιητής ζυμώνεται συχνά με την εποχή του, και αντλεί υλικό μέσα από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζει, καθώς και από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Πάντα στην ποίηση έχει σημασία να εξετάζουμε πώς φιλτράρει αυτό το υλικό που του προσφέρεται και αν τελικά το μετουσιώνει σε αληθινή τέχνη. Τις προάλλες ξαναδιάβαζα κάπου τους ηχηρούς στίχους του Εγγονόπουλου: «Προπαντός στα χρόνια τα δικά μας, τα σακάτικα, είθισται να δολοφονούν τους ποιητές». Κάνοντας λοιπόν τις συνδέσεις με το σήμερα, είναι πασιφανές ότι και τα χρόνια που ζούμε τώρα εμείς θα μπορούσαν άνετα να χαρακτηριστούν «σακάτικα» και αυτός θα ήταν ένα επιεικής χαρακτηρισμός, όσο κι αν αυτό πονάει. Από την άλλη, ναι, είναι γεγονός ότι υπάρχει μια πολεμική απέναντι στο πνεύμα και ό,τι αυτό συνεπάγεται. Το να είσαι πνευματικός άνθρωπος σήμερα από μερικούς θεωρείται ντεμοντέ. Η κυριαρχία της ύλης, των αριθμών, του συρμού και του διασυρμού! Κι όμως…κοιτώντας πιο προσεκτικά, θα δεις ότι η Ποίηση επιμένει πεισματικά. Οι ποιητές δεν σιωπούν, υψώνουν το ανάστημά τους, γράφουν ανελλιπώς, εκδίδουν ανελλιπώς και δραστηριοποιούνται απίστευτα. Οι ποιητές ”ΜΙΛΟΥΝ για όλα αυτά ” που θα έλεγε και ο Αναγνωστάκης.

”Σε δύσκολους καιρούς δεν αναζητούμε τη μεγάλη ποίηση, αλλά την επείγουσα”.

Σε δύσκολους καιρούς απαιτείται μια ποίηση λειτουργική που να αφορά και να αγγίζει τον σύγχρονο άνθρωπο. Να έχει κάτι να του πει. Να τον κινητοποιεί με κάποιον τρόπο. ”Σε τέτοιους καιρούς /αναζητάς μια άλλη ποίηση/πιο δυνατή/που να μπήγει το μαχαίρι σε σκληρές καρδιές/που να γίνεται η ίδια μαχαίρι/και να κόβει κομματάκια τη διαφθορά.” Ακόμα, νομίζω ότι περισσότερο από κάθε άλλη φορά έχουμε ανάγκη τη διαύγεια και την καθαρότητα που θα νικήσουν το χάος και τον άσκοπο βερμπαλισμό.

Ασημίνα Ξηρογιάννη
Ποιήτρια, υπεύθυνη του varelaki. blogspot (ένθετο λογοτεχνικό notationes)

Η ποίηση, όταν & όσο μπορεί, είναι η πιο πυκνή μορφή λόγου. Η ποίηση είναι ο τρόπος να προβάλλουμε ή να προλάβουμε, σε χωριστές σειρές, λέξεις & έλξεις – τους ήχους & τις σημασίες τους – καταγράφοντας τον διάλογο του ανθρώπου με τον κόσμο, με άλλους & με τον εαυτό του. Η ποίηση είναι φωταγωγός όπου συγκεντρώνονται & χάνονται οι κουβέντες της πολυκατοικίας του σύμπαντος. Η ποίηση είναι φωλιά φυλαγμένη με λόγια εκείνου που μιλά ενώ πορεύεται στο σκοτάδι & το φως, ενώ πραγματεύεται την αδικία κάθε δικής του καταδίκης. Η ποίηση είναι η τάξη και η αταξία, η ταξική σχέση και η αταξική υπόσχεση. Η ποίηση είναι τρόπος με τον οποίο η αφορμή γίνεται αιτία. Αν κανείς λόγος δεν σώζει, αυτός δεν είναι λόγος περί μη σωτηρίας. Η ποίηση είναι το χιούμορ της μελαγχολίας. Άρα είναι κατάρα. Και χαρά. Δεν είναι τώρα, ας είναι ώρα. Ας μην ήταν πάντοτε, αν το παν ήταν τότε. Σε δυσκαιρίες αποτελεί ευκαιρία να θυμηθούμε όλα αυτά.

…Θυμήθηκα ένα παλιότερο περιστατικό σχετικά με τη χρησιμότητα της ποίησης, που στην περίπτωση εκείνη αποκάλυπτε προορισμούς που νομίζαμε ότι γνωρίζουμε. ≪ Πού θα πάτε το καλοκαίρι; ≫ ρώτησε ο ποιητής, που μας είχε χαρίσει τη φιλία του. ≪ Έχουμε τον καλύτερο οδηγό ≫, απάντησα, τους καταλόγους νησιών δηλαδή σε κορυφαίο ποίημά του. Γέλασε πολύ. Βέβαια, αν δεν είχε χιούμορ, τα υπόλοιπα θα αποδεικνύονταν άχρηστα.
Αυτά σκεφτόμουν οδηγώντας με μεγάλη ταχύτητα στην εθνική οδό, όταν με σταμάτησε η τροχαία. ≪ Πού πάτε έτσι; ≫ ρώτησαν. ≪ Στην Κυπαρισσία ≫, είπα. ≪ Με προσκάλεσαν να μιλήσω για τον Ελύτη ≫. Οι αστυνομικοί κοιτάχθηκαν. ≪Μην το ξανακάνετε ≫, είπαν, επιστρέφοντας το δίπλωμα οδήγησης. Και πράγματι από τότε έχω να μιλήσω για τον Ελύτη.

Γιώργος Χουλιάρας
Ποιητής

Για την ποίηση πάντα

Η πανάρχαια και βέβαια αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής ποίησης εγγυάται μεταξύ άλλων, ότι πέρα από την εμπειρία των αισθήσεων, θα παρέχεται, την ευτυχή στιγμή, ακέραιη και ακαινοτόμητη η εμπειρία του Ποιητικού Νου. Εκείνου δηλαδή, ο οποίος έχει το χάρισμα να καταργεί είδωλα και απάτες φαινομένων, ό,τι δηλαδή είθισται να αποκαλείται με τον πλέον επιπόλαιο τρόπο «αξιωματικός ρεαλισμός». Στο αναμφισβήτητο χάος που είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή να ανοίξει μπροστά μας, χάος που υπονοούν και επαπειλούν μεταξύ άλλων οι πυρηνικοί εξοπλισμοί, με αφοπλιστική μάλιστα ειλικρίνεια, προοιωνίζοντας το βιολογικό μας τέλος, έρχεται η ποίηση αυτών των καιρών να μας βοηθήσει να δούμε με καθαρότερα μάτια την τάξη στη θέση της αταξίας, το ρυθμό στη θέση της αναρχίας και της αρρυθμίας.

Είθισται η καλύτερη ποίηση να γράφεται σε καιρούς δύσκολους. Και είναι προνόμιο της αγωνιζόμενης κάθε φορά Ύπαρξης. Ανήκω σε εκείνους που φρονούν ότι η ποίηση θα συνεχίσει και στα χρόνια που έρχονται να εκλύει οραματική σοφία, ανατέμνοντας και αναδιανέμοντας τη σκληρή ύλη της πραγματικότητας που μας περιβάλλει ενίοτε τόσο ασφυκτικά. Η ποιητική γραφή θα εξακολουθήσει να ασκεί το θεμελιώδες, σύμφυτο με τον εαυτό της προνόμιο, δηλαδή να προπορεύεται και να προβλέπει ή να προσβλέπει στα νέα τοπία του ανθρώπου. Στην εξαιρετικά δίσημη αυτή χρονική συγκυρία, όπου ο κόσμος, ηλεκτρονικά τουλάχιστον συρρικνώνεται, γίνεται ένα δυναμικό χωριό επικοινωνίας, η ποίηση αναλαμβάνει, ως εκ των πραγμάτων, το πρόσθετο βάρος να μεγαλώσει αντίθετα τον κόσμο, να τον διευρύνει εννοιολογικά, να του δώσει εντέλει την ορθή του διάσταση, δρώντας ως το κατ’ εξοχήν αντίβαρο στη μονοδιάστατη αγωγή των προσώπων ή των α-προσώπων.

Οφείλουμε «μέσα από την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών», όπως ορίζει ο περίφημος καβαφικός στίχος, να διασφαλίσουμε την ποιητική διάσταση του κόσμου. Η ελευθερία της λεκτικής δράσης, η ρηματική συναλληλία προκαθορίζουν με τον τρόπο τους τη συναντίληψη των όντων.

Γιώργος Βέης
Ποιητής

Η ποίηση της ζωής μας

Η λογοτεχνία, όπως κάθε τέχνη, είναι μία εξομολόγηση τού ότι η ζωή δεν επαρκεί. Το να κόβεις το λογοτεχνικό έργο πάνω στο πατρόν αυτού που δεν επαρκεί σημαίνει την αδυναμία σου να υπερβείς τη ζωή. -ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΣΣΟΑ

Λοιπόν όχι, η ζωή δεν επαρκεί. Και ναι, κατά μίαν έννοια, με το ανεκπλήρωτο της ίδιας της ζωής μας καταπιανόμαστε, κάθε φορά που επιχειρούμε να γράψουμε έστω και μισό στίχο. Εις εαυτόν λοιπόν συντίθενται τα μονόπρακτά μας και αυτοβιογραφική, κατά κάποιον τρόπο, είναι όλη η ποίηση, τουλάχιστον — για να μην πούμε όλη η λογοτεχνία. Ο ποιητής πολλαπλασιάζει το είδωλό του (ή την αυτοβιογραφία του), σπέρνοντάς το σε μικρά κομμάτια στον κόσμο, στη γλώσσα.

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο ή «περιεχόμενο», ή υπόστρωμα του ποιήματος, αλλά το κατά πόσο αυτό κοινωνείται μέσω της ποιητικής γλώσσας, το κατά πόσο αυτά τα κομμάτια του ειδώλου, τα σπαρμένα στον κόσμο: ο έρωτας, η απώλεια, το ανεκπλήρωτο, μετασχηματίζονται όλα σε ποίηση. Γιατί η λογοτεχνία είναι πρωτίστως «τρόπος» και ο ποιητής ένας ακούραστος αποδέκτης των μηνυμάτων του κόσμου που τα μετουσιώνει σε τέχνη. Κατ’ αυτήν την έννοια, η ποίηση είναι τρόπος ζωής· ελευθέρωμα της συγκίνησης, αλλά και απόδραση από τη συγκίνηση, κατά την ελιοτική άποψη.

Και βεβαίως η γόησσα αυτή παγίδα της γραφής ενέχει και κάποιον κίνδυνο, για να θυμηθούμε τον στίχο της Ελένης Βακαλό ο τρόπος να κινδυνεύομε είναι ο τρόπος μας σαν ποιητές.

Ίσως λοιπόν στο μέρισμα του αναίμακτου αυτού κινδύνου της γραφής ενδέχεται να κρύβεται το αναπάντητο μυστήριο, που τόσα χρόνια πριν, διατύπωσε εν είδει ερωτήματος, ο Χέλντερλιν: Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σ’ ένα μικρόψυχο καιρό;
Τολμούν να κινδυνεύουν. Κι όπως γράφει η Σιμπόρσκα, Οι ποιητές, φαίνεται, θα έχουν πάντοτε πολλή δουλειά…

Αριστέα Παπαλεξάνδρου
Ποιήτρια

Πηγή: www.athensvoice.gr