Απόσπασμα από: Γλώσσα και Ιδεολογία, κοινωνιολογική προσέγγιση της ελληνικής γλώσσας

Κείμενο για συζήτηση αλλά κι εξέταση επιχειρηματολογίας στη νεοελληνική γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου…

Βασική παγίδα είναι η λέξη “ρίζες” της γλώσσας (όρος με μεγάλη επιτυχία που χρησιμοποιείται από πολλούς συγγραφείς), γιατί   είναι επιστημονικά λαθεμένη, αλλά πολύ έντονα αληθοφανής. Η γλώσσα έχει παρελθόν και ιστορία, άρα τι πιο “σωστό” από τη διατύπωση: “έχει ρίζες”. Η παρομοίωση του δέντρου ανακαλεί την εμπειρική γνώση από το φυσικό περιβάλλον για τη σημασία που έχουν οι “ρίζες”. Όλοι ξέρουμε ότι το δέντρο μπορεί να κακοπάθει, μα θα ξαναφυτρώσει, αρκεί να μην καταστραφούν οι ρίζες. Έτσι, η λέξη “ρίζες” καλύπτει ολόκληρο το νοηματικό χώρο και κάνει άκριτα αποδεκτή μιαν άποψη όχι μόνο επιστημονικά λαθεμένη, αλλά και λογικά άτοπη.

Πέρα από το γεγονός ότι στοιχειώδεις γλωσσολογικές γνώσεις απαγορεύουν να περιγράφεται μια γλώσσα σαν δέντρο ή φυτό ή βιολογικός οργανισμός, η εξήγηση της φτώχειας με την απομάκρυνση από τις ρίζες είναι και λογικά αθέμιτη. Εφόσον συστατικό της ζωής και της διάρκειας των γλωσσών (πράγμα που ρητά δεν αμφισβητεί απολύτως κανένας) είναι η εξέλιξη και η αλλαγή, η κάθε γλώσσα ασταμάτητα μέσα στο χρόνο, όσο μιλιέται, απομακρύνεται από τις “ρίζες” της και δεν μπορεί παρά να απομακρύνεται ακριβώς επειδή μιλιέται.      download

Ο αναπλουτισμός με τα αρχαία ελληνικά είναι συλλογισμός σημασιολογικά ανώμαλος, γιατί στηρίζεται σε δύο λανθάνοντα αξιώματα που αλληλοαποκλείονται λογικά. Η θέση “η γλώσσα φτωχαίνει επειδή απομακρύνεται από τις ρίζες” στηρίζεται στο λανθάνον αξίωμα ότι δεν πρέπει να απομακρύνεται από τις ρίζες, άρα δεν πρέπει να εξελίσσεται και να αλλάζει. Η θέση “η φτωχή και υποβαθμισμένη γλώσσα θα ξαναπλουτίσει με την αναγωγή της στα αρχαία ελληνικά”, στηρίζεται στο λανθάνον αξίωμα ότι πρέπει να αλλάξει, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση, να “ανανεωθεί” με την “αναγωγή” στις αρχαίες ρίζες. Contradictio terminis (ανανέωση = αλλαγή προς τα πίσω) που γίνεται παγίδα, γιατί επιτρέπει στους χρήστες της να υπερασπίζονται τη στασιμότητα της γλώσσας και συγχρόνως την αλλαγή της, να προτείνουν να σταματήσει η “λαθεμένη” αλλαγή, που οδηγεί στην παρακμή και να αρχίσει η “σωστή” αλλαγή, που θα την καθαρίσει από τη “ρύπανση” και θα την πλουτίσει με… ομηρικούς νεοελληνισμούς.

Άννα Φραγκουδάκη (1987). Γλώσσα και Ιδεολογία,. Αθήνα: Οδυσσέας, σσ .224-225

Αφήστε μια απάντηση

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση