ΑΘΑΜΑΝΙΟ

     Το Αθαμάνιο είναι χωριό του νομού  Άρτας και Διαμέρισμα του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων με πληθυσμό 313 μόνιμους κατοίκους, ο οποίος αυξάνονται σημαντικά από το Μάιο και έπειτα, λόγω της μετακίνησης πληθυσμού από τις πεδινές περιοχές του Νομού, ο οποίος ασχολείται με την κτηνοτροφία. Το Αθαμάνιο, μαζί με τους οικισμούς Αμπέλια ,Κορακάδα   Σκαλούλα ,  Παλαιοχώρι ,  Τελήσι και Πλάτανος ,αποτελούν την Τοπική Κοινότητα  Αθαμανίου, συνολικού πληθυσμού 517 κατοίκων. Εφάπτεται του οικισμού Κορακάδα, συνορεύει με τον οικισμό Αμπέλια, από τον οποίο τους χωρίζει η Εθνική Οδός Άρτας-Τρικάλωνκαι βρίσκεται πολύ κοντά στον οικισμό Τελήσι (τους χωρίζει ο οικισμός Αμπέλια).

     Το Αθαμάνιο είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στις παρυφές των Τζουμέρκων (Αθαμανικά Όρη): η κορυφή που βρίσκεται πάνω από το χωριό έχει υψόμετρο 2.393 μέτρα. Υψομετρικά το κέντρο του χωριού βρίσκεται στα 756 μέτρα, λόγω όμως της μορφολογίας του εδάφους είναι κτισμένο από υψόμετρο 620μ έως 1042μ. Απέχει 64 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού, Άρτα, διαδρομή περίπου 50 λεπτών από το νέο οδικό άξονα Άρτας-Τρικάλων, και 90 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα. Γεωγραφικά τοποθετείται στο τμήμα των ανατολικών Τζουμέρκων και σε απόσταση 15 χλμ από τον ποταμό Αχελώο, που αποτελεί και το φυσικό σύνορο με τον Νομό Τρικάλων.

   Η περιοχή του Δήμου Αθαμανίας στους μυθικούς και προϊστορικούς χρόνους αποτελούσε τμήμα της χώρας των Αθαμάνων, η οποία εκτεινόταν μεταξύ Ηπείρου, Θεσσαλίας και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Οι Αθαμάνες, ηπειρωτικό φύλο που κατοικούσαν στην ορεινή περιοχή των Αθαμανικών Ορέων (Τζουμέρκα) και των βορειοανατολικών Αγράφων, οφείλουν το όνομά τους στο μυθικό βασιλιά Αθάμαντα, που ήρθε από τον Ορχομενό της Βοιωτίας, εγκαταστάθηκε και βασίλευσε στην περιοχή. Έτσι πήρε το όνομά του και το χωριό.

 ΙΣΤΟΡΙΑ

    Κατά τους ιστορικούς χρόνους, οι Αθαμάνες αναφέρονται πρώτη φορά το 395 π.Χ., ενισχύοντας την τετραπλή συμμαχία Κορίνθου, Άργους, Αθήνας και Θήβας^[3]. Στρατευμένοι ή μισθοφόροι πολεμιστές, εκστρατεύουν στην Ιταλία υπό τον βασιλιά Πύρρο κατά τη δεύτερη περίοδο της βασιλείας του (296-272 π.Χ.).Με την κυριαρχία των Ρωμαίων (167 π.Χ.), η Αθαμανία και όλη η Ήπειρος αρχικά συγχωνεύεται με τη Μακεδονία, αποτελώντας ρωμαϊκή επαρχία, ενώ μετά την υποταγή και της υπόλοιπης Ελλάδας το 146 π.Χ., προσαρτήθηκε στην επαρχία Αχαΐας.Από τον 3ο μέχρι και τον 11ο αιώνα, Κέλτες, Βάνδαλοι, Οστρογότθοι, Σλάβοι, Νορμανδοί, Βούλγαροι και άλλοι επιδρομείς θα ερημώσουν πολλές φορές την περιοχή των Τζουμέρκων. Η Αθαμανία, στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποτέλεσε αρχικά μέρος του Θέματος Νικόπολης και αργότερα τμήμα του ισχυρού Δεσποτάτου της Ηπείρου (1204-1449), ενισχύοντάς το οικονομικά και στρατιωτικά.

    Μετά την κατάληψη της Άρτας από τους Τούρκους το 1449, η περιοχή των Τζουμέρκων προβάλλει αντίσταση και παραμένει ανεξάρτητη μέχρι το 1479, οπότε και αναγνωρίζει την τουρκική κυριαρχία, διατηρώντας όμως σημαντικά προνόμια ως ημιανεξάρτητη, αυτοδιοικούμενη κοινότητα. Κατά τον 17ο αιώνα, τα προνόμια περιορίζονται, οι φόροι αυξάνονται ενώ η περιοχή δοκιμάζεται από αναρχία, ληστείες και διωγμούς.

    Από το 1696, οπότε τα χωριά της περιοχής των Τζουμέρκων και της ευρύτερης περιοχής οικειοθελώς τίθενται υπό την προστασία των Ενετών με την υποχρέωση πληρωμής φόρου, και ιδιαίτερα μετά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Βενετίας το 1699, μια νέα περίοδος ανασυγκρότησης και ανοικοδόμησης της περιοχής αρχίζει. Ανασυγκροτούνται οικισμοί, οικοδομούνται μοναστήρια, εκκλησίες, επισκευάζονται υδραγωγεία, νερόμυλοι κλπ.

   Γεγονότα που σημαδεύουν την περιοχή των Τζουμέρκων κατά τον 18ο αιώνα είναι τα Ορλωφικά το 1770 και η άνοδος στην εξουσία του Αλή Πασάτο 1785. Κατά τους επαναστατικούς χρόνους, η συμμετοχή των Τζουμέρκων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι αξιόλογη. Στο μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου στο Βουργαρέλι το Μάιο του 1821 συγκεντρώθηκαν οι οπλαρχηγοί των Τζουμέρκων και Ραδοβυζίων (Γεώργιος Καραϊσκάκης, Γώγος Μπακόλας κ.ά.) και κήρυξαν την επανάσταση της Άρτας. Από τότε, αρκετά επαναστατικά κινήματα σημειώνονται στην περιοχή των Τζουμέρκων και αρκετές μάχες διεξάγονται μέχρι το 1881, οπότε και γίνεται η προσάρτηση της περιοχής και της Άρτας στην ελεύθερη ελληνική επικράτεια.

    Τα πολεμικά γεγονότα του 20ου αιώνα (Βαλκανικοί πόλεμοι και οι δυο Παγκόσμιοι Πόλεμοι) και ιδιαίτερα η Κατοχή 1941-1944 και η δράση των αντιστασιακών δυνάμεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ στην περιοχή κατά τον Εμφύλιο σημαδεύουν την περιοχή των Τζουμέρκων με σημαντικές ανθρώπινες απώλειες και καταστρεπτικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

   Η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση τις επόμενες δεκαετίες θα μειώσουν ακόμα περισσότερο το ανθρώπινο δυναμικό του Δήμου Αθαμανίας, κατά συνέπεια και του χωριού Αθαμανίου.

   Το παλαιότερο όνομα του Αθαμανίου φέρεται ως Λειψίστα, με 705 κατοίκους το 1883, οπότε και προσαρτήθηκε στον Δήμο Β’ Ταξεως της Θεοδωρίας, που είχε έδρα το Βουργαρέλιον.Το 1912 διορθώνεται σε Λουψίστα, αποσπάται από το Δήμο Θεοδωρίας καιορίζεται έδρα της κοινότητας Λουψίστας. Το 1927 μετονομάζεται από Λουψίστα σε Λειψόν. Τέλος το 1950 μετονομάζεται από Λειψόν σε Αθαμάνιον

   Το παλιό όνομα του Αθαμανίου ήταν Λουψίστα, το οποίο προήρθε κατά τον 16ο αιώνα, με αφορμή την έλλειψη υδάτινων πόρων στην περιοχή λόγω παρατεταμένης περιόδου ανομβρίας.

Μετά την Επανάσταση του 1821, η πρώτη οριοθέτηση των συνόρων άφησε την Ήπειρο ως τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι το 1881, οπότε κι έγινε η προσάρτηση της περιοχής της Ηπείρου. Όμως, οι Τούρκοι που είχαν στην ιδιοκτησία τους αυτές τις περιοχές και τα χωριά είχαν πουλήσει τις εκτάσεις αυτές σε πλούσιους Έλληνες και το δικαίωμά τους αυτό κατοχυρώθηκε με τη Συνθήκη του Βερολίνου στις 13 Ιουλίου 1878.

Αγοραστές των χωριών της Άρτας και των Τζουμέρκων ήταν ο Χρηστάκης Ζωγράφος, ο οποίος ήταν εκείνη την εποχή προμηθευτής του τουρκικού στρατού, και ο Κωνσταντινος Καραπάνος, γιος του Γεράσιμου Καραπάνου, αρχιεπιστάτη των κληρονόμων του Μουσταφά Πασά, μεγάλου αξιωματούχου της Τουρκίας, έμπιστου συνεργάτη του σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ Χαν Γαζή και ιδιοκτήτη περιοχών της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας.

Οι δύο αυτές οικογένειες συγγένεψαν μεταξύ τους παντρεύοντας τους απογόνους τους κι έτσι έγινε μεταβίβαση περιουσίας, που περιελάμβανε κάποια χωριά, όπως το Αθαμάνιο, τα οποία και πάλι υπέφεραν από την καταπίεση και τη βαριά φορολογία των νέων ιδιοκτητών. Οι κάτοικοι αποφάσισαν να αγοράσουν οι ίδιοι μόνοι τους το δικό τους χωριό, πρόταση την οποία αποδέχτηκε ο Καραπάνος και έδωσε εντολή για σύνταξη κτηματολογίου.

Το συμβόλαιο αγοραπωλησίας συντάχθηκε στις 16 Ιουνίου 1883 (αρ. 1486) και το συμφωνηθέν ποσό ήταν 4.500 χρυσές λίρες, εξοφλητέο μέχρι το 1891. Παρά τις προσπάθειες για εξόφληση του τελικού ποσού, το συμβόλαιο διαλύθηκε και τα δικαιώματα χάθηκαν. Οι αρχικοί ιδιοκτήτες δέχτηκαν να πουλήσουν το Αθαμάνιο στους κατοίκους του μέσω εγγυητή (26 Σεπτεμβρίου 1898) και εξόφληση σε 33 χρόνια. Την ψιλή κυριότητα ανέλαβε το κράτος, την οποία ανέκτησαν οι κάτοικοι του χωριού το 1998.

Πληθυσμιακά αποτελείται από κατοίκους άνω των 45 ετών σε ποσοστό πάνω από 60%, ενώ οι νέοι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και τις κατασκευές. Γνωστή είναι η ικανότητα των κτιστών πέτρας από τα Τζουμέρκα. Υπάρχουν αρκετοί δημόσιοι υπάλληλοι στην σύνθεση του πληθυσμού, οι οποίοι συμβάλλουν ενεργά στην διατήρηση ενός οικονομικού υποβάθρου που μπορεί να συντηρεί το χωριό, το οποίο βρίσκεται σε δυσχερή θέση λόγω μορφολογίας και έλλειψης μονάδων παραγωγής.

Τα τελευταία χρόνια, γίνεται μια προσπάθεια επενδύσεων στον αγροτουρισμό μέσω Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης και επενδυτικών Προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα το χωριό επί του παρόντος να έχει τη δυνατότητα φιλοξενίας και σίτισης επισκεπτών.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Η ομορφιά του ορεινού όγκου των Τζουμέρκων και αρκετά σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αποτελούν σημαντικό πόλο έλξης για τους επισκέπτες. Υπάρχουν αρκετά μονοπάτια που προσφέρονται για ορειβασία και σημεία πάνω από το χωριό για αναρρίχηση. Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων και σε υψόμετρο 960 μ. λειτουργεί πίστα αγώνων Παραπέντε. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη επενδυτικό πρόγραμμα για την κατασκευή Χιονοδρομικού κέντρου με δύο πίστες (Αρχαρίων και Αθλητών) το οποίο θα βρίσκεται 2.8 χλμ μακριά από το κέντρο του Αθαμανίου και σε υψόμετρο 1350μ.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Παράγονται κυρίως γαλακτοκομικά προϊόντα άριστης ποιότητας, καθώς και ντόπια αλλαντικά. Επίσης, ανθεί τα τελευταία χρόνια η μελισσοκομία. Το βασικότερο δένδρο που αποδίδει στο υψόμετρο του Αθαμανίου είναι η καρυδιά, οπότε γίνεται συγκομιδή και συσκευασία ξηρών καρπών. Επιπλέον, υπάρχει και μικρή ενασχόληση με την συγκομιδή θυμαριού και τσαγιού του βουνού.

ΓΙΟΡΤΕΣ – ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ

• ΑΗ-ΓΙΩΡΓΗΣ Αμπέλια 31 Ιουλίου
• ΑΗ-ΛΙΑΣ 20 Ιουλίου
• ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ 9 Ιουνίου
• ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 7 Ιουλίου
• 14 Αυγούστου Συναυλίες συλλόγου στο σχολείο
• 15 Αυγούστου πανηγύρι Κοίμησης της Θεοτόκου από το μεσημέρι
• 16 Αυγούστου χορευτικά και καγκελάρι στην πλατεία
• ΑΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΛΗ Αυγούστου πανηγύρι
• Καθαρά Δευτέρα στον Αη Γιάννη με διάφορες δραστηριότητες

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

• Κολύμπι στον Αχελώο
• Ψάρεμα στη λίμνη Κάτω Καλεντίνης
• Σκι-Snowmobile-έλκηθρο στη θέση Σταυρός Θεοδώριανων
• Μονοπάτια για περίπατο στα δάση
• Ομαλός δρόμος χωρίς ανηφόρες για ποδηλάτες
• Χωματόδρομοι στα δάση για 4Χ4
• Αθαμάνιος Διαδρομή

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

• Λαογραφικό μουσείο Αγ. Κυριακής Αθαμανίου
• Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Βουργαρέλι
• Κόκκινη Εκκλησία στο Βουργαρέλι
• Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Μυρόφυλλο
• Δημοτική Πινακοθήκη Κώστα Μπαλάφα στο Βουργαρέλι

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ

• Το φράγμα της Μεσοχώρας
• Καταρράκτες Θεοδώριανων
• Αθαμανικό Κέντρο Τέχνης στο Κάτω Αθαμάνιο
• Παλιά Πέτρινα γεφύρια
• Πέτρινες βρύσες

ΚΥΨΕΛΗ-ΧΩΣΕΨΗ

      Η Κυψέλη (Τοπική Κοινότητα Κυψέλης – Δημοτική Ενότητα ΑΘΑΜΑΝΙΑΣ), ανήκει στον δήμο ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ της Περιφερειακής Ενότητας ΑΡΤΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου 50 χλμ. ανεβαίνοντας από την πόλη της Άρτας, ζει στους δικούς του ρυθμούς το χωριό Κυψέλη Άρτας (Χώσεψη), με υψόμετρο στην πλατεία του 600 περίπου μέτρων.

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

     Κι εκεί που ο «τεμαχισμός» του χωριού σε συνοικισμούς: Λούτσα, Καλλονή, Ευαγγελίστρια, Ρουπακιά, Άι-Γιώργης, τείνουν να σπάσουν το ίδωμα των ματιών και την ψυχή σε κομμάτια, έρχονται οι εικόνες κοντά η μία στην άλλη κι αλληλοσυμπληρώνονται, με φύση και ιστορία ανάκατες. Αέρινη η Λούτσα, πάνω στη ράχη, θαρρείς και θα πετάξει για τ’ αλλού στου κόσμου την άκρη, κρατιέται γερά από δυο-τρεις ανθρώπους της. Πραγματική ομορφιά η Καλλονή, μα ήπια αγκαλιά, προσδίδει σιγουριά και ηρεμία. Με το Βυζάντιο συνδέοντάς μας η Ευαγγελίστρια, το μοναστήρι, φέρνει το νου στην άλλη ζωή, μέσα απ’ της κόλασης τις αγιογραφίες της. Το Καστρί, με τα ιστορικά του μνημεία, καθηλώνει το χρόνο στη ρωμαϊκή εποχή. Η Ρουπακιά απέναντι, επιβλητική, με τα έλατα και τους αγίους της: Άγιο Κωνσταντίνο και Αγία Μαρίνα, αποτελεί τα ανατολικά όρια. Κι η κορυφή του χωριού, ο Άι-Γιώργης, αγκαλιάζει με σιγουριά τους πρόποδες των Τζουμέρκων, άφοβος στους κεραυνούς και τα χιόνια τους, καθώς το μάτι πάει μακριά ως τη θάλασσα. Όλα τούτα στέκονται προστάτες του κεντρικού τμήματος του χωριού με την παραδοσιακή πλατεία, τα καφενεδάκια, το μουσείο, τα πλατάνια και τα νερά του.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ

    Aρκετές συζητήσεις και διαφωνίες προκάλεσε κατά καιρούς η ονοματοθεσία του χωριού. Η κυρίαρχη άποψη είναι ότι η λέξη «Χώσεψη» προέρχεται από τη φυσική τοποθεσία του χωριού και είναι σύνθετη από τις λέξεις: «χάος» και «όψις». Το χωριό βρίσκεται στην αγκαλιά δύο υψωμάτων: τα Αμπέλια δυτικά και την Τζούμα ανατολικά, με τη Γκούρα (ποτάμι) να κυλάει στην άκρη του χωριού και σε χαμηλότερο επίπεδο. Η σύνθεση όλων αυτών δημιουργούν το «χάος». Νότια όμως το μάτι μπορεί να ταξιδέψει ελεύθερα, επιτρέποντας την «όψιν» του χωριού από πολλά σημεία τα οποία απορρίφτηκαν από τη Νομαρχία Άρτας (1954). Το Κοινοτικό Συμβούλιο επανήλθε προτείνοντας τα: «Κυψέλη» ή «Καλλιθέα» (1960). Τελικά έγινε αποδεκτό το «Κυψέλη» (1962), ως περισσότερο εύηχο.

      Το νέο όνομα, είναι προφανές, ότι ταυτίζει τους κατοίκους του χωριού με τις μέλισσες, οι οποίοι παλιότερα,αλλά και σήμερα ξενιτεύονται, συλλέγουν τους «καρπούς» και τους εναποθέτουν στην «Κυψέλη» τους.Παραλλαγή αυτής της άποψης είναι ότι το «χάος» και «όψις» προέρχεται από την εικόνα που προσλαμβάνει ο παρατηρητής κοιτάζοντας από ψηλά (κάποιο ύψωμα ή το βουνό) το χωριό. Υποστηρίχτηκε από κάποιους άλλους ότι το «Χώσεψη»» προήλθε από το «χωσιά» και «όψη». Λόγω της θέσης του χωριού προσφέρεται για χωσιά (ενέδρα), έχοντας παράλληλα και θέα (όψη) προς μία κατεύθυνση (νότια)  Προτάθηκαν από το Κοινοτικό Συμβούλιο τα ονόματα: «Παράδεισος» και «Δροσιά»,

ΙΣΤΟΡΙΑ

     Η Κυψέλη (Χώσεψη) κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας διατήρησε, όπως και όλα τα χωριά των Τζουμέρκων, ένα ιδιόμορφο καθεστώς αυτοδιοίκησης.Κατά την επανάσταση του 1821 κυρίαρχες μορφές του αγώνα στην περιοχή των Τζουμέρκων ήταν οι Κουτελιδαίοι.       Μετά το θάνατο του Γιαννάκη Κουτελίδα αρματολός των Τζουμέρκων διορίστηκε ο γιος του Νικολάκης, που κράτησε το αρματολίκι ως το 1881.

    Με τη συνθήκη του Βερολίνου, το 1881, προσαρτήθηκαν στο τότε ελληνικό κράτος η Θεσσαλία και ένα μέρος της Ηπείρου, με σύνορα τον ποταμό Άραχθο. Έτσι τα Τζουμερκοχώρια λευτερώθηκαν από τους Τούρκους, αλλά περιήλθαν στα χέρια των τσιφλικάδων. Η Χώσεψη αποτέλεσε για αρκετά χρόνια ιδιοκτησία των αδελφών Καραπάνου, οι οποίοι την πούλησαν, το 1883, στις 156 οικογένειες του χωριού, έναντι 630 χρυσών λιρών. Την περίοδο αυτή εντάχθηκε, μαζί με άλλα χωριά της περιοχής, στο Δήμο Θεοδωρίας, ο οποίος είχε 5.167 κατοίκους. Αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη κοινότητα το 1912       . Στον απελευθερωτικό αγώνα του 1912-13 και στη Μικρασιατική εκστρατεία πήραν μέρος αρκετοί Χωσεψίτες.Το 1962 η Χώσεψη μετονομάστηκε σε Κυψέλη.

   Με το σχέδιο «Καποδίστριας», το 1997, ιδρύθηκε ο Δήμος Αθαμανίας  με έδρα το Βουργαρέλι, στον οποίο ανήκε και η Κυψέλη, ενώ με το σχέδιο «Καλλικράτης», το 2010  και τη συνένωση των Δήμων: Αθαμανίας και Αγνάντων και των Κοινοτήτων: Θεοδωριάνων και Μελισσουργών, δημιουργήθηκε ο Δήμος Κεντρικών Τζουμέρκων με έδρα το Βουργαρέλι, στον οποίο ανήκει σήμερα η Κυψέλη.

      ΕΘΙΜΑ

Στην Κυψέλη συχνά παρεμβρίσκετε κόσμος από πολλές περιοχές για να γιορτάσουν ή να τιμήσουν πρόσωπα και εκδηλώσεις.

 Μια απο τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις που διοργανώνει ο σύλλογος με την βοήθεια των ντόπιων κατοίκων είναι οι απόκριες. Το βράδυ της Παρασκευής των απόκρεων διοργανώνεται γλέντι, την Κυριακή το πρωί μαζεύονται οι κάτοικοι του χωριού για να φάνε τη γίδα που προετοιμάζεται από την προηγούμενη μέρα, στο χωριό κατασκευάζεται καμαρίνι όπου παρέχει ο σύλλογος υλικά και το βράδυ μασκαρεύονται οι νεότεροι και οι κάτοικοι γλεντάνε μέχρι πρωί,  καθως καίγεται ο καρνάβαλος με μουσική και χώρους. Την Καθαρά Δευτέρα οι γυναίκες σερβίρουν λαγάνες και χαλβά καθως μαγειρεύεται η φασολάδα και ο κόσμος διασκεδάζει.

Tα πανηγύρια στην Κυψέλη γίνονται στις 24 Αυγούστου το πρωί στον Πάτερ Κοσμά όπου παρεμβρίσκετε μπάντα με ζωντανή μουσική και αφού το χορευτικό του συλλόγου παρουσιάσει τους ηπειρώτικους χορούς ο κόσμος γλεντάει και χορεύει  το πανηγύρι συνεχίζεται το βράδυ στην κεντρική πλατεία του χωριού. Και γύρω στα μέσα αυγούστου διοργανώνεται λαϊκή βραδιά στην κεντρική πλατεία της Κυψέλης.

Κάτω Αθαμάνιο

    “Βουνά, βουνά, χαράδρες, ποτάμια, …και μια λίμνη στην  αγκαλιά. Λίμνη που δεν κυματίζει. Ανεβοκατεβαίνει μόνο κι αλλάζει χρώματα .Και μετά τις κορυφογραμμές, οι ψυχές ,τα έργα των ανθρώπων και τα ζωντανά. Οι Καλλαρίτες τα Πράμαντα  Το Αθαμάνιο, το Βουργαρέλι, ο Καταρράκτης, τα Άγναντα, και πάει… Τα βλέπω κι ας μη φαίνονται από μακριά. Κάθε φορά που αντικρίζω τα Τζουμέρκα κάνω και τις διαδρομές. Διαδρομές που μοιάζουν με διαδρομές ζωής. Ατέλειωτα κομμάτια ανεικονικής σύνθεσης και απόλυτου νατουραλισμού. Γραμμές σκληρές, καθαρές και γραμμές εν χορώ  στη  σιγή της μουσικότητας  του χώρου…Κάτω Αθαμάνιο. Τόπος με χρώματα της ζωής και της φθοράς. Είναι ο τόπος μου. Και τόπος  δεν είναι αυτό που φαίνεται αλλά αυτό που ζωγραφίζεται, χρόνια τώρα, στη ψυχή μου και που θέλει να ξαναβγεί στη θωριά. Έτσι με την θωριά αυτή γλεντώ εγώ τον τόπο μου”.

     Το Κάτω Αθαμάνιο  βρίσκεται στον οδικό άξονα της Εθνικής οδού ¨Άρτας -Τρικάλων,  στο 35ο χλμ. και στο μέσον περίπου της διαδρομής μεταξύ της Ιόνιας οδού και του ορεινού όγκου των Τζουμέρκων. Η γεωλογική ιδιομορφία του τοπίου αποτελεί  ένα ασύγκριτο φυσικό ανοιχτό σκηνικό τέχνης και περιέχει διαδρομές ιδιαίτερου εικαστικού ενδιαφέροντος για τη μελέτη της ζωγραφικής στη φύση αλλά και για περιπάτους αναψυχής. Αποτελείται από δύο βασικούς οικισμούς. Τον Άγιο Χαράλαμπο, που απέχει 3 χλμ. περίπου από τον κεντρικό οδικό άξονα  και τον Άγιο Γεώργιο (ή Αγορασιά)  που εκτείνεται κατά μήκος της οδού Ε.30.

  Μικρή ιστορική αναδρομή 1914 – 2014.

1914. –  Ελάχιστοι κάτοικοι κυρίως βοσκοί και γεωργοί διάσπαρτοι στους λόφους κατά οικογένειες στις τοποθεσίες Λυκοφούσι, Βαμβακού, Τσιάρες, Σκρομποτσικό, Γωνιά, Ταύλακ.α.. Βασική κατοικία η καλύβα και το χαμόσπιτο. Περιοχή χωρίς αμαξιτή οδό, σχολείο και εκκλησία.  Ο Γ. Τυρολόγος, (1880 – 1938), δημιούργησε  το πανδοχείο «χάνι Τυρολόγου» για τους αγωγιάτες στη θέση Βαμβακού. – Λειτουργία υδρόμυλου στη θέση Κούλια. Η Παλαιά ονομασία του χωριού ήταν Κάτω Λειψό (ή Λουψίστα) και ήταν μία κοινότητα με την Άνω Λουψίστα, το σημερινό Αθαμάνιο, μέχρι το 1960.

1922. – Προσωρινό  σχολείο σε ανοιχτή καλύβα (κιόσκι) στη θέση Τσιπρέϊκα.

1924. –  Παραχώρηση χώρου και δημιουργία προσωρινού σχολείου στο Χάνι Τυρολόγου, (πληρωμή του δασκάλου με αγροτικά προϊόντα).

1926. – Ανέγερση εκκλησίας Αγίου Χαραλάμπους  και μόνιμου δημοτικού σχολείου στο        Σκρομποτσικό. Αμαξιτή οδός από Άρτα μέχρι χάνι Τυρολόγου.

1930. –  Ανέγερση μικρής εκκλησίας Αγίου Γεωργίου στην Αγορασιά.

1936. – Δημοτικό σχολείο στην Αγορασιά. Έναρξη κατασκευής αμαξιτής οδού  από χάνι Τυρολόγου μέχρι  Βουργαρέλι.

1943. – Γερμανική κατοχή- εμπρησμοί,  πλήρης καταστροφή  στο Χάνι Τυρολόγου.

1950. – Λειτουργία δύο Δημοτικών σχολείων. Μαθητές 150. Λαϊκά πανηγύρια.

1960. – Λειτουργία τριών δημοτικών σχολείων. Μαθητές 170. Μετανάστευση.

1965. – Λειτουργία τεσσάρων  δημοτικών σχολείων. Μαθητές 180.

1970. – Αστυφιλία, μείωση πληθυσμού. Πολιτισμική παρακμή.

2012  – Ίδρυση του Αθαμανικού Κέντρου Τέχνης στη θέση  Άγιος Γεώργιος   (Βαμβακού).

2013– Λειτουργεί ξανά  το Δημοτικό σχολείο Αγ. Χαραλάμπους με 6 Μαθητές  και ο υδρόμυλος Κωσταβασίλη

2014 – Απόφαση  δημιουργίας πινακοθήκης στη θέση «χάνι Τυρολόγου

 

ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΚΑΤΟΥΝΟ

    Το Παλαιοκάτουνο (Τοπική Κοινότητα Παλαιοκατούνου – Δημοτική Ενότητας ΑΘΑΜΑΝΙΑΣ),ανήκει στον δήμο ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ της Περιφερειακής Ενότητας ΑΡΤΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.

Η επίσημη ονομασία είναι “το Παλαιοκάτουνον”. Έδρα του δήμου είναι το Βουργαρέλι και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Παλαιοκάτουνο ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Παλαιοκατούνου, του πρώην Δήμου ΑΘΑΜΑΝΙΑΣ του Νομού ΑΡΤΗΣ.

Το Παλαιοκάτουνο έχει υψόμετρο 353 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,3346724323 και γεωγραφικό μήκος 21,1741151069. Οδηγίες για το πώς θα φτάσετε στο Παλαιοκάτουνο θα βρείτε εδώ.

Η περιοχή του Παλαιοκάτουνου είναι ιστορική με ρίζες πολύ πίσω στον χρόνο. Η παλαιότερη αναφορά του ονόματος Παλαιοκάτουνο προέρχεται απο τα επίσημα έγγραφα του Αλή Πασά έτους 1803, με τα οποία περιγράφονταν αναλυτικά οι ιδιοκτησίες που ανήκαν στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Βουργαρελίου.

Σε αυτά αναφέρονται πολλές περιοχές του χωριού με την σημερινή τους ονομασία. Επιπλέον οι περισσότερες ονομασίες τοποθεσιών και συνοικισμών ανάγουν στην περίοδο 14ου-15ου αιώνα όπου η ευρύτερη περιοχή κυριαρχούνταν απο διάφορους λαούς σλαβικής κυρίως προέλευσης. Απο εκεί προέκυψαν και τα κυριότερα τοπονύμια της περιοχής Ζάλος, Αραδιτσικό, Τριάνοβος, Παλιομίγερη, Αβαρίτσα, Δραμάλα, Τρόκια κ.λ.π..

 

TO ΣΚΑΡΠΑΡΙ-ΘΕΟΔΩΡΙΑΝΑ

     Το Σκαρπάρι (Τοπική Κοινότητα Θεοδωριάνων-Δημοτική Ενότητα ΘΕΟΔΩΡΙΑΝΩΝ), ανήκει στον δήμο ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ της Περιφερειακής Ενότητας ΑΡΤΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου,σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.Η επίσημη ονομασία είναι το “το Σκαρπάριον”.Έδρα του δήμου είναι το Βουργαρέλι και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”,μέχρι το 2010,το Σκαρπάρι ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Θεοδωριάνων,της πρώην Κοινότητας ΘΕΩΔΩΡΙΑΝΩΝ του Νομού ΑΡΤΗΣ.

      Το Σκαρπάρι έχει υψόμετρο 640 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας,σε γεωγραφικό πλάτος 39,4142734154 και γεωγραφικό μήκος 21,2606605579.

   Τα Θεοδώριανα είναι χωριό του νομού Άρτας χτισμένο σε πλαγιά των ανατολικών Τζουμέρκων. Απέχει από την πόλη της Άρτας 80 km. Αποτελεί έδρα κοινότητας και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 994 κάτοικοι.

    Τα Θεοδώριανα μέχρι και το 2010 αποτελούσαν ξεχωριστή κοινότητα΄που καταλάμβανε έκταση 44,39 Km² και συνόρευε με τον δήμο Αγνάντων, την κοινότητα Μελισσουργών και με το νομό Τρικάλων. Σημαντικότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι οι διπλοί καταρράκτες που σχηματίζονται στον ποταμό Άσπρη Γκούρα. Ονομάζονται καταρράκτες Σούδα και είναι από τους μεγαλύτερους καταρράκτες της Ελλάδας καθώς φθάνουν σε ύψος τα 25 μέτρα. Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην σύγχρονη ιστορία των Θεοδωριάνων είναι και ο αγώνας των κατοίκων από το 1997 ενάντια στην κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων στα δύο κυριότερα ποτάμια του χωριού από την Μηχανική ΑΕ και Τέρνα Ενεργειακή ΑΕ. Τελικά μόνο ένα από αυτά κατασκευάστηκε, με εμφανείς καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον της περιοχής, ενώ για τα υπόλοιπα μετά και από απόφαση του ΣτΕ αποτράπηκε η κατασκευή τους.

   Δίπλα τους σέρνει τα νερά του πάνω στ’ ασπροχάλικα ο Αχελώος,ο Θεός της μυθολογία μας, με το ίδιο σιγανό μουρμουρητό του, απαράλλαχτο Στον πάτο του συνοικισμού,δίπλα ακριβώς στο ποτάμι, η

 Αγία Παρασκευή.Ταπεινή και πανέμορφη κάτω απ’ τον τεράστιο δέντρο,άγιο απάγκιο παρηγοριάς και δέησης.Το μικρό πανηγυράκι που στήνεται κάθε χρόνο στην αυλή της, κάλεσμα για αντάμωμα.

Σε πείσμα των καιρών,ανοιχτό χειμώνα καλοκαίρι.Λίγο παραπάνω στο τέλος του φαραγγιού της Αγίας Τριάδας τρία τέσσερα ακόμα σπιτάκια του συνοικισμού.Τα Καραχαλέικα.

Το Σκαρπάρι παλιότερα ήταν η χειμερινή διαμονή,τα <<χειμαδιά>>πολλών Θεοδωριανιτών.Οι Θοδωριανίτες κατέβαζαν εκεί τα χοντρά κυρίως ζώα,στο <<βοϊδολίβαδα>>,επειδή ο χειμώνας δεν ήταν τόσο βαρύς.

Λέγεται ότι ο Γιώργος Μακρής,ήταν ο πρώτος που κατοίκησε στο Σκαρπάρι με τα 300 γίδια του.Διορισμένος τοποτηρητής από τους Τούρκους,γύρω στο 1865,ήρθε κρυφά σε συνεννόηση με τους Αθαμανιώτες να τους πουλήσει το Σκαρπάρι για 100 γρόσσια.Η περιοχή όμως άνηκε διοικητικά στα Θεοδώριανα.

Όταν μαθεύτηκε το νέο,οπλισμένοι Θοδωριανιτές έπιασαν το Μακρή στην καλύβα που κοιμόταν και αφού του έδεσαν μια πέτρα στο λαιμό,τον έπνιξαν στον Αχελώο.Από τότε το μέρος εκείνο λέγεται << ο βρος του Μακρή>>. Οι Τούρκοι μετά από αυτό για εκδίκηση θέλησαν να κάψουν τα Θεοδώριανα, αλλά δεν το κατάφεραν.Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά.Το Σκαρπάρι απ΄τη δεκαετία του ΄80 με τη διάνοιξη του δρόμου Άρτα – Τρίκαλα βγήκε απ την αφάνεια.