της Ευγενίας Μπαλαούρα (Α2)
Το συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο της Κατίνας Παπά έχει πραγματικά ενδιαφέρον. Η συγγραφέας περιγράφει τι συμβαίνει σ’ ένα Γυμνάσιο θηλέων γύρω στη δεκαετία του ’30, κατά τη διάρκεια ενός παρωχημένου και αυστηρού εκπαιδευτικού συστήματος. Χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται περιγραφή του γυμνασίου. Παρουσιάζει τους δρόμους και τα καταστήματα που περνάς για να φτάσεις σ’ αυτό. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στους εκπαιδευτικούς του σχολείου και τη λειτουργία του. Ο Γυμνασιάρχης είναι ένας αυστηρός άνδρας που ελέγχει τα πάντα και όλους. Οι εκπαιδευτικοί υπακούουν, χωρίς αντιρρήσεις, σ’ αυτόν εκτός κάποιων εξαιρέσεων. Η νέα καθηγήτρια η Μ. Γεωργή αναλαμβάνει το χειρότερο τμήμα. Καταφέρνει όμως, με την προσωπικότητα της, να κάνει τις μαθήτριες να αγαπήσουν το μάθημα. Η ίδια είναι δυναμική, κάτι που οργίζει το Γυμνασιάρχη. Όλοι οι καθηγητές είναι επιφυλακτικοί απέναντι της εκτός από την καθηγήτρια των γαλλικών που φαίνεται λίγο αφελής. Το τρίτο μέρος (και το πιο εντυπωσιακό) έχει ως κύριο θέμα το Συμβουλευτικό Σταθμό που δημιουργεί μια άλλη καθηγήτρια, η Α. Πελέκη. Βλέποντας τις μαθήτριες τόσο θλιμμένες θέλει να τις βοηθήσει και τις συναντά κάθε Παρασκευή μετά το σχολείο. Δίνει λύση στα προβλήματά τους, τα οποία σχετίζονται με την επιθυμία των κοριτσιών να αυτοκτονήσουν καθώς δεν βρίσκουν ενδιαφέρουσα τη ζωή τους. Μάλιστα, όταν ο Γυμνασιάρχης ανακαλύπτει το Σταθμό και απαιτεί να σταματήσει η λειτουργία του, εκείνη συνεχίζει άφοβα, συναντώντας όμως τις κοπέλες για λίγη ώρα στα διαλείμματα και τους διαδρόμους. Η ιστορία συνεχίζεται με πολλές εκπλήξεις, συγκρούσεις και αλλαγές στο σχολείο.
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
«Αλήθεια, πώς θα” πρεπε να είναι ένας καλός εκπαιδευτικός;
Έπρεπε να είναι ένας φυσικός και ανυπόκριτος άνθρωπος, δίχως καμιά απολύτως πόζα, δίχως υποκριτικές γλύκες και δίχως επίδειξη εμβρίθειας• και να φέρνεται στα παιδιά όπως θα φερνόταν και στα δικά του τα παιδιά, αν είχε, ή στους καλύτερους φίλους του: με στοργή, με καλοσύνη και με ευγένεια. Τότε γίνονται αμέσως και τα παιδιά καλά και ευγενικά, και αφήνονται στα χέρια του έτσι όπως αφήνονται και στα χέρια της μητέρας τους ή της μεγαλύτερης αδερφής τους.»
«Για να μιλήσουν στις ανοιχτές ψυχές των παιδιών τις πολύτιμες τούτες ώρες πρέπει, εκτός από τις βαθιές γνώσεις, να ”χουνε και μερικά άλλα προσόντα που δεν αποχτιούνται μέσα σε τέσσερα χρόνια, ούτε και σε οχτώ. Πρέπει να είναι «ά ν θ ρ ω π ο ι», και για την απλή αυτή ιδιότητα χρειάζονται πολυσύνθετα πράματα, χρειάζεται π ο λ ι τ ι σ μ ό ς: κράμα από φυσικές ιδιότητες, από πολλές επίκτητες, από βαθιά μακρόχρονη καλλιέργεια και από οικογενειακή και κοινωνική αγωγή. Δύσκολα πράματα, γι΄αυτό και σπάνια. Σπάνια σε όλα τα πεδία• λοιπόν και στην Εκπαίδευση. Μόνο που στην Εκπαίδευση η έλλειψη φαίνεται. Στα άλλα επαγγέλματα κρύβεται.»
“Η Πελέκη διαμαρτυρήθηκε: “Γιατί να φτάσει το γράμμα στα χέρια του Γυμνασιάρχη; Ήταν απόσπασμα για τα χέρια του;”
Κατίνα Παπά (1903-1957).
Η Κατίνα Παπά γεννήθηκε στο χωριό Γιαννιτσάτες στη Βόρειο Ήπειρο. Εκεί πέρασε τα παιδικά και μέρος των εφηβικών χρόνων της. Μετά από διώξεις ελλήνων από τουρκαλβανούς στην περιοχή, η οικογένεια Παπά κατέφυγε στην Κέρκυρα, όπου η Κατίνα τέλειωσε την Ιόνιο Ακαδημία με άριστα και τιμήθηκε με το χρυσούν μετάλλιο World Douglas. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στην Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών (1924-1925). Μετεκπαιδεύτηκε στην Αυστρία (1930-1932), το Μόναχο και το Βερολίνο (1938-1939) με υποτροφίες του Υπουργείου Παιδείας και ειδικεύτηκε στην Ψυχολογία και τη Θεραπευτική αγωγή. Στη Βιέννη παρακολούθησε μαθήματα του Alfred Adler. Το 1933 παρακολούθησε σχολικά προγράμματα για παιδιά με ειδικές ανάγκες στην Ιταλία. Εργάστηκε στο Στ΄ Γυμνάσιο Θηλέων Αθηνών, όπου ίδρυσε τον πρώτο Παιδαγωγικό Συμβουλευτικό Σταθμό, που λειτούργησε από το 1933 και ως την παραίτησή της το 1954. Την πρώτη της εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε το 1935 με την έκδοση της συλλογής διηγημάτων Στη συκαμιά από κάτω, για την οποία τιμήθηκε με το Βικελαίο έπαθλο της Ακαδημίας Αθηνών. Συνεργάστηκε με λογοτεχνικά περιοδικά όπως η Νέα Εστία, η Ηπειρωτική Εστία και με την εφημερίδα Κερκυραϊκά Νέα. Πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 54 χρόνων. Όσο ζούσε εξέδωσε μόνο μια ακόμη συλλογή διηγημάτων, με τίτλο Αν άλλαζαν όλα. Μετά το θάνατό της κυκλοφόρησε το χρονικό Σ’ένα Γυμνάσιο Θηλέων και η συλλογή ποιημάτων της Ποιήματα, και τα δύο με φροντίδα της αδερφής της ζωγράφου Αγλαΐας Παπά. Διηγήματά της μεταφράστηκαν και ανθολογήθηκαν στη Γερμανία. Ανέκδοτο παρέμεινε μεγάλο μέρος του έργου της, δοκίμια, μελέτες και ένα θεατρικό έργο με τίτλο Ο ξένος. Η Κατίνα Παπά ανήκει στη μεσοπολεμική γενιά της ελληνικής λογοτεχνίας. Το πεζογραφικό της έργο τοποθετείται στα πλαίσια της προσπάθειας της γενιάς του Τριάντα για ανανέωση του παραδοσιακού αφηγηματικού λόγου και απεμπλοκή από τις φόρμες της ηθογραφίας, με βασικά χαρακτηριστικά του τη βαθιά ψυχολογική προσέγγιση των χαρακτήρων, το λυρισμό, τη συναισθηματική φόρτιση της συγγραφέως, τη συμμετοχή της στα συναισθήματα των ηρώων της, το αυτοβιογραφικό στοιχείο, την αξιοσημείωτη ευλυγισία στην επεξεργασία της πλοκής και στη γλωσσική έκφραση. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία της Κατίνας Παπά βλ. Μέλμπεργκ Μαργαρίτα. «Κατίνα Παπά», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Ζ΄, σ.8-26. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
