Σκοπός του μαθήματος:

• Να γνωρίσετε τρία ποιήματα που έγιναν τραγούδια σε διαφορετικά είδη του ελληνικού τραγουδιού.
• Να αναγνωρίσετε μουσικά θέματα και μουσικά όργανα κατά την ακρόαση.

Άσκηση 1 : Το έντεχνο τραγούδι.

Διαβάστε παρακάτω το ποίημα του Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ όπως το μετέφρασε και το απέδωσε στα ελληνικά ο Έλληνας ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Στη συνέχεια ακούστε τρεις “μελοποιήσεις” του τραγουδιού από τρεις διαφορετικούς συνθέτες μέσα στα χρόνια. Και τα τρία τραγούδια θεωρούνται ότι ανήκουν στο έντεχνο είδος.

“Μελοποίηση” ονομάζουμε το “ντύσιμο” ενός ποιήματος με μουσική. Πολλές φορές ένας συνθέτης μπορεί να αλλάξει τη σειρά των στίχων, να επαναλάβει στίχους ενός ποιήματος, να παραλείψει κάποιον στίχο ή να τον παραφράσει (δηλ. να τον πει με άλλον τρόπο).

 

Ποιητής: Ναζίμ Χικμέτ.

Μετάφραση- απόδοση: Γιάννης Ρίτσος 

“Η πιο όμορφη θάλασσα”   [Να γελάσεις από τα βάθη των χρυσών σου ματιών, είμαστε μέσα στο δικό μας κόσμο.] Η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν την αρμενίσαμε ακόμα. Το πιο όμορφο παιδί δεν μεγάλωσε ακόμα. Τις πιο όμορφες μέρες τις πιο όμορφες μέρες μας, δεν τις ζήσαμε ακόμα. Και ό,τι πιο όμορφο, και ό,τι πιο όμορφο θα ‘θελα να σου πω δεν στο ‘πα ακόμα, δεν στο ‘πα ακόμα.

Ακούστε το ποίημα όπως έγινε τραγούδι από τρεις διαφορετικούς συνθέτες.

α) Από τον Μάνο Λοϊζο (1937-1982) Κυκλοφόρησε το 1983.

β) Από τον Θάνο Μικρούτσικο (1947-2019) Μελοποίηση το 1975.

γ) Από τον Γιώργο Μητρογιαννόπουλο (1983- ) Μελοποίηση το 2018. (με προσθήκη στίχων του συνθέτη)

Ερώτηση 1: Ποια μελοποίηση από τις παραπάνω πιστεύετε ότι ταιριάζει περισσότερο στο νόημα του ποιήματος;

Ερώτηση 2. Αν γράφατε τη δική σας συνέχεια στο ποίημα πώς θα ήταν;

Άσκηση 2: Το είδος “Νέο Κύμα”

Διαβάστε το δεύτερο ποίημα με θέμα ένα θαλασσινό τριφύλλι που φέρνει τύχη και αγάπη στη ζωή όποιου το βρει, όπως το φαντάστηκε στο ποίημα του ο Οδυσσέας Ελύτης. Στη συνέχεια ακούστε πώς μελοποιήθηκε το ποίημα από έναν συνθέτη του  “Νέου Κύματος”, το 1972.

Το “Νέο κύμα” ήταν ένα ρεύμα της ελληνικής μουσικής που ξεκίνησε στα μέσα του 1960. Οι καλλιτέχνες αρχικά ερμήνευαν τα τραγούδια τους- συνήθως με συνοδεία κιθάρας και πιάνου- σε μικρές καλλιτεχνικές αίθουσες, τις λεγόμενες “μπουάτ”, στην Πλάκα. Έχει πολλά στοιχεία της μπαλάντας, όμως πολλοί καλλιτέχνες το εξέλιξαν προσθέτοντας και άλλα όργανα.

 

Ποιητής: Οδυσσέας Ελύτης

“Το θαλασσινό τριφύλλι”   Μια φορά στα χίλια χρόνια, του πελάγου τα τελώνια, μες στα σκοτεινά τα φύκια, μες στα πράσινα χαλίκια. Το φυτεύουνε και βγαίνει, πριν ο ήλιος ανατείλει, το μαγεύουνε και βγαίνει, το θαλασσινό τριφύλλι. Κι όποιος το ‘βρει δεν πεθαίνει, κι όποιος το ‘βρει δεν πεθαίνει. Μια φορά στα χίλια χρόνια, κελαηδούν αλλιώς τα αηδόνια. Δεν γελάνε, μήτε κλαίνε, μόνο λένε, μόνο λένε. -Μια φορά στα χίλια χρόνια γίνεται η αγάπη αιώνια. Να ‘χεις τύχη να ‘χεις τύχη κι η χρονιά να σου πετύχει. Κι από τ’ ουρανού τα μέρη, την αγάπη να μου φέρει. Το θαλασσινό τριφύλλι, ποιος θα βρει να μου το στείλει. Ποιος θα βρει να μου το στείλει, το θαλασσινό τριφύλλι.

Μελοποίηση το 1972 από τον ελληνοκύπριο συνθέτη Μιχάλη Βιολάρη

Ερώτηση 3: Τι είδους μουσικά όργανα ξεχωρίζετε στο παραπάνω τραγούδι; αναφέρετε τρία.

Δείτε παρακάτω ένα απόσπασμα της μελωδίας του τραγουδιού με νότες.

Στη συνέχεια ακούστε το απόσπασμα από το πιάνο:

Ερώτηση 4:Ποιοι στίχοι του ποιήματος- τραγουδιού αντιστοιχούν στο παραπάνω μουσικό απόσπασμα;

 

Άσκηση 3. Το ελληνικό χιπ χοπ.

Ακούστε παρακάτω ένα ποίημα του Έλληνα ναυτικού και ποιητή Νίκου Καββαδία, με τίτλο “Το Καραντί” (όνομα καραβιού) όπως το μελοποίησε ένας έλληνας δημιουργός Χιπ Χοπ, ο Meizfour. Ο Χιπ-χόπερ δίνει έναν σύγχρονο αέρα στο ποίημα του οποίου μπερδεύει και τους στίχους και προσθέτει και δικούς του. Παρακάτω θα ακούσετε μόνο απόσπασμα του τραγουδιού.

Το αυθεντικό ποίημα (“Το Καραντί”-δείτε εδώ τους στίχους) μελοποίησε επιτυχώς ως έντεχνο τραγούδι με ροκ στοιχεία και ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος. Η δική του μελοποίηση είναι και η πιο γνωστή.

 

Ερώτηση 5: Τι συναίσθημα σας δημιουργεί το τραγούδι;

Ερώτηση 6: Ακούστε και τη μελοποίηση του αυθεντικού ποιήματος από τον Θάνο Μικρούτσικο (εδώ) και πείτε ποια από τις δύο σας αρέσει περισσότερο και γιατί;

 

 

*Η εικόνα αναφοράς του μαθήματος ανήκει στο φωτογράφο Κυριάκο Μαράκη και απεικονίζει τον Ολυμπιονίκη της ιστιοπλοϊας Νίκο Κακλαμανάκη με ιστιοσανίδα σε παραλία της Κρήτης.