ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

Αντίθετα προς τη νόθη η γνήσια ψυχαγωγία ως ανάγκη γεννιέται από τη δύναμη και τη χαρά της ζωής, και εκείνο που προσφέρει είναι να συντηρεί και να ανανεώνει τη δύναμη και τη χαρά της ζωής. Αυτήν ακριβώς που φθείρει και αφανίζει η νόθη. Δεν νομίζω ότι χρειάζονται αποδείξεις για να βεβαιωθεί κανείς ότι άλλο πράγμα είναι να ρίχνεσαι στο ξεφάντωμα από αμηχανία και άγχος, για να διασκεδάσεις την κατάθλιψη και την ανία που σε ρημάζει και άλλο ( εντελώς άλλο και στις προθέσεις και στα αποτελέσματα ) να διασκεδάζεις από περίσσεια δυνάμεων και ευφρόσυνη διάθεση, για να κρατείς υψηλά την εσωτερική σου θερμοκρασία και να απολαμβάνεις την ακμή του σώματος και τη χαρά της ψυχής. Στην πρώτη περίπτωση, όπως είπαμε, η ψυχαγωγία είναι απόπειρα φυγής, αναζήτηση σωτηρίας από το διέξοδο, που αντί να δώσει ανακούφιση από το άλγος και την πλήξη, κάνει τη ζωή πιο δύσκολη, ζοφερή και αρρωστημένη. Στη δεύτερη, είναι ακτινοβολία και θρίαμβος σωματικής και ψυχικής ευφορίας, άξια επιβράβευση εκείνων που ευδοκιμούν στο σκληρό αγώνα της ζωής με την περίσκεψη, το θάρρος, το τάλαντό τους – και για τούτο προσφέρει ό,τι υπόσχεται : δύναμη και χαρά μεγαλύτερη. Εάν βρίσκεσαι σε συμφωνία με τον εαυτό σου ( τις διαθέσεις, τις ικανότητες, τα όνειρά σου ) ˙ εάν με τους συνανθρώπους σου ζεις αρμονικά προσπαθώντας με καλή προαίρεση να γεφυρώνεις τα χάσματα και να αποφεύγεις την τριβή στις σχέσεις σου μαζί τους ˙ εάν στην αισθηματική σου ζωή αξιώθηκες να γνωρίσεις την τρυφερότητα και τη στοργή ˙ εάν προπάντων έχεις πεισθεί ότι ο δρόμος του βίου δεν είναι ποτέ ομαλός και γίνεται βατός μόνο από εκείνους που μπορούν να δέχονται τις αποτυχίες με χαμόγελο και τους πόνους με εγκαρτέρηση – τότε θα είσαι πάντα δυνατός και χαρούμενος, και αυτή τη δύναμη και τη χαρά σου θα την ξαναβρίσκεις πολλαπλάσια όταν θα διαθέτεις τον ελεύθερο χρόνο σου σε σύστοιχους προς το ψυχικό κλίμα και το πνευματικό σου επίπεδο τρόπους ψυχαγωγίας. Ούτε καταπονημένος και ταπεινωμένος, ούτε αηδιασμένος από τον εαυτό σου θα βγαίνεις από τους τόπους διασκεδάσεων – με την πικρή γεύση που δίνει ο ανώφελος κάματος, η αποστροφή και η μεταμέλεια. Ο Spinoza έχει λαμπρά αποδείξει στα θεωρήματα της δικής του Γεωμετρίας δύο ταυτότητες που επαληθεύονται διαρκώς από την καθημερινή πείρα : Ένταση της ζωής, ευφορία ψυχική ίσον δύναμη, ίσον χαρά. Χαλάρωση της ζωής, ψυχική αφορία ίσον αδυναμία ίσον θλίψη. Η θέση της νόθης ψυχαγωγίας είναι στο κεφάλαιο της δεύτερης ταυτότητας ˙ της γνήσιας, στο κεφάλαιο της πρώτης. Ποιας η δωρεά είναι η ευ-θυμία των Αρχαίων, περιττεύει – νομίζω – και να το υπαινιχθούμε.

Πολλοί είναι της γνήσιας ψυχαγωγίας οι τρόποι. Ενδεικτικά αναφέρω τις κύριες κατηγορίες : α. Παιχνίδια της κίνησης, της δεξιότητας, της άμιλλας. Εδώ ανήκουν όλες οι ποικιλίες του σπορ, όχι όμως και τα απάνθρωπα αγωνίσματα του «ρεκόρ» ή αθλοπαιδιές που θυμίζουν τις αγριότητες των Ρωμαίων μονομάχων και έχουν καταντήσει εμπορικές επιχειρήσεις. β. Περιηγήσεις που δροσίζουν τις αισθήσεις αλλά αρωματίζουν και το πνεύμα. Είναι οι εκδρομές που ξαναφέρνουν τους δεσμώτες του τεχνικού πολιτισμού στην απλότητα και στην αγνότητα της Φύσης, και τα μακρινά ταξίδια που μας δίνουν την ευκαιρία να θαυμάσουμε τις ομορφιές του κόσμου και να αισθανθούμε κοντά μας όλους τους ανθρώπους της οικουμένης. γ. Απολαύσεις της Τέχνης – μουσική, χορός, θέατρο, βιβλίο, που προϋποθέτουν όμως στον δέκτη ειδική ευαισθησία και καλλιέργεια διανοητική. Ασφαλώς η Τέχνη έχει πολύ υψηλή θέση μέσα στην κοινωνική και στην πνευματική ζωή του ανθρώπου, και σκοπός της δεν είναι να μας διασκεδάζει. ( Υπάρχουν άλλωστε μορφές και έργα της που για να κατανοηθούν και να αγαπηθούν απαιτούν μακράν εκπαίδευση και επίπονη προσπάθεια, επομένως κουράζουν αντί να ξεκουράζουν ). Αλλά επειδή, όπως συνηθίζω να λέγω η Τέχνη είναι όχι μόνο τροφή του πνεύματος, αλλά και τροφή της ψυχής, μπορεί να μας προσφέρει και τη χαρά της γνήσιας ψυχαγωγίας, στην ευγενέστερη μάλιστα ποιότητά της.

Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, ‘Η Ψυχαγωγία’,

Πρακτική Φιλοσοφία, σελ. 72-74

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

• Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (80 λέξεις).
• Ποια είναι η δομή και ο τρόπος ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
• Να σχηματίσετε με τις παρακάτω λέξεις φράσεις στις οποίες θα καταδεικνύεται η σημασία τους : άλγος, ζοφερός, προαίρεση, μεταμέλεια.
• Ποιο είναι το περιεχόμενο των λέξεων : ψυχαγωγία και διασκέδαση.
• Να βρείτε συνώνυμα και αντώνυμα των παρακάτω λέξεων : σμικρύνω, αυθεντικός, πλήξη, σύνθετος.
• Να επισημάνετε τις διαφορές στη σημασία των παρακάτω λέξεων :

αυθεντικός – αυθεντία, είδωλο – πρότυπο, εκδήλωση – διαδήλωση, τυποποίηση – τυπικότητα.

7) Να δικαιολογήσετε την χρήση των σημείων στίξης στην τελευταία παράγραφο του κειμένου.

8)  Σε ποιες γνήσιες μορφές ψυχαγωγίας πρέπει να στραφούν, κατά τη γνώμη σας, οι νέοι; Ποιες θεωρείτε μορφές νόθης ψυχαγωγίας που αλλοτριώνουν το πραγματικό περιεχόμενο της ψυχαγωγίας και γιατί; (300 – 400 λέξεις)