Εσθονία

Estonia – συντ. EE

Γενικά

Το εκπαιδευτικό σύστημα της κάθε χώρας είναι ανοικτό σύστημα, οπότε δέχεται και προκαλεί επιρροές στο ευρύτερο περιβάλλον του. Είναι απαραίτητο λοιπόν να εξετάζεται κάτω από το πρίσμα των χαρακτηριστικών της κάθε χώρας (οικονομική κατάσταση, δημογραφική κατάσταση, μεταναστευτικές ροές κλπ).

Η Δημοκρατία της Εσθονίας είναι ένα μικρό κράτος στη βόρεια Ευρώπη, συνορεύει στα βόρεια με τη Φινλανδία κατά μήκος του κόλπου της Φινλανδίας, στα δυτικά με τη Σουηδία κατά μήκος της Βαλτικής Θάλασσας, στα νότια με τη Λετονία  και στα ανατολικά με τη Ρωσία. Έχει πληθυσμό 1,33 εκατομμύρια κατοίκους της (2021) και έκταση 45.339 τ.μ.

Εικόνα 1. Χάρτης της Εσθονίας

Το πολίτευμα είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία. Από την κήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1991, η Εσθονία είχε 17 κυβερνήσεις και όλες ήταν κυβερνήσεις συνασπισμού πολλών πολιτικών κομμάτων.

Η χώρα διαιρείται  σε 15 κομητείες.

Η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη είναι το Ταλίν.

Η Εσθονία:

• Από τις 22 Σεπτεμβρίου 1921, είναι μέλος της Κοινωνίας των Εθνών,
• Από τις 20 Αυγούστου 1991 είναι ανεξάρτητο κράτος
• Από τις 17 Σεπτεμβρίου 1991, είναι μέλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών,
• Από την 1η Μαΐου 2004, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
• Από τις 29 Μαρτίου 2004, μέλος του ΝΑΤΟ και
• Από τις 9 Δεκεμβρίου 2010, μέλος του ΟΟΣΑ.
• Από την 1η Ιανουαρίου 2011, το € είναι το νόμισμα της Εσθονίας.

Οι Εσθονοί είναι ένα Φιννο-Ουγγρικό έθνος που συνδέεται στενά με τους Φινλανδούς. Η εσθονική είναι η επίσημη γλώσσα, όμως σε πόλεις και περιοχές όπως στη Narva, στο Kohtla-Järve, στο Sillamäe, οι ρωσόφωνοι αποτελούν την πλειοψηφία. Σύμφωνα με την απογραφή του 2012, οι Εσθονοί αποτελούν το 68,7% του πληθυσμού, οι Ρώσοι το 24,8% και οι άλλες εθνικότητες το 6,4% του συνολικού εσθονικού πληθυσμού.

Οι Εσθονοί κατοικούν στα σημερινά τους εδάφη εδώ και 5000 χρόνια. Ανεξάρτητο κράτος δημιουργήθηκε όμως μόλις το 1920 με τη λήξη του Α’ παγκοσμίου πολέμου, έπειτα από πολεμικές συγκρούσεις 13 μηνών του εσθονικού και του Κόκκινου στρατού.  Η ανεξαρτησία διατηρήθηκε έως το 1940, που πέρασε σε Σοβιετική κατοχή, μέχρι το 1991 που ανακηρύχθηκε και πάλι η Εσθονία ανεξάρτητο κράτος.

Η οικονομική κατάσταση της χώρας είναι αρκετά καλή, όπως φαίνεται από τα γραφήματα που ακολουθούν.

Γράφημα 1. Δημόσιο χρέος των χωρών σε ποσοστό του ΑΕΠ (2021). Πηγή: ΟΟΣΑ

Γράφημα 2. Εισόδημα κατά κεφαλή 2021 (σε χιλιάδες USD). Πηγή: ΟΟΣΑ

Η Εσθονία αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα.

Έτος	Γεννήσεις	Θάνατοι	Μεταβολή πληθυσμού
2000	13.067	18.403	-5.336
2005	14.350	17.316	-2.966
2010	15.825	15.790	35
2013	13.531	15.244	-1.713
2014	13.551	15.484	-1.933
2015	13.907	15.243	-1.336
2016	14.053	15.392	-1.339
2017	13.784	15.543	-1.759

Πίνακας 1. Δημογραφική κατάσταση στην Εσθονία. Source: Eurydice

(https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/estonia/political-and-economic-situation).

Η Εσθονία δέχεται μεταναστευτικές ροές αλλά ταυτόχρονα παρατηρείται και μεταναστευτικό ρεύμα από την Εσθονία προς άλλες χώρες, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα.

Έτος	Μετανάστες (εισόδου)	Μετανάστες (εξόδου)
2005	1.436	4.610
2010	2.819	5.294
2013	4.098	6.740
2014	3.904	4.637
2015	15.413	13.003
2016	14.822	13.792
2017	17.616	12.358

  Πίνακας 2. Μεταναστευτικές ροές από και προς την Εσθονία. Πηγή: Eurydice (https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/estonia/political-and-economic-situation).

Σε γενικές γραμμές υπάρχει δημογραφικό πρόβλημα σε αυτή την μικρή χώρα.

Πρόγνωση πληθυσμού για το 2040

1η Ιανουαρίου, 2013	1.320.000
1η Ιανουαρίου, 2018	1.319.133
2040	1.195.000

Πίνακας 3. Πρόγνωση μεταβολής πληθυσμού. Πηγή: Eurydice

(https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/estonia/political-and-economic-situation).

Η επίσημη κρατική γλώσσα της Εσθονίας είναι η εσθονική. Άλλες μειονοτικές γλώσσες είναι τα ρωσικά, τα ουκρανικά, τα λευκορωσικά και τα φινλανδικά, με κύρια μειονοτική τα ρωσικά που μιλά το  29,6% του πληθυσμού (372.480 άτομα).

Στην Εσθονία υπάρχει ελευθερία θρησκείας. Δεν υπάρχει κρατική εκκλησία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι Λουθηρανοί, ακολουθούν με ίσο αριθμό οι Ορθόδοξοι, οι Ευαγγελιστές και οι Βαπτιστές. Μικρότερες θρησκευτικές ομάδες είναι οι Μεθοδιστές, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι Καθολικοί, οι Εβραίοι και άλλοι. Οι θρησκευτικές σπουδές στο σχολείο είναι προαιρετικές, αλλά για να διδαχθεί θρησκευτικό μάθημα πρέπει να το παρακολουθούν τουλάχιστον 15 μαθητές.

Η δομή και η οργάνωση του εσθονικού εκπαιδευτικού συστήματος

Τα παιδιά που συμπληρώνουν το 7ο έτος της ηλικίας τους εγγράφονται υποχρεωτικά στο 9τάξιο Βασικό σχολείο το οποίο θα πρέπει να ολοκληρώσουν ή να συμπληρώσουν την ηλικία των 17 ετών.

Εικόνα 2. Η Δομή του εσθονικού εκπαιδευτικού συστήματος

Ακολουθούν δύο επιλογές για τον μαθητή που ολοκληρώνει την υποχρεωτική εκπαίδευση:

• Η γενική ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με διάρκεια σπουδών τρία χρόνια. Η ολοκλήρωση των σχολείων αυτών θεμελιώνει το δικαίωμα συνέχισης των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
• Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση διεξάγεται σύμφωνα με τα προγράμματα σπουδών του Εσθονικού Πλαισίου Προσόντων (EQF) και παρέχεται στα Επαγγελματικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Kutseõppeasutus) επιπέδου 4 του EQF στους απόφοιτους της Βασικής εκπαίδευσης με προοπτική την είσοδό τους στην τριτοβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση στα Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Τεχνών (Rakenduskõrgkool). Οι μαθητές που δεν έχουν ολοκληρώσει τη Βασική εκπαίδευση εγγράφονται στα σχολεία της ΕΕΚ χαμηλότερου EQF (2 ή 3).

Γενικά η ΕΕΚ στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Εσθονία. Τα ποσοστά μαθητών ανώτερης γενικής εκπαίδευσης και ΕΕΚ είναι 60,2% (27.219 μαθητές) και 39,8% (17.984 μαθητές) αντίστοιχα το σχολ. έτος 2019-2020. Η ΕΕΚ προτιμάται περισσότερο από τους ενήλικες Εσθονούς άνω των 25 ετών,  οι οποίοι αποτελούν περίπου το 42% του μαθητικού δυναμικού της (σχολ. έτος 2019-2020).

Η Βασική εκπαίδευση παρέχεται σε τρεις κύκλους σπουδών, τριών τάξεων ο καθένας (τάξεις 1-3/4-6/7-9). Ο γονέας εγγράφει το παιδί του στο σχολείο κατοικίας εκτός αν συντρέχει ιδιαίτερος λόγος και ταυτόχρονα το σχολείο επιθυμητής υποδοχής έχει κενή θέση.

Στους δύο πρώτους κύκλους της Βασικής εκπαίδευσης (τάξεις 1-6), όλα τα μαθήματα διδάσκει ο ίδιος εκπαιδευτικός, ενώ στον τρίτο κύκλο  διδάσκουν εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων. Το όριο μαθητών σε κάθε τάξη είναι 24.

Το σχολικό έτος ξεκινά την 1η Σεπτεμβρίου και ολοκληρώνεται στις 31 Αυγούστου του επόμενου έτους, περιλαμβάνει 175 ημέρες μαθημάτων σε 35 εβδομάδες και χωρίζεται σε τρίμηνα. Ο Υπουργός Παιδείας και Έρευνας καθορίζει τις σχολικές αργίες για τα τρία επόμενα ακαδημαϊκά έτη. Υπάρχουν πέντε σχολικές αργίες, οι οποίες λειτουργούν ως διαχωριστικές ανάμεσα σε κύκλους σπουδών 35 ημερών. Υπάρχει μια εβδομάδα σχολικών διακοπών, και 2 έως 3 εβδομάδες χειμερινές διακοπές. Οι καλοκαιρινές διακοπές συνήθως ξεκινούν τη δεύτερη εβδομάδα του Ιουνίου και διαρκούν έως τις 31 Αυγούστου.

Τα σχολεία Βασικής εκπαίδευσης καταρτίζουν το πρόγραμμα σπουδών τους  με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα της Εσθονίας, το οποίο φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Μάθημα	Κύκλος Ι (ώρες/εβδομάδα) (τάξεις 1-3)	Κύκλος ΙI (ώρες/εβδομάδα) (τάξεις 4-6)	Κύκλος III (ώρες/εβδομάδα) (τάξεις 7-9)
Εσθονικά (ρωσικά ή άλλη γλώσσα διδασκαλίας)	19	11	6
Βιβλιογραφία		4	6
Τα εσθονικά ως δεύτερη γλώσσα*	6*	12*	12*
Ξένη γλώσσα Α	3	9	9
Ξένη γλώσσα Β**		3**	9**
Μαθηματικά	10	13	13
Φυσικές Επιστήμες	3	7	2
Γεωγραφία			5
Βιολογία			5
Χημεία			4
Φυσική			4
Ιστορία		3	6
Προσωπική, Κοινωνική και Υγειονομική Αγωγή	2	2	2
Αγωγή του πολίτη και ιθαγένεια		1	2
ΜΟΥΣΙΚΗ	6	4	3
Τέχνη	4,5	3	3
Φυσική αγωγή	8	8	6
Χειροτεχνία-  Οικιακή Οικονομία- Τεχνολογία	4,5	5	5
Μαθήματα επιλογής	8/2*	10/1*	4/1*

Πίνακας 4. Εθνικό πρόγραμμα σπουδών Βασικής εκπαίδευσης. Πηγή: Eurydice

Σημειώσεις:

* Μόνο σε σχολεία με γλώσσα διδασκαλίας διαφορετική από την εσθονική.

** Δεν είναι υποχρεωτικό για μαθητές που σπουδάζουν εσθονικά ως δεύτερη γλώσσα

Η αξιολόγηση των μαθητών

Η αξιολόγηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στην Εσθονία χρησιμοποιείται και η διαμορφωτική όσο και η αθροιστική αξιολόγηση γνώσεων και δεξιοτήτων.  Χρησιμοποιείται 5βαθμη κλίμακα αξιολόγησης με το 5 –>”πολύ καλό”, 4 –> “καλό”, 3 –> “ικανοποιητικό”, 2 –> “κακό” και 1 –> “αδύναμο”.

Τα σχολεία είναι υποχρεωμένα να παρέχουν συνοπτική αξιολόγηση και γραπτή ανατροφοδότηση σε μαθητές και γονείς σχετικά με τα μαθησιακά αποτελέσματα και τη συμπεριφορά των μαθητών τουλάχιστον μία φορά κάθε έξι μήνες ή νωρίτερα αν το κρίνει απαραίτητο. Επιπλέον οι γονείς ενημερώνονται για την αξιολόγηση και την βαθμολογία μέσω του e-school, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας μεταξύ γονέων και σχολείου.

Τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, διεξάγεται στο σχολείο συνέντευξη προσανατολισμένη στη διαδικασία ανάπτυξης των μαθητών, κατά την οποία συμφωνείται η πορεία σπουδών του μαθητή και οι στόχοι, με τη συμμετοχή του μαθητή, του δασκάλου της τάξης και ενός γονέα.

Στο βασικό σχολείο όμως εφαρμόζεται και  η εξωτερική αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων η οποία διεξάγεται μέσω εθνικών τεστ και ενιαίων τελικών εξετάσεων του Βασικού σχολείου. Όπως φαίνεται και στο γράφημα  που ακολουθεί στην Εσθονία πιστοποιούνται αξιολογημένα οι μαθητές στο τέλος των επιπέδων ISCED2 και ISCED3.

Γράφημα 3. Πιστοποίηση τίτλων στη γλώσσα διδασκαλίας έπειτα από εθνικές εξετάσεις Πηγή: Δίκτυο Ευρυδίκη

Οι διάφορες μορφές αξιολόγησης έχουν ως εξής:

Αξιολόγηση στον κύκλο I (τάξεις 1-3):

• στην 3η τάξη στα Μαθηματικά
• στην 3η τάξη, εσθονικά σε εσθονικό σχολείο.
• στην 3η τάξη, ρωσικά σε ρωσικό σχολείο.

Αξιολόγηση στον κύκλο ΙI (τάξεις 4-6):

• στην 4η τάξη, ένα e-test στη μελέτη της φύσης.
• στην 6η τάξη, ένα e-test στα εσθονικά.
• στην 6η τάξη, ένα e-test στα Μαθηματικά.
• στην 6η τάξη,  ένα e-test στα ρωσικά.

Αξιολόγηση στον κύκλο IΙΙ (τάξεις 7-9):

• στην 7η τάξη, ένα e-test στη μελέτη της φύσης.

Τα e-test βασίζονται σε Η/Υ και τα θέματα λαμβάνονται ηλεκτρονικά από το Πληροφοριακό Σύστημα Εξετάσεων.

Για την ολοκλήρωση του βασικού σχολείου, οι μαθητές της 9ης τάξης θα πρέπει να ολοκληρώσουν μια δημιουργική εργασία στον τρίτο κύκλο σπουδών και θα αξιολογηθούν σε τρεις τελικές εξετάσεις: στην Εσθονική Γλώσσα και Λογοτεχνία ή στα Εσθονικά ως δεύτερη γλώσσα, στα Μαθηματικά και σε ένα ακόμη μάθημα επιλογής του μαθητή.

Η οργάνωση των εξετάσεων είναι υποδειγματική και ταυτόχρονη για όλα τα σχολεία της Εσθονίας. Στην εικόνα φαίνεται στιγμιότυπο της ιστοσελίδας εξετάσεων του υπουργείου Παιδείας και Έρευνας που λήφθηκε στις 21-8-2022 και προγραμματίζει τις εξετάσεις του σχολικού έτους 2022-2023 (άνοιξη του 2023) για τους απόφοιτους Β/θμιας εκπαίδευσης. Για τα Μαθηματικά πχ έχει οριστεί η 17η Μάϊου 2023. Για όλα τα μαθήματα και σε όλα τα επίπεδα οι εξετάσεις προγραμματίζονται από το προηγούμενο έτος.

Εικόνα 3. Η σελίδα των εξετάσεων Β/θμιας εκπαίδευσης για το σχολ. έτος 2022-2023. Πηγή: Ιστοσελίδα υπουργείου Παιδείας και Έρευνας, 2022 

Στην εικόνα που ακολουθεί είναι αναρτημένο το πρόγραμμα εξετάσεων των Δημοτικών σχολείων, δηλ τους απόφοιτους Α/θμιας εκπαίδευσης για το σχολικό έτος 2022-2023.

Εικόνα 4. Η σελίδα των εξετάσεων Α/θμιας εκπαίδευσης για το σχολ. έτος 2022-2023. Πηγή: Ιστοσελίδα υπουργείου Παιδείας και Έρευνας, 2022 

 

Εικόνα 5. Τα αρχεία των εκθέσεων αξιολόγησης ανά σχολικό έτος από το 2010. Πηγή: Ιστοσελίδα υπουργείου Παιδείας και Έρευνας, 2022 

Αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος

Σχετικά με το βαθμό συγκέντρωσης ή αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων, ο ΟΟΣΑ πραγματοποίησε μια έρευνα η οποία αφορά τους δείκτες αυτονομίας των σχολείων. Από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, προέκυψε ότι  στο εσθονικό εκπαιδευτικό σύστημα το 88,2% των σημαντικών αποφάσεων λαμβάνονται σε επίπεδο σχολείου, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι 71,3% (πίνακας 13 του παραρτήματος 1). Τα στοιχεία αυτά έχουν επικαιροποιηθεί  τον Φεβρουάριο του 2018. Το εσθονικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ισχυρά αποκεντρωμένο.

Συμπληρωματικά σύμφωνα με το δίκτυο Eurydice, φαίνεται ότι τα εκπαιδευτικά
συστήματα στα οποία τα σχολεία απολαμβάνουν μεγαλύτερου βαθμού αυτονομίας είναι (με φθίνουσα σειρά) η Ισλανδία, οι Κάτω Χώρες, η Βουλγαρία, το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία), η Εσθονία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία).

Σε ότι αφορά το ανθρώπινο δυναμικό (εκπαιδευτικούς) στην Εσθονία υπάρχει πλήρης αυτονομία του σχολείου τόσο στον διορισμό όσο και στην απόλυση του εκπαιδευτικού. Σε θέματα που αφορούν τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες των εκπαιδευτικών οι αποφάσεις λαμβάνονται με περιορισμένη αυτονομία του σχολείου (επιμερίζονται και με ανώτερες εκπαιδευτικές αρχές). Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ (2018) μεταξύ 50 χωρών, τόσο οι διευθυντές των σχολείων όσο και οι εκπαιδευτικοί εκφράζουν την άποψη ότι συμμετέχουν ενεργά στη λήψη σημαντικών αποφάσεων της σχολικής ζωής (θέματα διδασκαλίας, διαμόρφωση του προγράμματος σπουδών κ.α) δίνοντας στην Εσθονία την 2η θέση στους διευθυντές και την 5η στους εκπαιδευτικούς.

Πίνακας 5. Η αυτονομία των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού.

Πλήρης αυτονομία σημαίνει ότι μόνο το σχολείο λαμβάνει τις αποφάσεις, εντός των ορίων που θεσπίζουν οι εθνικές-τοπικές νομοθεσίες. Η εκπαιδευτική αρχή μπορεί παρά ταύτα, να παρέχει κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες ωστόσο δεν περιορίζουν τη σχολική αυτονομία. 

Περιορισμένη αυτονομία σημαίνει ότι τα σχολεία μοιράζονται αυτή την αρμοδιότητα με τις ανώτατες ή και τοπικές εκπαιδευτικές αρχές. Παραδείγματα τέτοιων πρακτικών:
• τα σχολεία λαμβάνουν αποφάσεις από κοινού με τις ανώτατες ή και τοπικές εκπαιδευτικές αρχές ή υποβάλλουν προτάσεις προς έγκριση,
• τα σχολεία λαμβάνουν αποφάσεις βάσει δέσμης επιλογών που θέσπισε η ανώτατη ή και τοπική αρχή,
• τα σχολεία έχουν κάποια αυτονομία στον σχετικό τομέα αλλά πρέπει να λογοδοτούν στην ανώτατη ή και τοπική εκπαιδευτική αρχή. 

Καμιά αυτονομία σημαίνει ότι η ανώτατη ή τοπική εκπαιδευτική αρχή λαμβάνει τις αποφάσεις, αν και μπορεί να ζητηθεί η γνώμη του σχολείου σε συγκεκριμένο στάδιο της διαδικασίας.

Σε ότι αφορά την οικονομική διαχείριση και γενικά τις δαπάνες του σχολείου σε όλα τα επίπεδα στην Εσθονία η αυτονομία του σχολείου είναι περιορισμένη.

Πίνακας 6. Η αυτονομία των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων στην οικονομική διαχείριση. Πηγή: Eurydice

Σχετικά με τη διαμόρφωση της διδακτέας ύλης και του τρόπου διδασκαλίας της, στην Εσθονία υπάρχει απόλυτη αυτονομία της σχολικής μονάδας στα εξής πεδία:

• Περιεχόμενο αναλυτικού προγραμμάτων σπουδών για τα προαιρετικά μαθήματα,
• Επιλογή διδακτικών μεθόδων
• Επιλογή σχολικών εγχειριδίων
• Ευελιξία στην κατανομή του χρόνου διδασκαλίας
• Κατάρτιση κριτηρίων εσωτερικής αξιολόγησης των μαθητών

και περιορισμένη αυτονομία στο Περιεχόμενο του υποχρεωτικού ελάχιστου αναλυτικού προγράμματος σπουδών (Εθνικό Πρόγραμμα Σπουδών).

Πίνακας 7. Η αυτονομία των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων στη διδακτέα ύλη και τη διδασκαλία της.

Χρηματοδότηση εκπαίδευσης και εκπαιδευτικές υποδομές

Στην Εσθονία υπάρχουν κρατικά , δημοτικά και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα . Όλα τα έξοδα των κρατικών σχολείων καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα δημοτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα χρηματοδοτούνται από τους προϋπολογισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά η κεντρική κυβέρνηση χορηγεί στοχευμένη στήριξη. Επιπλέον, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο στήριξης από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, εισοδήματα από αμειβόμενες υπηρεσίες κ.λπ. τόσο στην περίπτωση κρατικών όσο και δημοτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η συμβολή των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εκπαίδευση είναι υψηλή.

Τα έξοδα ενός ιδιωτικού εκπαιδευτικού ιδρύματος καλύπτονται από τη διοίκηση του ιδιωτικού εκπαιδευτικού ιδρύματος και σε ορισμένες περιπτώσεις, η στήριξη χορηγείται από την τοπική αυτοδιοίκηση ή το κράτος . Σύμφωνα με τροποποίηση του νόμου για τα Ιδιωτικά Σχολεία, από το 2018, το κράτος καταβάλλει στήριξη λειτουργικών δαπανών στους ιδιοκτήτες ιδιωτικών σχολείων στο 100% των μέσων λειτουργικών δαπανών των δημοτικών σχολείων.

Οι επενδύσεις της Εσθονίας στην εκπαίδευση και την κατάρτιση παραμένουν πολύ υψηλές σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ. Το 2019, η κυβέρνηση δαπάνησε το 15,5% του προϋπολογισμού της για την εκπαίδευση, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ και σημαντικά περισσότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (9,9%). Το ποσοστό αυτό ισοδυναμεί με το  6% του εσθονικού ΑΕΠ (μέσος όρος ΕΕ: ​​4,7%). Το 40% του προϋπολογισμού της για την εκπαίδευση δαπανήθηκε για την πρωτοβάθμια και την προσχολική εκπαίδευση, ποσοστό συγκριτικά υψηλό (μέσος όρος ΕΕ: ​​33%). Την τελευταία δεκαετία, οι δαπάνες για την εκπαίδευση στην Εσθονία σχεδόν διπλασιάστηκαν από 960,7 εκατομμύρια € το 2010 σε 1.698,2 εκατομμύρια € το 2019.

Η προσπάθεια που καταβάλλει η Εσθονία για να στηρίξει οικονομικά το εκπαιδευτικό της σύστημα είναι εμφανής τα τελευταία χρόνια, όπως δείχνει ο πίνακας που ακολουθεί και τα σχετικά γραφήματα.

Πίνακας 8. Δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πηγή:Eurostat  

Γράφημα 4. Δαπάνες ανά μαθητή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (ISCED 1-2). Πηγή: Eurostat

Γράφημα 5. Δαπάνες ανά μαθητή στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ISCED 3-4). Πηγή: Eurostat

Γράφημα 6. Δαπάνες ανά μαθητή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (ISCED 5-8). Πηγή: Eurostat

Είναι σημαντικό να εξεταστεί και η συμμετοχή των πολιτών στις δαπάνες της εκπαίδευσης, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.

 Γράφημα 7. Δαπάνες νοικοκυριών για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πηγή: ΟΟΣΑ

Μια άλλη οπτική για το θέμα της χρηματοδότησης της εκπαίδευσης  δείχνει η κατανομή ανά κατηγορία δαπάνης που επιλέγει η κάθε χώρα, όπως φαίνεται στο σχετικό γράφημα.

Οι δαπάνες μισθοδοσίας προσωπικού είναι αυξημένες στα συγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα. Οι δαπάνες ενδιάμεσης ανάλωσης αφορούν τα λειτουργικά έξοδα των σχολείων (θέρμανση, φωτισμός, αναλώσιμα υλικά κλπ), ενώ οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου προορίζονται για ανέγερση σχολικών κτιρίων, αγορά μόνιμου εξοπλισμού κλπ.

Γράφημα 8. Δαπάνες για την εκπαίδευση ανά κατηγορία (2018). Πηγή: Eurostat

Η εφαρμογή και χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο εσθονικό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει πολύ καλή εικόνα σε γενικές γραμμές. 

 Γράφημα 9. Ποσοστό ψηφιακά διασυνδεδεμένων σχολείων. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

 Γράφημα 10. Ποσοστά σχολείων με υψηλές ταχύτητες διασύνδεσης στο διαδίκτυο. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Στα εσθονικά σχολεία γίνεται χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατά το σχολικό έτος 2017-2018 σχετικά με την ύπαρξη και χρήση των ΤΠΕ, στοιχεία της οποίας φαίνονται στα γραφήματα 9 και 10, εξάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα:

• Το ποσοστό των εσθονικών σχολείων που διαθέτουν υψηλό επίπεδο ψηφιακού εκπαιδευτικού εξοπλισμού (Η/Υ σταθερούς και φορητούς, διαδραστικούς πίνακες, βιντεοκάμερες κλπ) και υψηλή ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο, είναι αισθητά μεγαλύτερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και συγκεκριμένα στα σχολεία του  εκπαιδευτικού επίπεδου ISCED 2 είναι 90% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που είναι 52% και στα σχολεία του  εκπαιδευτικού επίπεδου ISCED 3 είναι 99% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που είναι 72% και ακόμη περισσότερο στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στο εκπαιδευτικό επίπεδο ISCED 1 που είναι 89% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου 35%.
• Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και το ποσοστό των εσθονικών σχολείων που διαθέτουν γρήγορες συνδέσεις στο διαδίκτυο.  Είναι αισθητά μεγαλύτερο στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση (ISCED 1) όπου βλέπουμε γρήγορες συνδέσεις (άνω των 100 Mbps) στο 55% των εσθονικών  σχολείων έναντι του 11% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ISCED 2) όπου βλέπουμε γρήγορες συνδέσεις (άνω των 100 Mbps) στο 58% των εσθονικών  σχολείων έναντι του 17% του ευρωπαϊκού μέσου όρου και στα σχολεία επιπέδου ISCED 3 όπου βλέπουμε γρήγορες συνδέσεις (άνω των 100 Mbps) στο 70% των εσθονικών  σχολείων έναντι του 18% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Το αποτέλεσμα αντανακλάται στο σχετικό γράφημα του  Ψηφιακού Κοινωνικοικονομικού Δείκτη  (Digital Economy and Society Index -DESI)

 Γράφημα 11. Οι τιμές του δείκτη DESI 2021. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2021

Οι εκπαιδευτικοί

Το πολύ καλό εσθονικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει να αντιμετωπίσει μια μεγάλη πρόκληση: τους εκπαιδευτικούς του, οι οποίοι είναι γερασμένοι και χαμηλά αμειβόμενοι. Οι μισοί εκπαιδευτικοί εμφανίζουν τάσεις εγκατάλειψης του επαγγέλματος, ενώ δεν έχουν την αίσθηση ότι αμείβονται ικανοποιητικά. Ο μέσος πραγματικός μισθός των δασκάλων προσχολικής είναι ένας από τους χαμηλότερους ανά ώρα καθαρού διδακτικού χρόνου σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ το 2020 σε 23 χώρες και κατατάσσει την Εσθονία στην 21η θέση.  Αντίστοιχη εικόνα έχουν και οι μισθοί των διευθυντών σχολείων που είναι από τους χαμηλότερους μεταξύ των 23 χωρών του ΟΟΣΑ, δίνοντας στην Εσθονία την 20η, και 21η θέση αντίστοιχα για τους διευθυντές σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (TALIS, 2018). Σύμφωνα με παρόμοια έρευνα του ΟΟΣΑ, η διδασκαλία ήταν η πρώτη επιλογή για το 65% των εκπαιδευτικών στην Εσθονία (ο μέσος όρος ΟΟΣΑ είναι 67%). Όσον αφορά το γιατί εντάχθηκαν στο επάγγελμα, τουλάχιστον το 82% των δασκάλων στην Εσθονία αναφέρουν την ευκαιρία να επηρεάσουν την ανάπτυξη των παιδιών ή να συνεισφέρουν στην κοινωνία ως κύριο κίνητρο.

Γράφημα 12. Μισθοί εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πηγή: ΟΟΣΑ, 2020

Ο υπουργός Παιδείας και Έρευνας της Εσθονίας Tõnis Lukas δήλωσε  ο μισθός των εκπαιδευτικών με μεταπτυχιακό πρέπει να είναι 120% του εθνικού μέσου όρου μισθών και ότι “Αν η κοινωνία θέλει μεγάλες αλλαγές, ….., τότε αυτές οι αλλαγές θα διασφαλιστούν από έναν ικανοποιημένο δάσκαλο. Ο μισθός ενός δασκάλου πρέπει να είναι κίνητρο τόσο για τους σημερινούς όσο και για τους νέους καθηγητές”

Εικόνα 4. Δήλωση Εσθονού υπουργού Παιδείας για τους μισθούς των εκπαιδευτικών. Πηγή: ιστοσελίδα υπουργείου Παιδείας Εσθονίας, 2022

Μόνο ο ένας στους τέσσερις Εσθονούς εκπαιδευτικούς πιστεύει ότι εκτιμάται το έργο του από την υπόλοιπη κοινωνία και αυτό δυστυχώς είναι από τα μεγαλύτερα ποσοστά στη Ευρώπη.

Γράφημα 13. Ποσοστό εκπαιδευτικών που πιστεύει ότι η εργασία του εκτιμάται από την κοινωνία. Πηγή: ΟΟΣΑ, 2018

Οι μισοί εκπαιδευτικοί είναι γερασμένοι (πάνω των 50 ετών), ενώ λίγοι είναι οι εισερχόμενοι στο επάγγελμα (κάτω των 30 ετών) .

Γράφημα 14. Ποσοστό εκπαιδευτικών άνω των 50 ετών και κάτω των 30 ετών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. 

Πηγή: ΟΟΣΑ, 2019

Γράφημα 15. Ποσοστό εκπαιδευτικών άνω των 50 ετών και κάτω των 30 ετών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Πηγή: ΟΟΣΑ, 2019

Οι συνθήκες εργασίας στα εσθονικά σχολεία είναι αρκετά καλές, με σχετικά μικρό αριθμό μαθητών ανά εκπαιδευτικό.

Γράφημα 16. Αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Πηγή: ΟΟΣΑ, 2019 

 

Γράφημα 17. Αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πηγή: ΟΟΣΑ, 2019 

Οι ώρες διδασκαλίας των Εσθονών εκπαιδευτικών σε ετήσια βάση είναι σχετικά λίγες ως αποτέλεσμα της προσπάθειας αύξησης της ελκυστικότητας του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού όπως φαίνεται στους πίνακες και τα γραφήματα που ακολουθούν. Εξαίρεση αποτελεί η δευτεροβάθμια ΕΕΚ όπου σε κάθε εκπαιδευτικό αντιστοιχούν 17,6 μαθητές (5η χειρότερη αναλογία μεταξύ 30 χωρών του ΟΟΣΑ σε σχετική έρευνα το 2019).

Ετήσιες ώρες διδασκαλίας ανά επίπεδο εκπαίδευσης 

Οι ώρες διδασκαλίας των Εσθονών εκπαιδευτικών σε ετήσια βάση είναι λίγες σχετικά με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη όπως φαίνεται και στα γραφήματα που ακολουθούν.

Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 

Κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 

 

Ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Γράφημα 18. Ετήσιες ώρες διδασκαλίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Πηγή: ΟΟΣΑ 2020

 

Γράφημα 19. Ετήσιες ώρες διδασκαλίας στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πηγή: ΟΟΣΑ 2020

 

Γράφημα 20. Ετήσιες ώρες διδασκαλίας στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πηγή: ΟΟΣΑ 2020

Η συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών 

Σύμφωνα με το δίκτυο Ευρυδίκη, στην Εσθονία θεωρείται αξιολογούμενη επαγγελματική υποχρέωση του εκπαιδευτικού να βελτιώνει συνεχώς τις επαγγελματικές του δεξιότητες και να ενημερώνεται για τις νέες εξελίξεις στην εκπαίδευση. Μέχρι το 2013, η δαπάνη της επαγγελματικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών βάρυνε το σχολείο το οποίο λάμβανε και τις σχετικές αποφάσεις. Από το 2014, χρηματοδοτούνται για αυτό τον σκοπό και τα πανεπιστήμια αλλά και άλλοι  πάροχοι κατάρτισης. Αξιοσημείωτο είναι ότι χρηματοδοτούνται και τα δίκτυα που έχουν αναπτύξει οι εκπαιδευτικοί με σκοπό την υποστήριξη μέσα από αυτά επιμορφωτικών δράσεων. Η τοπική αυτοδιοίκηση συμμετέχει στην οργάνωση και χρηματοδότηση δραστηριοτήτων επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών. Όμως οι αποφάσεις συμμετοχής των εκπαιδευτικών και η διαχείρισή τους λαμβάνονται από τον διευθυντή του κάθε σχολείου. Ακόμα και οι διευθυντές των σχολείων συμμετέχουν και φροντίζουν για τη δική τους επαγγελματική ανάπτυξη. Για τις δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης ισχύουν τα εξής:

• Προσφέρονται δωρεάν στους εκπαιδευτικούς. Τυχόν έξοδα διαμονής και σίτισης όπου απαιτούνται καλύπτονται από το σχολείο
• Απαλλάσσονται από τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα όταν αυτό απαιτείται. Αρκετές επιμορφωτικές δράσεις πραγματοποιούνται και στη διάρκεια των σχολικών διακοπών
• Ειδικά οι εκπαιδευτικοί της ΕΕΚ είναι υποχρεωμένοι να επιμορφώνονται περιοδικά στην ειδικότητά τους σε αντίστοιχους εργασιακούς χώρους. Αυτό πραγματοποιείται με απόφαση του διευθυντή του σχολείου. Τα διαστήματα αυτά απαλλάσσονται από τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα.
• Η συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη του κάθε εκπαιδευτικού αξιολογείται κάθε χρόνο από τον διευθυντή του σχολείου. Κάθε εκπαιδευτικός είναι υποχρεωμένος να περάσει ετήσια συνέντευξη αξιολόγησης της επαγγελματικής του ανάπτυξης με τον διευθυντή του σχολείου.

Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται το καθεστώς επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών στην Ευρώπη.

Πίνακας 8. Καθεστώς επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών στην Ευρώπη. Πηγή:Ευρυδίκη,2020

Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην Εσθονία σε δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης είναι ικανοποιητική.

Γράφημα 21. Συμμετοχή εκπαιδευτικών σε δράσεις επαγγελματικής ανάπτυξης. Πηγή: ΟΟΣΑ 2018

Οι δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών στην Εσθονία, καλύπτονται με άδειες με αποδοχές.

Πίνακας 9. Χρονική διάρκεια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών με αποδοχές. Πηγή:Ευρυδίκη,2020

Γενικά στο θέμα της συνεχιζόμενης επαγγελματικής ανάπτυξης οι εκπαιδευτικοί στην Εσθονία δραστηριοποιούνται και συμμετέχουν σε δραστηριότητες πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπως αντίστοιχα και οι διευθυντές των σχολείων.

Γράφημα 22. Συμμετοχή εκπαιδευτικών κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε δράσεις επαγγελματικής ανάπτυξης και μέσος όρος επιμορφωτικών δράσεων. Πηγή: ΟΟΣΑ 2018

Γράφημα 23. Συμμετοχή διευθυντών σχολείων σε δράσεις επαγγελματικής ανάπτυξης. Πηγή: ΟΟΣΑ 2018

 

 

 

 

Γράφημα 24. Συμμετοχή εκπαιδευτικών σε διάφορες δράσεις επαγγελματικής ανάπτυξης. Πηγή: ΟΟΣΑ 2018

Στα παραπάνω γραφήματα φαίνονται τα αποτελέσματα ερευνών του ΟΟΣΑ (TALIS 2018) σχετικά με την συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στις επιλεγμένες χώρες. Οι δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που πραγματοποιήθηκαν τους τελευταίους 12 μήνες πριν την έρευνα αφορούν κυρίως τα πεδία:

• Συμμετοχή σε δραστηριότητες επαγγελματικής εξέλιξης  (γράφημα 22).
• Παρακολούθηση μαθήματων ή σεμιναρίων δια ζώσης (γράφημα 24).
• Συμμετοχή σε δράσεις παρατήρησης από ομότιμους ή και αυτοπαρατήρησης και καθοδήγησης ως μέρος μιας επίσημης σχολικής δράσης (γράφημα 24).
• Συμμετοχή σε δίκτυο επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών (γράφημα 24).
• Ποσοστό εκπαιδευτικών που αισθάνονται ότι οι δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης είχαν θετικό αντίκτυπο στην διδασκαλία τους (γράφημα 24).

Στην Εσθονία, η απόκτηση προσόντων εκπαιδευτικού γίνεται με  τρεις διαφορετικούς τρόπους:

• Ολοκλήρωση ενός προγράμματος αρχικής εκπαίδευσης εκπαιδευτικών είτε σε επίπεδο πτυχίου είτε σε  μεταπτυχιακό επίπεδο.
• Ολοκλήρωση μεταπτυχιακού προγράμματος παιδαγωγικής  μετά την απόκτηση πτυχίου  σε  άλλο τομέα.
• Μέσω του συστήματος επαγγελματικών προσόντων,  με την επικύρωση  των επαγγελματικών ικανοτήτων των εκπαιδευτικών από επαγγελματικό φορέα των εκπαιδευτικών, με ειδικές αξιολογήσεις.

Οι εκπαιδευτικοί στην Εσθονία προσλαμβάνονται από τον διευθυντή του σχολείου έπειτα από ανοικτή διαδικασία πρόσληψης που οργανώνεται σε επίπεδο σχολείου  και καθοδηγείται από τον διευθυντή του σχολείου. Η βασική απαίτηση για την υποβολή αίτησης για εργασία ως εκπαιδευτικός είναι η κατοχή πτυχίου διδασκαλίας για το σχετικό επίπεδο εκπαίδευσης και τομέα σπουδών. Τα σχολεία έχουν αυτονομία όσον αφορά τον διορισμό, την τοποθέτηση και την απόλυση των εκπαιδευτικών, εναρμονισμένα πάντα με την εθνική νομοθεσία σχετικά με τα απαιτούμενα από τους εκπαιδευτικούς τυπικά προσόντα διορισμού. Οι εκπαιδευτικοί υποβάλλουν αίτηση απευθείας στο σχολείο και η διαδικασία πρόσληψης  συνήθως περιλαμβάνει συνέντευξη από αρμόδια επιτροπή σε επίπεδο σχολείου.

Στην Εσθονία, οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν την ιδιότητα του δημόσιου υπαλλήλου και  η πλειονότητα των εκπαιδευτικών έχει θητεία (αορίστου χρόνου), αλλά  υπάρχουν επίσης εκπαιδευτικοί με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, κυρίως ως αναπληρωτές εκπαιδευτικών που απουσιάζουν για ορισμένο χρονικό διάστημα.

Υπάρχουν τέσσερις βαθμοί στην επαγγελματική σταδιοδρομία των εκπαιδευτικών, οι οποίοι συνδέονται με διαφορετικά επίπεδα επαγγελματικών  ικανοτήτων  και εμπειρίας:

• Teacher (level 6): ισχύει μόνο για τους εκπαιδευτικούς προσχολικής ηλικίας κατά την είσοδό τους στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού, μετά την ολοκλήρωση ενός προγράμματος αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών (σε επίπεδο πτυχίου) ή μετά την αναγνώριση των  επαγγελματικών προσόντων αυτού του  επιπέδου από τον εκπαιδευτικό  επαγγελματικό φορέα.  Αυτό το επίπεδο απονέμεται  χωρίς λήξη.
• Teacher (level 7.1): Απονέμεται κατά την είσοδο στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού, μετά την ολοκλήρωση ενός προγράμματος αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών (σε επίπεδο μεταπτυχιακού τίτλου) ή μετά την αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων για το επίπεδο αυτό από τον επαγγελματικό φορέα των εκπαιδευτικών. Αυτό το επίπεδο χορηγείται για όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής του εκπαιδευτικού.
• Senior teacher (level 7.2): Απονέμεται σε εκπαιδευτικό ο οποίος, εκτός από τη διεξαγωγή διδακτικών δραστηριοτήτων, υποστηρίζει την ανάπτυξη του σχολείου και άλλων εκπαιδευτικών και συμμετέχει σε δραστηριότητες σε σχολικό επίπεδο. Αυτό το επίπεδο χορηγείται για πέντε χρόνια, περίοδο μετά την οποία ο εκπαιδευτικός πρέπει να υποβάλει  νέα αίτηση.
• Master teacher (level 8): Απονέμεται  σε εκπαιδευτικό ο οποίος, εκτός από τη διεξαγωγή διδακτικών δραστηριοτήτων, συμμετέχει σε αναπτυξιακές και δημιουργικές δραστηριότητες εντός και εκτός του σχολείου του και συνεργάζεται στενά με ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό το επίπεδο απονέμεται  για πέντε χρόνια, περίοδο μετά την  οποία ο εκπαιδευτικός πρέπει να υποβάλει  νέα αίτηση.

Η δομή της επαγγελματικής εξέλιξης συνδέεται με ένα σύνολο επαγγελματικών προτύπων εκπαιδευτικών, τα οποία καθορίζουν τις ικανότητες που σχετίζονται με κάθε στάδιο σταδιοδρομίας. Η ανάπτυξη των επαγγελματικών προτύπων των εκπαιδευτικών αποτελεί  ευθύνη της  Εσθονικής Αρχής Πιστοποίησης, ενώ οι διαδικασίες πιστοποίησης για την επίτευξη των διαφόρων σταδίων σταδιοδρομίας αποτελούν ευθύνη μιας επαγγελματικής οργάνωσης εκπαιδευτικών  (της Εσθονικής Ένωσης Εκπαιδευτικών).  Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να υποβάλουν αίτηση για πιστοποίηση σε οποιοδήποτε από τα επίπεδα δυο φορές το έτος (Απρίλιο και Νοέμβριο).  Η διαδικασία πιστοποίησης περιλαμβάνει δύο στάδια:

i) Αξιολόγηση των τυπικών προσόντων που υποβάλλονται από τον υποψήφιο και

ii) Συνέντευξη.

Η διαδικασία πιστοποίησης πραγματοποιείται από  τριμελή επιτροπή.

Για την ΕΕΚ υπάρχει διαφοροποίηση στο θέμα της επαγγελματικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών της.

Υπάρχουν επίπεδα σταδιοδρομίας, τα οποίοι αντικατοπτρίζουν διαφορετικά επίπεδα  επαγγελματικών ικανοτήτων  και εμπειρίας:

• Vocational teacher (level 5): Αποδίδεται στους εργαστηριακούς καθηγητές. Σε αυτό το επίπεδο, η διδασκαλία περιλαμβάνει κυρίως πρακτικές μεθόδους εργασίας για την ανάπτυξη των πρακτικών  δεξιοτήτων και των  εργασιακών συνηθειών των μαθητών.
• Vocational teacher (level 6):  Αποδίδεται στους καθηγητές με δυνατότητα διδασκαλίας θεωρητικών αλλά και εργαστηριακών μαθημάτων, αλλά ταυτόχρονα αυτοί οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με εταιρείες και  επαγγελματικές ενώσεις, αναπτύσσουν επαγγελματική κατάρτιση  στο σχολείο.
• Vocational teacher (level 7): Σε αυτό το επίπεδο, εκτός από τα καθήκοντα που καθορίζονται στο level 6, ο εκπαιδευτικός δραστηριοποιείται και εκτός σχολείου, συνεργαζόμενος στενά με την αγορά εργασίας.

Με την εισαγωγή στη διδασκαλία, είναι υποχρεωτικό ένα 12μηνο επιμορφωτικό εισαγωγικό πρόγραμμα. Το εισαγωγικό πρόγραμμα προβλέπει έναν μέντορα για να επιβλέπει το έργο του νέου εκπαιδευτικού. Ο μέντορας, ο οποίος είναι εκπαιδευτικός στο σχολείο υποδοχής, διορίζεται από τον διευθυντή του σχολείου. Απαραίτητα προσόντα του μέντορα είναι επιτυχή παρακολούθηση σχετικού επιμορφωτικού προγράμματος και τουλάχιστον τρία χρόνια διδασκαλίας. Ο μέντορας είναι υποχρεωμένος να παρέχει ανατροφοδότηση στην εκπαιδευτική σχολή προέλευσης του νεοεισερχόμενου εκπαιδευτικού.  Κατά τη διάρκεια του έτους εισαγωγής, ο νεοεισερχόμενος στο επάγγελμα εκπαιδευτικός παρουσιάζει ένα ατομικό πρόγραμμα ανάπτυξης το οποίο πρέπει να περιλαμβάνει και την αυτοαξιολόγηση του.

Στην Εσθονία, στα σχολεία ο διευθυντής έχει την αρμοδιότητα να αναθέσει ρόλους στους εκπαιδευτικούς όπως  Υπεύθυνους  ενός θεματικού τμήματος ή μαθήματος, ή μέντορα ή Υπεύθυνο τάξης  ή Συντονιστή Επαγγελματικής Ανάπτυξης εκπαιδευτικών αλλά και διοικητικούς ρόλους όπως αναπληρωτής διευθυντής.

Δεν υπάρχουν μισθολογικές κλίμακες εκπαιδευτικών που να καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο (μισθολογικά κλιμάκια). Μόνο ο κατώτατος μισθός των εκπαιδευτικών καθορίζεται από την κυβέρνηση μετά από συλλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εκπαιδευτικών. Ο κατώτατος μισθός των εκπαιδευτικών ισχύει και για τα ιδιωτικά σχολεία. Ο πραγματικός μισθός των εκπαιδευτικών καθορίζεται σε επίπεδο σχολείου από τον διευθυντή του σχολείου. Σε ορισμένους δήμους, υπάρχουν επίσης συλλογικές συμβάσεις με συνδικαλιστικές οργανώσεις εκπαιδευτικών, τις οποίες οι διευθυντές των σχολείων πρέπει να σέβονται. Αυτό το μοντέλο αμοιβών των εκπαιδευτικών  παρέχει σημαντικά περιθώρια για διακυμάνσεις των μισθών των εκπαιδευτικών  μεταξύ σχολείων αλλά και μεταξύ δήμων. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λαμβάνουν ειδικές αποζημιώσεις για διάφορους λόγους, με  απόφαση του διευθυντή  του σχολείου.  Η αποζημίωση που καθορίζεται σε   επίπεδο σχολείου   λαμβάνει  συνήθως υπόψη τα έτη διδακτικής εμπειρίας, τα πρόσθετα προσόντα, τις δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης,  τις ευθύνες διαχείρισης εκτός από τη διδασκαλία, τις επιπλέον ώρες  εργασίας, τα ειδικά καθήκοντα όπως ο επαγγελματικός προσανατολισμός, τη διδασκαλία μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές  ανάγκες αλλά και τις εξαιρετικές επιδόσεις που τυχόν σημειώνουν οι μαθητές. (ΟΟΣΑ, 2014).

Επιπλέον, υπάρχουν  οικονομικά κίνητρα από την εθνική κυβέρνηση για εκπαιδευτικούς που είναι πρόθυμοι να εργαστούν στης εσθονική επαρχία. Σχετικό επίδομα χορηγείται  σε νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς σε επαρχιακά σχολεία με τις προϋπόθεσεις:

• Να έχουν αποφοιτήσει τους τελευταίους 18 μήνες από την εκπαιδευτική σχολή,
• Το σχολείο βρίσκεται έξω από το Ταλίν ή το Ταρτού.
• Να παραμείνει ο εκπαιδευτικός στο σχολείο για πέντε έτη.

Το επίδομα είναι εφάπαξ και αντιστοιχεί σε μισθούς ενός έτους περίπου.

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών στην Εσθονία πραγματοποιείται σε δύο συγκεκριμένες μορφές:

• Τακτική αξιολόγηση που συνδέεται με την απόδοσή του στο σχολείο  και
• Εθελοντικά με σκοπό την εξέλιξή του σε υψηλότερα επαγγελματικά επίπεδα.

Η τακτική αξιολόγηση είναι αρμοδιότητα του διευθυντή του σχολείου ή επιτροπής που συστήνει ο ίδιος και μπορεί ανάλογα με το μέγεθος του σχολείου να περιλαμβάνει τον υποδιευθυντή ή και υπεύθυνους τμημάτων και τομέων μαθημάτων. Περιλαμβάνει συνέντευξη και παρακολούθηση διδασκαλιών. Τα σχολεία έχουν μεγάλο βαθμό αυτονομίας σε ότι αφορά την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και ο διευθυντής καθορίζει τους στόχους, τα κριτήρια και τις μεθόδους  αξιολόγησης τους. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης συγκεντρώνονται σε έκθεση που συντάσσει ο διευθυντής και μπορεί να οδηγήσει σε μισθολογική παροχή, σε συστάσεις,  σε κυρώσεις, σε επιμόρφωση και σε σοβαρές περιπτώσεις σε απόλυση εκπαιδευτικού από τον διευθυντή.

Η εθελοντική αξιολόγηση είναι ευθύνη της Εσθονικής Ένωσης Εκπαιδευτικών και πραγματοποιείται σε δύο στάδια:

• Στην αξιολόγηση του φακέλου του εκπαιδευτικού, στον οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει τις εκθέσεις αξιολόγησης των διευθυντών, την ατομική αυτοαξιολόγηση του, σχέδια μαθήματος, εργασίες κλπ
• Με συνέντευξη ενώπιον τριμελούς επιτροπής διάρκειας 30 λεπτών περίπου. Η επιτροπή αποτελείται από έμπειρους εκπαιδευτικούς που επιλέγονται από την Εσθονική Ένωση Εκπαιδευτικών. Η επιτροπή μπορεί να ζητήσει να παρακολουθήσει διδασκαλία του αξιολογούμενου εκπαιδευτικού στην τάξη ή μπορεί να το ζητήσει και ο ίδιος.

Χαρακτηριστικά σχολικής ζωής και διεθνείς επιδόσεις μαθητών

Η Εσθονία έχει κατακτήσει την αδιαμφισβήτητη πρωτιά του διεθνούς διαγωνισμού PISA σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μία από τις καλύτερες διεθνείς κατατάξεις. Τα γραφήματα που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικά της προόδου της τελευταίας δεκαετίας και των κορυφαίων ευρωπαϊκών  επιδόσεων στον διαγωνισμό PISA 2018.

Γράφημα 25. Επιδόσεις μαθητών διαγωνισμού PISA 2018 στην Ανάγνωση, στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες

Την εντυπωσιακή εικόνα συμπληρώνει η κατάταξη της Εσθονίας στην 1η ευρωπαϊκή θέση τόσο στο ποσοστό των μαθητών που σημείωσαν υψηλές επιδόσεις αλλά και χαμηλές επιδόσεις, όπως φαίνεται και από τα γραφήματα που ακολουθούν.

Γράφημα 26. Ποσοστά μαθητών με υψηλές επιδόσεις διαγωνισμού PISA στην Ανάγνωση, στα Μαθηματικά και στις Φυσικές Επιστήμες

 

 

Γράφημα 27. Ποσοστά μαθητών με χαμηλές επιδόσεις διαγωνισμού PISA στην Ανάγνωση στα Μαθηματικά και στις Φυσικές Επιστήμες

Το παρακάτω συγκεντρωτικό γράφημα δίνει μια καλή εικόνα των επιλεγμένων εκπαιδευτικών συστημάτων στα υποκριτήρια χαμηλών και υψηλών επιδόσεων των μαθητών στον διαγωνισμό PISA 2018

Γράφημα 28. Ποσοστά μαθητών με υψηλές και χαμηλές επιδόσεις διαγωνισμού PISA 2018

Η απορρόφηση των αποφοίτων από την αγορά εργασίας 

Τα παρακάτω γραφήματα σκιαγραφούν την απορρόφηση των αποφοίτων από την αγορά εργασίας το 2021, ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης τους και με το δεδομένο της αποφοίτησης από ένα έως τρία χρόνια πριν την έρευνα. Το δεύτερο γράφημα δείχνει πιο καθαρά την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής εκπαίδευσης.

 

Γράφημα 29 Employment rates of young people not in education and training by educational attainment level 2021 [edat_lfse_24]. Last update 05-07-2022

Η μελέτη των σχετικών γραφημάτων οδηγεί στα  εξής συμπεράσματα: Η απορρόφηση των αποφοίτων συνολικά του εκπαιδευτικού συστήματος  (δευτεροβάθμια, μεταδευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση – ISCED 3-8) από την αγορά εργασίας  στην Εσθονία είναι κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (79,6%) και λίγο μεγαλύτερη από αυτόν (80,8%). Ακόμα καλύτερη είναι η εικόνα στους απόφοιτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ποσοστό απορρόφησης 92,4% έναντι 84,9% του ευρωπαϊκού μ.ο., αισθητά χαμηλότερη  η απορρόφηση των αποφοίτων της δευτεροβάθμιας Γενικής (ISCED 3-4) εκπαίδευσης  (67,2%) αλλά καλύτερη από τον μ.ο. στην Ευρώπη (61,7%), ενώ προβληματίζει η εικόνα των απόφοιτων της δευτεροβάθμιας ΕΕΚ  (ISCED 3-4) που είναι 70,6% και είναι το μοναδικό ποσοστό κάτω από τον μ.ο. στην Ευρώπη (76,4%).

Η σχολική διαρροή στο Εσθονικό εκπαιδευτικό σύστημα

Η πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαιδευτικής ζωής στη Εσθονία κινείται σε σχετικά υψηλά επίπεδα (11,2%), μία μονάδα πάνω από τον μ.ο. της Ευρώπης (10,2%).

Γράφημα 30. Early leavers from education and training [EDAT_LFSE_14]. Last update 28-04-2022

Στην Εσθονία εγκατέλειψαν πρόωρα την εκπαιδευτική διαδικασία στις ηλικίες 18-24 το 12%  των μαθητών το 2018, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος της σχολικής διαρροής  ήταν 10,5 % για τη χρονιά αυτή.

Συμμετοχή των ενηλίκων σε προγράμματα εκπαίδευσης

Στα γραφήματα που ακολουθούν διαπιστώνεται αρχικά η μεγάλη αύξηση της συμμετοχής των Εσθονών ενηλίκων σε προγράμματα δια βίου μάθησης τα τελευταία χρόνια, η καλή θέση του Εσθονικού εκπαιδευτικού συστήματος σε αυτόν τον δείκτη και οι τιμές του την διετία 2020-2021. Στην έρευνα οι συμμετέχοντες είχαν ηλικίες από 25 έως 64 ετών και είχαν παρακολουθήσει πρόγραμμα μάθησης τον τελευταίο μήνα πριν την έρευνα. 

 

 

 

 

Συμπερασματικά:

• Η Εσθονία έχει αναπτύξει ένα πολύ καλό εκπαιδευτικό σύστημα κορυφαίων επιδόσεων. Οι απόφοιτοί του διαθέτουν υψηλό επίπεδο βασικών δεξιοτήτων, που  συνδυάζει την αριστεία με μικρές εκπαιδευτικές ανισότητες.  Παράλληλα  έχει δώσει μεγάλη βαρύτητα στην ευημερία των μελών της σχολικής κοινότητας.
• Η ψηφιακή ετοιμότητα του εκπαιδευτικού συστήματος είναι άριστη και οι μαθητές προσλαμβάνουν υψηλά επίπεδα ψηφιακών δεξιοτήτων. Επιπλέον στα πλαίσια των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας covid19 το υψηλό επίπεδο των ψηφιακών υποδομών και στο εκπαιδευτικό σύστημα συντέλεσε στην επιτυχή διεξαγωγή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Πολύ μικρό ποσοστό μαθητών δεν είχε πρόσβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
• Στόχοι του φιλόδοξου εκπαιδευτικού προγράμματος 2021-2035 είναι η μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, η βελτίωση της σύνδεσης της ΕΕΚ με την αγορά εργασίας αλλά και η περαιτέρω συμμετοχή των ενηλίκων σε προγράμματα δια βίου μάθησης.
• Η Εσθονία έχει δημογραφικό πρόβλημα και σε συνδυασμό με την διαπίστωση  ελλείψεων δεξιοτήτων αναμένεται ότι δεν θα υπάρχουν αρκετοί απόφοιτοι πανεπιστημίων και ΕΕΚ για να καλύψουν ορισμένες θέσεις εργασίας στο μέλλον.
• Η εκπαιδευτική ανισότητα που διακρίνει το εσθονικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι μεταξύ των φύλων (υπέρ των γυναικών) σε πολλές περιοχές του εκπαιδευτικού συστήματος από την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου μέχρι την απόκτηση πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
• Η γήρανση του εκπαιδευτικού πληθυσμού σε συνδυασμό με τη χαμηλή ελκυστικότητα του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού αποτελούν μακροπρόθεσμη πρόκληση για τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος.

 

Βιβλιογραφία

European Commission (2019), 2nd Survey of Schools: ICT in Education, ISBN 978-92-79-99683-2 doi: 10.2759/225159, Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2019

European Commission, Digital Economy and Society Index (DESI). Retrieved on 15 August 2022 from: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi

European Commission (2019), Education and Training MONITOR 2019 Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2019

European Commission (2020), Education and Training MONITOR 2020 Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2020

European Commission (2021), Education and Training MONITOR 2021 Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2021

Eurostat, (2019). Pupils enrolled in upper-secondary education by programme orientation, sex and age. Retrieved 28-8-2021 from: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=educ_uoe_enrs05&lang=en  Last update 17-08-2021.

Eurostat, (2020). Population by educational attainment level, sex and age (%) – main indicators. Retrieved 28-8-2021 from: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=edat_lfse_03&lang=eng. Last update 03-06-2021

Eurostat, (2020). Employment rates of recent graduates by sex. Retrieved 21-11-2021 from: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=sdg_04_50&lang=en

Eurostat, (2018-2019). General government expenditure by function. Retrieved 21-11-2021 from: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=gov_10a_exp&lang=en

Eurostat, (2018). Annual expenditure on educational institutions per pupil/student based on FTE, by education level and programme orientation. Retrieved 21-11-2021 from: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=educ_uoe_fini04&lang=en

Eurostat, (2018). Annual expenditure on educational institutions per pupil/student based on FTE, by education level and programme orientation. Retrieved 21-11-2021 from: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do

Eurydice, (2022). Estonia. Retrieved 21-8-2022,  from:  https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/estonia/estonia.

Haridus- ja Teadusministeerium, (2022) (υπουργείο Παιδείας και Έρευνας Εσθονίας). Ιστοσελίδα που προσπελάστηκε στις 21-8-2022: https://www.hm.ee/et

OECD, (2016) Reviews of School Resources: Estonia 2016, chapter 5

OECD, (2018) TALIS 2018 Results (Volume I), Teachers and School Leaders as Lifelong Learners

OECD, (2018) TALIS 2018 Results (Volume II), Teachers and School Leaders as Valued Professionals

OECD, (2021), Education at a Glance 2021: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/b35a14e5-en.

OECD, (2022), Education GPS, Estonia. Teachers and teaching conditions (TALIS 2018) Retrieved 21-8-2022 from: https://gpseducation.oecd.org/CountryProfile?plotter=h5&primaryCountry=EST&treshold=5&topic=TA