Υλικό για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821

Η παιδαγωγική ομάδα του ΚΠΕ Περτουλίου Τρικκαίων δημιούργησε ένα εικονικό μουσείο σχετικά με την συνεισφορά του νομού Τρικάλων στην επανάσταση του 1821.

Περιηγηθείτε στο εικονικό μουσείο

«Πρακτικός οδηγός δημιουργίας σχολικού λαχανόκηπου: μια παιδαγωγική και βιωματική προσέγγιση» ΚΠΕ ΠΕΡΤΟΥΛΙΟΥ ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΣ ΚΠΕ ΠΕΡΤΟΥΛΙΟΥ ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ

 

 

 

“Σχολικοί- Αστικοί κήποι: Γιατί και πώς;”- Ηλεκτρονικός συλλογικός τόμος του ΚΠΕ Δραπετσώνας

Πρόκειται για τη συγκέντρωση όλου του υλικού (εισηγήσεις και παιδαγωγικές – εργαστηριακές εφαρμογές) των δύο τριήμερων σεμιναρίων που διοργάνωσε το ΚΠΕ Δραπετσώνας.

Μπορείτε να κατεβάσετε το βιβλίο πατώντας εδώ.

Iδανική εποχή κατανάλωσης διαφόρων φρούτων και λαχανικών

Στον πίνακα μπορείτε να βρείτε ενδεικτικά την ιδανική εποχή κατανάλωσης διαφόρων φρούτων και λαχανικών η οποία μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της περιοχής παραγωγής. Μην ξεχνάτε ότι η κατανάλωση προϊόντων στην εποχή που παράγονται ευνοεί: την υγεία, την τσέπη μας και το περιβάλλον!

4εποχές

Τι είναι και πώς γίνεται το κομπόστ

Το κομπόστ είναι το τελικό προ­ϊόν της φυσι­κής δια­δι­κα­σίας απο­σύν­θε­σης οργα­νι­κών υλών από τον κήπο ή την κου­ζίνα μας. Η γλυ­κιά, γήινη μυρω­διά του είναι ευχά­ρι­στη και αξέχαστη.

Το κομπόστ είναι ένα σκούρο, εύθρυ­πτο υλικό με γήινη μυρω­διά που δημιουρ­γεί­ται από μικρο­ορ­γα­νι­σμούς που δια­σπούν οργα­νι­κές ύλες, όπως φύλλα, κομ­μένο γρα­σίδι και κάποια απορ­ρίμ­ματα από την κου­ζίνα μας.

Το κομπόστ δεν είναι πλή­ρως απο­σα­θρω­μένο, όπως ο χού­μος. Περιέ­χει μικρά κομ­μά­τια τα οποία μπο­ρούμε να ανα­γνω­ρί­σουμε σαν κλα­ρά­κια και φύλλα. Όταν το προ­σθέ­τουμε στο χώμα, ανα­λαμ­βά­νει ένα διπλό ρόλο. Αφ’ ενός παρέ­χει θρε­πτι­κές ουσίες στα φυτά αφ’ ετέ­ρου βελ­τιώ­νει τη δομή κάθε τύπου χώμα­τος αφρα­τί­ζο­ντάς το. Επί­σης βελ­τιώ­νει την κατα­κρά­τηση νερού, γιατί μπο­ρεί να απορ­ροφά σχε­δόν το διπλά­σιο του βάρους του σε νερό.

Το κομπόστ είναι σχε­τικά στα­θερό, αλλά συνε­χί­ζει να αλλά­ζει όταν το ανα­μεί­ξουμε με χώμα. Το ενσω­μα­τώ­νουμε στο χώμα για να βοη­θή­σουμε στην ανα­πλή­ρωση του χού­μου που χάθηκε λόγω της καλ­λιέρ­γειας και άλλων δρα­στη­ριο­τή­των. Ο χού­μος είναι απα­ραί­τη­τος για τη ζωή πάνω στη Γη, ακρι­βώς όπως ο αέρας, και απο­τε­λεί ένα σύν­θετο σύστημα μετα­φο­ράς τρο­φής μέσα στο έδαφος!

Γιατί χρη­σι­μο­ποιούμε κομπόστ;

Η μετα­τροπή των απο­μει­να­ριών του κήπου ή της καλ­λιέρ­γειάς μας σε κομπόστ έχει πολλά πλε­ο­νε­κτή­ματα. Είναι καταρ­χήν είναι ένας τρό­πος για να μειώ­σουμε τα σκου­πί­δια που παρά­γουμε και πρέ­πει να βρούμε τρόπο να τα ξεφορ­τω­θούμε. Παράλ­ληλα όμως μας παρέ­χει πολλά χρή­σιμα πλεονεκτήματα.

Το κομπόστ είναι ένα εξαι­ρε­τικό πρό­σθετο του χώμα­τος το οποίο βελ­τιώ­νει την υγεία και τη δομή τόσο των αργι­λι­κών όσο και των αμμω­δών εδα­φών. Μπο­ρούμε να το προ­σθέ­σουμε στο πάνω μέρος του χώμα­τος σαν επί­στρωμα. Αν το ανα­μεί­ξουμε και με άλλα στοι­χεία φτιά­χνουμε ένα καλό φυτόχωμα.

Τρεις λόγοι για να φτιά­χνετε κομπόστ

1. Βελ­τιώ­νει την υγεία και την εμφά­νιση του κήπου ή της καλ­λιέρ­γειάς σας.

2. Σας γλι­τώ­νει χρή­ματα για λιπά­σματα και ακριβά πρό­σθετα χώματος.

3. Μέχρι και 75% των υλι­κών που κατα­λή­γουν στις χωμα­τε­ρές, θα μπο­ρού­σαν να γίνουν κομπόστ! Αν φτιά­χνετε συνε­χώς κομπόστ, τότε μειώ­νετε τον όγκο των σκου­πι­διών που παρά­γετε. Ειδικά  σε μια κατά­σταση που η υπη­ρε­σία απο­κο­μι­δής σκου­πι­διών, την οποία σήμερα θεω­ρούμε δεδο­μένη, γίνε­ται ακριβή ή αδύ­νατη, τότε δεν θα σας πνί­ξουν τα ίδια σας τα σκου­πί­δια και θα γλι­τώ­σετε χρήματα!

Κομπόστ: Η επι­τά­χυνση μιας φυσι­κής διαδικασίας

Το διά­γραμμα δεί­χνει τι συμ­βαί­νει στον σωρό των οργα­νι­κών υλών κατά τη διάρ­κεια της κομπο­στο­ποί­η­σης. Φαί­νε­ται επί­σης γιατί είναι καλύ­τερο η δια­δι­κα­σία να γίνε­ται σε κλει­στό κιβώ­τιο κομποστοποίησης.

Πολ­λοί έχουμε βρε­θεί μέσα σε ένα δάσος και έχουμε πιά­σει το μαλακό και παχύ στρώμα σκού­ρων φύλ­λων σε απο­σύν­θεση. Η γλυ­κιά, γήινη  μυρω­διά τους είναι αξέ­χα­στη και ευχάριστη.

Καθώς τα φθι­νο­πω­ρινά φύλλα πέφτουν, εκα­το­ντά­δες δια­φο­ρε­τικά πλά­σματα όπως πόδου­ροι, σαρα­ντα­πο­δα­ρού­σες, σκου­λή­κια, ακά­ρεα και πολλά άλλα περι­μέ­νουν να μασή­σουν, να κόψουν, να τρί­ψουν και να χωνέ­ψουν τα πεσμένα φύλλα. Τα έντομα αυτά απο­βάλ­λουν μια οργα­νική ουσία που απο­τε­λεί το φαγητό για μικρο­ορ­γα­νι­σμούς όπως βακτη­ρί­δια, μύκη­τες και άλλα πλά­σματα που είναι οι απο­δο­μη­τές της φύσης.

Για να αντι­γρά­ψετε αυτή τη φυσική δια­δι­κα­σία στον κήπο ή την καλ­λιέρ­γειά σας με ένα πιο γρή­γορο τρόπο, θα πρέ­πει να δώσετε στους απο­δο­μη­τές πολύ άνθρακα και άζωτο (από οργα­νι­κές πηγές) και πολύ νερό και αέρα. Υπάρ­χουν πολ­λές πηγές άνθρακα και αζώ­του καθ’ όλη τη διάρ­κεια του χρόνου.

Τα φθι­νο­πω­ρινά φύλλα απο­τε­λούν μια ατέ­λειωτη πηγή άνθρακα. Τα ξηρά φύλλα και πολ­λές άλλες πηγές άνθρακα μπο­ρούν να απο­θη­κευ­τούν μέχρι να μετα­τρα­πούν σε υλικό με υψηλή περιε­κτι­κό­τητα σε άζωτο.

Το άζωτο είναι άφθονο το καλο­καίρι υπό τη μορφή κομ­μέ­νου γρα­σι­διού, ζιζα­νίων και μαρα­μέ­νων φυτών. Σημειώ­στε πάντως πως οι πηγές αζώ­του δεν μπο­ρούν να απο­θη­κευ­τούν εύκολα.

Τί μπο­ρούμε να κομποστοποιήσουμε;

Δύο τύποι υλι­κών χρειά­ζο­νται για να έχουμε ένα πετυ­χη­μένο μείγμα κομπόστ: Τα “πρά­σινα” υλικά που είναι πλού­σια σε άζωτο και τα “καφέ” υλικά που είναι πλού­σια σε άνθρακα.

Πρά­σινο » Άζωτο
Καφέ » Άνθρακας

Δείτε τον παρα­κάτω πίνακα με υλικά που θεω­ρού­νται “πρά­σινα” και “καφέ”.

Πηγές άνθρακα (καφέΥπο­λείμ­ματα καλα­μπο­κιού και καλα­μπόκι
Ξερά φύλλα
Χαρτί
Άχυρο και σανός
Πριο­νίδι και κομ­μα­τά­κια ξύλου*
Τρίμ­ματα θάμνων
Αλε­σμέ­νοι τηλε­φω­νι­κοί κατά­λο­γοι
Αλε­σμένο χαρτί φωτο­τυ­πίας (χωρίς επίστρωση)
Πηγές αζώ­του (πρά­σινα) Τρι­φύλλι
Κόκ­κοι και υπο­λείμ­ματα καφέ
Υπο­λείμ­ματα καβου­ριών και ψαριών**
Υπο­λείμ­ματα από φρούτα και λαχα­νικά
Απο­θη­κευ­μένα ξερά χόρτα και γρα­σίδι
Φρέ­σκος σανός
Κοπριά: Αγε­λά­δας, αλό­γου, που­λε­ρι­κών, προ­βά­των και κου­νε­λιών
Φύκια

* Χρειά­ζο­νται περισ­σό­τερο χρόνο για να απο­συ­ντε­θούν
** Μόνο με τη μέθοδο του χαντα­κιού (βλ. παρακάτω)

ΠΡΟΣΟΧΗ:
Οι σπό­ροι που είναι φορ­τω­μέ­νοι με ζιζά­νια και οι ρίζες που έχουν προ­σβλη­θεί από νημα­τώδη δεν πρέ­πει να μπαί­νουν στο κομπόστ, γιατί οι περισ­σό­τε­ρες οικια­κές μονά­δες κομπόστ δύσκολα φτά­νουν σε υψη­λές θερ­μο­κρα­σίες (55–60°C) που απαι­τού­νται για να κατα­στρα­φούν αυτά τα παράσιτα.

Επί­σης μη βάζετε ποτέ κρέας, κόκαλα, σάλ­τσες, λίπη και λιπαρά φαγητά στο κομπόστ, επειδή μπο­ρεί να τρα­βή­ξουν ζώα ή να βγά­ζουν άσχη­μες οσμές.

Τέλος, η κοπριά ζώων που τρώνε φυτά (αγε­λά­δες, άλογα κλπ) είναι μια ιδα­νική πηγή “πρά­σι­νων” υλι­κών για το κομπόστ σας. Αντί­θετα, τα κόπρανα κρε­α­το­φά­γων ζώων (γάτες, σκύ­λοι κλπ) είναι επι­κίν­δυνη και δεν πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποιεί­ται, καθώς μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει πολ­λές ασθένειες.

Πώς παρά­γε­ται το κομπόστ. Η ανα­λο­γία Α/Α.

Τα άχρη­στα για μας απορ­ρίμ­ματα από τον κήπο και την κου­ζίνα μας είναι η τροφή που προ­σφέ­ρουμε στους μικρο­ορ­γα­νι­σμούς για να μας δώσουν δωρεάν πολύ­τιμο κομπόστ.

Η ουσία του κομπόστ είναι να προ­μη­θεύ­ουμε στους μικρο­ορ­γα­νι­σμούς που προ­κα­λούν την απο­σύν­θεση τα βασικά στοι­χεία της ζωής: Τροφή, νερό και οξυ­γόνο. Η μικρο­βιακή δρα­στη­ριό­τητα επη­ρε­ά­ζε­ται από το πόσο άνθρακα (καφέ υλικό) και πόσο άζωτο (πρά­σινο υλικό) έχουμε. Αυτό είναι γνω­στό συνή­θως ως ο λόγος άνθρακα προς άζωτο ή ανα­λο­γία Α/Α. Η ιδα­νική ανα­λο­γία Α/Α για μια γρή­γορη κομπο­στο­ποί­ηση είναι περί­που 30/1 ή λιγό­τερο. Προ­σθέ­τουμε επί­σης νερό στο κομπόστ όταν χρειά­ζε­ται για να πετύ­χουμε μια υγρα­σία της τάξης του 60%, δηλαδή το μείγμα μας να μοιά­ζει με στυμ­μένο σφουγγάρι.

Είναι σημα­ντικό να γνω­ρί­ζουμε τη σχέση Α/Α στα υλικά που βάζουμε στο μείγμα, για να δια­τη­ρούμε μια ισορ­ρο­πία. Αν για παρά­δειγμα υπάρ­χουν φύλλα από δρυ στο περι­βάλ­λον μας, που έχουν ανα­λο­γία Α/Α της τάξης του 80/1, τότε αν προ­σθέ­σουμε κομ­μένο γρα­σίδι, που έχει Α/Α 17/1 και τα ανα­μεί­ξουμε μαζί, το απο­τέ­λε­σμα θα είναι σχε­δόν ένα ιδα­νικό 30/1.

Φυσικά, κάποια άλλα υλικά έχουν άλλες ανα­λο­γίες Α/Α και θα πρέ­πει να προ­στί­θε­νται με προ­σοχή στο μείγμα. Οι εφη­με­ρί­δες και το πριο­νίδι έχουν Α/Α περί­που 800/1. Αυτά τα υλικά θα πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποιού­νται σπά­νια, αν θέλουμε να έχουμε σωστή κομποστοποίηση.

Τα πράγ­ματα είναι απλά. Δεν χρειά­ζε­ται κάποιος να είναι μαθη­μα­τική ιδιο­φυία για να φτιά­ξει ένα καλό κομπόστ. Αρκεί να ξέρει τους συν­δυα­σμούς “πρά­σι­νων” υλι­κών (γεμά­των άζωτο) και “καφέ” υλι­κών (γεμά­των άνθρακα).

Πίνα­κας: Ανα­λο­γία Α/Α για συνήθη υλικά  που χρη­σι­μο­ποιού­νται στο κομπόστ

Υπο­λείμ­ματα φρούτων 35/1
Κομ­μένο γρασίδι 17/1
Φύλλα 60/1
Χωνε­μένη κοπριά 20/1
Άχυρο 100/1
Απο­μει­νά­ρια από το τρα­πέζι μας
(όχι κρέ­ατα, κόκαλα και λίπη)
15/1
Τρι­φύλλι 12/1
Καλα­μπόκι 98/1
Κοτσά­νια καλαμποκιού 60/1
Υπο­λείμ­ματα καφέ 20/1
Φρέ­σκο άχυρο 32/1
Κοπριά αγε­λά­δας 20/1
Κοπριά αλό­γου 30/1
Κοπριά που­λε­ρι­κών 10/1
Κοπριά  προ­βά­του 16/1
Κοπριά χοί­ρου 19/1
Εφη­με­ρί­δες 800/1
Πριο­νίδι 450/1
Φύκια 17/1
Κομ­μέ­νοι θάμνοι (πράσινοι) 50/1
Τηλε­φω­νι­κοί κατά­λο­γοι (πολτοποιημένοι) 770/1
Υπο­λείμ­ματα λαχανικών 13/1
Κομ­μα­τά­κια ξύλο (σκληρά) 560/1
Κομ­μα­τά­κια ξύλο (μαλακά) 640/1

Μην χρη­σι­μο­ποιείτε: Κόκαλα, κόπρανα γάτας και σκύ­λου, καθα­ρι­στικά και χλω­ρίνη, τυριά, μαγει­ρικό λάδι, γαλα­κτο­κο­μικά, λαρδί, μαγιο­νέζα, κρέας και παρά­γωγα κρέ­α­τος, βού­τυρο, προ­ϊ­ό­ντα με βάση το πετρέ­λαιο, πλα­στικά, σάλ­τσες για σαλά­τες, χώμα, συν­θε­τικά υφά­σματα, στάχτες.

Ο χώρος κομπο­στο­ποί­η­σης πρέ­πει να βρί­σκε­ται σε μια μεριά προ­στα­τευ­μένη από τον άνεμο που το στε­γνώ­νει και την οποία μπο­ρείτε να φτά­σετε με λάστιχο ποτί­σμα­τος. Τοπο­θε­τή­στε το κομπόστ σε ένα σημείο με σκιά που θα μπο­ρείτε να δου­λεύ­ετε με άνεση. Ανά­λογα με τον τύπο του κομπόστ που θα φτιά­ξετε, μάλ­λον θα θέλετε να μην είναι σε άμεση οπτική επαφή με εσάς και τους γεί­το­νές σας.

Ακόμα και μια απλή στοίβα με οργα­νι­κές ύλες σε ένα σημείο του κήπου μας τελικά θα μας προ­σφέ­ρει κομπόστ. Αρκεί να προ­σέ­ξουμε την υγρα­σία και το ανα­κά­τεμά της.

Πρέ­πει να έχετε κατά νου πως δεν υπάρ­χει κάτι μαγικό με τις μονά­δες κομπο­στο­ποί­η­σης που δια­τί­θε­νται στο εμπό­ριο ή τις προ­μη­θεύ­ε­στε από τον δήμο. Είναι μόνο πλα­στικά δοχεία και δεν κομπο­στο­ποιούν πιο γρή­γορα ή καλύ­τερα από μια απλή στοίβα.

Το πιο σημα­ντικό χαρα­κτη­ρι­στικό που θα πρέ­πει να έχει ένα κομπόστ είναι πως η στοίβα ή η μονάδα θα πρέ­πει να έχει ελά­χι­στες δια­στά­σεις ενός κυβικό μέτρο ή 100Χ100Χ100 εκα­το­στά σε κάθε πλευρά.

Υπάρ­χουν πολ­λοί τρό­ποι και κατα­σκευές για να οργα­νώ­σετε τον χώρο σας κομπο­στο­ποί­η­σης. Παρου­σιά­ζουμε μερι­κές ενδει­κτι­κές εικό­νας για να πάρετε ιδέες.

Αρι­στερά, χώρος κομπο­στο­ποί­η­σης φτιαγ­μέ­νος από όρθιες παλέ­τες σε σχήμα Π, που καλύ­πτο­νται εσω­τε­ρικά με κοτε­τσό­συρμα. Δεξιά, τρι­πλό κιβώ­τιο κομπο­στο­ποί­η­σης από ξύλινα πλαί­σια με συρ­μά­τινο πλέγμα. Κάτω, τέσ­σε­ρες εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κοί μεταξύ τους χώροι κομπο­στο­ποί­η­σης που δεί­χνουν πόσο πόσο ευέ­λι­κτες λύσεις μπο­ρεί να υιο­θε­τή­σει κάποιος.

Για να φτιά­ξετε το κομπόστ, τοπο­θε­τή­στε ίσες περί­που ποσό­τη­τες “πρά­σι­νων” και “καφέ” υλι­κών, σε εναλ­λασ­σό­μενα στρώ­ματα 10 εκα­το­στών, μέχρι το ύψος του ενός μέτρου.

Τα μικρό­τερα υλικά που βάζετε μέσα θα απο­συ­ντί­θε­νται γρη­γο­ρό­τερα από τα μεγα­λύ­τερα υλικά. Είναι βασικό να βρέ­χετε κάθε στρώμα καθώς φτιά­χνετε τον σωρό. Αν δεν το κάνετε, θα είναι σχε­δόν αδύ­νατο να βρέ­ξετε το κέντρο του σωρού, όταν τελειώ­σετε. Ο σωρός πρέ­πει να είναι υγρός, όχι μου­σκε­μέ­νος. Δεν υπάρ­χει κανένα πλε­ο­νέ­κτημα στο να αγο­ρά­σετε ένα “αρχικό πακέτο” για κομπόστ, από αυτά που πωλούν στο εμπό­ριο. Τα οργα­νικά απορ­ρίμ­ματα περιέ­χουν από φυσι­κού τους, τους απα­ραί­τη­τους μικρο­ορ­γα­νι­σμούς για ξεκι­νή­σετε μια δια­δι­κα­σία αποσύνθεσης.

Η δια­χεί­ριση του κομπόστ

Ένας νέος σωρός κομπόστ με πρά­σινα και καφέ υλικά θα ζεστα­θεί γρή­γορα. Αυτό δεί­χνει πως έχουμε έντονη μικρο­βιακή δρα­στη­ριό­τητα. Μετά από 4 με 7 μέρες, θα ξεκι­νή­σει να κρυώ­νει και τότε θα πρέ­πει να ανα­κα­τευ­τεί για να ανα­μει­χθούν τα υλικά και να ξεκι­νή­σει να ζεσταί­νε­ται ξανά. Ένας ζεστός σωρός πιθα­νώς να αρχί­σει να βγά­ζει ατμό, αλλά αυτό δεν είναι κάτι το ανησυχητικό.

Το κομπόστ μπο­ρεί να παρα­χθεί σχε­τικά γρή­γορα, μέσα σε έξι εβδο­μά­δες περί­που, αν ο σωρός ανα­μει­γνύ­ε­ται όταν πρέ­πει και αν τον βρέ­χετε όταν στε­γνώ­νει. Κοι­νώς, θέλει παρακολούθηση.

Το ανα­κά­τεμα του σωρού επι­τα­χύ­νει την κομπο­στο­ποί­ηση. Πρέ­πει επί­σης να προ­σέ­χετε την υγρα­σία του σωρού.

Το ανα­κά­τεμα το μείγ­μα­τος μετα­θέ­τει το υλικό από το εξω­τε­ρικό, πιο κρύο μέρος του σωρού στο θερ­μό­τερο κέντρο. Θα πρέ­πει να προ­σθέ­τετε περισ­σό­τερο νερό κατά την περί­οδο της κομπο­στο­ποί­η­σης, αν ο σωρός σας φαί­νε­ται στεγνός.

Όσο υλικό έχει προ­στε­θεί στο σωρό και δεν έχει ανα­κα­τευ­θεί ή βρα­χεί θα εξα­κο­λου­θεί να απο­συ­ντί­θε­ται. Απλά θα πάρει περισ­σό­τερο χρόνο. Αν σας ενδια­φέ­ρει να παρα­κο­λου­θείτε τη θερ­μο­κρα­σία του σωρού, χρη­σι­μο­ποι­ή­στε ένα μεταλ­λικό θερ­μό­με­τρο ψησί­μα­τος με μακρύ στέ­λε­χος, που μπο­ρεί να δια­βά­σει θερ­μο­κρα­σίες άνω των 70 βαθμών.

Η καλύ­τερη θερ­μο­κρα­σία είναι από 50°C έως 55°C. Υψη­λό­τε­ρες θερ­μο­κρα­σίες από αυτές ίσως να είναι επι­θυ­μη­τές, καθώς κατα­στρέ­φουν τους σπό­ρους των ζιζα­νίων ή άλλα παθο­γόνα των φυτών, αλλά είναι δύσκολο να δια­τη­ρή­σετε τέτοια θερ­μο­κρα­σία στον σωρό σας. Προ­σέξτε να μην φτά­σει ο σωρός σε θερ­μο­κρα­σίες πάνω από 65°C, καθώς τότε πολ­λοί από τους μικρο­ορ­γα­νι­σμούς που εμπλέ­κο­νται στην κομπο­στο­ποί­ηση είτε αδρα­νο­ποιού­νται είτε πεθαίνουν.

Κρύα / παθη­τική κομπο­στο­ποί­ηση

Αυτή η μέθο­δος δεν έχει κόπο, αλλά απαι­τεί υπο­μονή. Η δια­δι­κα­σία γίνε­ται από μια κατη­γο­ρία μικρο­ορ­γα­νι­σμών που ονο­μά­ζο­νται μεσό­φιλα και ανα­πα­ρά­γο­νται σε θερ­μο­κρα­σία περι­βάλ­λο­ντος, δηλαδή από 4°C μέχρι 43°C.

Αυτά τα μικρό­βια παρά­γουν εξαι­ρε­τικό κομπόστ, αλλά χρειά­ζο­νται περί­που ένα χρόνο για να ολο­κλη­ρώ­σουν τη δια­δι­κα­σία. Αν προ­σθέ­τετε συνε­χώς φρέ­σκο υλικό στον σωρό σας, το κομπόστ που θα είναι από πάνω θα είναι πάντα στα πρώτα στά­δια της απο­σύν­θε­σης, όταν το υλικό στη βάση θα είναι έτοιμο για χρήση. Κάθε χρόνο, αφαι­ρέ­στε το πάνω μέρος του σωρού και μαζέψτε τη βάση, ή ξεκι­νή­στε ένα και­νούρ­γιο σωρό όταν ο ήδη υπάρ­χων έχει δια­στά­σεις 90Χ90Χ90 εκα­το­στά. Ποτέ μην χτί­ζετε ένα σωρό ψηλό­τερο από 1,5 μέτρα, καθώς το βάρος και ο όγκος του θα συμπιέ­σουν τα οργα­νικά απορ­ρίμ­ματα και θα περιο­ρί­σουν την κυκλο­φο­ρία του αέρα. Αυτό μπο­ρεί να δημιουρ­γή­σει μια δύσο­σμη, ανα­ε­ρό­βια απο­σύν­θεση. Ο σωρός πρέ­πει να γυρί­ζε­ται μια ή δύο φορές το χρόνο για να επι­τα­χυν­θεί η δια­δι­κα­σία και να πετύ­χετε ένα πιο ομοιό­μορφο προϊόν.

Τα κιβώ­τια κομπο­στο­ποί­η­σης απο­τε­λούν την πιο νοι­κο­κυ­ρε­μένη λύση κομπο­στο­ποί­η­σης. Μπο­ρούν να γίνουν εξ ολο­κλή­ρου από ξύλο ή από συν­δυα­σμό ξύλου και συρ­μά­τι­νου πλέγματος.

Ζεστή / ενεργή κομποστοποίηση

Αυτή η μέθο­δος παρά­γει κομπόστ πολύ πιο σύντομα, αλλά απαι­τεί περισ­σό­τερη προ­σοχή και περιο­δική εργα­σία. Η ζεστή κομπο­στο­ποί­ηση συνή­θως περι­λαμ­βά­νει ένα κιβώ­τιο κομπο­στο­ποί­η­σης ή του­λά­χι­στο ένα σωρό, που είναι γεμά­τος με υλικό από την πρώτη στιγμή, χωρίς να προ­στε­θεί κάποιο υλικό αργό­τερα. Το ιδα­νικό μέγε­θος για τη μέθοδο αυτή είναι 90Χ90Χ90 εκα­το­στά ή περί­που 760 λίτρα.

Ένας τέτοιος σωρός περιέ­χει ένα ευρύ φάσμα μικρο­ορ­γα­νι­σμών και παρά­γει σημα­ντική θερ­μό­τητα. Από τη στιγμή που θα ξεκι­νή­σει η δια­δι­κα­σία και θα τρο­φο­δο­τη­θεί από το κατάλ­ληλο μείγμα άνθρακα (καφέ υλικό), αζώ­του (πρά­σινο υλικό), νερό και αέρα, τα θερ­μό­φιλα μικρό­βια, που αγα­πούν τις υψη­λές θερ­μο­κρα­σίες, θα παρά­γουν θερ­μο­κρα­σίες από 54°C έως 76°C για ένα χρο­νικό διά­στημα έξι με οκτώ εβδομάδων.

Μάθετε για τα μικρόβια

Μεσό­φιλα: Μικρόβια/διασπαστές που ζουν και ανα­πα­ρά­γο­νται σε θερ­μο­κρα­σία περι­βάλ­λο­ντος (4°C μέχρι 43°C).

Θερ­μό­φιλα: Μικρόβια/διασπαστές που ζουν και ανα­πα­ρά­γο­νται σε θερ­μο­κρα­σίες από 43°C μέχρι 76°C. Η θερ­μο­κρα­σία συνή­θως αυξά­νε­ται μέσα σε 24 ώρες από τη στιγμή που θα γεμί­σετε τον κάδο ή θα στή­σετε τον σωρό. Καθώς τα θερ­μό­φιλα κατα­να­λώ­νουν θρε­πτικά συστα­τικά και οξυ­γόνο, παρά­γουν αρκετή θερ­μό­τητα για να εξα­ε­ρώ­σουν κάποια από την υγρα­σία. Η θερ­μο­κρα­σία θα αρχί­σει να πέφτει καθώς αυτά θα αρχί­σουν να πεθαί­νουν. Αυτό θα συμ­βεί όταν τα πιο ευκο­λο­χώ­νευτα σάκ­χαρα και άμυλα δια­σπα­στούν σε πιο δύσπε­πτα συστα­τικά. Εκείνη τη στιγμή, πριν η θερ­μο­κρα­σία πέσει κάτω από τους 38°C, ανα­κα­τέψτε το υλικό έτσι ώστε φρέ­σκα συστα­τικά, αέρας και, αν χρειά­ζε­ται, νερό, να μετα­κι­νη­θούν στο κέντρο του σωρού. Σημειώ­στε πως σιγά-σιγά με τον καιρό, ο όγκος του αρχι­κού σας υλι­κού θα μειωθεί.

ΠΡΟΣΟΧΗ:
Ποτέ μην προ­σθέ­τετε περισ­σό­τερο φρέ­σκο υλικό, αν πρώτα δεν δια­πι­στώ­σετε πως η δια­δι­κα­σία λει­τουρ­γεί σωστά (Βλ. παρα­κάτω, Προβλήματα).

Να ελέγ­χετε συχνά τη θερ­μο­κρα­σία, να προ­σθέ­τετε υγρα­σία και να ανα­μει­γνύ­ετε τα υλικά μέχρις ότου φτά­σουν περί­που στο 50% του αρχι­κού τους όγκου. Τότε η θερ­μο­κρα­σία δεν θα αυξη­θεί ξανά. Το κομπόστ σας θα είναι σκούρο καφέ και δεν θα μοιά­ζει καθό­λου με τα αρχικά σας υλικά. Τότε αφή­στε τον σωρό να κάτσει για δύο εβδο­μά­δες, επι­τρέ­πο­ντας στα μεσό­φιλα να απο­τε­λειώ­σουν τη δια­δι­κα­σία. Αυτό είναι γνω­στό ως “θερα­πεία” και βοη­θάει να ισορ­ρο­πή­σουν τα θρε­πτικά στοιχεία

Κομπο­στο­ποί­ηση σε στρώματα

Είναι μια εξαι­ρε­τική μέθο­δος για να δημιουρ­γή­σετε ένα νέο σημείο κομπο­στο­ποί­η­σης αργά το καλο­καίρι, ώστε να έχετε έτοιμο κομπόστ για φύτευση την επό­μενη άνοιξη.

  1. Θερί­στε την επι­φά­νεια όπου θα στη­θεί ο σωρός σας όσο χαμη­λό­τερα γίνε­ται και προ­σθέ­στε ελεύ­θερα αζω­τούχο λίπα­σμα ή κομ­μένο γρασίδι.
  2. Συνε­χί­στε με ένα παχύ στρώμα εφη­με­ρί­δων ή χαρ­το­νιού γκο­φρέ πάνω από όλη την επι­φά­νεια που θα καλύ­ψει ο σωρός σας. Χρη­σι­μο­ποι­ή­στε του­λά­χι­στον 8 στρώ­σεις εφημερίδων.
  3. Από πάνω από το χαρτί απλώ­στε ένα στρώμα 10 εκα­το­στών από καλά χωνε­μένη κοπριά, κομπόστ ή θρυμ­μα­τι­σμένα φύλλα.
  4. Απλώ­στε από πάνω ένα παχύ στρώμα 20 εκα­το­στών από μαλακά υπο­λείμ­ματα από τον κήπο ή την καλ­λιέρ­γειά σας (χωρίς καθό­λου κλα­διά), απο­φά­για από την κου­ζίνα σας, κομ­μένα φύλλα, άχυρο και οποιο­δή­ποτε άλλο μείγμα από παρό­μοια υλικά.
  5. Βρέξτε καλά.
  6. Το στρώμα των οργα­νι­κών υλι­κών θα καθί­σει και θα έχει περί­που 20 εκα­το­στά ύψος όταν θα είναι έτοιμο για χρήση.

Αυτή η μέθο­δος χρη­σι­μο­ποιεί μεγά­λες ποσό­τη­τες οργα­νι­κής ύλης, απαι­τεί αρχική εργα­σία, δεν απαι­τεί γύρι­σμα και προ­ά­γει τον πλη­θυ­σμό των γαιοσκωλήκων.

Κάτω από ιδα­νι­κές συν­θή­κες, η δια­δι­κα­σία θα ολο­κλη­ρω­θεί μέσα σε έξι μήνες, αλλά το πιο πιθανό είναι να χρεια­στεί  9 με 12 μήνες.

Μια άλλη μορφή κομπο­στο­ποί­η­σης σε στρώ­ματα προ­τεί­νει να απλώ­σουμε ακόμα ένα στρώμα θρυμ­μα­τι­σμέ­νων φύλ­λων 20 με 25 εκα­το­στών πάνω από το σωρό. Μετά μπο­ρούμε να καλύ­ψουμε είτε με ένα νέο στρώμα 2 με 5 εκα­το­στών από ώριμη κοπριά ή κομπόστ, είτε να απλώ­σουμε από πάνω αζω­τούχο λίπα­σμα (μισό κιλό για κάθε 30 τετρα­γω­νικά μέτρα θρυμ­μα­τι­σμέ­νων φύλ­λων). Στο τέλος βρέ­χουμε καλά για να το ξεκινήσουμε.

Κομπο­στο­ποί­ηση σε τάφρους

Αυτή η μέθο­δος προ­σφέ­ρει σε έναν καλ­λιερ­γητή μικρού κήπου ένα εργα­λείο για να βελ­τιώ­νει το χώμα του σε καθη­με­ρινή βάση.

Μετά τη συγκο­μιδή του φθι­νο­πώ­ρου, σκάψτε μια τάφρο, περί­που 20 με 25 εκα­το­στά βαθιά. Αρχί­στε να θάβετε τα απο­μει­νά­ρια της κου­ζί­νας σας και άλλα οργα­νικά υλικά στην τάφρο και να τα σκε­πά­ζετε καθώς προ­χω­ράτε με κομ­μένα φύλλα, κομ­μένο γρα­σίδι, άχυρο ή χώμα. Κάθε χρόνο ή κάθε σαι­ζόν, μπο­ρείτε να εναλ­λάσ­σετε την τοπο­θε­σία της τάφρου σας. Μπο­ρείτε να θάψετε μια μεγάλη ποι­κι­λία οργα­νι­κών υλι­κών, χωρίς τον φόβο να τρα­βή­ξετε ζώα ή να δημιουρ­γή­σετε ανα­ε­ρό­βια δυσο­σμία. Με αυτή τη μέθοδο μπο­ρείτε να κομπο­στο­ποιείτε όλο τον χειμώνα.

Έλεγ­χος της θερ­μο­κρα­σίας του κομπόστ σας

Μπο­ρείτε να ελέγ­χετε τη θερ­μο­κρα­σία με πολ­λούς τρό­πους. Πρέ­πει καταρ­χήν να προ­μη­θευ­τείτε ειδικά θερ­μό­με­τρα για κομπόστ. Εναλ­λα­κτικά, μια πιο εμπει­ρική μέθο­δος σας επι­τρέ­πει να χρη­σι­μο­ποιείτε το χέρι σας για να ελέγ­χετε τη δια­δι­κα­σία και να γυρί­ζετε το μείγμα.

Η θερ­μο­κρα­σία σε μια θερμή κομπο­στο­ποί­ηση πρέ­πει να είναι πάνω από 37°C. Καθώς η φυσιο­λο­γική θερ­μο­κρα­σία του σώμα­τός μας είναι 35–36°C, αν νιώ­θετε πως ο σωρός είναι ψυχρός, τότε είναι βέβαιο πως πρέ­πει να ανα­κα­τέ­ψετε τον σωρό! Αν νιώ­θετε με το χέρι πως ο σωρός είναι τόσο ζεστός όσο το καυτό νερό στον νερο­χύτη σας, τότε η κομπο­στο­ποί­ησή σας προ­χω­ράει καλά.

Αν νιώ­θετε με το χέρι πως ο σωρός είναι πολύ ζεστός και παράλ­ληλα ανα­δί­δει μια μυρω­διά αμμω­νίας, τότε θα πρέ­πει να προ­σθέ­σετε περισ­σό­τερο άνθρακα (καφέ υλικά) καθώς το επι­πλέον άζωτο προ­κα­λεί ανα­ε­ρό­βια απο­σύν­θεση και το απο­τέ­λε­σμα είναι δυσο­σμία και περισ­σό­τερη ζέστη.

Ανα­ε­ρό­βια = Χωρίς οξυ­γόνο
Αερό­βια = Με παρου­σία οξυγόνου

ΠΡΟΣΟΧΗ:
Μην προ­σθέ­τετε ασβέ­στη στον σωρό σας, γιατί θα προ­κλη­θεί μια χημική δια­δι­κα­σία που θα απε­λευ­θε­ρώ­σει ατμούς αζώ­του υπό μορφή αμμω­νίας. Αυτό θα στε­ρή­σει από τους μικρο­ορ­γα­νι­σμούς που δου­λεύ­ουν για σας το άζωτο που χρειάζονται.

Βοή­θεια! Υπάρ­χουν έντομα στο κομπόστ μου!
Είναι φυσιο­λο­γικό! Μια σειρά από έντομα όπως σαρα­ντα­πο­δα­ρού­σες, μυρ­μή­γκια, ψαλί­δες κλπ, ακόμα και γαιο­σκώ­λη­κες. είναι εκείνα που προ­κα­λούν την αρχική διά­σπαση των σκλη­ρών υλι­κών – δαγκώ­νο­ντας, μασώ­ντας και μειώ­νο­ντας το μέγε­θος των υλι­κών. Αυτό έχει ως απο­τέ­λε­σμα την αύξηση της επι­φά­νειας που θα δου­λέ­ψουν οι μικρο­ορ­γα­νι­σμοί. Η φύση λει­τουρ­γεί με πολ­λούς τρόπους.

Πότε είναι έτοιμο το κομπόστ;

Το κομπόστ είναι έτοιμο όταν είναι σκούρο καφέ και εύθρυ­πτο. Αν η υφή του δεν είναι ομοιό­μορφη, τότε περά­στε το μέσα από μια σήτα για να απο­μα­κρύ­νετε τα μεγάλα κομ­μά­τια, τα οποία θα επι­στρέ­ψετε στον σωρό για περαι­τέρω κομποστοποίηση.

Το έτοιμο κομπόστ έχει μια γήινη μυρω­διά και δεν μυρί­ζει άσχημα.

Η θερ­μο­κρα­σία του έτοι­μου κομπόστ είναι η θερ­μο­κρα­σία περιβάλλοντος.

Μπο­ρείτε να βάλετε μια μικρή ποσό­τητα κομπόστ σε μια πλα­στική σακούλα που θα τη σφρα­γί­σετε. Αν δεν δια­πι­στώ­σετε καθό­λου υγρα­σία, τότε το κομπόστ σας είναι έτοιμο.

Πώς να χρη­σι­μο­ποιείτε το κομπόστ

Το κομπόστ είναι ένα ιδα­νικό πρό­σθετο για το χώμα σας. Όμως θα πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποιείτε μόνο ώριμο κομπόστ. Αν δεν το κάνετε, τότε οι μικρο­ορ­γα­νι­σμοί θα κλέ­βουν θρε­πτικά στοι­χεία από τα φυτά σας, καθώς θα συνε­χί­σουν να απο­συν­θέ­τουν το ατε­λές κομπόστ.

Προ­σθέ­στε 2 με 7 εκα­το­στά κομπόστ στην επι­φά­νεια του χώμα­τός σας και σκα­λί­ζο­ντας ανα­μείξτε το σε βάθος 10–15 εκα­το­στών. Μπο­ρείτε επί­σης να χρη­σι­μο­ποιείτε το κομπόστ σαν εδα­φο­κά­λυψη. Αυτό είναι μια πολύ καλή χρήση του, καθώς θα συνε­χί­σει να δια­σπά­ται. Όπως με κάθε τύπο εδα­φο­κά­λυ­ψης, θα πρέ­πει να το ανα­νε­ώ­νετε μια ή δύο φορές τον χρόνο. Σαν μείγμα για γλά­στρα πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποιείτε μόνο ώριμο κομπόστ και να το ανα­μει­γνύ­ετε με κάποιο υλικό που βελ­τιώ­νει την απο­στράγ­γιση, όπως άμμο, περ­λίτη ή βερμικουλίτη.

Τέλος, το κομπόστ περιέ­χει μικρές ποσό­τη­τες αζώ­του και μικρο­στοι­χεία που μπο­ρούμε να τα χρη­σι­μο­ποι­ή­σουμε σαν “τσάι” για τα φυτά σας. Γεμί­στε μια τσά­ντα από του­λου­πάνι, λινά­τσα ή κάποιο άλλο πλε­χτό ύφα­σμα με κομπόστ και βυθί­στε το σε ένα κουβά νερό για μια ώρα. Το απο­τέ­λε­σμα είναι ένα “τσάι”, ένα αραιό, υγρό λίπασμα.

Προ­βλή­ματα

Συνη­θι­σμένα προ­βλή­ματα με την κομπο­στο­ποί­ηση και προ­τει­νό­με­νες δράσεις:

Πρό­βλημα Αιτία Δράση
Δυσο­σμία Πολλή υγρα­σία Προ­σθέ­στε πριο­νίδι και αναμείξτε
Πολύ άζωτο Προ­σθέ­στε “καφέ” υλικά (άνθρακα)
Ο σωρός δεν ζεσταίνεται Δεν έχει αρκετό νερό Προ­σθέ­στε νερό
Ο σωρός είναι μικρός Φτιάξτε μια σωρό με ελά­χι­στες  δια­στά­σεις 90Χ90Χ90 εκατοστά
Λίγο άζωτο Προ­σθέ­στε “πρά­σινα” υλικά (κομ­μένο γρα­σίδι, υπο­λείμ­ματα φρού­των και λαχα­νι­κών) και ανα­μείξτε (άζωτο)
Πολύ χοντρά υλικά Κόψτε ή θρυμ­μα­τί­στε τα υλικά σας για να γίνουν μικρότερα
Έλλειψη οξυ­γό­νου Ανα­κα­τέψτε τον σωρό
Ο σωρός προ­σελ­κύει μύγες, τρω­κτικά και ζώα Στον σωρό υπάρ­χουν φαγητά πλού­σια σε πρω­τε­ΐ­νες, λίπη και σάκχαρα Μην προ­σθέ­τετε ποτέ κρέας, κόκαλα, λιπαρά τρό­φιμα και γαλα­κτο­κο­μικά στον σωρό σας
Υπάρ­χει εκτε­θει­μένο φαγητό Να θάβετε τα υπο­λείμ­ματα φαγη­τών σε 15–30 εκα­το­στά βάθος τουλάχιστον

 

ΠΗΓΗ: Κέντρο Εφαρμογών Βιωσιμότητας, http://www.kevio.gr/