Βασικοί Κανόνες Ορθογραφίας

ΡΗΜΑΤΑ

  1. – Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής στο α’ ενικό πρόσωπο τελειώνουν πάντα σε –ω (ποτέ σε ο), π.χ. τρέχω

  2. – Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής στο β’ και γ’ ενικό πρόσωπο τελειώνουν πάντα σε –ει (ποτέ σε –η ή –ι ή –οι ή -υ), π.χ. τρέχεις, τρέχει

  3. – Τα ρήματα της παθητικής φωνής στο α’, β’, γ’ ενικό και στο γ’ πληθυντικό πρόσωπο τελειώνουν πάντα σε –αι (ποτέ σε –ε), π.χ. κάθομαι, κάθεσαι, κάθεται, κάθονται

  4. – Τα ρήματα της παθητικής φωνής στο α’ και β’ πληθυντικό πρόσωπο τελειώνουν πάντα σε –ε (ποτέ σε –αι), π.χ. καθόμαστε, καθόσαστε

  5. – Τα ρήματα σε –άβω, γράφονται με -β παραδείγματα: ανάβω, θάβω, ράβω, σκάβω

               Εξαιρούνται τα: αναπαύω, απολαύω, θραύω (σπάζω),  ψαύω (ψηλαφώ, αγγίζω)

  1. – Τα ρήματα σε –εύω και –εύομαι γράφονται με -ευ π.χ. γυρεύω, κλαδεύω, παλεύω

                      Εξαιρούνται τα: κλέβω, σέβομαι

  1. – Τα ρήματα σε –αίνω, -αίνομαι γράφονται με αι

    π.χ. ζεσταίνω, ανεβαίνω, υφαίνω, φαίνομαι

          Εξαιρούνται τα: δένω, πλένω, μένω [και τα λαϊκά: κρένω (μιλώ, απαντώ), ψένω (ψήνω), γένομαι (γίνομαι)]

  1. – Τα ρήματα σε –έρνω, γράφονται με ε

    π.χ. γδέρνω, γέρνω, φέρνω Εξαιρείται το : παίρνω

  1. – Τα ρήματα σε –ιάζω, -ιάζομαι, γράφονται με ι π.χ.αγκαλιάζω, νευριάζω, βιάζομαι

         Εξαιρούνται τα: αδειάζω, μοιάζω, μονοιάζω, χρειάζομαι, νοιάζομαι

  1. – Τα ρήματα σε -ίζω, -ίζομαι, γράφονται με ι  π.χ. ανθίζω, αντικρίζω, σφουγγίζω, σφουγγαρίζω, φτερνίζομαι κλπ.

             Εξαιρούνται τα: μπήζω, πήζω, πρήζω, αναβρ(λ)ύζω, δακρύζω, γογγύζω, ολολύζω, κατακλύζω, κελαρύζω, συγχύζω, σφύζω, τανύζω, δανείζω, αθροίζω

  1. – Τα ρήματα σε -λω, γράφονται με λλ π.χ. αναβάλλω, ανατέλλω, ποικίλλω

(με λλ μόνο στον ενεστώτα, παρατατικό και εξακολουθητικό μέλλοντα. Οι άλλοι χρόνοι με ένα -λ,

               π.χ. έχει ανατείλει, έχω προσβάλει)  Εξαιρούνται τα: θέλω, οφείλω

  1. -βΤα ρήματα σε -ώνω, γράφονται με –ω (ωμέγα) στην παραλήγουσα π.χ. πληρώνω, κλειδώνω, γλιτώνω, στρώνω

  2. – Τα ρήματα σε –σω, γράφονται με –σσω π.χ. αναπτύσσω, απαλλάσσω, συμπτύσσω

                                       εξαιρείται: αρέσω

  1. – Τα ρήματα σε –τω, γράφονται με –ττω π.χ. πλήττω, φρίττω, εισπράττω

                              Εξαιρούνται: θέτω, κείτομαι

  1. Τα ρήματα σε -(ι)νω, γράφονται με

     α): -ι π.χ. δίνω, κλίνω, πίνω

         β): με –η π.χ. αφήνω, σβήνω, στήνω, ψήνω

          γ): με –υ  π.χ. λύνω, μολύνω, ευκολύνω, αμβλύνω, ντύνω, γδύνω, ξύνω, φτύνω, χύνω, διευθύνω, αμύνομαι,                   απομακρύνω, ενθαρρύνω, επιβραδύνω, επιμηκύνω, καταπραΰνω, λαμπρύνω, μακρύνω, μικρύνω,                               σμικρύνω,  μεγεθύνω, παροτρύνω
δ): με -ει π.χ. κλείνω, τείνω
– Στα ρήματα της ενεργητικής φωνής, που τονίζονται στη λήγουσα, στον αόριστο η παραλήγουσα γράφεται με –η (ήτα), π.χ. αγαπώ-αγάπησα, ρωτώ-ρώτησα κλπ.

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

ΑΡΣΕΝΙΚΑ

  1. – Όσα τελειώνουν σε –ης, γράφονται με –η (ήτα), π.χ. μαθητής, εργάτης

  2. -βΌσα τελειώνουν σε –ώτης, γράφονται με με –ω (ωμέγα), π.χ. στρατιώτης, πατριώτης

     Εξαιρούνται: αγρότης, δημότης, προδότης, τοξότης, ιππότης, δεσπότης, δότης

  1. -Όσα τελειώνουν σε –ωνας, γράφονται με –ω (ωμέγα), π.χ. ελαιώνας, αγκώνας, άμβωνας

               Εξαιρούνται: κηδεμόνας, ηγεμόνας, κανόνα, Μακεδόνας

  1. – Όσα τελειώνουν σε –ος γράφονται με –ο (όμικρον) στον ενικό αριθμό και με –οι (όμικρον γιώτα) στον πληθυντικό, π.χ. δρόμος-δρόμοι, πόνος-πόνοι, φόνος-φόνοι κλπ.

ΘΗΛΥΚΑ

  1. – Όσα τελειώνουν σε –η, γράφονται με –η (ήτα), π.χ. φωνή, νίκη, βροχή

  2. – Όσα τελειώνουν σε –ισα, γράφονται με –ι και δύο σ, π.χ. γειτόνισσα, αρχόντισσα, συμπολίτισσα, φόνισσα

                           Εξαιρούνται: Λάρισα, σάρισα

  1. – Όσα τελειώνουν σε –τρια, γράφονται με –ι (γιώτα), π.χ. μαθήτρια, φοιτήτρια

  2. – Όσα τελειώνουν σε –ιδα, ινα, ιλα,, γράφονται με –ι (γιώτα), π.χ. δεσποινίδα, Κωνσταντίνα, μαυρίλα

            Εξαιρούνται: χλαμύδα, σειρήνα, αρβύλα

  1. – Όσα τελειώνουν σε –ια, γράφονται με –ι (γιώτα), π.χ. βραδιά, ξενιτιά, αρμαθιά.

        Εξαιρούνται: όσα παράγονται από ρήματα σε –ευω, τα οποία γράφονται με –εια, π.χ. γιατρειά, δουλειά κλπ

ΟΥΔΕΤΕΡΑ

  1. -Όσα τελειώνουν σε –ο γράφονται με ο (όμικρον), π.χ. βουνό, πεύκο, έλατο

  2. -Όσα τελειώνουν σε –ι γράφονται με ι (γιώτα), π.χ. παιδί, παιχνίδι, στολίδι, τραπέζι κλπ.

Εξαιρούνται: βράδυ, δάκρυ, δίχτυ, δόρυ, στάχυ

ΠΡΟΣΟΧΗ: Το βράδυ στη γενική του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού, γράφεται με –ι (γιώτα), βραδιού, βράδια, βραδιών

  1. -Όσα τελειώνουν σε –ος, στον πληθυντικό γράφονται με –η (ήτα), π.χ. δάσος-δάση, άλσος-άλση, βάρος-βάρη

  2. -Όσα τελειώνουν σε –τήρι, γράφονται με –η (ήτα) στην παραλήγουσα, π.χ. εργαστήρι, πατητήρι, ποτήρι

  3. -Όσα τελειώνουν σε –ιμο, γράφονται με –ι (γιώτα), π.χ. ντύσιμο, βάψιμο, γράψιμο, ξύσιμο

Πότε έχουμε –γγ και πότε –γκ;

-γγ έχουμε:

1) σε περίπτωση σύνθετης λέξης στην οποία το πρώτο συνθετικό τελειώνει σε -ν και το δεύτερο αρχίζει από γ (π.χ. συγγενής, συγγραφέας, εγγαστρίμυθος)

2) σε άλλες περιπτώσεις στις οποίες έχει παραδοθεί ιστορική ορθογράφηση με -γγ- (π.χ. λάρυγξ-λάρυγγος απ’ όπου λαρύγγι, σύριγξ-σύριγγος απ’ όπου σύριγγα

3) λέξεις αβέβαιης ετυμολογίας, όπου μπορεί να υπάρχει σύνθεση με -ν και γ-, π.χ. εγγύς

4) άλλες λέξεις με τέτοια καθιερωμένη γραφή, π.χ. άγγελος, γογγυσμός, Αγγλία, Ουγγαρία,

-γκ έχουμε:

1) στις λέξεις ξένης προέλευσης που στα ελληνικά δεν έχουν μακρά ιστορία ορθογράφησης με -γγ-, άρα στην ουσία στις σχετικά πρόσφατα φερμένες λέξεις (π.χ. ζούγκλα, τσίγκος, μάγκας)

2) στην περίπτωση σύνθεσης με -ν και κ- (π.χ. έγκυος, εγκύπτω, εγκρίνω, πάγκοινος, συγκοινωνία, συγκομιδή)

3) σε άλλες περιπτώσεις στις οποίες έχει παραδοθεί ιστορική ορθογράφηση με -γκ– (π.χ. αγκύλη, άγκυρα, αγκάλη-αγκαλιά)

4) στην αρχή όλων των λέξεων για την παράσταση του ήχου «γκ»

ΑΥ και ΕΥ
Πότε τα –αυ και –ευ, διαβάζονται αβ και εβ και πότε αφ και εφ;

Οι συνδυασμοί των φωνηέντων α (άλφα) υ (ύψιλον) και ε (έψιλον) υ (ύψιλον) προφέρονται αβ και εβ όταν ακολουθεί φωνήεν ή ηχηρό σύμφωνο (γ, β, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ)

Προφέρονται αφ και εφ όταν ακολουθεί το –ξ ή κάποιο άηχο σύμφωνο (κ, π, τ, χ, φ, θ, σ)

Γράφονται με κεφαλαίο στην αρχή

– τα κύρια ονόματα, π.χ.: Μιχάλης, Όμηρος, Πλάτων  κτλ.

– τα ονόματα τόπων, επωνυμίες ιδρυμάτων, πανεπιστημιακών σχολών, εταιρειών, συλλόγων, ονόματα δρόμων κ.ά., π.χ.: Ηράκλειο, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ασπίς Χρηματιστηριακή, Σύλλογος Διαζευγμένων, Οδός Παπαχαραλάμπη κτλ.

– τα εθνικά και τα τοπωνυμικά, π.χ.: Έλληνας, Ρωμαίος, Αθηναίος, Λακκιώτης κτλ.

– τα ονόματα των μηνών, των ημερών της εβδομάδας, των εορτών και σημαντικών ιστορικών γεγονότων ή επετείων π.χ.: Ιούλιος, Δευτέρα, Πάσχα, Ραμαζάνι, Γαλλική Επανάσταση, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κτλ.

– οι λέξεις Θεός, Χριστός, Άγιο Πνεύμα, Παναγία, τα συνώνυμα των προηγουμένων καθώς και καθετί που σχετίζεται με το θείο, π.χ.: Πανάγαθος, Σωτήρας, Αμνός, Θεία Πρόνοια, Μεγαλόχαρη, Ζωοδόχος Πηγή, Βούδας, Αλλάχ, Μεγάλο Πνεύμα κτλ.

– λέξεις που κρίνεται σκόπιμο να εξαρθεί το νόημά τους: Πρόεδρος της Βουλής

– τίτλοι τιμής: Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής, Βαρώνος, Δούκας κτλ.

– η λέξη άγιος όταν δηλώνει εκκλησία ή δρόμο: Άγιος Φανούριος, οδός Αγίου Κωνσταντίνου κτλ.

– τα ονόματα των έργων της λογοτεχνίας και της τέχνης: ο “Προμηθεύς Δεσμώτης” του Αισχύλου, η “Οδύσσεια” του Καζαντζάκη, ο πίνακας “Το Κρυφό Σχολειό” του Γύζη, η “Ωραία Κοιμωμένη” του Χαλεπά κτλ.

Γράφονται με μικρό γράμμα στην αρχή

– όλες οι λέξεις που παράγονται από τα προηγούμενα, π.χ: ομηρικά έπη, ελληνική ποίηση, σολωμική ποίηση, αθηναϊκά έθιμα, κυριακάτικο γεύμα, αυγουστιάτικες ζέστες (αλλά, Οκτωβριανή Επανάσταση), πασχαλινό αρνί, ελληνικός, αγγλικός, σωτηριολογικά θέματα κτλ.

– τα επίθετα που σημαίνουν οπαδούς θρησκειών: χριστιανός, μωαμεθανός, βουδιστής, καθολικός κτλ.

Πηγή : http://adiabastoi.blogspot.gr/2014/03/blog-post.html

 

Ώρα για τις ασκησούλες μας !

schoolkinderen-die-bij-hun-bureaus-zitten-32487557

Άσκηση ορθογραφίας αρσενικών ουσιαστικών

Ασκήσεις για την ορθογραφία των ρημάτων 

Ασκήσεις για την ορθογραφία των μετοχών

Ασκήσεις για την ορθογραφία της προστακτικής

Το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ και το επίρρημα πολύ