ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΣΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΟΡΑΜΑ

Στο διάστημα της πολιορκίας ο ποιητής βρίσκεται στην πατρίδα του ,τη Ζάκυνθο , δηλ. ακριβώς απέναντι στα γεγονότα , στα οποία συμμετείχε ολόψυχα. Από τη συμμετοχή και τη βίωση αυτή προέκυψε το ποίημα του Χρέους (Χρέος ήταν η πρώτη ονομασία του ποιήματος. Ακολούθησαν 3 άλλες Αδελφοποιτοί , Μισολογγι, και τελικά  Ελεύθεροι  Πολιορκημένοι).Ο ποιητής αρχίζει να το συνθέτει το 1826.

–Ιάκωβος Πολυλάς (Ποιήματα Α, Λ. Πολίτη, Ίκαρος, σελ. 354 )

Το απόσπασμα του ποιήματος το Μεσολόγγι ήτοι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι ανήκουν σε τρία διαφορετικά σχεδιάσματα. Το αρχαιότερο ήταν , ως φαίνεται, συνθεμένο εις είδος προφητικού θρήνου εις το πέσιμο του Μεσολογγιού και λυρικό εις το σχήμα. Το δεύτερο, περιεκτικότερο σύνθεμα και επικό, εις το οποίον εικονίζοντα τα παθήματα των γενναίων αγωνιστών εις τες υστερινές ημέρες της πολιορκίας έως που έκαμαν το γιουρούσι .Το τρίτο, το ξανάπλασμα  του δευτέρου και εις το μέτρο και εις τη μορφή….

–Ε. Κριαράς, Διονύσιος Σολωμός , ο βίος, το έργο, Εστία, 1969, σελ. 91 κ.ε.

Η υπόθεση του ποιήματος αναφέρεται στις δεκαπέντε τελευταίες ημέρες από τη μάχη της Κλείσοβας έως την έξοδο. Ζητεί να αναπλάσει μες στην ψυχή του ο ποιητής τον μεγάλον Αγώνα μέσα σε μια ατμόσφαιρα υψηλού ηρωισμου. Αν δεν μπορούμε να αναπαραστήσουμε τη συνισταμένη του ποιήματος , είναι φανερή η κεντρική ιδέα του ποιήματος: η νίκη της ηθικής ελευθερίας ( με το πλάτος και το βάθος που εκέινος τη φανταζόταν) εναντίον της υλικής βίας. Ο ποιητής  επιθυμεί να δείξει όλα τα περιθώρια  δύναμης της ανθρώπινης ψυχής. Ακόμα και όταν σωριάζονται στο δρόμο της μεγάλα υλικά εμπόδια, ίσα ίσα τότε τα εμπόδια τούτα της δίνουν την ευκαιρία να φανεί και να αστράψει. Στο έργο δεν υπάρχει ένας ήρωας πρωταγωνιστής. Πρωταγωνιστής είναι η ίδια η μάζα που αγωνίζεται τον καλόν αγώνα…