ΠΡΙΝ ΟΙ άνθρωποι του πολιτισμού και οι αντίστοιχοι φορείς (κρατικοί ή μη) αντιληφθούν την αξία του κινηματογράφου και αρχίσουν να ενδιαφέρονται για τη διατήρηση και συντήρηση της πολιτιστικής αυτής κληρονομιάς, το μεγαλύτερο ποσοστό των ταινιών ανά τον κόσμο εξαφανιζόταν ή και καταστρεφόταν με διάφορους τρόπους:
Καταστροφή με εντολή των εταιρειών παραγωγής και διανομής για λόγους copyright, εξαφάνιση γιατί οι κόπιες είτε φθείρονταν είτε εγκαταλείπονταν σε αποθήκες ή υπόστεγα, ενώ, συγκεκριμένα στην περίοδο του βωβού, όπου το φιλμ ήταν φτιαγμένο από εύφλεκτο υλικό, το γνωστό nitrate, που συχνά προκαλούσε πυρκαγιά στις αίθουσες, το έλιωναν για να το χρησιμοποιήσουν σε διάφορα άσχετα προϊόντα, καταστρέφοντας έτσι αμέτρητες ταινίες.
Στην αρχή τα διάφορα κινηματογραφικά αρχεία και στη συνέχεια οργανισμοί, μουσεία και φορείς (π.χ. ταινιοθήκες, η Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης κ.ά.), καθώς και ιδιώτες συλλέκτες/ιστορικοί, άρχισαν να αναζητούν σε απίθανα συχνά μέρη κόπιες ή και αρνητικά υποτιθέμενων «χαμένων» ταινιών για να τις αναπαλαιώσουν και να τις προβάλουν για μελέτη στους ιστορικούς, αλλά και για απλή απόλαυση στο κινηματογραφόφιλο κοινό. Οι μεγαλύτερες απώλειες ταινιών τοποθετούνται την περίοδο του βωβού, όπου σχεδόν τα εφτά όγδοα των ταινιών που παρήχθησαν τότε στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο έχουν χαθεί. Κάθε τόσο βέβαια, κάποια βωβή ταινία ανακαλύπτεται σε αποθήκες της παραγωγού εταιρείας, σε σπίτια συλλεκτών ή σε αποθήκες αιθουσών προβολής ή και πεταμένες σε γκαράζ, για να καταλήξουν τελικά στα αρχεία κάποιας ταινιοθήκης και να καταφέρει τελικά να αποκατασταθεί (διαδικασία αρκετά ακριβή, πρέπει να πω) ώστε να μπορέσει να ξαναζωντανέψει στην οθόνη.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα ήταν οι «χαμένες» κλασικές ταινίες του κωμικού του βωβού Μπάστερ Κίτον, που τις ανακάλυψε τη δεκαετία του ’60 ο γνωστός Αμερικανός ερευνητής/ιστορικός του κινηματογράφου Γουίλιαμ Κ. Εβερσον. Κάποια στιγμή, ο γνωστός ηθοποιός Τζέιμς Μέισον, που είχε τότε αγοράσει τη βίλα του Μπάστερ Κίτον στο Μπέβερλι Χιλς, τηλεφώνησε στον Εβερσον για να του πει πως στο γκαράζ του Κίτον είχε βρει δεκάδες μπομπίνες αρνητικού φιλμ που δεν ήξερε τι ακριβώς ήταν. Στις μπομπίνες αυτές, ο Εβερσον ανακάλυψε όλες τις κλασικές, μεγάλου μήκους κωμωδίες του Κίτον, ξεχασμένες για δεκαετίες στο γκαράζ του, πολλές από τις οποίες θεωρούνταν μέχρι τότε χαμένες, ενώ άλλες υπήρχαν μόνο σε κακές, φθαρμένες κόπιες. Οι ταινίες αποκαταστάθηκαν και στη συνέχεια προβλήθηκαν όχι μόνο σε διάφορες ταινιοθήκες, αλλά και ξαναβγήκαν στην κυκλοφορία σε Αμερική και Ευρώπη (είχα την ευκαιρία να τις δω στο Λονδίνο, όπου τις πρωτοπαρουσίασε ο ίδιος ο Εβερσον) σημειώνοντας μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Οι τελευταίες ανακαλύψεις χαμένων, αμερικανικών βασικά, ταινιών του βωβού έγιναν πρόσφατα από το Κινηματογραφικό Αρχείο της Νέας Ζηλανδίας. Πρόκειται για μια δωδεκαριά ταινίες (μυθικός αριθμός για τέτοιου είδους ανακαλύψεις) που αποσπάσματά τους (μαζί και δύο ολοκληρωμένες ταινίες) παρουσιάζονται σε ένα DVD συνολικής διάρκειας 198 λεπτών.
Ο δίσκος αρχίζει με ένα ντοκιμαντέρ του 1921, όπου ένα τρένο τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα ανάμεσα σε βουνά, για να συνεχίσει με ένα καρτούν του 1923, που το ακολουθεί ένα πληροφοριακό ντοκιμαντέρ γύρω από το πώς φτιάχνεται ένα καπέλο Στέτσον (1920). Τα πιο ενδιαφέροντα όμως φιλμ του DVD είναι το τρέιλερ της χαμένης ταινίας «The strong boy» (1929) του Τζον Φορντ, που την ακολουθεί ολόκληρη η (πέντε μπομπινών) ταινία του Φορντ «Upstream», σε χρωματισμένη (με διάφορα φίλτρα, όπως γινόταν τότε) κόπια, με μια ιστορία που εκτυλίσσεται σε οικοτροφείο για ανθρώπους της σόου μπίζνες.
Στις εκπλήξεις είναι και η αγγλική ταινία, «The white shadow» (1924), η πιο παλιά ταινία που έχει σχέση με τον Αλφρεντ Χίτσκοκ, ο οποίος, τότε 25 χρόνων, έγραψε το σενάριο, έκανε το μοντάζ, έφτιαξε τα ντεκόρ και ήταν και βοηθός σκηνοθέτης του Γκράαμ Κατς. Ταινία γύρω από δύο δίδυμες αδερφές (η μία «αγία» και η άλλη διεφθαρμένη), ρόλους που ερμήνευε η ίδια ηθοποιός, η Αμερικανίδα Μπέτι Κόμπσον, και που στις περιπέτειές τους έμπλεκαν έναν ιδεαλιστή Αμερικανό (Κλάιβ Μπρουκ). Δυστυχώς, προς το παρόν, μόνο τρεις μπομπίνες από την ταινία αυτή έχουν διασωθεί. Οι ιστορικοί και οι ερευνητές, όμως, ελπίζουν πως και οι υπόλοιπες βρίσκονται καταχωνιασμένες κάπου, περιμένοντας το σωτήρα τους.
Δημοσίευση: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=388462 29.09.2013 Επιμέλεια: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ