«Τί τον έπιασε τον καημένο και με έκανε σαν πουλί;». Ετσι λέγεται πως είχε αντιδράσει ο Κωνσταντίνος Καβάφης όταν είδε το πρώτο πορτρέτο που του είχε φιλοτεχνήσει ο Τάκης Καλμούχος στην Αλεξάνδρεια. Μια γεμάτη νόημα απάντηση είχε δώσει και ο Πικάσο προς τη Γερτρούδη Στάιν όταν του παραπονέθηκε πως το πορτρέτο που της είχε δημιουργήσει δεν της έμοιαζε: «Δεν πειράζει, θα του μοιάσεις».
Τα περιστατικά αναφέρει ο ποιητής και καβαφιστής Δημήτρης Δασκαλόπουλος σε κείμενό του για τον κατάλογο της πολυαναμενόμενης έκθεσης «Κ.Π. Καβάφης: Ζωγραφισμένα. 40 σύγχρονοι Ελληνες δημιουργοί», στο Ιδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, από 25 Σεπτεμβρίου έως 8 Δεκεμβρίου. Ενα ζωντανό κείμενο για τις αμφίδρομες σχέσεις του Αλεξανδρινού με ανθρώπους της τέχνης, αλλά και τον μακρύ κατάλογο των καλλιτεχνών, από τον Γιάννη Κεφαλληνό, με την πρωιμότερη απεικόνιση του ποιητή (1921), μέχρι τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Τσαρούχη, τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ και δεκάδες άλλους, λιγότερο ή περισσότερο αναγνωρισμένους, που απέδωσαν τη μορφή του Καβάφη ή κυρίως εμπνεύστηκαν από τον κόσμο του. Η ατμόσφαιρα και το ιδιαίτερο κλίμα των καβαφικών ποιημάτων πυροδότησαν τη φαντασία τους προς ένα ατελείωτο ταξίδι προς την Ιθάκη.
Η επικείμενη έκθεση, με πάνω από 100 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, σχέδια και εγκαταστάσεις, κεντρίζει το ενδιαφέρον όχι μόνο για τις δημιουργίες των 38 από τους 40 συμμετέχοντες καλλιτέχνες, οι οποίοι δούλεψαν κυρίως με βάση συγκεκριμένα ποιήματα, αλλά γιατί συγκεντρώνει και κάποια ιστορικά έργα ή άλλα που βλέπουμε εξαιρετικά σπάνια. Όπως ο μνημειακός πίνακας «Η ξεχασμένη φρουρά» (1956) του Γ. Τσαρούχη, 3 χ 1,75 μ., από ιδιωτική συλλογή, που δεν βγήκε ούτε για την πρόσφατη μεγάλη αναδρομική του καλλιτέχνη στο Μουσείο Μπενάκη. Ο αισθησιασμός και η γενικότερη ατμόσφαιρα του καβαφικού κόσμου είχαν ηλεκτρίσει την εικαστική έκφραση του ζωγράφου, του οποίου θα δούμε δέκα συνολικά πίνακες.
Εκτός από εκείνον που αντλεί την έμπνευσή του από το ποίημα «Ωραία λουλούδια κι άσπρα ως ταίριαζαν πολύ», τα υπόλοιπα γεννιούνται από τη δεξαμενή του ηδονικού ποιητή.
Από μια τέτοια έκθεση (επιμέλεια Τάκη Μαυρωτά) δεν θα μπορούσε να λείπει η μνημειώδης δουλειά του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, ο οποίος είχε φιλοτεχνήσει 43 σχέδια (παρουσιάζονται 20) για την ιστορική έκδοση των «Ποιημάτων» του Καβάφη το 1966, από τον «Ικαρο».
Στα υπόλοιπα έργα της έκθεσης παρατηρούμε ότι σε πολλές περιπτώσεις το ίδιο ποίημα εμπνέει περισσότερους του ενός καλλιτέχνες. Μάλλον τα «Κεριά» έχουν την πρωτιά, καθώς αποδίδονται από τον χρωστήρα των Τσόκλη, Φασιανού, Μποκόρου, Δρούγκα και Παπαηλιάκη.
Με τα «Τείχη» καταπιάστηκαν οι Ξένου, Γυπαράκης και Σοφιανόπουλος, τη «Θάλασσα του πρωιού» οι Χάρος και Θεοχαράκης, την «Ιθάκη» ο Ξενάκης, τα «Παράθυρα» ο Γιάννης Αδαμάκος, το «Η πόλις» ο Μάριος Σπηλιόπουλος, το «Λάνη Τάφος» ο Δημήτρης Μυταράς, ο οποίος έχει πάντα καρφιτσωμένο στο καβαλέτο του ένα αντίγραφο από το χειρόγραφο ποίημα που του έχει χαρίσει για τον γάμο του ο Γ. Π. Σαββίδης.
Νέες προσωπογραφίες του ποιητή καταθέτουν οι Ψυχοπαίδης, Αρφαράς, Μαρκουλάκης κ.ά., ενώ συμμετέχουν ακόμη οι Π. Τέτσης, Αλ. Λεβίδης, Γ. Ρόρρης, Μ. Μανουσάκης, Κ. Βαρώτσος, Εδ. Σακαγιάν, Αλ. Χαδούλης, Ν. Χαραλαμπίδης κ.ά. Τα έργα τους πλαισιώνονται από χειρόγραφα του ποιητή και πρώτες εκδόσεις στις βιτρίνες.
Η γοητεία ενός ποιητού
«Είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να καθορίσει κανείς πού έγκειται η γοητεία ενός ποιητού (…) Η μορφή της ποιήσεως του Καβάφη ίσως τα έχει όλα εναντίον της. Κι όμως πάντα θυμάσαι ένα ποίημά του και επιθυμείς να το ξαναδιαβάσεις, περιμένοντας να βρεις περισσότερα από αυτά που έχει…». (Γ. Τσαρούχης)
Δημοσίευση http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=23135&subid=2&pubid=63883137 ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ dirouboula@pegasus.gr
