«Εκπαίδευση σε Τεχνικές Λήψης Απόφασης». Επιμορφωτικό σεμινάριο Αγωγής Υγείας εκπαιδευτικούς.
1ο Γενικό Λύκειο Έδεσσας. 12/04/201 και 13/04/2011.
Συντονιστής: Κωνσταντίνος Κιουρτσής
Στόχος του σεμιναρίου είναι η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών ως τωρινών ή μελλοντικών συντονιστών μαθητικών ομάδων Αγωγής Υγείας, σε θέματα που σχετίζονται με την ανάγκη λήψης απόφασης, σε περιπτώσεις όπως: επιρροές συνομηλίκων, χρήση ουσιών, προφύλαξη από ασθένειες, κλπ. Οι κύριες μαθησιακές τεχνικές του σεμιναρίου είναι η εργασία σε ομάδες και η μελέτη περίπτωσης και θα χρησιμοποιηθούν μαθησιακά εργαλεία, όπως για παράδειγμα «τα έξι καπέλα της σκέψης», τα οποία διευκολύνουν τη διαδικασία της σκέψης και την εναρμονίζουν με τα συναισθήματα.
1η Δραστηριότητα: Έναρξη-Γνωριμία.
Σχηματίζονται ζευγάρια. Ο συντονιστής ζητάει από τα δύο μέλη να θυμηθούν και να συζητήσουν μια προσωπική περίπτωση λήψης απόφασης, μέλος συστήνεται και εκφράζει την προσωπική του άποψη για την ικανότητα της σκέψης να προκαλεί σύγχυση όταν παίρνουμε αποφάσεις. Ο συντονιστής συνοψίζει με βάση τις σημειώσεις του.
2η Δραστηριότητα: Εισήγηση με βάση τα παρακάτω οκτώ κείμενα.
2.1 Η ακαδημαϊκή ευφυΐα δεν έχει πολύ σχέση με τη συναισθηματική ζωή. Άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, μπορεί να χειρίζονται εντυπωσιακά άστοχα την προσωπική τους ζωή. Daniel Goleman (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ. 66
2.2 Ένας πολεμοχαρής σαμουράι, λέει ένα παλιό γιαπωνέζικο παραμύθι, παρακάλεσε κάποτε ένα μοναχό του Ζεν να του εξηγήσει την έννοια της κόλασης και του παράδεισου. Όμως ο μοναχός του είπε με περιφρόνηση: «είσαι ένας τιποτένιος, δεν μπορώ να χαραμίσω την ώρα μου με εσένα». Με θιγμένο τον εγωισμό του ο σαμουράι τράβηξε το σπαθί του από το θηκάρι και ούρλιαξε: «θα μπορούσα να σε σκοτώσω αυτή τη στιγμή για την αναίδειά σου». «Αυτό» είπε ήρεμα ο μοναχός «είναι η κόλαση». Ξαφνιασμένος, αναγνωρίζοντας πόση αλήθεια είχαν τα λόγια του μοναχού, ο σαμουράι ηρέμησε και ξανάβαλε το σπαθί του στο θηκάρι και υποκλίθηκε ευχαριστώντας το μοναχό για τη βαθιά του γνώση. «Και αυτό», είπε ο μοναχός «είναι ο παράδεισος». Daniel Goleman (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ. 83
2.3 Η διδασκαλία της συναισθηματικής νοημοσύνης περιλαμβάνει την αυτοεπίγνωση (αναγνώριση των συναισθημάτων), την κατάρτιση λεξιλογίου για τα συναισθήματα και τον εντοπισμό των δεσμών ανάμεσα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις. Περιλαμβάνει επίσης εκπαίδευση στην κατανόηση κατά πόσον οι σκέψεις ή τα συναισθήματα εξουσιάζουν μία απόφαση. Ζωτικής σημασίας κοινωνική δεξιότητα είναι και η ενσυναίσθηση, η κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων, ο σεβασμός των διαφορών στον τρόπο που οι άνθρωποι αισθάνονται για κάποια πράγματα. Daniel Goleman (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ. 369
2.4 Οι σκέψεις μας – γνωστικές διαδικασίες – παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον καθορισμό του ποια συναισθήματα θα ενεργοποιηθούν.Daniel Goleman (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ 401
2.5 Σε έναν πολιτισμό που κυριαρχείται από επιχειρήματα, η ποιότητα των πληροφοριών είναι διπολική. Jack Mezirow (2007). Η μετασχηματίζουσα μάθηση. Αθήνα: Μεταίχμιο, σελ. 81
2.6 Η κύρια δυσκολία που αντιμετωπίζουμε όταν σκεφτόμαστε είναι η σύγχυση. Προσπαθούμε να κάνουμε πάρα πολλά πράγματα συγχρόνως. Τα συναισθήματα, οι πληροφορίες, η λογική, η ελπίδα, η δημιουργικότητα μας κατακλύζουν. Edward de Bono (2006). Τα έξι καπέλα της σκέψης. Αθήνα: Αλκυών, σελ. 11
2.7 Ένα μεγάλο εμπόδιο της σκέψης είναι ο εγωισμός. Χρησιμοποιούμε τη σκέψη για εγωιστικούς σκοπούς. Ορμάμε στους άλλους για να τους αποστομώσουμε, θέλουμε να γίνει το δικό μας. Προσπαθούμε να δείξουμε πόσο έξυπνοι είμαστε. Edward de Bono (2006). Τα έξι καπέλα της σκέψης. Αθήνα: Αλκυών, σελ. 25
2.8 Τα έξι καπέλα:
Το λευκό καπέλο: η πληροφοριακή σκέψη
Το μαύρο καπέλο: η επιφυλακτική σκέψη
Το κίτρινο καπέλο: η θετική (κερδοσκοπική) σκέψη
Το πράσινο καπέλο: η παραγωγική, δημιουργική σκέψη
Το κόκκινο καπέλο: η πύλη σκέψης-συναισθημάτων
Το γαλάζιο καπέλο: η εποπτική σκέψη
Edward de Bono (2006). Τα έξι καπέλα της σκέψης. Αθήνα: Αλκυών, σελ. 28-29
3η Δραστηριότητα: Η πρόληψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Μια περίπτωση προς μελέτη.
Ο συντονιστής εξηγεί στα μέλη ότι θα παίξουν σε τριάδες ένα παιχνίδι τριών ρόλων: Πατέρας, Μητέρα και Γιος. Σχηματίζονται οι τριάδες και τα μέλη μοιράζονται μεταξύ τους, τους τρεις ρόλους. Το σενάριο είναι το παρακάτω:
«Ο Γιώργος, πρωτοετής φοιτητής, επισκέφθηκε τους γονείς του στο εξοχικό τους για Σαββατοκύριακο με τη συνομήλικη Ισπανίδα φίλη του την Carmen, την οποία γνώρισε σε ένα μπαράκι. Όλα δείχνουν ότι ο Γιώργος είναι ερωτευμένος. Είναι πρωί της Κυριακής και η Carmen πριν πάρει το πρωινό της, βγήκε μόνη της για τρέξιμο. Ο πατέρας, η μητέρα και ο Γιώργος βγαίνουν στον κήπο για καφέ».
Ζητείται από όλες τις ομάδες των τριών να εξελίξουν την ιστορία όπως νομίζουν και να την παρουσιάσουν στην ολομέλεια. Στη συνέχεια ο συντονιστής συνοψίζει με βάση τις σημειώσεις του, εντοπίζοντας τα δυσλειτουργικά σημεία της συζήτησης στις τριάδες.
4η Δραστηριότητα: Η πρόληψη της χρήσης. Μια περίπτωση προς μελέτη.
Ο συντονιστής εξηγεί στα μέλη ότι θα παίξουν σε τριάδες ένα παιχνίδι τριών ρόλων: Πατέρας, Μητέρα και Κόρη. Σχηματίζονται οι τριάδες και τα μέλη μοιράζονται μεταξύ τους, τους τρεις ρόλους. Το σενάριο είναι το παρακάτω:
«Ο Δημήτρης, έμπορος 41 ετών και η Χριστίνα νοσηλεύτρια 40 ετών, μόλις μάθανε τηλεφωνικά από έναν γνωστό τους αστυνομικό, ότι ένα αγόρι από την παρέα της κόρης τους Αναστασίας 16 ετών, κρατείται για εμπορία χασίς και ότι, ενδεχομένως, η ασφάλεια θα καλέσει την κόρη τους για να απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις. Η Αναστασία είναι στο δωμάτιό της και διαβάζει. Η Χριστίνα χτυπάει την πόρτα και της ζητάει να διακόψει για λίγο το διάβασμα. Τώρα, οι τρεις του είναι στο σαλόνι».
Ζητείται από όλες τις ομάδες των τριών να εξελίξουν την ιστορία όπως νομίζουν και να την παρουσιάσουν στην ολομέλεια. Ο συντονιστής συνοψίζει με βάση τις σημειώσεις του, τονίζοντας τα δυσλειτουργικά σημεία της συζήτησης και υπενθυμίζοντας τις διαστάσεις της σκέψης που αναδύθηκαν στην προηγούμενη δραστηριότητα.
5η Δραστηριότητα: Χρήση Ουσιών (αλκοόλ). Μια προσπάθεια προσωπικής και ομαδικής διαβούλευσης
Η Αλκμήνη είναι μια γυναίκα 38 ετών, πετυχημένη αρχιτέκτων, παντρεμένη με τον Άρη, κοσμηματοπώλη τρίτης γενιάς. Τα παιδιά τους είναι ο Τρύφων, 17 ετών μαθητής Γ΄ Λυκείου, ο Χαράλαμπος, 16 ετών μαθητής Β΄ Λυκείου και η Ήβη, 14 ετών μαθήτρια Γ΄ Γυμνασίου. Ένα Σαββατόβραδο, η οικογένεια γλεντούσε μαζί με το υπόλοιπο σόι, στο εξοχικό το αδελφού της Αλκμήνης που πάντρευε την επομένη μέρα την κόρη του. Θα ήταν ίσα με 100 άτομα. Φαγητό, ποτό, χορός, γέλια. Κάποια στιγμή, χωρίς κανένα σημάδι, η Αλκμήνη σηκώθηκε όρθια, έμεινε ακίνητη για λίγα δευτερόλεπτα και ξέρασε πάνω στο τραπέζι, ραντίζοντας τους απέναντι. Μετά, κοίταξε γύρω της και ξαφνικά σωριάστηκε κάτω, αναίσθητη. Ήταν γνωστό ότι η Αλκμήνη έπινε, αλλά όλοι την ήξεραν για γερό ποτήρι. Κι όμως . . .
Τα μέλη σχηματίζουν 5 ομάδες / ρόλους: Αλκμήνη, Άρης, Τρύφων, Χαράλαμπος και Ήβη.
Στις ομάδες θα συζητήσουν και θα εκφράσουν στην ολομέλεια τις αρχικές σκέψεις και τα συναισθήματα του ρόλου τους, όπως αυτά ενδεχομένως υπήρχαν, ένα δευτερόλεπτο πριν η Αλκμήνη σωριαστεί κάτω. Αφού οι 5 ομάδες εκφράσουν τις αρχικές σκέψεις και τα συναισθήματα, ο συντονιστής ζητάει να καταλήξουν ως ρόλοι σε μια πρόταση που θα έχει ως πρόθεση την ανωτερότητα για όλους τους ρόλους. Εναλλακτικά, οι 5 ρόλοι με τη διαμεσολάβηση του συντονιστή, επεξεργάζονται τη σκέψη και τα συναισθήματα με τα δύο εργαλεία: τα 6 καπέλα της σκέψης (E. de Bono) και το αλφαβητάρι της καρδιάς (D. Goleman)
6η Δραστηριότητα: Χρήση Ουσιών (αλκοόλ). Μια προσπάθεια προσωπικής και ομαδικής διαβούλευσης.
Ο Αγησίλαος, 45 ετών οικονομολόγος, είναι υψηλόβαθμο στέλεχος σε μια μεγάλη εταιρεία. Λεπτός, κανονικού αναστήματος, πάντα καλοντυμένος, συγκροτημένος στη σκέψη, κοινωνικός. Είναι παντρεμένος με την Βασιλική 43 ετών, μικροβιολόγο με δικό της εργαστήριο. Τα δυο παιδιά τους, η Μαρίνα 16 ετών και ο Απόστολος 17 ετών, είναι μαθητές Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Ο Αγησίλαος είναι περήφανος για την οικογένειά του. Τον τελευταίο όμως καιρό, τον απασχολούν δύο θέματα οικονομικού περιεχομένου. Το πρώτο είναι ότι οι δουλειές της Βασιλικής πάνε πάρα πολύ καλά και βγάζει πλέον περισσότερα χρήματα από τον ίδιο. Το δεύτερο είναι αυτό που ψιθυρίζεται στην εταιρεία, ότι θα συρρικνώσει το προσωπικό, θα κλείσει γραφεία και θα μετακινήσει ή θα απολύσει υπαλλήλους. Ο Αγησίλαος άρχισε να αλλάζει συμπεριφορά. Ενώ παλιά έπινε λίγο, τώρα έφερε το μπουκάλι στο γραφείο του και σχεδόν κάθε βράδυ τα πίνει μόνος του στα μπαράκια.Μια Κυριακή απόγευμα του Μαϊου, η Βασιλική πότιζε τον κήπο και τα παιδιά διαβάζανε για τις εξετάσεις του όταν σταμάτησε ένα ΙΧ μπροστά στην πόρτα τους. Η Βασιλική είδε να βγαίνουν δύο γνωστοί συνάδελφοι του Αγησίλαου και να κουβαλάνε έναν Αγησίλαο μεθυσμένο τύφλα, που φώναζε δυνατά. Ξεσήκωσε όλη τη γειτονιά. Κρατώντας τον από τις μασχάλες τον βάλανε στο σαλόνι και κλείσανε και τις πόρτες. Οι συνάδελφοι του Αγησίλαου αμήχανοι εξήγησαν στη Βασιλική ότι τους πήρε στο τηλέφωνο από το μπαρ όπου έπινε μόνος του ,για να τον φέρουν στο σπίτι. Στο μεταξύ από τις αγριοφωνάρες του Αγησίλαου βγήκαν και τα παιδιά από τα δωμάτιά τους.Η Βασιλική προσπάθησε να τον ηρεμήσει, αλλά ο Αγησίλαος σηκώθηκε όρθιος, κοίταξε αργά-αργά πρώτα τη Βασιλική, μετά τον Απόστολο και την Αναστασία, ξέρασε μπροστά τους και σωριάστηκε αναίσθητος στο πάτωμα.
Τα μέλη σχηματίζουν 4 ομάδες / ρόλους: Αγησίλαος, Βασιλική, Απόστολος και Αναστασία
Οι ομάδες θα καταγράψουν και θα εκφράσουν στην ολομέλεια τις αρχικές σκέψεις και τα συναισθήματα του ρόλου τους, όπως αυτά ενδεχομένως υπήρχαν, λίγο πριν ο Αγησίλαος σωριαστεί στο πάτωμα. Αφού οι 4 ομάδες εκφράσουν τις αρχικές σκέψεις και τα συναισθήματα, ο συντονιστής ζητάει να καταλήξουν ως ρόλοι σε μια πρόταση που θα έχει ως πρόθεση την ανωτερότητα για όλους τους ρόλους. Ο συντονιστής συνοψίζει τα σχετικά με τα δύο εργαλεία: τα 6 καπέλα της σκέψης (E. de Bono) και το αλφαβητάρι της καρδιάς (D. Goleman)
7η Δραστηριότητα: Κλείσιμο. Αξιολόγηση.