Θέμα εργασίας: Προσχέδιο για τη διδασκαλία της γλώσσας στη Δ’ τάξη Δημοτικού, στην ενότητα 11:  «Γελάσαμε με την ψυχή μας» και μάθημα «Ο Αργύρης και το πρόβλημα».

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: Γερογιάννη Καλλιόπη

 

Α. Ταυτότητα της διδασκαλίας

Τάξη: Δ΄

Σύνολο μαθητών: Είκοσι (20)

Οργάνωση τάξης: Πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων

Διδακτικές ώρες: Πρώτη (1^η) και Δεύτερη (2^η)

Διάρκεια: 90 λεπτά

 

Β. Περιεχόμενο διδασκαλίας

• Νεοελληνική Γλώσσα Δ΄ Δημοτικού (γ΄ τεύχος).
• Ενότητα 11: «Γελάσαμε με την ψυχή μας».
• Μάθημα: «Ο Αργύρης και το πρόβλημα».
• Σελίδες: 11-14.

 

Γ. Στόχοι

Γνωστικοί :

• Να είναι σε θέση οι μαθητές να γνωρίσουν τον πολύσημο χαρακτήρα των λέξεων και τη λειτουργία της πολυσημίας.
• Να είναι σε θέση οι μαθητές εμπεδώσουν την επικοινωνιακή λειτουργία της παθητικής και ενεργητικής φωνής του αορίστου, να συνειδητοποιήσουν τις ιδιαιτερότητές του και να χρησιμοποιούν τον κατάλληλο τύπο του αορίστου ενεργητικής και παθητικής φωνής, στο κατάλληλο πρόσωπο και στον κατάλληλο αριθμό.
• Να είναι σε θέση οι μαθητές να αναγνωρίζουν το είδος του κειμένου με βάση τα χαρακτηριστικά του, με βάση τα στοιχεία που αναγράφονται στο τέλος του κειμένου και να αντιληφθούν τη σημασία του ιστορικού ενεστώτα και το ρόλο που έχει μέσα στα αφηγηματικά κείμενα.
• Να είναι σε θέση οι μαθητές να σχηματίζουν σωστά τις καταλήξεις των ουδέτερων ανισοσύλλαβων σε – μα και να τοποθετούν τα ουσιαστικά στην κατάλληλη πτώση και στον κατάλληλο αριθμό.

 

 

 

 

Στόχοι δεξιοτήτων:

• Να είναι σε θέση οι μαθητές να εντοπίζουν στο κείμενο τα αφηγηματικά μέρη και τους διαλόγους.
• Να είναι σε θέση οι μαθητές να εκφράζουν και να αιτιολογούν τις απόψεις τους πάνω σε καίρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι.
• Να είναι σε θέση οι μαθητές να παρατηρούν εικόνες και να αντλούν πληροφορίες από αυτές.

 

Στόχοι στάσεων:

• Να είναι θέση οι μαθητές να συνεργάζονται δημοκρατικά και δημιουργικά με την ομάδα τους.
• Να είναι σε θέση οι μαθητές να αντιληφθούν ότι κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει διαφορετικά προβλήματα στη ζωή του και για τον κάθε άνθρωπο το πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι σοβαρό.

 

 

Μέθοδοι και μορφές διδασκαλίας

• Επικοινωνιακή/κειμενοκεντρική.
• Ομαδοσυνεργατική.
• Δασκαλοκεντρική(μονολογική επεξηγηματική).
• Ερωταποκρίσεις.
• Ατομική εξάσκηση.
• Παιγνιώδης εξάσκηση.
• Στοχευόμενη Ακρόαση.
• Διάλογος.
• Ιδεοθύελλα.

 

Δ. Φάσεις διδασκαλίας

• Αφόρμηση – Έναυσμα ενδιαφέροντος
• Προαναγνωστικό στάδιο.
• Αναγνωστικό στάδιο.
• Μεταναγνωστικό στάδιο.
• Γραμματική.
• Λεξιλόγιο.
• Προσυγγραφικό στάδιο.
• Συγγραφικό στάδιο.
• Μετασυγγραφικό στάδιο

 

 

 

 

1. Αφόρμηση – έναυσμα ενδιαφέροντος (2 λεπτά)

Στην φάση αυτή παρουσιάζονται με τη βοήθεια του προγράμματος παρουσίασης (power point) στους μαθητές εικόνες σχετικές με μαθηματικά, όπως αριθμοί, γεωμετρικά όργανα και πράξεις στον πίνακα. Με βοηθητικές ερωτήσεις καλούνται οι μαθητές να πουν τι παρατηρούν στις εικόνες.

Ερωτήσεις προς τους μαθητές:

• Τι δείχνουν οι εικόνες;;;
• Σε ποιο μάθημα ασχολούμαστε με τους αριθμούς, με τα γεωμετρικά όργανα και με τις πράξεις;;;
• Πού μας βοηθάνε τα μαθηματικά στη ζωή μας;;;
• Εάν οι άνθρωποι δεν είχαν ανακαλύψει τα μαθηματικά, τι δυσκολίες θα αντιμετώπιζαν;;;

 

 

2. Προαναγνωστικό στάδιο (6 λεπτά)

Δραστηριότητα για το θέμα του κειμένου (3 λεπτά)

Γράφεται στον πίνακα το μαθηματικό πρόβλημα που αναφέρεται μέσα στο κείμενο «Ένας μανάβης αγόρασε απ’ το χοντρέμπορο 152 κιλά πατάτες προς 0,50 ευρώ το κιλό. Πόσο πρέπει να πουλήσει το κιλό για να κερδίσει συνολικά 15,20 ευρώ;;».

Ζητείται από τους μαθητές να κοιτάξουν το πρόβλημα και να εκτιμήσουν ποια πράξη πρέπει να πραγματοποιηθεί ώστε να επιλυθεί το μαθηματικό πρόβλημα.

Δραστηριότητα για το είδος του κειμένου (3 λεπτά)

Ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν τα στοιχεία που αναγράφονται στο τέλος του κειμένου καθώς και τον τίτλο του, ώστε να μπορέσουν να διακρίνουν από πού προέρχεται το κείμενο της ενότητας. Στην περίπτωση μας από το παιδικό αφήγημα «Πατέρας και γιός» του Παντελή Καλιότσου. Παράλληλα, διανέμεται το βιβλίο στην τάξη και καλούνται οι μαθητές να δώσουν έμφαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου με στόχο  να κατανοήσουν ότι πρόκειται για ένα λογοτεχνικό βιβλίο στο οποίο ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία του βασικού ήρωα, του Θύμιου Μαλαματή – Μανιβέλα να συμμαζέψει το γιό του από τις τρέλες του και να τον κάνει να αγαπήσει τα γράμματα, ενώ ο ίδιος ο πατέρας δεν ήξερε ούτε την αλφαβήτα. Παράλληλα, στο βιβλίο παρουσιάζεται και η προσπάθεια του πατέρα να μορφωθεί.

 

3. Αναγνωστικό στάδιο (23 λεπτά)

Δραστηριότητα πριν την ανάγνωση του κειμένου ( 4 λεπτά).

Πριν γίνει η ανάγνωση του κειμένου από τη δασκάλα, ζητείται από τους μαθητές να υπογραμμίσουν στο κείμενο  λέξεις που σχετίζονται με  σχολείο , για παράδειγμα πίνακας, διάλλειμα, τετράδιο αριθμητικής κ.α. με στόχο να  κινηθεί το ενδιαφέρον των παιδιών κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Στη συνέχεια, γίνεται ανάγνωση κειμένου από τη δασκάλα και στο τέλος της ανάγνωσης οι μαθητές καλούνται να πουν ποιες λέξεις του κειμένου υπογράμμισαν.

 

Δραστηριότητα κατανόησης κειμένου (5 λεπτά).

Μετά την ανάγνωση του κειμένου οι μαθητές απαντούν στις ερωτήσεις κατανόησης της δραστηριότητας 1,  σελίδα 13 του σχολικού βιβλίου.

 

Δραστηριότητα  για γραμματική ( 8 λεπτά).

Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων και μοιράζεται σε αυτούς φύλλο εργασίας (Φ.Ε. 1) και τους ζητείται να  συμπληρώσουν τα κενά των προτάσεων βάζοντας το κατάλληλο ουσιαστικό στο σωστό τύπο. Πρόκειται για ανισοσύλλαβα ουδέτερα ουσιαστικά σε  «–μα» . Επίσης, δίνεται στους μαθητές και μια δεύτερη δραστηριότητα, στο ίδιο φύλλο εργασίας, στην οποία καλούνται  να κυκλώσουν τα ρήματα που ταιριάζουν καλύτερα στο νόημα των προτάσεων, ώστε αυτές να βγάζουν νόημα.

Πρόκειται για ρήματα αορίστου σε παθητική και ενεργητική φωνή, με στόχο να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι στην πρώτη περίπτωση το υποκείμενο ενεργεί, ενώ στη δεύτερη περίπτωση  το υποκείμενο συνήθως δέχεται κάποια ενέργεια ή παθαίνει κάτι στο παρελθόν σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Στη φάση αυτή θα αναδειχθούν και οι διαφορετικοί τύποι του αορίστου ενεργητικής και παθητικής φωνής. Παράλληλα, το φύλλο εργασίας προβάλλεται και στον πίνακα με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα και του ηλεκτρονικού υπολογιστή.

 

Δραστηριότητα  για το λεξιλόγιο (4 λεπτά).

Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων και ασχολούνται με τη δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου, σελίδα 13. Η δραστηριότητα αφορά την πολυσημία των λέξεων. Μέσα σε ένα συννεφάκι υπάρχουν διάφορες σημασίες του ρήματος «Λογαριάζω» και οι μαθητές καλούνται να επιλέξουν αυτή που ταιριάζει καλύτερα στο νόημα της κάθε πρότασης.

Δραστηριότητα  για το είδος κειμένου (2 λεπτά).

Ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν και να χωρίσουν το κείμενο στα διαλογικά και στα αφηγηματικά του μέρη.

 

4. Μεταναγνωστικό στάδιο ( 7 λεπτά)

Στη φάση αυτή μοιράζεται στους μαθητές που είναι χωρισμένοι σε πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων φύλλο εργασίας (Φ.Ε. 2). Στο φύλλο εργασίας παρουσιάζεται το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Νου, ένα κορίτσι που ζει στην Αφρική και στερείται τις βασικές ανάγκες που πρέπει να ικανοποιεί ένας άνθρωπος για ζει, αλλά και τις ανάγκες που πρέπει να ικανοποιεί ένας άνθρωπος για να ζει καλά. Στόχος είναι οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν ότι ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει διαφορετικά προβλήματα και για τον κάθε άνθρωπο το πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι σοβαρό. Επίσης οι μαθητές στο φύλλο εργασίας θα καταγράψουν τις απόψεις του σχετικά με τους λόγους για τους  οποίους πολλά παιδιά στον κόσμο δεν έχουν καθαρό νερό να πιουν και τι κινδυνεύουν να πάθουν.

 

5. ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ(ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ) (15 λεπτά)

Στη συγκεκριμένη ενότητα δεν υπάρχει κάποιο νέο γραμματικό φαινόμενο. Ωστόσο, το βιβλίο του δασκάλου προτείνει να γίνει μια επανάληψη στα ανισοσύλλαβα ουδέτερα σε «– μα» και στον αόριστο ενεργητικής και παθητικής φωνής. Έτσι, με τη βοήθεια του προγράμματος παρουσίασης (power point) υπενθυμίζονται οι κανόνες γραμματικής που αφορούν τα παραπάνω γραμματικά φαινόμενα.

Έπειτα οι μαθητές καλούνται να συμπληρώσουν τις δραστηριότητες 3 και 5, σελίδα 14 από το βιβλίο τους και δραστηριότητα 2 σελίδα 33 του τετραδίου εργασιών τους.

 

6. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ( 5 λεπτά)

Το λεξιλόγιο που θα διδαχθεί είναι η πολυσημία των λέξεων. Για να κατανοήσουν οι μαθητές την πολυσημία των λέξεων θα μοιραστεί σε αυτούς φύλλο εργασίας ( Φ.Ε. 1), που θα έχει εικόνες και πολύσημες λέξεις, με στόχο να αντιστοιχίσουν οι μαθητές τις λέξεις με τις εικόνες και να κατανοήσουν ότι ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας οι λέξεις αποκτούν διαφορετικό νόημα. Οι λέξεις που θα δοθούν είναι το χείλος (του ποτηριού, του ανθρώπου και του γκρεμού) και τέλος η λέξη πόδι (του τραπεζιού , της καρέκλας, του ανθρώπου κ.α.). Τις λέξεις θα συνοδεύουν οι αντίστοιχες εικόνες για την πραγματοποίηση της αντιστοίχισης από τους μαθητές. Πριν την πρακτική εφαρμογή, παρατίθεται στα παιδιά ο ορισμός για το «Πολύσημα».

 

 

 

 

 

 

 

7. Προσυγγραφικό στάδιο (5 λεπτά)

Στοιχεία για το είδος του κειμένου (3 λεπτά).

Με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα και του ηλεκτρονικού υπολογιστή προβάλλεται σε μορφή παρουσίασης(power point) στους μαθητές η τυπική δομή που ακολουθεί ένα αφηγηματικό κείμενο (βλ. παράρτημα, διαφάνεια 6).

Υλικό (2 λεπτά)

Δίνεται στους μαθητές ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Ο αδελφός της Ασπασίας» του Μάνου Κοντολέων, που διαπραγματεύεται το πρόβλημα που είχε ο ήρωας με τις λέξεις με στόχο να αποτελέσει έμπνευση για τους μαθητές , ώστε να αφηγηθούν και οι ίδιοι να βιώσουν το πρόβλημα του Αργύρη ως δικό τους, να μπουν στη θέση του και να αφηγηθούν, αν τους έτυχε κάποτε να πάνε αδιάβαστοι ή όχι αρκετά διαβασμένοι στο σχολείο και να αποδώσουν γραπτά  τι έκαναν. Στόχος είναι οι μαθητές να δουν ότι και άλλα παιδιά έχουν αφηγηθεί δικά τους «προβλήματα». Θα δοθεί έμφαση στα χαρακτηριστικά του αποσπάσματος που θα μοιραστεί στους μαθητές, ότι πρόκειται δηλαδή για ένα κείμενο στο οποίο ο ήρωας αφηγείται μια δική του ιστορία που έγινε στο παρελθόν και γι αυτό χρησιμοποίησε στην αφήγησή του παρελθοντικούς χρόνους, χρονικά επιρρήματα  και χρονικές προτάσεις για να δείξει τη χρονική διαδοχή των γεγονότων. Ανάφερε που και πότε  έγιναν τα γεγονότα, ποιοι συμμετείχαν, ποια τα συναισθήματά του, πώς έγιναν τα γεγονότα.

Ερωτήσεις προς τους μαθητές:

1. Έχετε διαβάσει αυτό το βιβλίο;;;
2. Ποια είναι η υπόθεση του;;;

 

8. Συγγραφικό στάδιο (20 λεπτά).

Οι μαθητές προσπαθούν να μπουν στη θέση του Αργύρη και να αποδώσουν γραπτά με εύθυμο τρόπο μια δική τους ιστορία με το δικό τους «πρόβλημα». Το πρόβλημα που τίθεται και καλούνται να αφηγηθούν οι μαθητές είναι μια ημέρα που πήγαν στο σχολείο αδιάβαστοι ή όχι αρκετά διαβασμένοι, όπως αυτό παρουσιάζεται στη σελίδα 32  του τετραδίου εργασιών τους στο δεύτερο τεύχος στην ενότητα 11 με τίτλο «Γελάσαμε με την ψυχή μας».

 

9. Μετασυγγραφικό στάδιο ( 7 λεπτά).

Αξιολόγηση γραπτού λόγου (3 λεπτά)

Μοιράζεται στους μαθητές, ατομικά αυτή τη  φορά,  φύλλο αξιολόγησης (Φ.Α.) του γραπτού τους λόγου και καλούνται να σημειώσουν με √ στοιχεία που υπάρχουν στη δική τους αφήγηση.

 

 

Επέκταση (5 λεπτά)

Στη φάση της επέκτασης, εφόσον έχει γίνει αναφορά στο προαναγνωστικό στάδιο για το βιβλίο «Ο αδελφός της Ασπασίας του Μάνου Κοντολέων,  επιλέγεται ένα απόσπασμα στο οποίο  ο ήρωας (Δαμιανός) αφηγείται τη σχέση του με τα μαθήματα που διδάσκονται στο σχολείο και διαβάζεται στους μαθητές. Πρόκειται επίσης, για μια χιουμοριστική ιστορία.

 

Ε. Περιγραφή δραστηριοτήτων: Οι δραστηριότητες περιγράφονται παραπάνω στο Δ μέρος (Φάσεις Διδασκαλίας).

ΣΤ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

• ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

• ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

• ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 

• ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ (power point)

 

                                                Ζ. Βιβλιογραφία

Ματσαγγούρας, Η. (2008). Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας. Η       σχολική τάξη, xώρος – ομάδα – πειθαρχία – μέθοδος. Αθήνα: Γρηγόρη

Ανδεαράκης, Ν & Βάμβουκας, Μ(2005). Οδηγός για την εκπόνηση και τη σύνταξη γραπτής ερευνητικής εργασίας σεμιναριακής, πτυχιακής , διπλωματικής. Αθήνα: Ατραπός.

Χριστίδης, Α.-Φ. (2003). Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός για τη γλώσσα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.

Κλαίρης, Χ. & Μπαμπινιώτης, Γ. (2009). Γραμματική της Νέας Ελληνικής Δομολειτουργική – Επικοινωνιακή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μήτσης, Ν. (2007). Η διδασκαλία της Γλώσσας υπό το πρίσμα της επικοινωνιακής προσέγγισης. Αθήνα: Gutenberg.

Holton, D. Mackridge, P. Φιλιππάκη, Ε. (2009). Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Πατάκη.

Φιλιππάκη, Ε. Γεωργιαφέντης, Μ. Κοτζόγλου, Γ. Λουκά, Μ. Γραμματική Ε’  και ΣΤ’  Δημοτικού. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.

 Βιβλίο Δασκάλου Δ’ τάξης: Διακογιώργη, Κ., Μπαρής, Θ.,  Στεργίοπουλος, Χ., & Τσιλιγκιριάν, Ε. Γλώσσα Δ’ Δημοτικού. Πετώντας με τις λέξεις. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.

 Βιβλίο Μαθητή  Δ’ τάξης: Διακογιώργη, Κ., Μπαρής, Θ.,  Στεργίοπουλος, Χ., & Τσιλιγκιριάν, Ε. Γλώσσα Δ’ Δημοτικού. Πετώντας με τις λέξεις. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.

 Τετράδιο εργασιών Μαθητή  Δ’ τάξης: Διακογιώργη, Κ., Μπαρής, Θ.,  Στεργίοπουλος, Χ., & Τσιλιγκιριάν, Ε. Γλώσσα Δ’ Δημοτικού. Πετώντας με τις λέξεις. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.

 Μελέτη περιβάλλοντος βιβλίο μαθητή: Πλακίστη, Α.,  Κοντογιάννη, Α.,  Σπυράτου, Ε.,  & Μανώλη, Β. Μελέτη περιβάλλοντος Α’ Δημοτικού.  Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.

 

 

 

 

                                         Διαδικτυακές πηγές

∆ιαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Γλώσσας. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2013, από http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/file.php/DSDIM-F102/%CE%94%CE%95%CE%A0%CE%A0%CE%A3-%CE%91%CE%A0%CE%A3/2deppsaps_GlossasDimotikou.pdf

Εικόνες από το διαδίκτυο σχετικές με τα μαθηματικά. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2013, από http://www.google.gr/search?q=%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Wh1tUZSoDYOo4ATXqoGIDA&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1366&bih=653

Ουδέτερα ανισοσύλλαβα σε « – μα». Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2013, από http://www.xorispinaka.gr/modules/articles/datafiles/FILE_696494-6F70F9-B137F7-B6094E-6768FC-4478AC.pdf