Της Ψυχολόγου του ΚΕΣΥ Λευκάδας, κ. Αννέτας Καββαδά
Ζώντας αυτή την πρωτόγνωρη και απαιτητική κατάσταση όλοι μας βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα που πρέπει να διαχειριστούμε και να αντιμετωπίσουμε. Στις περισσότερες περιπτώσεις όλα τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται στο σπίτι χωρίς συγκεκριμένο καθημερινό πρόγραμμα. Μια κατάσταση που απαιτεί όλοι, και κυρίως οι γονείς, να θέσουμε εκ νέου στόχους και ένα ημερήσιο καθημερινό πρόγραμμα.
Αφού ξεπεράσαμε το πρώτο στάδιο του σοκ που ακολουθεί μια κατάσταση κρίσης σαν και αυτή που ζούμε, τώρα καλούμαστε να βρούμε μια καινούρια ισορροπία στην καθημερινή μας οικογενειακή ζωή που να διασφαλίζει ασφάλεια, ηρεμία και όσο γίνεται ένα βαθμό κανονικότητας.
Βασική προϋπόθεση σε αυτήν την προσπάθεια είναι η τήρηση βασικών κανόνων και ορίων για να μπορεί να λειτουργήσει εύρυθμα και αποτελεσματικά η οικογένεια κάτω από τις ιδιαίτερες αυτές συνθήκες. Τα όρια είναι αυτά που προϋπήρχαν σε κάθε οικογένεια και αφορούν τον ύπνο, το φαγητό, τη συνεισφορά του κάθε παιδιού στις δουλειές του σπιτιού ανάλογα με την ηλικία του , τις ενασχολήσεις του και κυρίως τις ώρες που περνά μπροστά στις οθόνες, τις σχέσεις με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, την αρνητική συμπεριφορά.
Γνωρίζουμε όλοι τη σημασία των ορίων στην ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και κυρίως των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Πολύ περισσότερο τώρα που οι περισσότερες σταθερές στις οποίες στηριζόταν η ζωή τους κλυδωνίζονται. Οφείλουμε, λοιπόν, να διατηρήσουμε τη σταθερότητα μέσα στην οικογένεια μέσα από τα όρια και τους κανόνες, που είχαμε θέσει πριν βρεθούμε σε αυτήν την καινούρια συνθήκη, για να νιώθουν τα παιδιά ότι δεν έχει καταρρεύσει όλος ο κόσμος γύρω τους.
Φυσικά, επειδή η κατάσταση που ζούμε είναι μια κατάσταση κρίσης πρέπει και εμείς οι γονείς να γίνουμε πιο ευέλικτοι, πιο διαλλακτικοί, προσφέροντας περισσότερες εναλλακτικές λύσεις και ανακαλύπτοντας πρωτότυπους τρόπους διαχείρισης δύσκολων καταστάσεων. Να εφοδιαστούμε με υπομονή, ψυχραιμία και χιούμορ για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις αντιδράσεις των παιδιών. Να λειτουργούμε με βάση την ενσυναίσθηση, την κατανόηση δηλ. της συναισθηματικής κατάστασης των παιδιών που σίγουρα τη δεδομένη στιγμή είναι πιο φορτισμένη από αρνητικά συναισθήματα, όπως φόβο, άγχος, ανασφάλεια.
Αρχικά, τα όρια που βάζουμε θα πρέπει να είναι λογικά και να ανταποκρίνονται στα καινούρια δεδομένα της ζωής μας, δηλ. θα θέτουμε όρια εκεί που πραγματικά χρειάζεται και θα εξηγούμε στο παιδί με απλό και κατανοητό τρόπο τον λόγο που δεν το αφήνουμε να κάνει κάτι. Θα πρέπει ο τόνος της φωνής μας να είναι ήρεμος και σταθερός χωρίς θυμό ή ανησυχία, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες για συμμόρφωση ή μειώνοντας τις αντιρρήσεις των παιδιών.
Τα όρια που θεωρούμε αδιαπραγμάτευτα και σχετίζονται κυρίως με την ασφάλεια του ίδιου του παιδιού και των υπολοίπων μελών της οικογένειας, θα πρέπει να ισχύουν με σταθερότητα και συνέπεια από εμάς. Η σταθερότητα στην επιβολή των ορίων βοηθάει το παιδί να διαμορφώσει, αλλά και να εσωτερικεύσει τους κανόνες της ζωής. Ως αποτέλεσμα αισθάνεται ότι ζει σε ένα σταθερό περιβάλλον, άρα νιώθει και ασφάλεια μέσα σε αυτό. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν μπορεί να υπάρξουν και εξαιρέσεις στον κανόνα. Αρκεί όμως αυτές οι εξαιρέσεις να δικαιολογηθούν ξεκάθαρα από εμάς.
Ας αναφέρουμε κάποια παραδείγματα αρνητικών συμπεριφορών που είναι πολύ συχνές σε αυτήν την ηλικία:
- αν το παιδί εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά τόσο προς εμάς, όσο απέναντι και σε κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας, μείνετε δίπλα του, χαμηλώστε ώστε να έρθετε στο ύψος του, κοιτάξτε το στα μάτια, αγγίξτε το ώστε να εισπράξει τη σοβαρότητα όσων λέτε και πείτε του -με σαφή και κατηγορηματικό τρόπο- ότι δεν του το επιτρέπεται χωρίς να θυμώσετε, να αντιδράσετε υπερβολικά ή να εκνευριστείτε.
- αν το παιδί σας δείχνει αναστατωμένο, πλησιάστε το και αφιερώστε του λίγο χρόνο για να ηρεμήσει και βοηθήστε το να καταλάβει τι ήταν αυτό που του προκάλεσε την αναστάτωση αυτή. Με την στάση αυτή του αποδεικνύετε ότι είστε κοντά του για να το κατανοήσετε και το κυριότερο να το βοηθήσετε.
- αν το παιδί σας δείχνει θυμωμένο εκφράστε του με λόγια ό,τι το ίδιο δε μπορεί να πει. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε τα συναισθήματα των παιδιών και όχι τα δικά μας, γιατί με αυτόν τον τρόπο δείχνουμε ότι προσπαθούμε να τα καταλάβουμε και να τους προσφέρουμε μια λύση. Βοηθάμε το παιδί να καταλάβει πώς νιώθει και προσφέρουμε εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης των αρνητικών του συναισθημάτων.
Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αρνητικές συμπεριφορές των παιδιών είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσουν όσα δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια. Η αγάπη, η υποστήριξη και τα σαφή όρια που θα τους θέσουμε θα τα βοηθήσουν να διαχειρίζονται καλύτερα τα αρνητικά τους συναισθήματα και να μην συμπεριφέρονται επιθετικά.
Δεν πρέπει λοιπόν να ξεχνάμε ότι ακόμη και σε δύσκολες καταστάσεις -σαν και αυτές που ζούμε- τα παιδιά είναι απαραίτητο:
να ακολουθούν κανόνες και να τηρούν όρια,
να εκφράζουν με θετικό τρόπο ακόμη και τα αρνητικά τους συναισθήματα
για να μπορούν
- να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους
- να προστατεύουν τον εαυτό τους.
- να γίνονται υπεύθυνα
με στόχο να συμβιώνουν αρμονικά με το περιβάλλον τους και να νιώθουν ευτυχισμένα και χαρούμενα.
