Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

Εισαγωγή

Από την αρχαιότητα ήταν γνωστή σε όλους η καθοριστική σημασία της μουσικής προς τον άνθρωπο και ειδικότερα η συμβολή της στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του. Λόγος για τον οποίο η διδασκαλία της ήταν απαραίτητη από μικρή ηλικία.Ερωτήματα όπως ?Θα μπορούσατε να φανταστείτε τη ζωή σας χωρίς μουσική;? τέθηκαν από πολύ παλιά, μια που η μουσική συνοδεύει τον άνθρωπο στις διάφορες εκδηλώσεις της ζωής του, κοινωνικές και μη. Στις μέρες μας ερωτήματα όπως το παραπάνω επιμηκύνονται, παίρνοντας μια άλλη διάσταση, τεράστια, ασύλληπτη για το πριν: ?Θα μπορούσατε να φανταστείτε τη μουσική χωρίς την τεχνολογία; ή, έξω από τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών;?        Το ερώτημα και μόνο από την σύσταση του, γεννά μια τεράστια χρονική απόσταση, ένα τεράστιο μήκος το οποίο διανύθηκε από τον άνθρωπο, φτάνοντας από το πριν στο σήμερα. Από τη μουσική των περασμένων αιώνων στην μουσική του σήμερα, από τη μουσική επαφή του χθες στη μουσική τεχνολογία του τώρα, από τη μουσική αγωγή του σήμερα στη μουσική αγωγή του αύριο.   Παρατηρώντας την εξελικτική πορεία της δυτικής μουσικής, βλέπουμε ότι σε όλα τα στάδια της, η τεχνολογία ήταν αυτή που συμμετείχε ενεργά, ενισχύοντας την δημιουργικότητα των συνθετών, όπως με την δημιουργία μουσικών οργάνων, με την τελειοποίηση τους κ.ά.Συνοπτικά, από την μονοφωνική μουσική της αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, περάσαμε στις αρχές της πολυφωνίας και στο στυλ Baroque ? στο στυλ Rococo της Γαλλικής αντίστοιχης περιόδου, φτάνοντας στο αποκορύφωμα της Κλασικής Περιόδου του 18ου αιώνα, από το Ρομαντισμό στις αρχές του 19ου αιώνα ? συνειδητοποιώντας παράλληλα την παραδοσιακή μουσική κληρονομιά του κάθε λαού-εθνική μουσική, έως τον 20ό αιώνα με μουσικά ρεύματα όπως η ατονική μουσική, η jazz, η ηλεκτρονική μουσική κ.ά., αλλά και η μουσική pop, η ελαφρά μουσική, αλλά και η αναβίωση της παραδοσιακής μουσικής κ.ά.. Στις μέρες μας η τεχνολογία, ή ορθότερα, οι Νέες Τεχνολογίες είναι αυτές οι οποίες μεταβάλουν τον κόσμο μας με ραγδαίους ρυθμούς, δημιουργώντας μία νέα σύνθεση πραγμάτων, μία νέα φιλοσοφία και κουλτούρα με νέους κώδικες επικοινωνίας. Οι Νέες Τεχνολογίες δημιουργούν ένα νέο πολιτισμό, ηλεκτρονικό και μπορεί να έχουν εφαρμογή σε όλες τις επιστήμες, στις τέχνες και οπωσδήποτε και στη μουσική. Η στρατηγική εφαρμογής των νέων τεχνολογιών, αποτελεί ένα άλλο τμήμα-κομμάτι επακόλουθο της γενικότερης αλλαγής που αυτές επιφέρουν.   Η εκπαίδευση και η στρατηγική μας για την παιδεία, είναι αυτή η οποία πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των αλλαγών, να αφουγκράζεται και να αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες που οι Νέες Τεχνολογίες προσφέρουν, να οδηγεί και να διαμορφώνει πλαίσιο εφαρμογής, εκσυγχρονίζοντας την προσφερόμενη γνώση και αναβαθμίζοντας την διαδικασία μάθησης μέσω αυτών, θέμα το οποίο θα μας απασχολήσει από την πλευρά της μουσικής, απαντώντας σε ερωτήματα όπως: Τι είναι οι νέες τεχνολογίες; Με ποιο τρόπο μπορεί να έχουν εφαρμογή στην μουσική εκπαιδευτική διαδικασία; Υπάρχει υποδομή στις σχολικές μονάδες για αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στη μουσική; Μπορούμε να έχουμε ένα ?μουσικό σύστημα? στο σχολικό μας εργαστήριο; Μουσικές ψηφιακές κατασκευές στο σχολικό περιβάλλον; κ.ά. Έννοιες όπως, μεταξύ άλλων, ψηφιακός αναλφαβητισμός, ψηφιακό χάσμα, θα κάνουν πολύ σύντομα αισθητή την παρουσία τους. Το γνωστικό αντικείμενο της μουσικής, πρέπει να αποτελέσει άλλο ένα κίνητρο αντιμετώπισης τους.

 
Νέες τεχνολογίες και μουσική

Οι νέες τεχνολογίες αποτελούν πλέον μέρος του κόσμου μας.  Περιβάλλουν τη ζωή μας, μεταβάλλοντας ριζικά ότι γνωρίζαμε μέχρι χθες. Παρατηρώντας την αλλαγή αυτή, κατανοούμε τη θέση που βρισκόμαστε ή τη θέση της κοινωνίας μας γενικότερα προς αυτές. Γνωρίζουμε την απόσταση που πρέπει να διανύσουμε για να τις προσεγγίσουμε και να τις αξιοποιήσουμε ή, την απόσταση που έχουμε διανύσει ως άτομα και ως κοινωνία προσεγγίζοντας και αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες. Μα τι είναι οι νέες τεχνολογίες; Η απάντηση του ερωτήματος μας οδηγεί στην πληροφορική και στις τηλεπικοινωνίες, είναι οι τεχνολογίες εκείνες που βασίζονται στις εφαρμογές των ηλεκτρονικών υπολογιστών και στις προηγμένες υπηρεσίες των τηλεπικοινωνιών. Είναι οι νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Είναι οι τεχνολογίες εκείνες που μπορεί να αξιοποιηθούν σε κάθε επιστήμη, στις τέχνες, στη μουσική. Είναι οι τεχνολογίες εκείνες που μπορεί να γίνουν φιλικές  προς το χρήστη και προσβάσιμες από όλες τις ομάδες του πληθυσμού αμβλύνοντας τις ανισότητες.  Για να κατανοήσουμε περισσότερο την σημασία τους και τη δυναμική τους, ανατρέχοντας στο παρελθόν παρατηρούμε τη δύναμη της τυπογραφίας και των εφαρμογών της, η οποία αποτέλεσε ουσιαστικά την απαρχή του διαφωτισμού στον κόσμο. Το τυπωμένο κείμενο αποτέλεσε νέο και ισχυρό μέσο ενημέρωσης, ακόμα και κινητοποίησης πολιτών. Πόσοι όμως θα μπορούσαν να διαβάσουν αυτό; Γνωρίζανε όλοι οι πολίτες γραφή και ανάγνωση; Η εργατική τάξη είχε την δυνατότητα πρόσβασης στο νέο μέσο και κατά συνέπεια στη γνώση αυξάνοντας την παραγωγικότητα; Εδώ έχει τις ρίζες του το κίνημα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Κάπως έτσι συμβαίνει και στις μέρες μας, με την είσοδο των νέων τεχνολογιών. Έχουμε αποκτήσει καταρχήν, βασικές δεξιότητες χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή; Γνωρίζουμε να ελισσόμαστε στον παγκόσμιο ιστό (internet); Μπορούμε τους παραπάνω στόχους-ερωτήματα  να τους πετύχουμε μέσα από τα γνωστικά αντικείμενα του σχολικού προγράμματος;  Αν μεταπηδήσουμε στο πεδίο της μουσικής, τα πράγματα γίνονται πιο πολύπλοκα. Από πάντα ο μουσικός στοχασμός ήταν στα χέρια ή στη σκέψη ορθότερα, των λίγων. Η μουσική, από την εκκλησία μεταφέρεται στις αυλές των ηγεμόνων και σιγά ? σιγά αποκτά τον κοσμικό της ρόλο. Τι είναι μουσική; Θα μπορούσε να πει κανείς, μια γλώσσα, που μπορούμε να γράψουμε, να διαβάσουμε, να ακούσουμε. Σίγουρα, είναι απείρως περισσότερα, η μουσική εκτός από τέχνη, είναι και επιστήμη. Πόσοι όμως γνωρίζουν ή γνωρίζανε πριν από μερικά χρόνια στη χώρα μας, για παράδειγμα, γραφή και ανάγνωση της μουσικής; Πόσοι σπουδάζανε την επιστήμη της μουσικής; Η έρευνα απέδειξε λίγοι! Κι όμως υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι που θέλουν να γνωρίσουν τη μουσική.  Μόλις πριν από δύο δεκαετίες σχεδόν στη χώρα μας, η μουσική αρχίζει να βγαίνει από τη βιτρίνα που ήταν ως είδος πολυτελείας. Στις μέρες μας μαθητές φοιτούν σε μουσικά εκπαιδευτήρια για να την γνωρίσουν με ?ορθό? τρόπο, καθηγητές μουσικής επανδρώνουν τα σχολειά μας και η μουσική αγωγή περιβάλλεται από τα προγράμματα σπουδών που καταρτίζει η πολιτεία. Νέες βιβλιοθήκες ιδρύονται και οι υπάρχουσες σε κάθε σχολείο μεγαλώνουν, δαπανώντας ένα χρηματικό ποσό για την απόκτηση νέων βιβλίων προς επιθυμία μελέτης από τους μαθητές. Όμως αυτό είναι αρκετό; Όχι. Η τεχνολογία μας πρόλαβε! Ίσως μερικά από τα παραπάνω να είναι μη λειτουργικά. Από την προφορική διδασκαλία, περάσαμε στο βιβλίο και από το βιβλίο, στα πολυμέσα και τις νέες τεχνολογίες. Πόσους μαθητές προσέξατε να μελετούν κατά το σχολικό διάλειμμα ένα βιβλίο; Σίγουρα όχι πολλούς, θα έχετε προσέξει όμως αρκετούς να προσπαθούν να αντιληφθούν τη δομή και τη λειτουργία ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού. Ακόμη και παιδιά με αρκετά μικρή ηλικία μαγεύονται από το μέσο και αναζητούν πρόσβαση σε αυτό, έστω κι αν είναι ένα απλό ηλεκτρονικό παιχνίδι που χωρά σε μια τσέπη ή, αναδιπλώνεται με πλούσιους χρωματισμούς, με μουσική κ.ά., στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η σημασία του φαινομένου είναι βαρύνουσα.  Έρευνες έχουν δείξει ότι διαβάζοντας κανείς ένα κείμενο, ο βαθμός αντίληψης αυτού ανέρχεται σε ένα α? ποσοστό, όταν το κείμενο συνοδεύεται και από ήχο, το ποσοστό αυτό αυξάνει κ.ο.κ. Για να μελετήσουμε π.χ. ένα μουσικό διάστημα ή μια μουσική κλίμακα, μέχρι πρότινος περιοριζόμασταν στην οπτική επαφή ή στην καλύτερη περίπτωση το ακούγαμε κιόλας ? αν ήμασταν τυχεροί να υπάρχει ο δάσκαλος της μουσικής δίπλα μας, για να το εκτελέσει σε κάποιο μουσικό όργανο. Αν βρισκόμασταν δε, σε ένα παραδοσιακό-δημόσιο σχολείο, θα ήμασταν ευχαριστημένοι διπλά, αν είχαμε και το μουσικό όργανο για να το ακούσουμε, έτσι ώστε να το αντιληφθούμε πληρέστερα ? μια που τα μουσικά όργανα του σχολείου περιορίζονται κυρίως σε κρουστά όργανα τάξης (για οικονομικούς λόγους, για έλλειψη εκπαιδευτικών και υποβίβαση κατά κάποιο τρόπο, του ρόλου αυτών, του αντικειμένου κ.ά.). Μα η μουσική εκτός των άλλων, θεωρείται η βασίλισσα των καλών τεχνών, ηχεί σε όλες τις στιγμές και περιπτώσεις, είναι πολιτισμός που αντικατοπτρίζει την κοινωνία στην οποία ανθεί.  Τα πολυμέσα και οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν όλα τα παραπάνω. Ο χώρος καταρρίπτεται ή διευρύνεται. Το τείχος που περιορίζει την πρόσβαση σε πληροφορίες και δεδομένα πέφτει. Ο ρόλος του δασκάλου αλλάζει, δεν μπορεί πλέον να είναι ο παντογνώστης.Το κείμενο είναι το λιγότερο που μπορεί να έχει πρόσβαση κανείς. Τα πολυμέσα και ειδικότερα τα ?ψηφιακά πολυμέσα? (ελεγχόμενη από υπολογιστή ολοκλήρωση κειμένου, γραφικών, ακίνητης και κινούμενης εικόνας, animation, ήχου κτλ), μας επιτρέπουν να προσεγγίσουμε ένα θέμα από πολλές πλευρές όπως, ψηφιακό ήχο και εικόνα, video, γραφικά, midi κ.ά.. Τα πολυμέσα και οι νέες τεχνολογίες εκτινάσσουν την δημιουργικότητα στα ύψη και αναβαθμίζουν την διαδικασία μάθησης της μουσικής, η οποία περνάει πλέον σε άλλες διαστάσεις μέσα από τα βασικά της στοιχεία: το ρυθμό, τη μελωδία, την αρμονία. Διαδικασία η οποία μπορεί να μεταβάλει θετικά το μουσικό τοπίο της χώρας μέσα στα επόμενα χρόνια.    Κώστας Ντινόπουλος Μουσικολόγος, καθηγητής μουσικής, συνθέτης.Διδάκτορας Τμήματος Μουσικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου.Διδάσκων στο ΤΕΦΑΑ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης  e-Mail: kdinopoulos@yahoo.grΗ πρώτη δημοσίευση των παραπάνω έγινε στο περιοδικό ?Τεχνολογία & Μουσική?(2005, τεύχη 169,170).  



Μια Απάντηση προς “Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ”

  1.   Κος blogs.sch.gr είπε:

    Γεια, αυτό είναι ένα σχόλιο.
    Για να διαγράψετε ένα σχόλιο, απλά συνδεθείτε και μεταβείτε στην προβολή Σχολίων μηνυμάτων, εκεί θα βρείτε την επιλογή για επεξεργασία ή διαγραφή τους.

Αφήστε μια απάντηση